Dört işlev modeliyle haber çevirisi incelemesi

Türkoloji Dergisi, 2014

B e y t u l h i k m e A n I n t e r n a t i o n a l J o u r n a l o f P h i l o s o p h y, 2020

2020

2022

Global dünyanın bireyleri arasında iletişim sağlama rolünü üstlenen haber, aynı zamanda farklı kültürler arasında iletişim kurma görevini de üstlenmektedir. 12 dilde haber sunan ve dünya çapında bir okur kitlesine sahip olan Euronews bu rolü üstlenen haber medyaları arasındadır. Çokdilli haber medyalarında bilgi akışı ve aktarımı önemli bir konumda yer almaktadır. Haber çevirisi son yıllarda pek çok çeviribilim araştırmacısının dikkatini çekmektedir. Haber çevirisi sürecini incelerken iki farklı kavramdan bahsetmek mümkündür: Eşik bekçiliği ve transediting. Eşik bekçiliği kavramı 1947 yılında Kurt Lewin’in çalışmaları sonucunda ortaya çıkıp sonrasında kitle iletişim literatüründe yerini almıştır. Lewin eşiği, “bir geçit, kanaldaki bir merciiyi karar alma noktası olarak değiştirebilme gücüne sahip bir alan” olarak tanımlar (Lewin, 1947). Eşik bekçisi farklı kaynaklardan iletilen haberleri değerlendiren ve “geçitten” (White, 1950) geçip geçmeyeceklerine karar veren kişi veya kuruldur. Transediting kavramı ise 1989 yılında Karen Stetting tarafından çeviri ve editing arasındaki belirsiz sınıra bir açıklama getirebilmek amacıyla ortaya konulmuştur (Stetting, 1989). Transediting’in uygulama alanlarının biri de haberciliktir. Çalışmamızda haber çevirisi üzerinde, eşik bekçiliği, transediting kavramlarını tanıtmaya ve Christian Nord’un dört işlev modelini uygulamaya çalışacağız. Christian Nord’un dört işlev modeline göre metni hedef kitlesine aktarmadan önce metnin işlevini belirlememiz gerekmektedir. Bu amaca ulaşmak için Nord 2006 yılında Karl Bühler ve Roman Jakobson’un ortaya koydukları modelleri baz alarak ilişkisel, anlatımsal, göndergesel ve duyumsal işlevlerden oluşan bir model ortaya koymuştur. Çalışmamızda Nord’un dört işlev modelinin açıklanmasının ardından Euronews haber medyasında 2015 yılından sonra yayınlanmış göç konulu Fransızca ve Türkçe haber örnekleri üç aşamalı bir analize tabi tutulacaktır. Öncelikle, örneklerin dört işlev modeli bağlamında başlık incelenmesi yapılacaktır sonra haber metninin bağlamından yola çıkarak metnin işlevi belirlenmeye çalışılacaktır. İncelemenin ikinci aşamasında transediting bağlamında haber metni örnek cümleler seçilerek incelenecektir. Eşik bekçiliği kavramının ışığında yapılacak üçüncü inceleme aşamasında, örneklerin alındığı haber kaynağının kısa bir tanıtımının ardından bakış açısı tanımlanmaya çalışılacak ve "geçitten" geçen ama farklılıklar gösteren örnekler üzerinden bulgular değerlendirilecektir. Çalışmamızın üç aşamalı analizinin sonucunda aynı haber medyası tarafından iki farklı kültür uzamında yer alan okur kitlelerine sunulan haberlerin nasıl aktarıldığı ve metinlerin hangi değişikliklere maruz kaldığını saptamayı amaçlamaktayız.

Turkish Studies, 2011

Gazeteciler, her zaman bir etik tartışmanın odağındadırlar. Ancak gazetecilerin değerlendirildiği kodlar, bireysel bir etik anlayışın sonucu ortaya çıkmışlardır. Böyle bir etik anlayış, gazetecilerin haber üretimi yaptıkları endüstriyel şartları ve haberlerini yazdıkları biçimsel kural ve prosedürleri göz ardı ederek gazetecinin özgür olduğunu var saymaktadır. Gazetecilere bireysel olarak yüklenen etik, bu yapı içerisinde anlamlı olmadığı gibi bir süre sonra gazetecilik etik kodları, mesleğin toplumsal bağlamını ve demokrasi ile ilişkisini unutturmaktadır. Tüm bu güncel etik tartışmaların odağındaki gazeteci, kendisine yüklenilen etik sorumluluğun gerçekte çok uzağındadır. Çalışmanın ana odağını gazetecilik endüstrisinin rasyonel örgütlenmesi ve nesnel haber yazım biçimini ortaya çıkaran süreç ile var olan etik kodlar arasındaki ilişkinin ekonomi politik çözümlenmesi oluşturacaktır. ABSTRACT: Journalists have always been the focus of an ethical debate. However, the codes by which journalists are evaluated emerged as a result of individual ethics. This understanding of ethics disregards the industrial conditions, and formal rules and procedures in which journalists produce and publish their news, and assumes that journalists are free. The individual responsibility assigned to the journalist does not make sense in this context. Furthermore, within the course of time ethical codes of journalism reduces journalist’s sensitivity towards the profession’s social context and connections to democracy. The individual journalist who is in the center of these ethical discussions is in fact far from the ethical responsibility he is assigned to. The main focus of the study is the political economic analysis of the rational organization of the journalism industry, and the relationship between the process of objective news writing and the existing codes of ethics.

3 r d International Rumeli [Language, Literature and Translation Studies] S y m p o s i u m; June 26-27, 2021 Istanbul–Turkey , 2021

Bilindiği üzere, çevirinin salt dilsel bir aktarım olmadığı konusunda genel bir uzlaşım vardır. Çeviri, iki kültür arasında köprü görevi gören, iki kültürün birbirini anlamasını sağlayan bir iletişim aracıdır. Bu bağlamda Hans J. Vermeer ve Katharina Reiß, genel çeviri kuramlarında çeviriyi kültürlerarası iletişim olarak betimlemiş ve çevirmenlerin çift kültürlü olmalarını vurgulamışlardır. Söz konusu iletişimin doğru olarak aktarımı ise çevirmenlerin kültürlerarası iletişim becerilerine bağlıdır. Çevirmenlerin Kültürlerarası İletişim becerilerini geliştirme konusunda Friedemann Schulz von Thun’un İletişim Dörtgeni yani bir diğer ismiyle Dört Kulak Modeli büyük önem arz etmektedir. Schulz von Thun’un bu modeli, yanlış anlamalar nedeniyle bozulan sekteye uğrayan iletişimi tanımlamak için kullanılır. İletişim Dörtgeninde, her ifadenin ya da iletinin dört boyutu (yalın bilgi, kendini ifşa, ilişki ve anlaşılmaya çağrıdır) bulunur ve her boyut gönderici ve alıcı tarafından farklı yorumlanabilir. Farklı yorumlar ise yanlış anlamalara yol açmaktadır. Özellikle kültürlerarası iletişimde, yanlış anlamaları veya yanlış çevirileri önlemek için iletilerin doğru anlaşılmasını gerekir. Çevirmen, kaynak metinde veya sözlü iletişimde yer alan iletilerin alıcısı olarak düşünüldüğünde, iletinin her boyutunu doğru yorumlamalı ve en nihayetinde gönderici olarak çeviri sürecinde iletinin alıcı kitle tarafından da doğru yorumlanmasını sağlamalıdır. Dolayısıyla çevirmen, aynı zamanda belirli bir kültürel bağlamda yer alan iletileri doğru bir şekilde anlamak ve bunları erek kültüre uygun bir biçimde aktarmakla yükümlüdür. Bu çalışmada, Friedemann Schulz von Thun’nun İletşim Dörtgeninin çeviri süreci için (açısından) işlevselliği ve çevirmenin kültürlerarası iletişim becerilerine katkısı, örnekler ile aktarılacaktır.