tizza

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tiz-za

Etimologiyasi

TIZZA 'oyoqning boldir bilan son bogʻlanadigan joyi'. Tursunboy hamish kapa oldida tizzasi-n i huchohlab darvish hiyofasida oʻtirardi (Sayid Ahmad). Bu ot asli 'ketma—ket bogʻla-' maʼnosini anglatgan tiz- feʼlidan (ПДП, 431; Devon, II, 16; DS, 564) eski oʻzbek tilida —ä qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, III, 337; КРС, 732); keyinchalik z undoshi qatlangan: tiz- + ä = tizä > tizzä.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 anat. Oyoqning bukiladigan, boddir bilan son qoʻshiladigan joyi. ◆ Hayot.. kelinchaklarcha, bir oyogʻini yigʻishtirib, ikkinchi oyogʻini tizzasidan bukib oʻtirdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Mana, mayet holda Tojiboy toʻppa-toʻgʻri Gulsumning eshigiga keldi-da, zanjiri ilinmagan eshikni tizza bilan bir itarib, toʻgʻri ichkariga kirdi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

Tizza choʻkmoq kam qoʻll. ayn. tiz choʻkmoq 1 q. tiz I. ◆ Tizza choʻkib oʻtirmoq. shsh Tizza choʻ-kib tashrif etdilar Uyinga shoʻx raqqosa qizashr. E. Rahim .

2 Ishton, shim va sh. k. kiyimlarning tizni qoplab turadigan, tizzaga toʻgʻri kela-digan qismi. ◆ Ishtoni yoʻq tizzasi yirtiq-qa kular. Maqol . sht Tizzsiari mumwiu6 ket-gan eski tirinka shimining pochalaridan suv sirqib oqar.. chit koʻylagi shalabbo boʻlib, badan-badanlariga yopishib qolgan edi. N. Fozilov, Diydor. ◆ Ha, mulla Gʻulom, tizza-laringiz tuproq, namozni yerda oʻqidingizmi? M. Ismoiliy . Fargʻona t. o.

3 Oyoqning tizdan dumbagacha boʻlgan qis-mi (oʻtirgan holatda). ◆ Yoʻlchi oʻtirgach, Shokir otaning yetim nabiralarini tizzasiga olib, oʻpib, uzumdan ikki boshini ularning qoʻliga tutqazdi.. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Zul-fiqor ustodga yaqin oʻtirib, qoʻynidan keng va qalingina daftarni olib, tizzasiga qoʻy-di. Mirmuhsin, „Meʼmor“ . ◆ Saodatxonning ig-na ushlagan qoʻllari beixtiyor tizzasi ustiga tushdi. S. Zunnunova, „Yangi direktor“ .

Antonimlari

ТИЗЗА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

tizza
колено; колени; ◆ qizcha dadasining tizzasida oʻtiribdi девочка сидит на коленях у отца; ◆ u... doʻppisini... tizzasiga qoʻyib, jiyagini tortdi (А. Ќаћћор, «Ќўшчинор») Надев тюбетейку... на колено, он... расправил её; ◆ tizza choʻkib (или bukib) oʻtirmoq сесть, поджав ноги под себя; ◆ tizza koʻzi коленная чашечка; ◆ tizza koʻzi suyagi анат. коленная чашечка; ◆ ishtonsiz tizzasi yirtiqqa kular посл. (букв. у самого штанов нет, а смеется над тем, у кого порваны колени) в чужом глазу соломинку видит, а в своём бревна не замечает.