esse
Apparence
Etimolodjeye 1
Tayon-bodje latén « esse » (sinse loyant li sudjet a l’ atribut) ; li bodje « stare » (« esse astampé») a dné les cognes di sacwants tins (« stî » / « stou » / « estou »; « esteut »; « esta »). Des ôtes cognes di codjowas vegnnut eto di sacwants codjowas laténs ; Loukîz a : « ere » ; « serè » ; « fourit ».
esse | sey |
Prononçaedje
- AFE :
- diferins prononçaedjes : /ɛs/ /jɛs/ (fok deus prononçaedjes)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ɛs/
- Ricepeures : nén rcepåve
Viebe
Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | so |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | estoz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | estans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | sont |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | s(e)rè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | esteu |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | soeye |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | stî / stou / estou |
Ôtes codjowaedjes | sipepieus tåvlea |
esse (viebe a pårt)
- loye li sudjet èn adjectif atribut.
- Dji so malåde, dji n’ sårè vni ovrer.
- loye li sudjet on sustantif atribut.
- Nosse pere esteut botchî.
- mostere li pôzucion d’ ene djin, d’ ene biesse, d’ ene sacwè.
- — Wice ess ?
— Dji so sol plaece do Martchî, divant l’ cåbaret « Å ratind-tot ».
- — Wice ess ?
Ratourneures
- est çki
- esse di bon bos, esse di bon bwès
- esse di påsse
- esse al dicåce
- esse e payis k’ i n’ î passe pont d’ tchår
- esse foû waibes
- esse come so on nûlea
- esse do bos k’ on fwait les violes
Parintaedje
(minme sourdant etimolodjike)
Mots d’ aplacaedje
- wizess (noûmot)
- sawè-z-esse (noûmot)
- esse djus
Ortografeyes
Loukîz a : « sey »
- iesse : s.n. El Nivelwé
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
loye li sudjet a l’ atribut
- Arabe : rén (sudjet ey atribut metous onk dirî l’ ôte : dji so binåjhe = mi binåjhe)
- Arabe marokin : rén (sudjet ey atribut metous onk dirî l’ ôte : dji so coibjhî = mi coibjhî)
- Almand : sein (de)
- Inglès : to be (en)
- Espagnol : ser (es)
- Francès : être (fr)
- Itålyin : essere (es)
- Neyerlandès : zijn (nl)
- Rûsse : быть (ru)
mostere li pôzucion
Etimolodjeye 2
S’ i gn åreut ene sakî ki sepreut cwè åd fwait di l’ etimolodjeye di « esse », el pout stitchî vaici.
Prononçaedje
- AFE :
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ɛs/
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
singulî | pluriyal |
---|---|
esse | esses |
esse omrin
- lete latene S, s.
- sacwè k’ a l’ cogne di cisse lete cial.
- El vweteure a fwait on esse divant di s’ taper dins l’ meur.
Ratourneures
- fé des esses : zigzaguer.