Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Naar inhoud springen

Rainer Maria Rilke

Van Wikipedia
Rilke in 1900.
Andtêeknienge.

René Karl Wilhelm Johann Josef Maria Rilke (4 december 1875 – 29 december 1926) — beetre gekend lik Rainer Maria Rilke — was a Bohêemsche-Ôostnryksche dichtre en romang-schryvre, "weirldwyd êrkend lik êen van de mêest lyriesch-vierige duutstoalige dichtrs" [1]. Y schrêef nie allêene bevloogn gedichtn mor ook styf lyriesch proza. Verschillnde krietiekrs ên Rilke zyn werk angeduud lik zuuvre "mystiek" [2][3]. Zyn geschriftn omvattn êen romang, verschillnde verzoamliengn gedichtn, en verschillnde bundls brievn woarin datn roendspooknde beeldn iproept die undre richtn ip de moejlikeid van ommegank mê 't oenuutspreeklikke in 'n tydperk van oengeloof, allêenigeid, en grôote angste. Die diep- ekziestensjaliestiesche oendrwerpn moakn da Rilke gezien wordt lik 'n oovregangsfigeure tusschn de tradiesjonêele en de moderniestiesche schryvrs.

Rilke wierd geboorn oendre 't Ryk van Ôostnryk-Hongareye, reisde uutgebreid in Europa, woaroendre Rusland, Spajje, Duutsland, Vrankryk, Italië, en in zyn loatre joarn gienkt y weunn in Zwitserland — achtergroendn die de sleutl zyn vo 't oentstoan en de bezielienge van zyn gedichtn. Terwyl da Rilke 't best bekend is vo zyn bydroagn an de Duutstoalige littrateure, woarn dr mêer of 400 gedichtn ôorsproenklik in 't Fransch en gewyd an 't Kanton Valais in Zwitserland. By de Ienglstoalige leezrs zyn de best bekende werkn "Duineser Elegien" en "Die Sonette an Orpheus", de min of mêer autobiogroafiesche "Die Aufzeichnungen des Malte Laurids Brigge", en e verzoamlienge brievn die achtre ze dôod uutgegeevn zyn mê lik tietle "Briefe an einen jungen Dichter". In de loatre 20ste êewe, voend zyn werk a niewe belangstellienge mê 't gebruuk deur New Age-teoloogn en zelv-ulpe-schryvrs [4][5][6] en deur êm veele te vermeldn in tilleviezje-programmas, boekn en films [7].

Leevnsbeschryvienge

[bewerkn | brontekst bewerken]

Joenge joarn (1875–1896)

[bewerkn | brontekst bewerken]
Rilke, drie joar oed, roend 1878–1879.

Y wierd geboorn lik René Karl Wilhelm Johann Josef Maria Rilke in Proag, oofstad van Bohêemn (tonne e dêel van Ôostnryk-Hongareye, nu de Tsjechiesche Republiek. Zyn kiendertyd en joenge joarn in Proag woarn nie byzoendre gelukkig. Zyn voadre, Josef Rilke (1838–1906), wierd e spôorweg-beambte achtre e mindre goeje ervoarienge by 't Leegre. Zyn moedre, Sophie ("Phia") Entz (1851–1931), kwam uut e wêlstellnde Proagse famielje, de Entz-Kinzelbergers, die weundn in 'n uus ip de Herrengasse (Panská) 8, woa da René ook veele van zyn joenge joarn deurebrochte. De reloasje tusschn Phia en eur êenigte zeune was gekleurd deur eur verdriet vo 't verlies van 'n iddre kiend, e dochtre die gestorvn was o ze mor e weeke oed was. In Rilke zyn joenge joarn dej Phia lik of da ze probeerde 't verloorn meistje 't êrwinn deur de joengn, mêt êm te klêen in meistjs-klêern[8]. De reloasje tusschn zyn oedrs liep ip de klippn mêt 'n echtschiddienge in 1884. Zyn oedrs dwoengn de dichterlikke en kunstzinnige joengn noa de Militèère Akademie te goan, tgêen datn dej van 1886 toe 1891, otn doa weggienk deur ziekte. Van 1892 toe 1895 bereidn êm vôorn vo 't ingangsekzoam van d' Universiteit, woavôorn datn sloagde in 1895. Toe 1896 studeerde y littrateure, kunstgeschiednisse, en filozofie in Proag [9] en in München.

München en Sint-Petersburg

[bewerkn | brontekst bewerken]

In 1897 in München, wierd Rainer Maria Rilke doa verliefd ip de bereisde en gelêerde schryfstre Lou Andreas-Salomé. Rilke veranderde zyn vôornoame "René" noa "Rainer" ip andriengn van Lou omda ze peisde da die noame mannlikkr, kloekr en Germoanschr was [10]. Zyn reloasje mê da getrowd wuuf, mê wien dat y twêe grôote reizn oendrenam no Rusland, deurde toe 1900. Mo zeifs achtre undre schiddienge bleef Lou Rilke zyn mêest belangryke vertrowelienge toe 't ende van zyn leevn. Achtre eur geoefnd t' ên van 1912 toe 1913 lik psychoanalyste mê Sigmund Freud, dêelde ze eur kennisse doaroovre mê Rilke.

In 1898 oendrenam Rilke e reize nor Italië die verschillnde weekn deurde. In 1899 reisde y mê Lou en eur vint, Friedrich Andreas, no Moskou woadatn de schryvre Leo Tolstoj teegnkwam. Tusschn meie en augustus 1900, wastr e twidde reize no Rusland, in 't gezelschap allêene mo van Lou, weere no Moskou en Sint-Petersburg, woa datn kennis makte mê de famielje van Boris Pasternak en van Spiridon Drozhzhin, e landlikke dichtre.

Paula Modersohn-Becker (1876–1907), e vroege ekspresjoniestiesche schildresse, wierd vertrowlik mê Rilke in Worpswede en Parys, en schildrde zyn petreit in 1906.

De schryvre Anna A. Tavis stelt da de kulteurn van Bohêemn en van Rusland de sleutl-invloedn zyn van Rilke zyn dichtkunste en gêestesgesteldeid [11].

In 1900 verblêef Rilke in e koloonje van artiestn in Worpswede (Nôord-Duutsland). (Loatre zoe ze petreit geschilderd wordn deur de proto-expressionieste Paula Modersohn-Becker, dietn lêerde kenn in Worpswede.) 't Wos ier datn de beeldowstre Clara Westhoff lêerde kenn, woa datn 't vôgnde joar mee trowde. Undre dochtre Ruth (1901–1972) wierd geboorn in decembre 1901.

Parys (1902–1910)

[bewerkn | brontekst bewerken]

In de zoomre van 1902 verliet Rilke zyn uus en reisde no Parys vor e verandlienge te schryvn oovre de schildre Auguste Rodin. Achtre korte tyd liet ze wuuf undre dochtre achtre by eur oedrs vo by Rilke te verbluuvn. De reloasje tusschn Rilke en Clara Westhoff gienk vôort vo de reste van zyn leevn; e poogienge vo te schêen mêt oendrlienge toestemmienge was ip papier belet deur Rilke zyn offiesjêele stoatuus lik e katliek, oewêl datn nie praktiezeerde.

In 't begun a Rilke 't moejlik in Parys, 'n êrvoarienge woaroovre datn schrêef in 't êeste dêel van zyn êenigste romang, Die Aufzeichnungen des Malte Laurids Brigge. Terzelvertyd was zyn oentmoetienge mê 't moderniesme styf bemoedignd : Rilke was sterk oendre den indruk van 't beeldowwerk van Rodin, en tonne van 't werk van Paul Cézanne. E tyd was Rodin zyn sekretoaris, en y gaf ook leeziengn en schreef e lange verandlienge oovre Rodin en zyn werk. Rodin lêerde êm de weirde kenn van obzjektieve woarneemienge, en oendre zyn invloed veranderde Rilke ingrypnd zyn dichterlike styl van de subzjektieve en somtyds zangrige toale nor etwa da styf niewe was in d' Europeesche lietrateure. 't Rezultoat was de Neue Gedichte, befoamd vo de "dieng-gedichtn" die Rilke zyn verjoengde artiestieke viezje weeregoavn. Gedeurde die joarn wierd Parys oltyd mo mêer de belangrykste verbluufplatse van de dichtre.

De belangrykste werkn uut 't Paryse tydperk woarn Neue Gedichte ([Niewe Gedichtn]) (1907), Der Neuen Gedichte Anderer Teil (['n Andre Dêel van de Niewe Gedichtn]) (1908), de twêe "Requiem"-gedichtn (1909), en de romang Die Aufzeichnungen des Malte Laurids Brigge ([D' Anteekniengn van Malte Laurids Brigge]) begost in 1904 en was vultôojd in januoari 1910.

Gedeurnde de latste dêel van die tien joar verblêef Rilke lange tydn in Ronda, 't befoamd stieregevecht-centrum in zuudlik Spajje. Doar ad y e vaste kaamre in Hotel Reina Victoria (gebowd in 1906) woada zyn kaamre toe vandoage gebleevn is lik of dat y z' achtregeloatn êt, e mini-muzeum van Rilkeana.

Duino en den Êestn Weireldoorloge (1911–1919)

[bewerkn | brontekst bewerken]
Duino-Kastêel by Trieste, Italië, woada Rilke begost was mê t schryvn van de Duisiner Elegien in 1912— Y zoe de befoamde êeste lyne hôord ên lik stemme in de wiend binst datn lanst de klippn an 't wandln was en datn da zêere in zyn notaboeksje ipschrêef.

Tuschn oktoobre 1911 en meie 1912, verblêef Rilke ip 't Duino-Kastêel, by Trieste, 't uus van Princesse Marie van de Tsjechiesche tak van de famielje Thurn en Taxis. Doa, in 1912, begost y de gedichtn-cyclus genoamd Duisiner Elegien ([Treurzangn van Duino]), die unvultôojd zoen bluuvn gedeurnde tien joar deur e lange scheppiengs-kriezies. 't Uutbreekn van den Êestn Weireldoorloge verraste Rilke binst e verbluuf in Duutsland. Y koste nie weerekêern no Parys woa da zyn eigndom angesleegn wierd en oopnboar verkocht. Y brocht 't grotste dêel van den ôorlog deure in München. Van 1914 toe 1916 adn e stormachtige veroedienge mê de schildresse Lou Albert-Lasard. Rilke wierd vo de millitèère dienst ipgeroepn in 't begun van 1916, en y moste de boazies-trèènienge doen in Weenn. Invloedryke moatn kwoamn tusschn vor êm en y wierd oovregeplatst nor 'n adminiestroasje en vrygesteld van leegredienst ip 9 juni 1916. Y brocht de doaripvôgnde tyd were deure in München, oendrebrookn deur e verbluuf ip 't Landgoed Böckel van Hertha Koenig in Westfoaln. De trowmatiezeernde ervoarienge van de millitèère dienst, 'n erinnerienge an de gruwel van de millitèère akademie dej êm bykans hêelegans zwygn lik dichtre.

Zwitserland en Muzot (1919–1926)

[bewerkn | brontekst bewerken]
Kastêel van Muzot in Veyras, Zwitserland, was woa Rilke 't schryvn van de Duisiner Elegien vultôojde in "e wilde scheppnde storm" in februoari 1922.

Ip 11 juni 1919 reisde Rilke van Münichen no Zwitserland. D' anleidienge was 'n uutnôodegienge vor e leezienge te geevn in Zürich, mo den eigntlikke reedn was 't verlangn vo t' oentsnappn an de wanorde achtre de ôorlog en vo ze werk nog e ki vôort te kunn zettn an de Duisiner Elegien. 't Zoekn nor e geschikte en betoalboare platse vo te weunn blêek styf moejlik. Rilke weunde oendr andr in Soglio, Locarno, en Berg am Irchel. Allêene mor in 't middn van 1921 wast êm gelukt van e vaste weunplatse te vienn in 't Kastêel van Muzot in de gemêente Veyras, Zwitserland, dichte by Sierre in Valais. 't Was 'n intensche scheppnde tyd, Rilke vultôojde de Duisiner Elegien in e poar weekn in februoari 1922. Vôodien en noadien schrêef Rilke in de rapte dêeln van de gedichtecyclus Die Sonette an Orpheus die 55 hêele sonnêtn bevat. De twêe werkn tegoare zyn dikkers bekeekn lik oogtepuntn van Rilke zyn werk. In meie 1922, kocht en renoveerde Werner Reinhart, Rilke zyn wêldoenre, Muzot zoda Rilke doa kostlôos koste weunn[12].

In die tyd liet Reinhart Rilke kennismaakn mê d' Austroaliesche viejoolespeelstr Alma Moodie. Rilke was zôo oendre den indruk van eur spel datn in e brief schrêef: "Wukkn klank, wukke rykdom, wukke vastigeid. Dadde en Die Sonette an Orpheus, waorn twêe snoarn van dezeifste stemme. En ze speelt mêesta Bach! Muzot is nu muziekoal gedopt..." [13][14].

Vanof 1923 a Rilke mêer en mêer te kampn mê gezoendeidsprobleemn woadeure datn veele lange verbluuvn ad in e sanatorium in Territet, by Montreux, an 't Mêer van Genève. Zyn lang verbluuf in Parys tusschn januoari en augustus 1925 was e poogienge vo ze ziekte te vergeetn deur veranderienge van omgeevienge en leefomstandigeedn. Oendanks dad allemalle verschêendr veele belangryke ofzoenderlikke gedichtn in de joarn 1923–1926 (woaroendre Gong en Mausoleum), zowêl lik oovrevloedig lyriesch werk in 't Fransch.

In januoari en februoari 1926 schrêef Rilke drie brievn an Aurelia Gallarati Scotti, e teegnstanstr van Mussolini, woarin dat y Benito Mussolini prêes en 't fasjiesme beschrêef lik etwa da geneest [15][16][17].

Dôod en begroavienge

[bewerkn | brontekst bewerken]
Rilke zyn graf in Raron, Zwitserland.

Kort vôo zyn dôod wierd vastegesteld dat zyn ziekte bloedkankre was. Y lêed an ettrnde zweirn in zyn moend, zyn moage en ingewandn dejn zêer, en y wierd oltyd mo mêer moedelôos. Mê oopn oogn stierftn in d' oarms van zyn dokteur ip 29 decembre 1926 in 't Sanatorium van Valmont, Zwitserland [18]. Y wierd begroavn ip 2 januoari 1927 ip 't kerkof van Raron in 't westn van Visp [18].

Rilke a vo zyn eign grafschrifte da gedichtje gekoozn:

Rose, oh reiner Widerspruch, Lust,
Niemandes Schlaf zu sein unter soviel
Lidern.

Rôoze, o zuuvre teegnsproake, luste
van niemand ze sloape te zyn oendre zôveele
oogleen.

E mythe is oentstoan roend zyn dôod en rôozn. Dr wierd verteld : "Vor e bezoekstr 't êern, de Egyptiesche schôoneid Nimet Eloui, plukte Rilke wa rôozn uut zyn of. Binst datn da deej, krêegtn e stêkkr in zyn and. Die klêene woende wilde nie geneezn en wierd zêere ergr, in korte tyd was zyn hêeln oarm gezwolln, en den andrn oarm wierd ook angetast", en zo giengtn dôod [18].

Geschriftn

[bewerkn | brontekst bewerken]
Rilke-tôorn ip 't Landgoed Böckel.

Das Stunden-Buch

[bewerkn | brontekst bewerken]

Rilke gaf in april 1905 de drie vulleedige gedichtncycli uut die Das Stunden-Buch ([Boek van d' Eurn]) vormn. Die gedichtn oendrzoekn de kristlikke zoektocht noa God en de nature van t Gebed, mê gebruukmoakienge van symbooln vôgns Sint-Franciscus en Rilke zyn woarneemienge van 't Orthodoks Kristndom gedeurnde zyn reizn in Rusland in de êeste joarn van de twientigste êewe.

Die Aufzeichnungen des Malte Laurids Brigge

[bewerkn | brontekst bewerken]

Rilke schrêef zyn êenige romang, Die Aufzeichnungen des Malte Laurids Brigge, otn in Parys weunde en y vultôojde 't werk in 1910. De romang is oaf-zeifbeschryvnd, en y gebruukt de styl en de tekniek die tegoare goat mê 't Ekspresjoniesme da van de groend kwam in d' Europeesche verbêeldiengsweirld en kunste in de vroege twientigste êewe. Rilke was oendre den invloed van Sigbjørn Obstfelder zyn werk Dagboek van e priestr en van Jens Peter Jacobsen zyn twidde romang Niels Lyhne (1880) die 't lot van e goddelôoze in 'n oengenoadige weirld schetst. Rilk snêe ekziestensjaliestieshe oendrwerpn an, diepe speurnde no de betêeknisse van 't individu, de betêeknisse van de dôod, en oovrepeizienge van d' ervoarienge van de tyd o de dôod dichteby is. Rilke steunt anzienlik ip de geschriftn van Nietzsche, wiens werk dat lêerde kenn van zyn minoaresse Lou-Andreas Salome, die vodien ook minoaresse van Nietzsche gewist was. Zyn werk makt ook gebruuk van impresjoniestiesche tekniekn die oendre den invloed stoenn van Paul Cézanne, en de beeldowre Auguste Rodin (e kennisse van Rilke). Y kombineert die tekniekn en beweegreedns vor beeldn ip te roepn van d' angstn en de vervrimdienge van de menseid by 't ipkommn van 'n oltyd mo mêer weetnschapplikke, industriejêele, verzoaklikte weirld.

Duisiner Elegien

[bewerkn | brontekst bewerken]
Rainer Maria Rilke vôgns e têeknienge van Emil Orlik (1917).

Rilke begost de treurzangn te schryvn in 1912 otn e gast was van Princesse Marie von Thurn und Taxis (1855–1934) ip 't Duino-Kastêel, by Trieste an d' Adriejoatiesche Zêe. Gedeurnde da tydperk van tien joar blêevn de treurzangn lange tydn sluumrn omda Rilke dikkers inzienkiengn ad - sommigte verôorzakt deur de gebeurtnissn van den Êesten Weireldôorloge en zyn verplichtn militèère dienst. Buutn e poar korte momentn datn schrêef in 1913 en 1915, liet Rilke da werk rustn toe e poar joar achtre den ôorloge. Almêtekêe, mêt e verniewde schryf-ingeevienge in e roaznd tempo datn beschreef lik "e wilde scheppnde storm"—vultôojde y de verzoamlinge in februoari 1922 tydns ze verbluuf ip 't Kastêel van Muzot in Veyras, in de Zwitsersche Rhône-vallei. Achtre undre publiekoasje en zyn dôod korte tyd noadien, wierdn de Duisiner Elegien zêere êrkend deur krietiekrs en gelêerdn lik Rilke zyn belangrykste werk [19][20].

De Duisiner Elegien zyn intens-godsdienstige, mystieke gedichtn zwoar van schôonte en lydn vo 't bestoan [21]. De gedichtn gebruukn e ryk symboliesme van iengls en verlossienge mo die nie kloppn mê de typiesche kristlikke interpretoasjes. Rilke begunt den êeste treurzank mê 'n inroepienge van filozoofiesche wanoope, vroagnde : "Wien, o 'k ik schrêewn, zoedr myn ôorn tusschn d' iengl-schoarn?" (Wer, wenn ich schriee, hörte mich denn aus der Engel Ordnungen?)[22] en loatre verkloarnde da "iedre iengl verschriklik is" (Jeder Engel ist schrecklich).[23]. Oewêl da die gedichtn angeduud zyn lik "treurzangn" wa wyst ip melankolie en klacht, zyn dr toch veele passoages gekenmerkt deur undre grôote kracht en oenbeperkte gêestdrift[19]. Tegoare zyn de Duisiner Elegien beschreevn lik e gedoanteverwisslienge van Rilke zyn "bestoans-kwellienge" en 'n "vierige allêensproake vo verzoend te groakn mê 't menschlik bestoan". Doaby kommn ook an bod : "de beperkiengn en onvulkoomneedn van 't menschlik bestoan en 't verbrokklde menschlik bewustzyn... d' allêenigeid, de vulmakteid van d' iengls, leevn en dôod, minn en minnoars, en den ipdracht van de dichtr" [24].

Die Sonette an Orpheus

[bewerkn | brontekst bewerken]

By 't niews oovre de dôod van e vriendinne van zyn dochtre, Wera Knoop (1900–1919), wierd Rilke begêestrd vo 't scheppn van Die Sonette an Orpheus [25]. In e poar doagn, tusschn 2 februoari en 5 februoari 1922, adn 't êeste dêel vultôojd van 26 sonnêtn. De vôgnde doagn richtn ip de Duisiner Elegien, dedeeze vultôojnd ip den oavnd van 11 februari. Rechtuut noadien, giengtn vôort mê de Sonnêtn en vultôojde 't twidde dêel van 29 sonnêtn in mindre of twêe weekn. Dweisdeure de "Sonnêtn", verschynt Wera in reeglmoatige verwyziengn nor eur, zowêl rechstreeks woa datn eur noamt lik oenrechstreeks deur middl van e "danseresse" of de mythiesche roep nor Eurydice [26][27]. Aloewêl da Rilke beweirde dat de hêele cyclus deur Wera bepoald was, verschynt ze mo lik persôon in êen van de gedichtn. Y benoadrukte pertanks da "Wera's eign gestalte [...] wê deeglik de loop van t gehêel beweegt en steurt"[28].

Den inoed van de sonnêtn is, lik typiesch vo Rilke, styf metafôoriesch. 't Karaktre van Orfeus (die Rilke de "god mê de liere"[29]) verschynt verschillnde kêern in de cyclus, lik of da 't gevol is mê mythiesche personnoazjes lik Daphne. Dr zyn ook verwyziengn no de Byble, woaroendre no Esau. Andre oendrewerpn zyn bêestn, volkn uut verschillnde kulteurn, en tyd en dôod.

Briefe an einen jungen Dichter

[bewerkn | brontekst bewerken]

In 1929 gaf Franz Xaver Kappus (1883–1966), e verzoamlinge uut van tien brievn die Rilke nor êm a geschreevn otn by de kaddêtn was ip de Theresianische Militärakademie in Wiener Neustadt. De joenge Kappus schrêef no Rilke, die ook no de millitèère akademie gewist was, tusschn 1902 en 1908 otn oenzeekr was oovre zyn oanstoande loopboane ofwêl lik officier ofwêl lik dichtre. In 't begun zochtn Rilke zyn road oovre de kwaliteit van zyn eign gedichtn, en otn zoe vôortgoan lik e schryvr. Terwyl datn êm oentield van kommentoar te geevn ip Kappus ze geschriftn, gaf Rilke toch ze gedacht oovre oe dat e dichtre zoe voeln, beminn en de woareid zoekn by 't probeern van de weirld te verstoan en 't êrvoarn en by 't anpakkn van de weirld van de kunstn. Die brievn geevn inzichte in d' oovrepeiziengn en oendrewerpn die vôorkommn in Rilke zyn gedichtn en maniere van werkn. Voddre woarn die brievn geschreevn ip e sleutlmoment van Rilke zyn artistieke oentwikklienge achtre da ze reputoasje lik e dichtre begoste gevestigd te wordn mê de publiekoasje van e dêel van Das Stunden-Buch ([Boek van d' Eurn]) en Das Buch der Bilder ([Boek van de Beeldn]) [30].

Rilke zyn lettrekundige styl

[bewerkn | brontekst bewerken]
E petreit van Rilke geschilderd twêe joar achtre ze dôod deur Leonid Pasternak.

Personnoazjes uut de Grieksche mythologie (byvôorbeeld Apollo, Hermes, Orfeus) kommn dikkers weere lik motievn in zyn gedichtn en zyn ofgeschilderd in ôosproenklikke interpretoasjes (byvôorbeeld in 't gedicht Orfeus. Eurydice. Hermes êrkend Rilke zyn Eurydice, verdoofd en verblênd deur de dôod, eur minnoare Orfeus nie, die no d' êlle ofdoalde vor eur weer t' oaln). Andre weerekêernde personnoazjes in Rilke zyn gedichtn zyn iengls, rôozn en e typiesche dichtre mê ze scheppnd werk.

Rilke werkte dikkers mê metafôorn, betêeknisverschuuviengn en teegnsproake (byvôorbeeld in zyn grafschrifte is de rôoze zowêl e zinnebeeld van de sloape – mo de krôonbloarn van de rôoze doen ook peinzn an geslootn oogleen).

Rilke zyn weinig bekend gedicht uut 1898, "Viezjoenn van Kristus" schildrde Marja Magdalena of lik de moedre van Jezus zyn kiend [31][32].

Vo Susan Haskins te citeern : "t Was Rilke zyn uutdruklikke mêenienge da Kristus nie goddlik was, heel en ol mensch, en vergoddlikt allêene mor ip Kalvoarje, lik uutgedrukt in 'n oenuutgegeevn gedicht van 1893, en wonoa verweezn wierd in andre gedichtn uut dezeifste tyd, tgêen êm toeliet van Kristus zyn liefde vo Marja Magdalena uut te beeldn, mor ip 'n ipmerklikke maniere, lik hêelegans menschlik" [33].

Noaloatnschap

[bewerkn | brontekst bewerken]

In de Verênigde Stoatn is Rilke êen van de mêer populèère, goed-verkoopnde, dichters—tegoare mê de 13de êewsche Sufi-muystiekr Rumi (1207–1273), en de 20ste êewsche Libanêesche-Amerikoansche dichtre Khalil Gibran (1883–1931) [34]. In de volkskulteure wordt Rilke reeglmoatig geciteerd of vermeld in tilleviesje-programmas, films, muzizk en andre werkn o die werkn de liefde of d iengls beandeln [35]. Omda Rlike zyn werk beschreevn is lik "mystiek" was 't ook geschikt vo gebruuk deur de New Age-gemêenschap en vo zelf-ulpe-boekn [4]. Rilke wierd êrverstoan lik "e mêestre die uus ku leidn nor e mêer vuldoenienge geevnd leevn mê mindre angste"[5][36].

Rilke zyn werk, en in 't byzoendre de Duisiner Elegien, zoed e diepe invloed gêt ên ip verschillnde dichtrs en schryvrs, woaroendre Galway Kinnell [37], Sidney Keyes [38][39], Stephen Spender [20], Robert Bly [20][40] , W. S. Merwin [41], John Ashbery [42], de romangschryvr Thomas Pynchon [43] en de filozoofn Ludwig Wittgenstein[44] en Hans-Georg Gadamer [45][46]. De Britsche dichre W. H. Auden (1907–1973) is beschreevn gewist lik "Rilke zyn mêest invloedryke lêerlienk" en reeglmoatig "bewêestn êm êere" of gebruuktn vôorstelliengn van iengls in zyn werk [47].

Werkn

[bewerkn | brontekst bewerken]
Clara Rilke-Westhoff, schildery van Paula Modersohn-Becker, 1905.

Vulleedige werkn

[bewerkn | brontekst bewerken]
  • Rainer Maria Rilke 1976 : Sämtliche Werke in 12 Bänden ([Vulleedige Werkn in 12 bandn]), uutgegeevn deur 't Rilke-Archief in soamwerkienge mê Ruth Sieber-Rilke, uutgegeevn deur Ernst Zinn, Frankfurt am Main
  • Rainer Maria Rilke 1996 en 2003 : Werke ([Werkn]). Uutgoave mê voetnôotn in vier bandn mêt e bykommnd vuufde band, uutgegeevn deur Manfred Engel, Ulrich Fülleborn, Dorothea Lauterbach, Horst Nalewski en August Stahl, Frankfurt am Main en Leipzig

Bandn mê gedichtn

[bewerkn | brontekst bewerken]
  • Leben und Lieder (Leevn en Zangn) (1894)
  • Larenopfer (Lares zyn offre) (1895)
  • Traumgekrönt (Droom-Gekrôond) (1897)
  • Advent (1898)
  • Das Stunden-Buch ('t Boek van d' Eurn)
    • Das Buch vom mönchischen Leben ('t Boek oovre 't Klôostrleevn) (1899)
    • Das Buch von der Pilgerschaft ('t Boek van de Pilgrimoage) (1901)
    • Geldbaum (1901)
    • Das Buch von der Armut und vom Tode ('t Boek van Oarmoe en Dôod) (1903)
  • Das Buch der Bilder ('t Boek van de Beeldn) (4 dêeln, 1902–1906)
  • Neue Gedichte (Niewe Gedichtn) (1907)
  • Duineser Elegien (Treuzangn van Duino) (1922)
  • Sonette an Orpheus (Sonnêtn an Orfeus) (1922)
  • Rilke: New Poems, Copper Canyon Press, (2013) (twêetoalige uutgoave, vertoald deur Joseph Cadora)

Bandn mê proza

[bewerkn | brontekst bewerken]
  • Geschichten vom Lieben Gott (Vertêlliengn oovre God) (1900)
  • Auguste Rodin (1903)
  • Die Weise von Liebe und Tod des Cornets Christoph Rilke (Lievde en leevn van Cornet Christoph Rilke) (lyriesche vertêllienge, 1906)
  • Die Aufzeichnungen des Malte Laurids Brigge (Antêekniengn van Malte Laurids Brigge) (Romang, 1910)

Brievn

[bewerkn | brontekst bewerken]

Verzoamlde brievn

  • Gesammelte Briefe in sechs Bänden (Verzoamlde brievn in zes bandn), uutgegeevn deur Ruth Sieber-Rilke en Carl Sieber. Leipzig (1936–1939)
  • Briefe (Brievn, uutgegeevn deur 't Rilke-Archief in Weimar. Twêe bandn, Wiesbaden (1950, êrdrukt 1987 in êen band).
  • Briefe in Zwei Bänden (Brievn in twêe bandn) (Horst Nalewski, Frankfurt en Leipzig, 1991)

Andre bandn mê brievn

  • Briefe an Auguste Rodin (Insel Verlag, 1928)
  • Briefwechsel mit Marie von Thurn und Taxis, twêe bandn, uutgegeevn deur Ernst Zinn mêt e voorwoord van Rudolf Kassner (Uutgoavn Max Niehans, 1954)
  • Briefwechsel mit Thankmar von Münchhausen 1913 bis 1925 (Suhrkamp Insel Verlag, 2004)
  • Briefwechsel mit Rolf von Ungern-Sternberg und weitere Dokumente zur Übertragung der Stances von Jean Moréas (Suhrkamp Insel Verlag, 2002)

E bitje voddr kykn

[bewerkn | brontekst bewerken]

Leevnsbeschryviengn

[bewerkn | brontekst bewerken]
  • (en) Freedman, Ralph 1996 : Life of a Poet: Rainer Maria Rilke, New York.
  • (en) Prater, Donald 1994 : A Ringing Glass: The Life of Rainer Maria Rilke, Oxford University Press.
  • Tapper, Mirjam : Resa med Rilke, Mita bokförlag.
  • (en) Torgersen, Eric 1998 : Dear Friends : Rainer Maria Rilke and Paula Modersohn-Becker, Northwestern University Press.

Krietiesche stuudjes

[bewerkn | brontekst bewerken]
  • Engel, Manfred and Lauterbach, Dorothea (ed.) 2004 : Rilke Handbuch: Leben – Werk – Wirkung, Metzler, Stuttgart.
  • (en) Erika, A and Metzger, Michael 2001 : A Companion to the Works of Rainer Maria Rilke, Rochester.
  • (en) Gass, William H. 2000 : Reading Rilke: Reflections on the Problems of Translation, Alfred A. Knopf.
  • (en) Goldsmith, Ulrich, ed. 1980 : Rainer Maria Rilke, a verse concordance to his complete lyrical poetry, W. S. Maney, Leeds.
  • (en) Hutchinson, Ben 2006 : Rilke's Poetics of Becoming, Legenda, Oxford.
  • (en) Leeder, Karen, and Robert Vilain (eds) 2010 : The Cambridge Companion to Rilke, Cambridge University Press, Cambridge, ISBN 978-0-521-70508-0
  • (en) Mood, John 2009 : A New Reading of Rilke's "Elegies": Affirming the Unity of "life-and-death", Edwin Mellen Press, Lewiston, NY, ISBN 978-0-7734-3864-4.
  • (en) Numerous contributors 2007 : A Reconsideration of Rainer Maria Rilke, Agenda poetry magazine, vol. 42 nos. 3–4, ISBN 978-0-902400-83-2.
  • (en) Pechota Vuilleumier, Cornelia 2010 : Heim und Unheimlichkeit bei Rainer Maria Rilke und Lou Andreas-Salomé. Literarische Wechselwirkungen, Olms, Hildesheim. ISBN 978-3-487-14252-4
  • (en) Ryan, Judith 1999 : Rilke, Modernism, and Poetic Tradition, Cambridge University Press, Cambridge.
  • (en) Schwarz, Egon 1981 : Poetry and Politics in the Works of Rainer Maria Rilke, Frederick Ungar, ISBN 978-0-8044-2811-8.

E proevrtje

[bewerkn | brontekst bewerken]
Herbsttag [48] Êrfstdag [49]
Herr, es ist Zeit. Der Sommer war sehr groß.
Leg deinen Schatten auf die Sonnenuhren,
und auf den Fluren laß die Winde los.
Befiehl den letzten Früchten voll zu sein;
gib ihnen noch zwei südlichere Tage
dränge sie zur Vollendung hin und jage
die letzte Süße in den schweren Wein.
Wer jetzt kein Haus hat, baut sich keines mehr.
Wer jetzt allein ist, wird es lange bleiben,
wird wachen, lesen, lange Briefe schreiben
und wird in den Alleen hin und her
unruhig wandern, wenn die Blätter treiben.
Êere, 't is tyd. De grotsche zoomre is gedoan.
Leg nu joen schowte ip de zunnewyzrs,
en lat de wienn vry oovre de veldn goan.
Gebiedt de latste vruchtn vul te zyn;
giv ze nog twêe warm-zuudrsche doagn
lat ze hêel vul-endn, en wilt nog joagn
de latste suukre in de zwoare wyn.
Die nu gin uus êt, moetr nie mir ip oopn.
Die nu allêen' is, goa nôojt niemand bienn,
goa nie in leezn of schryvn ruste vienn,
goat in de loann oovre en weere loopn,
oengedeurig, tusschn bloarn in de wienn.

Eksterne koppliengn

[bewerkn | brontekst bewerken]
Wikimedia Commons


Verwyziengn

[bewerkn | brontekst bewerken]

<references>

  1. ↑ (en) Biography: Rainer Maria Rilke 1875–1926 on the Poetry Foundation website. Retrieved 2 February 2013.
  2. ↑ Zie : Müller, Hans Rudolf. Rainer Maria Rilke als Mystiker: Bekenntnis und Lebensdeutung in Rilkes Dichtungen (Berlin: Furche 1935). Zie ook : Stanley, Patricia H. "Rilke's Duino Elegies: An Alternative Approach to the Study of Mysticism" in Heep, Hartmut (editor). Unreading Rilke: Unorthodox Approaches to a Cultural Myth (New York: Peter Lang 2000).
  3. ↑ (en) Freedman, Ralph 1998 : Life of a Poet: Rainer Maria Rilke, Northwestern University Press, Chicago, p. 515.
  4. ↑ 4,0 4,1 (en) Komar, Kathleen L. "Rilke: Metaphysics in a New Age" in Bauschinger, Sigrid and Cocalis, Susan. Rilke-Rezeptionen: Rilke Reconsidered (Tübingen/Basel: Franke, 1995), p. 155-69. Rilke reinterpreted "as a master who can lead us to a more fulfilled and less anxious life."
  5. ↑ 5,0 5,1 (en) Komar, Kathleen L. "Rethinking Rilke's Duisiner Elegien at the End of the Millennium" in Metzger, Erika A. A Companion to the Works of Rainer Maria Rilke (Rochester, New York: Camden House, 2004), pp. 188–89.
  6. ↑ Zie ook : Mood, John 1975 : Rilke on Love and Other Difficulties, W. W. Norton & Company, New York); and a book released by Rilke’s own publisher Insel Verlag, Hauschild, Vera (ed.), Rilke für Gestreßte (Frankfurt am Main: Insel-Verlag, 1998).
  7. ↑ (en) Komar, Kathleen L. 2004 : Rethinking Rilke's Duisiner Elegien at the End of the Millennium, in Metzger, Erika A. : Companion to the Works of Rainer Maria Rilke, Rochester - Camden House, New York, p. 189.
  8. ↑ (en) Life of a Poet: Rainer Maria Rilke
  9. ↑ (en) Life of a Poet: Rainer Maria Rilke by Ralph Freedman, Northwestern University Press, 1996, ISBN 0-8101-1543-3, p. 36.
  10. ↑ (en) Arana R. Victoria 2008 : The Facts on File Companion to World Poetry: 1900 to the Present, Infobase, p. 377 ISBN 978-0-8160-6457-1
  11. ↑ (en) Anna A. Tavis 1997 : Rilke's Russia: A Cultural Encounter, Northwestern University Press, ISBN 0-8101-1466-6. p.1.
  12. ↑ (en) Freedman Ralph, 1996 : Life of a Poet: Rainer Maria Rilke, Northwestern University Press, ISBN 0-8101-1543-3, p. 505
  13. ↑ (en) Photo and description (Picture-poems.com)
  14. ↑ (en) Rainer Maria Rilke: a brief biographical overview, (Picture-poems.com)
  15. ↑ Rilke-Briefe: Nirgends ein Führer, Der Spiegel (21/1957). 22 meie 1957
  16. ↑ "Elegien gegen die Angstträume des Alltags" by Hellmuth Karasek. Der Spiegel (47/1981). 11 November 1981; Karasek calls Rilke a friend of the Fascists.
  17. ↑ (fr) Lang René (ed.) 1956 : Rainer Maria Rilke, Lettres Milanaises 1921–1926, Librairie Plon, Paris
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 (en) Excerpt from "Reading Rilke – Reflections on the Problems of Translation" by William H. Gass (1999) ISBN 0-375-40312-4; featured in The New York Times 2000. Accessed 18 August 2010
  19. ↑ 19,0 19,1 (en) Hoeniger, F. David 1950 : Symbolism and Pattern in Rilke's Duino Elegies, German Life and Letters, 3/4, pp. 271–83.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 (en) Perloff, Marjorie 2001 : Reading Gass Reading Rilke, in Parnassus: Poetry in Review, Volume 25, Number 1/2.
  21. ↑ (en) Gass, William H. 1999 : Reading Rilke: Reflections on the Problems of Translation, Alfred A. Knopf, New York
  22. ↑ Rilke, Rainer Maria. "Êeste Treurzank" van de Duisiner Elegien, lyne 1.
  23. ↑ Rilke, Rainer Maria. "Eeste Treurzank" van de Duisiner Elegien, lyne 6; "Twidde Treurzank", lyne 1.
  24. ↑ (en) Dash, Bibhudutt. "In the Matrix of the Divine: Approaches to Godhead in Rilke's Duino Elegies and Tennyson's In Memoriam" in Language in India Volume 11 (11 November 2011), pp. 355–71.
  25. ↑ (en) Freedman, Ralph 1998 : Life of a Poet: Rainer Maria Rilke, Evanston, Northwestern University Press, Illinois: , p. 481.
  26. ↑ (en) Sword, Helen 1995 : Engendering Inspiration: Visionary Strategies in Rilke, Lawrence, and H.D, University of Michigan Press, Ann Arbor, Michigan, p. 68-70.
  27. ↑ Rilke an Gertrud Ouckama Knoop (20 April 1923) in Rilke, Rainer Maria 1937 : Briefe aus Muzot: 1921 bis 1926, Insel-Verlag, Leipzig
  28. ↑ Letter to Gertrud Ouckama Knoop, dated 20 April 1923; quoted in Snow, Edward, trans. and ed., Sonnets to Orpheus by Rainer Maria Rilke, bilingual edition, New York: North Point Press, 2004.
  29. ↑ Die Sonette an Orpheus, êeste dêel, XIX, v.8: "Gott mit der Leier"
  30. ↑ (en) Freedman, Ralph : Das Stunden-Buch and Das Buch der Bilder: Harbingers of Rilke's Maturity, in Metzger, Erika A. and Metzger, Michael M. (editors) 2001 : A Companion to the Works of Rainer Maria Rilke, Camden House Publishing, Rochester, New York, p. 90–92.
  31. ↑ (en) Knapp Liza 1999 : Tsvetaeva's Marine Mary Magdalene, The Slavic and East European Journal, 43/4.
  32. ↑ (en) Haskins Susan 1995 : Mary Magdalen: Myth and Metaphor, Riverhead Trade.
  33. ↑ (en) Haskind Susan 1993 : Mary Magdalen: Myth and Metaphor, Harper-Collins, p. 361, ISBN 0-00-215535-4
  34. ↑ (en) Komar, Kathleen L. 2000 :Rilke in America: A Poet Re-Created, in Heep, Hartmut (editor). Unreading Rilke: Unorthodox Approaches to a Cultural Myth, Peter Lang, New York, pp. 155–78.
  35. ↑ (en) Komar, Kathleen L. 2004 : Rethinking Rilke's Duisiner Elegien at the End of the Millennium, in Metzger, Erika A. : A Companion to the Works of Rainer Maria Rilke, Rochester - Camden House, New York, p. 189.
  36. ↑ Zie ook: (en) Mood, John 1975 : Rilke on Love and Other Difficulties, W. W. Norton & Company, New York; en e boek uutgegeevn deur Insel Verlag, Hauschild, Vera (editor) 1998 : Rilke für Gestreßte, Frankfurt am Main
  37. ↑ Malecka, Katarzyna. Death in the Works of Galway Kinnell (Amherst, New York: Cambria Press, 2008), passim.
  38. ↑ Guenther, John. Sidney Keyes: A Biographical Enquiry (London: London Magazine Editions, 1967), p. 153.
  39. ↑ "Self-Elegy: Keith Douglas and Sidney Keyes" (Chapter 9) in Kendall, Tim. Modern English War Poetry (Oxford: Oxford University Press, 2006).
  40. ↑ Metzger, Erika A. and Metzger, Michael M. "Introduction" in A Companion to the Works of Rainer Maria Rilke (Rochester, New York: Camden House, 2004), p. 8.
  41. ↑ Perloff, Marjorie. “Apocalypse Then: Merwin and the Sorrows of Literary History” in Nelson, Cary and Folsom, Ed (eds). W. S. Merwin: Essays on the Poetry (University of Illinois, 1987), p. 144.
  42. ↑ Perloff, Marjorie. "Transparent Selves': The Poetry of John Ashbery and Frank O’Hara," in Yearbook of English Studies: American Literature Special Number 8(1978):171-96, at p. 175.
  43. ↑ Robey, Christopher J. The Rainbow Bridge: On Pynchon's Use of Wittgenstein and Rilke (Olean, New York: St. Bonaventure University, 1982).
  44. ↑ Perloff, Marjorie. Wittgenstein's Ladder: Poetic Language and the Strangeness of the Ordinary (Chicago: University of Chicago Press, 1996), passim. which points towards Wittgenstein's generous financial gifts to Rilke among several Austrian artists, although he prefer Rilke's earlier works and was distressed by his post-war writings.
  45. ↑ Gadamer analyzed many of Rilke's themes and symbols. See: Gadamer, Hans-Georg. "Mythopoietische Umkehrung im Rilke's Duisener Elegien" in Gesammelten Werke, Band 9: Ästhetik und Poetik II Hermenutik im Vollzug (Tübingen: J. C. B. Mohr, 1993), pp. 289–305.
  46. ↑ Dworick, Stephanie. In the Company of Rilke: Why a 20th-Century Visionary Poet Speaks So Eloquently to 21st-Century Readers (New York: Penguin, 2011).
  47. ↑ (en) Cohn, Stephen (translator) 1989 : "Introduction" in Rilke, Rainer Maria. Duino Elegies: A Bilingual Edition (Evanston, Illinois: Northwestern University Press, 1989), pp. 17–18. Quote: "Auden, Rilke’s most influential English disciple, frequently paid homage to him, as in these lines which tell of the Elegies and of their difficult and chancy genesis..."
  48. ↑ Uut Das Buch der Bilder (1902)
  49. ↑ West-Vlamsche "êrdichtienge", geschuufld deur e busveugle
Overgenomen van "https://vls.wikipedia.org/w/index.php?title=Rainer_Maria_Rilke&oldid=318965"