Alsace

Alsace
Rehiyon ha Fransya
Bandira
Nasod	Fransya
Prefektura	Strasbourg
Mga departamento	2 Bas-Rhin Haut-Rhin
Kagamhanan
• Mangulo	Philippe Richert (2010-) (UMP)
Langyab
• Total	8,280 km2 (3,200 sq mi)
Molupyo (2006)
• Total	1,815,488
• Densidad	220/km2 (570/sq mi)
Zona hin oras	CET (UTC+1)
• Summer (DST)	CEST (UTC+2)
NUTS nga Rehiyon	FR4
Websayt	region-alsace.eu

An Alsace (kaluwas ha Frinanses: al-zas; Alsaciano ngan Aleman: Elsass, kasurat ha Aleman ugsa han 1996: Elsaß; Linatin: Alsatia; Kinatsila ngan daan nga Winaray: Alsacia; alternatibo nga kasurat ha Winaray: Alsasya) amo an ikaupat ha giguguti-ayi ha karuhaan kag unom (26) nga rehiyon han Fransya. Mayda ini kahaluag nga 8,280 km². Ini nga rehiyon amo an may gigugutiayi nga katunaan ha Metropolitana Fransya. Amo gihap ini an gisusuoki ha Fransya (ika tulo ha gihuhuro-oti ha metropolitana Fransya) nga may 222 munopyo kada kilometro kwadrado (Ihap han popyulasyon ha Enero 2008: 1,836,000). An Alsace nahamutang ha sidlangan Fransya ha may katundan salog han Rhine, nga sapit han Alemanya ngan Switzerland. An kapital han politika, ekonomiya ngan kahiaraan (kultura) ngan an gidadako-i nga syudad amo an Strasbourg. An syudad amo an linkuran han dose-dosena nga mga katig-uban ngan kalawasan han kanasoran. Ha larangan politika, an Alsace amo an usa ha pinakaimportante nga rehiyon ha bug-os nga Unyon Europeo.

An ngaran nga "Alsace" tikan ha yinaknan Aleman nga "Ell-sass", kasirigngon, "nakalingkod ha Ill". An Ill amo an usa nga salog ha Alsace. An rehiyon kaupod han mga inagian han Baraan nga Imperyo Romano. Ginhinay-hinay ini pag-agaw han Fransya ha ika-17 siglo ha ilarom nira Hadi Louis XIII ngan Hadi Louis XIV. Ha ira pamumuno nahimo ini nga usa ka lalawigan han Fransya. Agsob bati-on nga an Alsace nadudugtong ha Lorraine tungod an Aleman ginkaptan an mga kaparte hini nga duha nga rehiyon. Gintawag han mga Aleman an ira ginkaptan nga tuna nga lalawigan han Reichsland Elsaß-Lothringen (1871–1918), nga ginpag-aaragawan ha butnga han ika 19 ngan ika 20 siglo han duha ka nasod. Hinin nga mga panahon, upat ka beses nga an Alsace, nagburubalhin ha kamot han Fransya ngan Aleman ha sulod han kapitoan kag liwa (75) ka tuig.

Biskan an Alsace usa ka rehiyon nga dati nagamit han yinakanan Aleman, yana an mga taga Alsace nayakan na hin Frinanses o Fransesa nga yinkanan, nga amo an nasodnon nga yinaknan han nasod Fransya, nga kaparte hira ha umagi nga tulo (3) ka siglo. Mga 39% han lokal nga popyulasyon han kadagko-an ngan posible ubos ha 10% han kabatan-an, an nahibilin nga mag-upay manyakan hin Alsaciano nga yinaknan.

Inagihan

Alsace Romano

Ha panahon nga waray pa nasusurat nga mga inagihan, an Alsace ginsisinudoyan na han mga parapanganop nga mga nomado. Pero han 1500 BC, an mga Celta na an nagukoy dida ha Alsace. Nanhawan ngan gintam-nan nira an mga katunaan. Han 58 BC, an mga Romano naman an umabot ngan ginsulong an Alsace. Kahuman nira agawi, ginhimo nira an lugar nga sentro han paghimo han irimnon nga vino. Tungod nga gusto nira maprotektaran an maupay mira nga pakabuhi, an mga Romano ginpadig-on an depensa ngan nagtindog hin kampo militar ha paligid. Nahimo ini nga mga komunidad nga hasta yana ada la gihap napadayon. Han kaparte pa han Imperyo Romano, nahiupod an Alsace ha Germania Superior.

Alsace Franko

Han nagluya an Imperyo Romano, naging kaparte an Alsace ha teritoryo han Alamanni. Mag-uruma an mga Alamanni. An ira yinaknan amo an naging basehan ha yana nga yinakan han taga Alsace. Ginpirdi an Alamanni han mga Clovis ngan mga Franko han ika-5 siglo nga nagtapos ha Aragway ha Tolbiac. Kahuman, an Alsace naging kaparte na ha kahadian han Austrasia. Ha ubos han pamamalakad han mga Merovingian han Clovis, naging kristiyano an mga molupyo hini nga lugar. An Alsace nahibilin ha ilarom han puder han mga Franko kutob an Kahadian han Franko, pagkatapos han Pagsaad han Strasbourg han 842, pormal nga nawara ha pagkamayda han Tratado han Verdun. An mga kaapo-apohan ni Charlemagne, nga kinilala nga nagtindog han Kahadian Franko, an nagtunga han rehiyon ngadto ha tulo ka parte. An Alsace naging upod han Butnga Francia, nga ginhahadian han pinakabata nga apo na hi Lothar I. Pagkatapos namatay hi Lothar han timprano nga 855, an iya kahadian, ginbahin liwat ha tulo ka parte. An parte nga tinatawag nga Lotharingia o Lorraine amo an ginhatag ngadto ha anak nga lalaki ni Lothar. An salin ginturunga ha duha nga bugto ni Lothar, na hira Charles an Kalbo (an naghahadi han Katundan Kahadian Franko), ngan hi Ludwig an Aleman (nga naghahadi ha Sidlangan Kahadian Franko). Waray la nag-iha an Kahadian han Lotharingia. Pero an rehiyon, nga uruurhi naging Alsace, nahulog ha kamot han Baraan Imperyo Romano ha sulod han sakop han Duke han Swabia, ha pamaagi han Tratado han Meerson ha tuig 870.