Kwalifikatory w polskim Wikisowniku

$JQLHV]ND$1LHNUHZLF] -Ċ]\N5HOLJLD7RĪVDPRĞü 1 (27) 2023, s.135-148 25&,' $NDGHPLDLP-DNXED]3DUDG\ĪDZ*RU]RZLH:LHONRSROVNLP .ZDOL¿NDWRU\ZSROVNLP:LNLVáRZQLNX 6WUHV]F]HQLH :DUW\NXOHQDSRGVWDZLHNODV\¿NDFML%RJGDQD:DOF]DNDGRNRQDQRNDWHJRU\]DFMLNZDOL¿NDWRUyZZ\NRU]\VW\ZDQ\FKGRFKDUDNWHU\VW\NLZ\UD]yZUHMHVWURZDQ\FKZSROVNRMĊ]\F]QHM wersji :LNLVáRZQLND, a w jego ramach zarówno w 6áRZQLNXMĊ]\NDSROVNLHJRMDNLZVáRZQLNDFK SROVNRREFRMĊ]\F]Q\FK1DSRGVWDZLHZ\EUDQ\FKSU]\NáDGyZSRGMĊWRSUyEĊRGWZRU]HQLD]DVDG GRERUXNZDOL¿NDWRUyZRUD]]ZHU\¿NRZDQRNRQVHNZHQFMĊLFKSU]HVWU]HJDQLD 6áRZDNOXF]RZHOHNV\NRJUD¿DLQWHUQHWRZDNZDOL¿NDWRU\LQWXLFMDMĊ]\NRZD:LNLVáRZQLN, PHWDOHNV\NRJUD¿D %RJGDQ:DOF]DNX]QDáV\VWHPNZDOL¿NRZDQLDZ\UD]yZ]DQLH]EĊGQ\HOHPHQWQRZRF]HVQHJRZDUV]WDWXOHNV\NRJUD¿F]QHJRSR]ZDODMąF\ÄQDRGUyĪQLHQLH WHJRFRZVáRZQLFWZLHZVSyOQRVW\ORZHQHXWUDOQHSRGZ]JOĊGHPVW\OLVW\F]Q\P± RGWHJRFRVW\OLVW\F]QLHQDFHFKRZDQHWHJRFRZSHáQLĪ\ZRWQHSRZV]HFKQH HNVSDQV\ZQH±RGWHJRFRUHFHV\ZQHZ\FKRG]ąFH]XĪ\FLDSU]HVWDU]DáHWHJR FRVáXĪ\JáyZQLHIXQNFMLNRPXQLNDW\ZQHMMĊ]\ND±RGWHJRFR]DVSRNDMDSRWU]HE\ HNVSUHV\ZQHMHJRXĪ\WNRZQLNyZWHJRFRVWDQRZLSRGVWDZRZ\WU]RQOHNV\NLMĊ]\ND± RGWHJRFRRJUDQLF]RQHGRZ\EUDQ\FKJUXSLĞURGRZLVNZ\VSHFMDOL]RZDQHSRG Z]JOĊGHPVSRáHF]Q\PSHU\IHU\F]QHPDUJLQDOQHWHJRFRXĪ\ZDQHSRZV]HFKQLH QDFDá\PWHU\WRULXPMĊ]\NRZ\P±RGWHJRFRZáDĞFLZHW\ONRQLHNWyU\PREV]DURP WHJRWHU\WRULXPLWS´12SDWU]HQLHZ\UD]XNZDOL¿NDWRUHPV\JQDOL]XMH]DWHPMHJR QDFHFKRZDQLHLZ\QLNDMąFH]QLHJRRJUDQLF]HQLHXĪ\FLDGRRNUHĞORQHMRGPLDQ\ MĊ]\ND)RUPDNZDOL¿NDWRUyZHZROXRZDáDZUD]]UR]ZRMHPSROVNLHMOHNV\NRJUD¿L± RGZLHORZ\UD]RZ\FKQLHSUHF\]\MQ\FKVIRUPXáRZDĔZSODWDQ\FKZGH¿QLFMH]QDF]HQLRZHSRMHGQR]QDF]QH]Z\NOHMHGQRZ\UD]RZHRNUHĞOHQLD]DPLHV]F]DQHZVWDá\P PLHMVFXKDVáD0LPRZ\UDĨQLHGLDFKURQLF]Q\FKPRG\¿NDFMLZ]DNUHVLHXĪ\FLD NZDOL¿NDWRUyZQLHPRĪQDMHGQDNPyZLüRXNV]WDáWRZDQLXMHGQHJRSRZV]HFKQLH SU]\MPRZDQHJRV\VWHPXNZDOL¿NRZDQLDZ\UD]yZ1DWOHZLHORĞFLLUyĪQRURGQR1 B. Walczak, .ZDOL¿NDWRU\ZVáRZQLNDFKMĊ]\NDSROVNLHJR>Z@:RNyáMĊ]\ND5R]SUDZ\LVWXGLD SRĞZLĊFRQHSDPLĊFLSURIHVRUD0LHF]\VáDZD6]\PF]DNDUHG0%DVDMHWDO:URFáDZ>HWF@ s. 413-414. 135 -Ċ]\N5HOLJLD7RĪVDPRĞü      QU   ĞFLNZDOL¿NDWRUyZVWRVRZDQ\FKZUyĪQ\FKVáRZQLNDFKV]F]HJyOQ\FKDUDNWHUPD V\VWHPSU]\MĊW\SU]H]WZyUFyZZLHORMĊ]\F]QHJRVáRZQLNDLQWHUQHWRZHJRRSDUWHJR QDPHFKDQL]PLHÄZLNL´±:LNLVáRZQLND2(odpowiednik ang. :LNWLRQDU\). Jego VSHF\¿NDZ\QLND]]DVWRVRZDQLDWHFKQRORJLLÄZLNL´ RGKDZDMVNLHJRZLNLZLNL µV]\ENR¶ XPRĪOLZLDMąFHMNDĪGHPXLQWHUQDXFLHáDWZHSXEOLNRZDQLHLHG\WRZDQLH WUHĞFL]DSRPRFąLQWHUIHMVXSU]HJOąGDUNLRUD]Z\PDJDMąFHMSRWZLHUG]HQLDLQIRUPDFML RGZRáDQLHPGRZF]HĞQLHMRSXEOLNRZDQ\FKPDWHULDáyZ3:VSyáWZRU]HQLHVáRZQLND SU]H]]PLHQLDMąFąVLĊ]ELRURZRĞüODLNyZNRU]\VWDMąF\FK]UyĪQ\FKĨUyGHáL]DUD]HP RGZRáXMąF\FKVLĊGRZáDVQ\FKGRĞZLDGF]HĔLLQWXLFMLSURZDG]LGRXNV]WDáWRZDQLD UR]EXGRZDQHJRV\VWHPXVWDQRZLąFHJRNRPSLODFMĊNZDOL¿NDWRUyZSRFKRG]ąF\FK ]UyĪQ\FKVáRZQLNyZRUD]Z]ERJDFRQHJRRLQG\ZLGXDOQHUR]VWU]\JQLĊFLDLQWHUQDXWyZ &HOHPDQDOL]\SU]HGVWDZLRQHMZDUW\NXOHMHVWLQZHQWDU\]DFMDRUD]NDWHJRU\]DFMD NZDOL¿NDWRUyZZ\NRU]\VW\ZDQ\FKGRFKDUDNWHU\VW\NLZ\UD]yZUHMHVWURZDQ\FK ZSROVNRMĊ]\F]QHMZHUVML:LNLVáRZQLND, a w jego ramach zarówno w 6áRZQLNXMĊ]\ND SROVNLHJRMDNLZVáRZQLNDFKSROVNRREFRMĊ]\F]Q\FK1DSRGVWDZLHZ\EUDQ\FK SU]\NáDGyZ]RVWDQąRNUHĞORQHGRPLQXMąFH]DVDG\GRERUXNZDOL¿NDWRUyZRUD] ]RVWDQLH]ZHU\¿NRZDQDNRQVHNZHQFMDLFKSU]HVWU]HJDQLD'RWHMSRU\:LNLVáRZQLN QLHE\áSU]HGPLRWHPV]F]HJyáRZHJRRSLVXPHWDOHNV\NRJUD¿F]QHJR3RĞZLĊFRQH mu studia4VWDQRZLą]DOHGZLHSU]\F]\QHNGRZQLNOLZ\FKEDGDĔNRQFHQWUXMą VLĊQDQDMEDUG]LHMRJyOQ\FKFHFKDFKRGUyĪQLDMąF\FKJRRGVáRZQLNyZWUDG\F\MQ\FK1DMGRNáDGQLHMV]ąFKDUDNWHU\VW\NĊ:LNLVáRZQLNDzawiera praca magisterska (0DOFKDUHN5DOHQDZHWZQLHMQLH]RVWDáDSU]HSURZDG]RQDSHáQDLQZHQWDU\]DFMD ]DVREXNZDOL¿NDWRUyZDQLSUyEDRGWZRU]HQLDNU\WHULyZLFKVWRVRZDQLD .ZDOL¿NDWRU\Z\NRU]\VW\ZDQHSU]H]DXWRUyZKDVHá:LNLVáRZQLND]RVWDá\ podzielone na tradycyjne grupy wskazane przez B. Walczaka6RG]ZLHUFLHGODMąFH ich podstawowe funkcje w zakresie charakterystyki wyrazów. :ROQ\ZLHORMĊ]\F]Q\:LNLVáRZQLNKWWSVSOZLNWLRQDU\RUJZLNL Zob. :LNL>Z@8UEDQ'LFWLRQQDU\>RQOLQH@KWWSVZZZXUEDQGLFWLRQDU\FRPGH¿QHSKS"WHUP wiki; 2[IRUG /HDUQHU¶V 'LFWLRQDULHV, KWWSVZZZR[IRUGOHDUQHUVGLFWLRQDULHVFRPGH¿QLWLRQHQJOLVKZLNL"T ZLNL>GRVWĊSJUXGQLD@ 4  =REQS(0DOFKDUHN0XFKD3ROVNL:LNLVáRZQLNMDNR]MDZLVNROHNV\NRJUD¿F]QHLVRFMRORJLF]QHÄ-Ċ]\N3ROVNL´]V76LHQLFNL8$QGUHMHZLF]:LNLVáRZQLN±SLHUZV]\ QDSUDZGĊXQLZHUVDOQ\VáRZQLNSROVNL"Ä3UDFH-Ċ]\NR]QDZF]H´]V 5  (0DOFKDUHN:LNLVáRZQLN±DQDOL]DOHNV\NRJUD¿F]QDLFKDUDNWHUVáRZQLNDLQWHUQHWRZHJR, praca PDJLVWHUVND 8QLZHUV\WHW ĝOąVNL .DWRZLFH  KWWSVGRFSOD\HUSO8QLZHUV\WHW VODVNLHZHOLQDPDOFKDUHNQUDOEXPXSUDFDPDJLVWHUVNDZLNLVORZQLNDQDOL]DOHNV\NRJUD¿F]QD i-charakter-slownika-internetowego.html>GRVWĊSJUXGQLD@ 6 B. Walczak, .ZDOL¿NDWRU\ZVáRZQLNDFK«RSFLW 2 3 136 Agnieszka A. Niekrewicz, .ZDOL¿NDWRU\ZSROVNLP:LNLVáRZQLNX .ZDOL¿NDWRU\JHRJUD¿F]QH .ZDOL¿NDWRUDPLWHMJUXS\RSDWU\ZDQHVąZ\UD]\RXĪ\FLXRJUDQLF]RQ\PGRRNUHĞORQHJRWHU\WRULXP::LNLVáRZQLNX takie informacje w odniesieniu do wyrazów SROVNRMĊ]\F]Q\FKQLRVąGZDNZDOL¿NDWRU\UHJ UHJLRQDOL]PUHJLRQDOQ\ LJZ JZDURZ\ NWyUHQDMF]ĊĞFLHMáąF]ąVLĊ]LQIRUPDFMDPLGRSUHF\]RZXMąF\PLREV]DU Z\VWĊSRZDQLDZ\UDĪRQ\PLVNUyWDPLQSUHJSR]Q, UHJáyG], UHJNUDNOXESHáQ\PL QD]ZDPLJHRJUD¿F]Q\PL]DSLVDQ\PLZQDZLDVLHQSUHJ (3R]QDĔ), JZ(*yUQ\ ĝOąVN), JZ(:DUV]DZD :\GDMHVLĊĪHZLHOXDXWRUyZKDVHáQLHVWRVXMHĞFLVá\FK NU\WHULyZUR]UyĪQLHQLDVáRZQLFWZDJZDURZHJRLUHJLRQDOQHJR±LFKGHF\]MHVąZLĊF ZGXĪHMPLHU]HSU]\SDGNRZHRSDUWHQDLQG\ZLGXDOQHMLQWXLFML%UDNZ\UD]LVWHM JUDQLF\QLH]DVNDNXMHMHĞOLZ]LąüSRGXZDJĊRSLQLĊ+3HOFRZHMZHGáXJNWyUHM QDZHWMĊ]\NR]QDZF\PLHZDMąZąWSOLZRĞFLÄNLHG\PDP\GRF]\QLHQLD]UHJLRQDOL]PHPDNLHG\MHVWWRJZDU\]POXESRSURVWXVáRZRSRZV]HFKQLHQRWRZDQH ZGDQ\PUHJLRQLHL]QDQHWHĪZLQQ\FKUHJLRQDFK´7'ODSU]\NáDGX]DSR]QDĔVNLH UHJLRQDOL]P\X]QDQRQDVWĊSXMąFHMHGQRVWNLOHNV\NDOQHEDEROµZ\G]LHOLQD]QRVD¶ SDWU]\GáDµRNXODU\¶JHOHM]DµRVREDQLHSRU]ąGQDQLH]GDUQDSRZROQD¶U\FKW\N µU]HF]\ZLĞFLH¶µDNXUDW¶V]WUXIHOHNµNDZDáHN¶V]DUDQHNµPDá\FKáRSF]\N¶ 1DWRPLDVWMDNRSR]QDĔVNLHJZDU\]P\RNUHĞORQRPLQWDNLHMHGQRVWNLV]Q\WND µNURPNDFKOHED¶ELQNVµVLQLDN¶]DNOXF]\üµ]DPNQąüQDNOXF]¶J]XEµG]LHFLDN¶ µEU]XFK¶EODáNDµZDJDU\¶FKXUFKODüµNDV]OHü]ZáDV]F]DPĊF]ąF\PNDV]OHP¶ :V]\VWNLHSU]\WRF]RQHOHNVHP\VąUHMHVWURZDQHZ6áRZQLNXJZDU\PLHMVNLHM3R]QDQLD8]DWHPWRQLHUyĪQLFDĨUyGáD]GHWHUPLQRZDáDZ\EyULQQHJRNZDOL¿NDWRUDOHF] ]DSHZQHRSUDFRZDQLHKDVHáSU]H]RVRE\VWRVXMąFHRGPLHQQH]DVDG\UHGDNF\MQH .ZDOL¿NDWRUHPUHJEH]QD]Z\REV]DUXRSDWU\ZDQHVąZ\UD]\ZNWyU\FK GH¿QLFMDFK]QDF]HQLRZ\FKXPLHV]F]RQRLQIRUPDFMĊRWHU\WRULXPQSNDZLDUNDµUHJ ORNDOQDQD]ZDEXáNLSDU\VNLHMZ-HOHQLHM*yU]H¶V]F]RGURNµUHJĞZLĊWRNU]\VNL URJDOLNGURĪGĪRZ\¶µUHJNDV]XEVNLZ\SLHN]FLDVWDFKOHERZHJRZIRUPLHNVLĊĪ\FDWUDG\F\MQLHSLHF]RQ\ZZLJLOLĊ7U]HFK.UyOL¶DWDNĪHKDVáDSU]HMĊWHZWDNLHM IRUPLH]WUDG\F\MQ\FKVáRZQLNyZQSEDáDJXáDµUHJ.]DZDGLDNDKXODND¶µUHJ QXG]LDU]]U]ĊGD¶ ]D6-33:19L6-3'RU10); Z\VNXEHNµUHJzwyczaj wspólnego GDUFLDSLHU]DSU]H]G]LHZF]ĊWDLNRELHW\]DNRĔF]RQHJR]DEDZą¶ ]D6-3'RU JUXOD µUHJ]LHPQLDN¶ ]D6-3'RU 3RMHG\QF]\NZDOL¿NDWRUJZXPLHV]F]DQ\MHVWQDRJyá H. Pelcowa, 6ORZQLFWZRUHJLRQDOQH±VáRZQLFWZRJZDURZH±VáRZQLFWZROXGRZHÄ3UDFH-Ċ]\NR]QDZF]H´]V 8 6áRZQLNJZDU\PLHMVNLHM3R]QDQLDUHG0*UXFKPDQRZD%:DOF]DN:DUV]DZD±3R]QDĔ 9 SJP PWN – 6áRZQLNMĊ]\NDSROVNLHJR3:1>RQOLQH@VMSSZQSO 10  6-3'RU±6áRZQLNMĊ]\NDSROVNLHJRUHG:'RURV]HZVNL:DUV]DZD 7 137 -Ċ]\N5HOLJLD7RĪVDPRĞü      QU   WUDIQLHRERNMHGQRVWHNOHNV\NDOQ\FKFKDUDNWHU\VW\F]Q\FKGODZLHOXJZDUFR]UHV]Wą QDMF]ĊĞFLHMWDNĪHZ\QLND]SU]HMĊFLDLQIRUPDFML]DZDUW\FKZLQQ\FKVáRZQLNDFK QSPLHVLąFµZVSyáF] SRHW lub JZNVLĊĪ\F¶ 6-3'RU FLµSRW lub JZSDUW\NXáD Z]PDFQLDMąFDµ 6-3'RU QLHG]LHODµJZW\G]LHĔ¶ 6-3'RU  =HZ]JOĊGXQDZLHORMĊ]\F]Q\FKDUDNWHU:LNLVáRZQLNDGRNZDOL¿NDWRUyZWHMJUXS\ QDOHĪ\]DOLF]\üUyZQLHĪZV]\VWNLHVNUyFRQHQD]Z\MĊ]\NyZREF\FKNWyU\PLRSDWU\ZDQHVąOHNVHP\REFHSRVLDGDMąFHSROVNLHGH¿QLFMH]QDF]HQLRZHQSDEFK (abchaski), IUDQF (francuski), ¿Ĕ ¿ĔVNL OLWHZ (litewski), URV (rosyjski), UXP UXPXĔVNL  Zá ZáRVNL 1LHPDGUXJLHJRVáRZQLNDUHMHVWUXMąFHJROHNV\NĊWDNZLHOXMĊ]\NyZFR ]QDMGXMHRG]ZLHUFLHGOHQLHZRJURPQHMOLF]ELHNZDOL¿NDWRUyZJHRJUD¿F]Q\FK  11, NWyUHRGQRV]ąVLĊQLHW\ONRGRMĊ]\NyZZVSyáF]HVQ\FKDOHWDNĪHKLVWRU\F]Q\FK SU]\ZRá\ZDQ\FKZREMDĞQLHQLDFKHW\PRORJLF]Q\FK QSVWV]Z– staroszwedzki; VWHJLS. – staroegipski, ĞUHGQLRDQJ±ĞUHGQLRDQJLHOVNLSUDURP±SUDURPDĔVNL DWDNĪH GRZLHOXRGPLDQWHU\WRULDOQ\FKMĊ]\NyZRSLV\ZDQ\FK]Z\NOHZZHUVMLSRGVWDZRZHM QSVXULQKRO±KROHQGHUVNLXĪ\ZDQ\Z6XULQDPLHV]ZDMFIUDQF– francuski XĪ\ZDQ\Z6]ZDMFDULLNDQDG±NDQDG\MVNLDQJLHOVNLXĪ\ZDQ\Z.DQDG]LHNRU SáQ±NRUHDĔVNLZZHUVMLSyáQRFQHMDUDEKLV]S±DUDEVNLXĪ\ZDQ\Z+LV]SDQLL  .ZDOL¿NDWRU\VSRáHF]QRĞURGRZLVNRZH 2]QDF]HQLDPLWHMJUXS\RSDWU\ZDQHVąZ\UD]\R]DVLĊJXRJUDQLF]RQ\PGRJUXSVSRáHF]Q\FK]DUyZQRQLHIRUPDOQ\FK QSNLELFHXF]QLRZLHSU]HVWĊSF\ZLĊĨQLRZLH  MDNLSRáąF]RQ\FKZLĊ]LąIRUPDOQąZW\P]DZRGRZą QSKDUFHU]HJyUQLF\PDU\QDU]H :\UDĨQDMHVWGRPLQDFMDNZDOL¿NDWRUyZVáXĪąF\FKGRR]QDF]DQLDWHUPLQyZ VSHFMDOQ\FKSU]\F]\PQDSRGVWDZLHQLHVLRQ\FKSU]H]QLHLQIRUPDFMLQLHPRĪOLZH MHVWRGG]LHOHQLHSRWRF]QHJRVáRZQLFWZDGDQHMJUXS\]DZRGRZHMRGVWRVRZDQHMSU]H] QLąR¿FMDOQHMWHUPLQRORJLL3RZV]HFKQąSUDNW\NąMHVWXPLHV]F]DQLHRERNWHUPLQyZ NZDOL¿NDWRUyZZVND]XMąF\FKGDQąVSHFMDOQRĞüQSDJURW (agrotechnika), GUXN (drukarstwo), ¿ODWHO ¿ODWHOLVW\ND K\GUDXO (hydraulika, hydrauliczny), áRZ áRZLHFWZR áRZLHFNL RFKUĞURG RFKURQDĞURGRZLVND U]HP U]HPLRVáRU]HPLHĞOQLF]\ ]DU] ]DU]ąG]DQLH 8SURV]F]HQLHNZDOL¿NDFMLWHUPLQRORJLF]QHMGRSURZDG]LáRGRX]QDZDQLD]DWHUPLQ\Z\UD]yZSRZV]HFKQLH]QDQ\FKLXĪ\ZDQ\FKDOHRGQRV]ąF\FKVLĊGR GDQHJRREV]DUXWHPDW\F]QHJR:UH]XOWDFLHNZDOL¿NDWRUDPLWHMJUXS\RSDWU\ZDQH VąZ\UD]\SR]EDZLRQHWDNLFKR]QDF]HĔZLQQ\FKVáRZQLNDFKQSGRNWRUDW(QDXN.), SU]\URGQLN(QDXN.), PRQLWRU(WHFKQ.), WHFKQLNXP(HGXN.), V\URS(IDUP.), REUąF]ND 11 Stan na 5 stycznia 2023. 138 Agnieszka A. Niekrewicz, .ZDOL¿NDWRU\ZSROVNLP:LNLVáRZQLNX (MXELO.), SHáQRPRFQLFWZR(SUDZ.), GXFKRZQ\(UHO.), V]HZF(U]HP.). Konsekwentnie ZLĊFNZDOL¿NDWRU]DZQLHLQIRUPXMHRRJUDQLF]HQLXXĪ\FLDGRJUXS\]DZRGRZHM DOHR]QDF]HQLXWRĪVDP\P]QD]Zą]DZRGX]DWHPSRZWDU]DLQIRUPDFMĊ]DZDUWą ZGH¿QLFML]QDF]HQLRZHMQSKXWQLNµ]DZSUDFRZQLNKXW\PHWDOXSUDFXMąF\SU]\ SLHFX¶FXNLHUQLNµ]DZU]HPLHĞOQLN]DMPXMąF\VLĊZ\WZDU]DQLHPFLDVWLVáRG\F]\¶ RUJDQPLVWU]µ]DZU]HPU]HPLHĞOQLNEXGXMąF\OXEQDSUDZLDMąF\RUJDQ\¶ %UDNZ\UDĨQHMJUDQLF\PLĊG]\R¿FMDOQąWHUPLQRORJLą]DZRGRZąDSURIHVMRQDOL]PDPLĞURGRZLVNRZ\PLF]ĊVWRQDFHFKRZDQ\PLHNVSUHV\ZQLHSRGNUHĞODOL PLQ$(QJHONLQJ$0DUNRZVNLL(:HLVV12 oraz J. Kurkiewicz13. W przypadku :LNLVáRZQLNDUyĪQHNZDOL¿NRZDQLHOHNV\NL]DZRGRZHMQLHZ\QLNDMHGQDN]WUXGQRĞFLZUHDOL]DFMLSU]\MĊWHM]DVDG\DOHVWDQRZLNROHMQ\SU]\NáDGQLHNRQVHNZHQFML Z\QLNDMąFHM]DPDWRUVNLHJRFKDUDNWHUXSURMHNWX1LHR¿FMDOQDOHNV\ND]DZRGRZD E\ZDR]QDF]DQDNZDOL¿NDWRUDPLĞURG. lub SRWXPLHV]F]DQ\PLSU]HGNZDOL¿NDWRUHP ZVND]XMąF\PG]LHG]LQĊ]DZRGRZąQSNUDWNRZLHFµĞURGSUDZ adwokat, który VSHFMDOL]XMHVLĊZVSUDZDFKNDUQ\FK¶VWDáNDµĞURGZRMVNVWDáDSU]HSXVWND¶IUDQFX]µSRWWHFKQNOXF]IUDQFXVNL¶OHZDUµSRWHNRQGĨZLJQLD¿QDQVRZD¶]HUyZND µSRWZáyNV]WXF]QDWNDQLQDLPLWXMąFDZHáQĊ¶=GDU]DVLĊMHGQDNUyZQLHĪáąF]HQLH NZDOL¿NDWRUyZZVND]XMąF\FKQDĞURGRZLVNRZ\LSRWRF]Q\FKDUDNWHUZ\UD]XQS Z\NU]DF]\üµĞURGSRWLQIRUPVSRZRGRZDüNU\W\F]Q\EáąGZSURJUDPLH¶PLNRO µĞURGNROHMSRWPLáRĞQLNNROHL¶ODERUNDµĞURGVWXGSRWüZLF]HQLDZODERUDWRULXP¶V]ZHGNDµSRWĞURGNROHMHOHNWU\F]Q\]HVSyáWUDNF\MQ\(1SURGXNRZDQ\ Z3ROVFH¶0RĪOLZHMHVWWHĪSRPLQLĊFLHLQIRUPDFMLRG]LHG]LQLHGRNWyUHMSU]\QDOHĪ\ OHNVHPQSÀHNVµSRWĞURGV]OL¿HUNDNąWRZD¶UDG]LNµSRWĞURGradiooperator na VWDWNX¶UHGQDF]µĞURGUHGDNWRUQDF]HOQ\¶RUD]RGZURWQLH±R]QDF]HQLHZ\áąF]QLH G]LHG]LQ\PLPRZ\UDĨQLHQLHR¿FMDOQHJRFKDUDNWHUXMHGQRVWNLQSGZyMNDµHGXN RFHQDGRSXV]F]DMąFDZSROVNLFKV]NRáDFK¶NZLHWQLyZNDµWXU\VW organizowana ZNZLHWQLXZ\FLHF]ND]DPLDVWR]DEDZDQDZROQ\PSRZLHWU]X ]ZáDV]F]DZOHVLH ¶ 1LHNRQVHNZHQFMDZRSLV\ZDQLXVáRZQLFWZDĞURGRZLVNRZHJRSROHJDGRĞü F]ĊVWRQD]DPLHQQ\PVWRVRZDQLXUyĪQ\FKNZDOL¿NDWRUyZGRZ\UDĪHQLDWHMVDPHM WUHĞFLQSOHNV\NDVODQJXXF]QLRZVNLHJRR]QDF]DQDMHVWSRSU]H]XF]Q, JZXF]Q, SRWXF]Q, VODQJXF]Q, XF]QHGXN i ĞURGXF]Q,QDWRPLDVWVáRZQLFWZRVRFMROHNWX VWXGHQFNLHJR±]DSRPRFąNZDOL¿NDWRUyZVWXG, HGXNVWXG, JZVWXG, ĞURGVWXG SRW, VODQJVWXG$QDOL]D]QDF]HĔLQDFHFKRZDQLDRSLVDQ\FKZWHQVSRVyEOHNVHPyZQLHSR]ZDODQDRGWZRU]HQLHUHJXá\GHWHUPLQXMąFHMGREyUNZDOL¿NDWRUyZ  $ (QJHONLQJ $ 0DUNRZVNL ( :HLVV .ZDOL¿NDWRU\ Z VáRZQLNDFK ± SUyED V\VWHPDW\]DFML, Ä3RUDGQLN-Ċ]\NRZ\´QUV 13 J. Kurkiewicz, .ZDOL¿NDWRU\ZÄ:LHONLPVáRZQLNXMĊ]\NDSROVNLHJR´>Z@1RZHVWXGLDOHNV\NRJUD¿F]QHUHG3ĩPLJURG]NL53U]\E\OVND.UDNyZV 12 139 -Ċ]\N5HOLJLD7RĪVDPRĞü      QU   SRUSRODMµĞURGXF]QMĊ]\NSROVNLMDNRQD]ZDSU]HGPLRWXV]NROQHJR¶WUyMDµJZ XF]QRFHQDGRVWDWHF]QD¶UHODµSRWXF]QHGXNUHOLJLD SU]HGPLRW ¶DGLGDVµVODQJ XF]QSHMRURVREDFKRUDQD$,'6¶G\UDµXF]QG\UHNWRUND¶RSLVyZNDµJZVWXG JUDPDW\NDRSLVRZDMĊ]\NDSROVNLHJR¶G]LHNDQNDµĞURGVWXGSRWXUORSG]LHNDĔVNL¶ :VND]DQ\FKUR]ELHĪQRĞFLZRSLV\ZDQLXVáRZQLFWZDVRFMROHNWDOQHJRQLH QDOHĪ\MHGQDNWUDNWRZDüMDNRDUJXPHQWX]DQLHSU]\GDWQRĞFLą:LNLVáRZQLNDjako ĨUyGáDZLHG]\RVSRáHF]Q\FKRGPLDQDFKMĊ]\ND2MHJRZDUWRĞFLĞZLDGF]\SU]HGH ZV]\VWNLPUHMHVWURZDQLHOHNV\NLQDMQRZV]HMFRV]F]HJyOQLHZDĪQHZSU]\SDGNX RGPLDQSRGOHJDMąF\FKZVSyáF]HĞQLHG\QDPLF]Q\P]PLDQRP QSVODQJXPáRG]LHĪRZHJRMĊ]\NDĞURGRZLVN/*%7SURIHVMROHNWXLQIRUPDW\F]QHJR ,VWRWQH MHVWUyZQLHĪáąF]HQLHZMHGQ\PPLHMVFXLQIRUPDFMLRVáRZQLFWZLHZLHOXĞURGRZLVN LJUXS]DZRGRZ\FKSU]HVWĊSFyZQDUNRPDQyZZLĊĨQLyZXF]QLyZVWXGHQWyZ NLELFyZKDUFHU]\IDQyZPRWRU\]DFMLVSRUWRZFyZSUDZQLNyZ¿OPRZFyZOHNDU]\UROQLNyZDUFKLWHNWyZLQIRUPDW\NyZGUXNDU]\LWGàąF]QLHZ:LNLVáRZQLNX IXQNFMRQXMHNZDOL¿NDWRUyZRGQRV]ąF\FKVLĊGRWHUPLQRORJLLVSHFMDOQHM ZW\P WDNĪHV\QRQLPLF]QHQSJU\NRPS. i LQIRUP RUD]NZDOL¿NDWRUyZRSLVXMąF\FK samodzielnie (np. NLE., KDUF.)OXEZUyĪQ\FKSRáąF]HQLDFK QSJZVODQJĞURG+ XF]Q./VWXG./ZLĊ].PáRG]VSRUW)ĞURGRZLVNRZHRGPLDQ\MĊ]\ND:\GDMHVLĊĪH XĪ\ZDQLHUyĪQ\FKNZDOL¿NDWRUyZGRRSLVXOHNV\NRJUD¿F]QHJRQLHZSá\ZD]QDF]ąFR QDRGELyUWUHĞFLSU]H]F]\WHOQLNyZQLHVSHFMDOLVWyZMHĪHOLV]XNDMąRQLLQIRUPDFML R]QDF]HQLXL]DVLĊJXĞURGRZLVNRZ\PSRMHG\QF]\FKMHGQRVWHNOHNV\NDOQ\FK .ZDOL¿NDWRU\FKURQRORJLF]QH 3U]\VáXJXMąZ\UD]RPOXE]QDF]HQLRPQDFHFKRZDQ\PSRGZ]JOĊGHPF]DVRZ\P WMVáXĪąRNUHĞOHQLXVWRVXQNXW\FKMHGQRVWHNGRZVSyáF]HVQHMQRUP\7UXGQRĞFL ZLFKVWRVRZDQLXZLąĪąVLĊ]VXELHNW\ZL]PHPRFHQ\DNWXDOQRĞFL]DVREyZOHNV\kalnych polszczyzny14. $XWRU]\KDVHá:LNLVáRZQLNDZ\NRU]\VWXMąVWDQGDUGRZHNZDOL¿NDWRU\FKURQRORJLF]QHGDZ. (dawniej, dawny), KLVW. (historyczny, historycznie), SU]HVW SU]HVWDU]Dá\  orazNZDOL¿NDWRUIUHNZHQF\MQ\U]DG U]DGNLU]DGNRXĪ\ZDQ\ NWyU\ZF]ĊĞFL SU]\SDGNyZPRĪH]ZLDVWRZDüVSDGHNĪ\ZRWQRĞFLMHGQRVWNLOHNV\NDOQHM:\áąF]QLH ZSROVNRMĊ]\F]Q\FKGH¿QLFMDFK]QDF]HQLRZ\FKZ\UD]yZVáRZDFNLFKZ\VWĊSXMHNZDOL¿NDWRUZ\FK]XĪ. Z\FKRG]ąF\]XĪ\FLD 5HMHVWURZDQLHZ:LNLVáRZQLNXUyĪQ\FK ZDUVWZFKURQRORJLF]Q\FK]QDOD]áRRG]ZLHUFLHGOHQLHZXĪ\FLXNZDOL¿NDWRUyZVWSRO. 14 Pisze o tym A. Piela, .áRSRWOLZH NZDOL¿NDWRU\ FKURQRORJLF]QH Z VáRZQLNDFK MĊ]\ND SROVNLHJR, Ä-Ċ]\N3ROVNL´]V 140 Agnieszka A. Niekrewicz, .ZDOL¿NDWRU\ZSROVNLP:LNLVáRZQLNX MĊ]\NVWDURSROVNL LĞUSRO MĊ]\NĞUHGQLRSROVNL =DELHJLHPQLHW\SRZ\PMHVWR]QDF]DQLHOHNVHPyZL]QDF]HĔQRZ\FKSRSU]H]VNUyWQHRO. (neologizm) oraz aktualnych RGSRZLHGQLNyZIRUPGDZQ\FK]DSRPRFąNZDOL¿NDWRUDZVSyáF] ZVSyáF]HĞQLH  1DMEDUG]LHMNRQVHNZHQWQLHUHDOL]RZDQHMHVWR]QDF]DQLHNZDOL¿NDWRUHPKLVW. MHGQRVWHNOHNV\NDOQ\FKRGQRV]ąF\FKVLĊGRGDZQ\FKUHDOLyZ]ZáDV]F]DVWURMyZ EURQLQDU]ĊG]LXU]ĊGyZLJRGQRĞFLQSMXENDµKLVWGDPVNLNDIWDQ]UĊNDZDPLGR áRNFLD¶VSLVDµKLVWGáXJDNáXMąFDEURĔGU]HZFRZDRNRáRGZXPHWURZHMGáXJRĞFL QLHPDMąFDSURSRUF]\NDXĪ\ZDQDSU]H].R]DNyZRG;9,GR;,;Z¶VWROQLN µKLVWXU]ĊGQLNQDGZRUQ\]DMPXMąF\VLĊNXFKQLąLSRGDZDQLHPSRWUDZQDVWyá NUyOD¶0RĪOLZHMHVWMHGQDNZVND]DQLHDUFKDL]PyZU]HF]RZ\FKRERNNWyU\FKQLH XPLHV]F]RQRĪDGQHJRNZDOL¿NDWRUD QSUDSLHUµGáXJDSURVWDLRERVLHF]QDEURĔ ELDáD]NRV]HPRVáDQLDMąF\PGáRĔ¶ FRW\ONRZQLHNWyU\FKSU]\SDGNDFKPRĪQD X]DVDGQLüWUHĞFLąGH¿QLFML]QDF]HQLRZHM QSĪXSDQµURG]DMVWDURSROVNLHJRXELRUX PĊVNLHJR¶ 1LHFRU]DG]LHMKLVWRU\]P\VąRSDWU\ZDQHNZDOL¿NDWRUHPGDZQS F]HĞQLNµGDZXU]ĊGQLNGZRUVNLVáXĪąF\NUyORZLSU]\VWROH¶ĪXSDQµGDZĞUHGQLRZLHF]Q\XU]ĊGQLN]DU]ąG]DMąF\ZLPLHQLXVXZHUHQD¶VWĊSDµGDZNXOLQXU]ąG]HQLH XĪ\ZDQHGRREáXVNLZDQLDLNUXV]HQLD]LDUQDQDNDV]Ċ¶ =HZVND]yZHNGODDXWRUyZKDVHá:LNLVáRZQLNDZ\QLNDĪHNZDOL¿NDWRUGDZ. RSLVXMHGDZQHVáRZDR]QDF]DMąFHÄSRMĊFLD]MDZLVNDLSU]HGPLRW\]Ī\FLDFRG]LHQQHJRNWyU\FKMXĪQLHVSRW\NDVLĊZVSyáF]HĞQLHDNWyUHQLHSDVXMąGRV]DEORQyZ ^^VWSRO``^^ĞUSRO``L^^KLVW``´153RGVWDZRZąUyĪQLFąZVWRVXQNXGRKLVW. przyQDOHĪQHJRVáRZRPR]QDF]DMąF\PQLHLVWQLHMąFHMXĪGHV\JQDW\DOHÄVSRW\NDQ\P QSZRSUDFRZDQLDFKKLVWRU\F]Q\FK´16SRZLQQDE\üZLĊFQLHREHFQRĞüOHNVHPX ZG\VNXUVLHQDXNRZ\P7\PF]DVHPZSUDNW\FHNZDOL¿NDWRUGDZ jest umieszczany RERNDUFKDL]PyZOHNV\NDOQ\FKLVHPDQW\F]Q\FKQSWHĞFLDµGDZWHĞFLRZD¶IRU\VWHUµGDZFXG]R]LHPLHF¶VWDW\VWDµGDZPąĪVWDQXSROLW\N¶1LHMHVWWR]JRGQH ]SU]\WRF]RQą]DVDGąWDNĪHL]GUXJLHMSU]\F]\Q\±ZZLĊNV]RĞFLWDNLFKSU]\SDGNyZ ¿JXUXMHERZLHPRERNVáyZRJHQH]LHVWDURSROVNLHMOXEĞUHGQLRSROVNLHMGODNWyU\FK SU]HZLG]LDQRLQQHNZDOL¿NDWRU\3RQDGWRVDPRVIRUPXáRZDQLH]DVDG\QLHPDOXQLHPRĪOLZLDZ\EyUMHGQRVWHNOHNV\NDOQ\FKNWyUHVSHáQLDá\E\NU\WHULDGODV\JQRZDQLD NZDOL¿NDWRUHPGDZ0XVLDá\E\WRERZLHPE\üDUFKDL]P\U]HF]RZHR]QDF]DMąFH GHV\JQDW\NWyUHZG\VNXUVLHKLVWRU\F]Q\PRNUHĞODQHVąZVSyáF]HVQ\PLV\QRQLPDPL DSRQDGWR]RVWDá\]DUHMHVWURZDQHSRURNXERWDNąGDWĊX]QDQRZ:LNLVáRZQLNX ]DNRQLHFGRE\ĞUHGQLRSROVNLHM7\PF]DVHP]DUyZQRDUFKDL]P\VáRZQLNRZHMDN LU]HF]RZH]DUHMHVWURZDQHZWHNVWDFKVWDURLĞUHGQLRSROVNLFK]JRGQLH]SU]\MĊWą 15 16 :LNLVáRZQLN XĪ\FLH V]DEORQyZ GDZ KLVW SU]HVW VWSRO KWWSVSOZLNWLRQDU\RUJZLNL:LNLV &RZQLN8&%&\FLHBV]DEORQ&%ZBGDZBKLVWBSU]HVWBVWSRO>GRVWĊS@ Ibidem. 141 -Ċ]\N5HOLJLD7RĪVDPRĞü      QU   ]DVDGąSRZLQQ\E\üRSDWU\ZDQHNZDOL¿NDWRUDPLVWSRO. i ĞUSRO. Wyekscerpowane SU]\NáDG\LOXVWUXMąEUDNNRQVHNZHQFMLZW\P]DNUHVLHIHUVNDµVWSROEU]RVNZLQLD¶ JLH]áRµVWSRONRV]XOD¶DEGDQNRZDQLHµĞUSRO]ZDOQLDQLH]HVáXĪE\¶VQHFKDµGDZ V\QRZD¶DONLHU]µGDZPDá\ERF]Q\SRNyMVáXĪąF\]DV\SLDOQLĊ¶PDV]WDOHU]µGDZ. VWDUV]\VWDMHQQ\PDMąF\QDG]yUQDGVáXĪEąVWDMHQQąNRĔPLXSU]ĊĪą¶ 'RZ\RGUĊEQLHQLDZDUVWZ\SU]HMĞFLRZHMSRPLĊG]\]DVREHPDUFKDLF]Q\P DZVSyáF]HĞQLHXĪ\ZDQ\PVáXĪ\NZDOL¿NDWRUSU]HVW3U]HĞOHG]HQLHMHGQRVWHNOHNV\NDOQ\FKNWyUH]RVWDá\X]QDQH]DSU]HVWDU]DáHZLĊFĪ\ZHSU]HGHZV]\VWNLPZMĊ]\NX QDMVWDUV]HJRSRNROHQLDSURZDG]LGRLQWHUHVXMąF\FKVSRVWU]HĪHĔ=QDOD]á\VLĊZĞUyG QLFKZ\UD]\QRWRZDQHEH]WDNLHJRNZDOL¿NDWRUDZHZF]HĞQLHMV]\FKVáRZQLNDFK 6-33:16-3'RUDQLHNLHG\QDZHW:6-317 ZLĊFQDMSUDZGRSRGREQLHMU]HF]\ZLĞFLHVWRSQLRZRRGFKRG]ąFHGRDUFKLZXPMĊ]\NRZHJRLWDNWHĪRGELHUDQHSU]H] PáRGHSRNROHQLH3RODNyZQSUR]SXVWQLFDµSU]HVW.NRELHWDRGGDMąFDVLĊUR]SXĞFLH¶ G]LHZF]ĊµSU]HVW.GRMU]HZDMąFDPáRG]LXWNDG]LHZF]\QD¶IROJRZDüµSU]HVW.GDZDü XSXVWF]HPXĞSR]ZDODüVRELH¶]JXELüµSU]HVWGRSURZDG]LüGR]JXE\¶3RGREQLH R]QDF]RQRUyZQLHĪMHGQRVWNLOHNV\NDOQHX]QDQH]DSU]HVWDU]DáHMXĪZ6-3'RU DZSyĨQLHMV]\FKOHNV\NRQDFKQLHQRWRZDQHZLĊF]DSHZQHEH]NU\W\F]QLHSU]HMĊWH ZáDĞQLH]6-3'RUQSMHQHUDOQ\µSU]HVWJáyZQ\¶WHUFMDQRZDµSU]HVWZRĨQD¶ ODWDUQLDU]µSU]HVWRVREDQRV]ąFDODWDUQLHSU]\NDUDZDQLH¶=GUXJLHMVWURQ\ZLHUQRĞü ]DSLVRPVWRVRZDQ\PZW\PVáRZQLNXVSRZRGRZDáDĪH]DSU]HVWDU]DáHX]QDQR MHGQRVWNLOHNV\NDOQHZUDFDMąFHG]LĞGR]ELRUXVáRZQLFWZDF]\QQHJRUHMHVWURZDQH PLQZ:6-3EH]ĪDGQHJRNZDOL¿NDWRUDQSĞOXVDUNDµSU]HVWNRELHWDWUXGQLąFD VLĊĞOXVDUVWZHP¶SUH]\GHQWRVWZRµSUH]\GHQW]ĪRQą¶DWHQFMDµGDZXZDJD¶ 1LHZV]\VWNLHKDVáDR]QDF]RQHNZDOL¿NDWRUDPLFKURQRORJLF]Q\PL]RVWDá\VNRSLRZDQH]HVáRZQLNyZWUDG\F\MQ\FK1LHZąWSOLZLHRU\JLQDOQ\FKDUDNWHUPDMąXZDJL RGQRV]ąFHVLĊGROHNV\NLQDMQRZV]HM3U]\NáDGHPXZ]JOĊGQLDQLDDNWXDOQ\FKSURFHVyZ MHVWX]QDQLH]DSU]HVWDU]Dá\WUDQVNU\ERZDQHJR]MĊ]\NDURV\MVNLHJRSU]\PLRWQLND LZDQRIUDQNRZVNLLZ\EyUIRUP\RSDUWHMQDMĊ]\NXXNUDLĔVNLP±LZDQRIUDQNLZVNL. .ZDOL¿NDWRURGUyĪQLDMąF\:LNLVáRZQLNRGWUDG\F\MQ\FKOHNV\NRQyZQLHQRWXMąF\FK Z\UD]yZMHV]F]HQLHXVWDELOL]RZDQ\FKZMĊ]\NXVWDQRZLQHRO QHRORJL]P =UHJXá\ QRZHMHGQRVWNLXZ]JOĊGQLDQHZVáRZQLNDFKPDMąFKDUDNWHULQG\ZLGXDOL]PyZLIRUP SRWHQFMDOQ\FKQLHLVWQLHMąF\FKZX]XVLH1DW\PWOH:LNLVáRZQLNstanowi bogate ĨUyGáRZLHG]\RQRZHMOHNV\FHSROVNRMĊ]\F]QHMZĞUyGNWyUHM]DSHZQH]QDMGąVLĊ ]DUyZQRMHGQRVWNLWUZDáHMDNLHIHPHU\F]QH±ZSURMHNWDFKW\SXÄZLNL´jednak GRSXV]F]DOQHERáDWZRSRGGDMąFHVLĊHG\FMLF]\QDZHWXVXQLĊFLX1HRORJL]P\ R]QDF]DQHNZDOL¿NDWRUHPPDMąFKDUDNWHUVáRZRWZyUF]\LVHPDQW\F]Q\QS]LHORQ\ µQHROHNROHNRORJLF]Q\RGQDZLDOQ\¶VQDSµQHRO]GMĊFLH¿OPOXEZLDGRPRĞü 17 WSJP – :LHONLVáRZQLNMĊ]\NDSROVNLHJR>RQOLQH@UHG3ĩPLJURG]NLKWWSVZVMSSO 142 Agnieszka A. Niekrewicz, .ZDOL¿NDWRU\ZSROVNLP:LNLVáRZQLNX Z\VáDQ\SU]\XĪ\FLXVHUZLVX6QDSFKDW¶FRYLGLRWDµSHMRUSRWQHRORVREDOHNFHZDĪąFD SDQGHPLĊ&29,'L]ZLą]DQH]QLą]DOHFHQLDPHG\F]QH¶FHEXODFWZRµSRJDUG. QHRO]DZLVWQHVNąSHOXEFKDPVNLH]DFKRZDQLH¶PLQLVWUDµQHRONRELHWDPLQLVWHU¶ PDU\QDUNDµU]DG. QHRONRELHWDQDOHĪąFDGR]DáRJLRNUĊWX¶(NVFHUSFMĊQRZHMOHNV\NL XWUXGQLDQLHNRQVHNZHQWQHR]QDF]DQLHMHMNZDOL¿NDWRUHPQHRO. Liczne feminatywy, NWyUHZHV]á\GRX]XVXZRVWDWQLFKODWDFKVąRSDWU]RQHNZDOL¿NDWRUDPLSRW., U]DG. lub po prostu ]DZQSSLORWNDµSRWORWQNRELHWDSURZDG]ąFDVWDWHNSRZLHWU]Q\¶ SUH]\GHQWNDµU]DGNRELHWDSUH]\GHQW¶DUFKLWHNWNDµSRWNRELHWDSURMHNWXMąFDEXG\QNL RUD]RELHNW\LQIUDVWUXNWXU\Z]DNUHVLHDUFKLWHNWXU\¶SV\FKRORĪNDµ]DZSV\FK. NRELHWDNWyUDVSHFMDOL]XMHVLĊZG]LHG]LQLHSV\FKRORJLL¶.ZDOL¿NDWRUDQHRO. nie XPLHV]F]RQRWDNĪHRERNZLHOXQRZ\FKVáyZNWyUHQDSRGVWDZLHZ\QLNyZSOHELVF\WXÄ0áRG]LHĪRZH6áRZR5RNX3:1´PRĪQDX]QDü]DPRGQHLPDMąFH]QDF]Qą IUHNZHQFMĊQSHVVD>VáRZRURNX±GRS$1@µVODQJPáRG]LHĪRZ\µáDWZ\ áDWZR¶QDXUD>VáRZRURNX±GRS$1@µVODQJPáRG]LHĪ]ZURWXĪ\ZDQ\SU]\ ĪHJQDQLXVLĊ]NLPжMHVLHQLDUD>VáRZRURNX±GRS$1 µĞURG. dziewczyna, NWyUDMHVWPLáRĞQLF]NąMHVLHQLLPDQLIHVWXMHWRSU]H]XELyUQDVWUyMLWSF]ĊVWRWHĪOXEL VSĊG]DüMHVLHQQHZLHF]RU\SRGNRFHPSLMąFKHUEDWĊOXENDNDRLF]\WDMąFNVLąĪNL¶ 'UXJLNZDOL¿NDWRURGQRV]ąF\VLĊGRQRZV]\FK QLHNRQLHF]QLHQRZ\FK MHGnostek – ZVSyáF]MHVWXPLHV]F]DQ\ZF]ĊĞFLKDVáD]DW\WXáRZDQHMÄV\QRQLP\´RERN MHGQRVWHNOHNV\NDOQ\FKEĊGąF\FKZVSyáF]HVQ\PLRGSRZLHGQLNDPLQRWRZDQ\FK w :LNLVáRZQLNXIRUPSU]HVWDU]Dá\FKOXEDUFKDLF]Q\FKQSEDJLHQNRµGDZERW modrzewnica $QGURPHGD/¶ZVSyáF]Modrzewnica; JROLEURGDµSU]HVWF]áRZLHN NWyU\]DZRGRZR]DMPXMHVLĊVWU]\ĪHQLHPLJROHQLHPPĊĪF]\]QZVSyáF]fryzjer PĊVNLKHUERSLVDU]µGDZKHUDOGF]áRZLHNSLV]ąF\RKHUEDFK¶ZVSyáF]. heraldyk. =DFKRG]ąFH]PLDQ\DNFHQWRZDQHVąWDNĪHSRSU]H]]DVWRVRZDQLHIRUPXá\ GDZ+ G]LĞ>NZDOL¿NDWRUHNVSUHV\ZQRVW\OLVW\F]Q\OXEJHRJUD¿F]Q\@QSELDáRJáRZDµGDZG]LĞNVLąĪNĪDUWNRELHWD]DPĊĪQD¶DQGUXVµGDZ. G]LĞJZ .UDNyZ L:DUV]DZD áREX]LDNSVRWQLNXOLF]QLN¶ELHĪHüµSU]HVWG]LĞNVLąĪNELHFVSLHV]\ü¶ SRZDĞQLüµSU]HVWG]LĞNVLąĪNSRUyĪQLüSRNáyFLüNRJRĞ]NLPжERJGDQNDµGDZ G]LĞĪDUWXNRFKDQDZ\EUDQNDGDPDVHUFD¶WDMQLDµSU]HVW G]LĞSRHW WDMHPQLFD¶ EH]ERĪQLNµSU]HVWG]LĞSRWOHNFHZDOERREUDĨRVREDQHJXMąFDLVWQLHQLH%RJD¶ :SURZDG]HQLHVáRZDÄG]LĞ´PLĊG]\NZDOL¿NDWRUFKURQRORJLF]Q\DGUXJLQDRJyá HNVSUHV\ZQRVW\OLVW\F]Q\Z\ZRáXMHZąWSOLZRĞFLFRGRWUHĞFLL]QDF]HQLDNZDOL¿NDWRUDFKURQRORJLF]QHJR3UDNW\NDWDPLPRĪHG\VNXWRZDQD18MHVWMHGQDNGRĞü SRZV]HFKQLHVWRVRZDQDQLHW\ONRSU]H]DXWRUyZKDVHá:LNLVáRZQLND A. Piela19 uznaje  Ä-HĪHOL GDQ\ Z\UD] MHVW G]LVLDM NVLąĪNRZ\ WR Z RGQLHVLHQLX GR MDNLHJR RNUHVX MHVW SU]HVWDU]Dá\"´&\W]D76PyáNRZD:\UD]\Z\FKRG]ąFH]XĪ\FLDZRNUHVLHRVWDWQLFKRVLHPG]LHVLĊFLXODW QDSU]\NáDG]LHÄ/DONL´%3UXVD Ä3RORQLFD´WV 19 Zob. A. Piela, .áRSRWOLZHNZDOL¿NDWRU\FKURQRORJLF]QH«, op. cit., s. 29-30. 18 143 -Ċ]\N5HOLJLD7RĪVDPRĞü      QU   WDNLH]DSLV\]DSU]\NáDGZSá\ZX]PLDQ\ZDUWRĞFLVW\OLVW\F]QHMZ\UD]yZLIUD]HRORJL]PyZQDLFKGáXĪV]HXWU]\P\ZDQLHVLĊZRELHJX:MHMXMĊFLXNZDOL¿NDWRU\ VW\OLVW\F]QHQLRVąGRGDWNRZąLQIRUPDFMĊFKDUDNWHU\VW\F]QąGODNZDOL¿NDWRUyZ FKURQRORJLF]Q\FK±GRW\F]ąFąZ\GáXĪRQHJRZ\FKRG]HQLD]XĪ\FLD .ZDOL¿NDWRU\HNVSUHV\ZQRVW\OLVW\F]QH *áyZQąIXQNFMąNZDOL¿NDWRUyZWHMJUXS\MHVWR]QDF]DQLHMHGQRVWHNOHNV\NDOQ\FK QDFHFKRZDQ\FKHPRFMRQDOQLHOXEWHĪFKDUDNWHU\VW\F]Q\FKGODRGPLDQIXQNFMRQDOQRVW\OLVW\F]Q\FKMĊ]\ND3U]\QDOHĪQRĞüZ\UD]XGRMHGQHM]ZDUVWZVW\ORZ\FKMĊ]\ND RJyOQHJRRNUHĞODMąZ:LNLVáRZQLNXQDVWĊSXMąFHNZDOL¿NDWRU\NVLąĪN NVLąĪNRZ\ styl), SRGQ SRGQLRĞOHVW\OSRGQLRVá\ SRHW SRHW\FNLSRHW\FNR QLHR¿F. QLHR¿FMDOQLHQLHR¿FMDOQ\ R¿F R¿FMDOQLH SRW SRWRF]QLHSRWRF]Q\  SXEO SXEOLNDWRU\FKDUDNWHU\VW\F]Q\GODĞURGNyZPDVRZHJRSU]HND]X XU]ĊG. XU]ĊGRZ\), LQIDQW LQIDQW\OQLH). :\VRNąIUHNZHQFMąRG]QDF]DVLĊVNUyWNVLąĪNSU]\QDOHĪQ\VáRZRPSRGQRV]ąF\P stylistyczny rejestr wypowiedzi, starannym i erudycyjnym. Jest to zarazem etykieta NZDOL¿NDF\MQDNWyUDZVáRZQLNDFKWUDG\F\MQ\FKQDMF]ĊĞFLHMZ\PDJDSUHF\]XMąF\FKXVWDOHĔ]HZ]JOĊGXQDV]HURNL]DNUHVXĪ\FLD20$XWRU]\KDVHá:LNLVáRZQLNDnie VIRUPXáRZDOLZ\W\F]Q\FKZW\P]DNUHVLHZLĊFPRJąRSLHUDüVLĊQDZáDVQHMLQWXLFML MĊ]\NRZHMOXESU]HMPRZDüUR]VWU]\JQLĊFLDLQQ\FKVáRZQLNDU]\-HĞOLSU]\MąüĪH ZGXĪHMPLHU]HGHF\GXMąFDMHVWLQG\ZLGXDOQDLQWXLFMDWR]DSHZQHSU]\QDOHĪQRĞü GRPáRGHJRSRNROHQLDGHWHUPLQXMHGRĞüF]ĊVWHX]QDZDQLH]DNVLąĪNRZHMHGQRVWHN NWyUHZLQQ\FKVáRZQLNDFK]RVWDá\RGQRWRZDQHMDNRQHXWUDOQHQS]DWHPµNVLąĪN VSyMQLNSU]\áąF]DMąF\ZQLRVHN]WZLHUG]HQLDSRGDQHJRZ]GDQLXSU]HGQLP¶EU]PLHü µNVLąĪNE\üVá\V]DQ\PSU]HMDZLDüVLĊMDNRGĨZLĊNNVLąĪNZ\GDZDüGĨZLĊN 3. NVLąĪN]DZLHUDüRNUHĞORQąWUHĞüP\ĞOZ\PRZĊZ\GĨZLĊN¶ZLHOELFLHOµNVLąĪN. RVREDNWyUDZLHOELNRJRĞOXEFRĞNVLąĪNDGRUDWRU¶ *UDQLFHPLĊG]\VW\OHPNVLąĪNRZ\PDSRHW\FNLPE\ZDMąX]QDZDQH]DQLHĞFLVáH LPDáRZ\UDĨQH21. W :LNLVáRZQLNXUR]JUDQLF]HQLHWRUyZQLHĪQLHMHVWSU]HSURZDG]DQH NRQVHNZHQWQLH.ZDOL¿NDWRUHPSRHWRSDWUXMHVLĊQLHW\ONRVáRZDFKDUDNWHU\VW\F]QH GODWHNVWyZDUW\VW\F]Q\FK ]ZáDV]F]DGDZQLHMV]\FKSRHW\FNLFK LZ\SRZLHG]L QDQLHVW\OL]RZDQ\FK QSMDVQROLF\µSRHWWDNLNWyU\PDMDVQąWZDU]¶OLVWQ\  =ZUDFDQDWRXZDJĊ0:RáN2NZDOL¿NDWRUDFKSUDJPDW\F]Q\FKZVáRZQLNDFKMĊ]\NDSROVNLHJR SROHPLF]QLHÄ3UDFH-Ċ]\NR]QDZF]H´QUV 21 Zob. J. Kurkiewicz, .ZDOL¿NDWRU\ZÄ:LHONLPVáRZQLNXMĊ]\NDSROVNLHJR´«, op. cit., s. 32. 20 144 Agnieszka A. Niekrewicz, .ZDOL¿NDWRU\ZSROVNLP:LNLVáRZQLNX µSRHWGRW\F]ąF\OLĞFL¶SLRVQNDµSRHWSLRVHQND¶ DOHWDNĪHMHGQRVWNLNWyUHQLHVą NZDOL¿NRZDQHZWHQVSRVyEZLQQ\FKVáRZQLNDFK1DMZLĊFHMZąWSOLZRĞFLEXG]L X]QDQLH]DSRHW\]P\SRZV]HFKQLHXĪ\ZDQ\FKIUD]HRORJL]PyZNWyUH]SRH]MąáąF]\ Z\áąF]QLHSU]HQRĞQH]QDF]HQLHQSVSDGDMąFDJZLD]GDµSU]HVW. SRHWPHWHRU¶ FKZ\WDü]DVHUFHµSRHWZ\ZRá\ZDüEDUG]RPRFQHZ]UXV]HQLH¶:ĞUyGWDN]DNODV\¿NRZDQ\FKIUD]HRORJL]PyZVąWDNĪHLWDNLHNWyU\PEOLĪHMGRMĊ]\NDSRWRF]QHJR QLĪGRVW\OXSRHW\FNLHJRQSĪ\üQLHXPLHUDü RV\WXDFMLE\WRZHM µRV\WXDFMLLGHDOQHMLZ\PDU]RQHMJG\]DVSRNRMRQHVąZV]HONLHSRWU]HE\¶LĞüQDĪ\ZLRáµSRHW. ]DG]LDáDüVSRQWDQLF]QLHEH]QDP\VáXRUD]EH]QDOHĪ\WHJRSU]\JRWRZDQLD¶ Skrót R¿FU]DGNRMHVWZ\NRU]\VW\ZDQ\ZGH¿QLFML]QDF]HQLRZHM QSLĪµR¿F. ĪH¶GRXVáXJµ]ZURWJU]HF]QRĞFLRZ\SRGNUHĞODMąF\JRWRZRĞüGRVSHáQLHQLDF]\MHMĞ SURĞE\OXEUR]ND]X¶ DOHQDRJyáVáXĪ\GRR]QDF]HQLDR¿FMDOQ\FKQD]ZJHRJUD¿F]Q\FK RUD]QHXWUDOQ\FKV\QRQLPyZIRUPSRWRF]Q\FK]DQRWRZDQ\FKMDNRKDVáDJáyZQH QSR¿F3ROVND5]HF]SRVSROLWD/XGRZD(jako synonim 3ROVNL/XGRZHM), R¿F.G]LHĔ GREU\(jako synonim SRWĪDUWG]LHĔGREHUHN). Skrót QLHR¿FPLPRĪHXPLHV]F]RQ\ ZZ\ND]LHRND]DáVLĊ]EĊGQ\DXWRURPKDVHáSROVNRMĊ]\F]Q\FK:IXQNFMLNZDOL¿NDWRUDQLHZ\VWĊSXMHUyZQLHĪVNUyWQHXWUNWyU\PWU]HEDE\RSDWU\ZDüNDĪGąMHGQRVWNĊ OHNV\NDOQąQLHR]QDF]RQąNZDOL¿NDWRUHPLQIRUPXMąF\PRMHMQDFHFKRZDQLX-HJR IXQNFMDE\áDE\ZLĊFVSU]HF]QD]LVWRWąNZDOL¿NDWRUDV\JQDOL]XMąFHJRĪHGDQ\Z\UD] QLHMHVWQDFHFKRZDQ\QHXWUDOQ\RGSRZLHGQLZNDĪGHMV\WXDFMLNRPXQLNDF\MQHM22. Podobnie jak skrót R¿F]QDOD]áRQ]DVWRVRZDQLHGRR]QDF]DQLDQHXWUDOQ\FKV\QRQLPyZQDFHFKRZDQ\FKZ\UD]yZL]ZLą]NyZZ\UD]RZ\FKQSQHXWU.F]HĞüKHM (synonimy VODQJ. VLHPD), QHXWU. QDĞODGRZDQLH(synonim SRW. SDSXJRZDQLD), QHXWU. LQWHOLJHQW, LQWHOHNWXDOLVWD(synonimy ĪDUWOXELURQ. MDMRJáRZHJR /HNVHP\F]HĞü, KHM, QDĞODGRZDQLH, LQWHOLJHQW, LQWHOHNWXDOLVWDQLHVąR]QDF]RQHNZDOLIDWRUHPQHXWU. MDNRKDVáDJáyZQH:WHQVSRVyEV\JQRZDQHVąW\ONRZUROLV\QRQLPyZ 1DXZDJĊ]DVáXJXMHNZDOL¿NDWRUSXEONWyU\PRSDWU\ZDQHVąMHGQRVWNLOHNsykalne charakterystyczne dla stylu publicystycznego, nazywanego w :LNLVáRZQLNX MĊ]\NLHPĞURGNyZPDVRZHJRSU]HND]X2]QDF]RQRQLPOLF]QHQHRORJL]P\RJHQH]LH PHGLDOQHM F]ĊVWRRGQRV]ąFHVLĊGRĞZLDWDSROLW\NL QLHUHMHVWURZDQHZLQQ\FKVáRZQLNDFKMĊ]\NDSROVNLHJRQSOHSSHULDGDµVSRáSROLWSXEOokres w polskiej polityce SU]\SDGDMąF\QDQDMZLĊNV]ąDNW\ZQRĞü$QGU]HMD/HSSHUDLLQVSLURZDQ\FKSU]H]QLHJR UXFKyZVSRáHF]Q\FKVSRáSROLWSXEOJáRĞQ\EH]SDUGRQRZ\SURWHVWLQVSLURZDQ\ lub organizowany przez Andrzeja Leppera i ugrupowanie Samoobrona, 3. SROLW. SXEO. NRQZHQFMDZ\ERUF]D]MD]G]HEUDQLHOXEZLHFRUJDQL]RZDQ\SU]H]6DPRREURQĊ  =REGH¿QLFMDNZDOL¿NDWRUDZ$(QJHONLQJ$0DUNRZVNL(:HLVV.ZDOL¿NDWRU\ZVáRZQLNDFK«, op. cit., s. 300. 22 145 -Ċ]\N5HOLJLD7RĪVDPRĞü      QU   i jej lidera, 4. SU]HQ. SROLWSXEOSRSXOL]PED]XMąF\QDQDMSURVWV]\FKPHFKDQL]PDFK WDNLFKMDNVWUDV]HQLHF]\SRSLHUDQLHSRVWDZURV]F]HQLRZ\FK¶323L6µSXEOSROLW. NRDOLFMDSROLW\F]QD3ODWIRUP\2E\ZDWHOVNLHMRUD]3UDZDL6SUDZLHGOLZRĞFL¶SXWLQL]DFMDµSXEOSRW]PLDQ\SROLW\F]QHSU]\QRV]ąFHDXWRU\WDUQąZáDG]ĊLRJUDQLF]HQLD VZREyGRE\ZDWHOVNLFKZSDĔVWZDFKGHPRNUDW\F]Q\FK¶QHRVĊG]LDµQHRO. SXEOSROLW SUDZVĊG]LDSRZRáDQ\SU]H].UDMRZą5DGĊ6ąGRZQLFWZDSRMHMUHIRUPLHZ URNX¶:WHQVSRVyER]QDF]RQRWHĪVáRZQLFWZRNWyUHZU]HF]\ZLVWRĞFLQDOHĪ\GR SURIHVMROHNWXG]LHQQLNDUVNLHJR]DWHPSRZLQLHQLPWRZDU]\V]\üNZDOL¿NDWRUĞURG. lub ]DZQSSRGNDVWHUNDµSXEO. LQIRUPNRELHWDWZRU]ąFDSRGNDVW\¶.U\SROµSXEO. SRWG]LHQQLNOXEZ\GDZQLFWZRÄ.U\W\ND3ROLW\F]QD´ÀHV]µSXEOVNUyWZLDGRPRĞFL¶ =DNZDOL¿NDWRUVW\OLVW\F]Q\PRĪQDUyZQLHĪX]QDüVNUyWQLHREHFQ\ZVáRZQLkach tradycyjnych – LQIDQWRGQRV]ąF\VLĊGROHNV\NLFKDUDNWHU\VW\F]QHMGODMĊ]\ND G]LHFLOXEGRURVá\FKNRPXQLNXMąF\FKVLĊ]G]LHüPLQSER]LDµLQIDQWSRW%yJ¶ G]LDG]LDµLQIDQWSLHV]F]G]LDGHN¶OXOXµSRWLQIDQWVSDü¶6áRZQLFWZRLQIDQW\OQH PRĪHE\üUyZQRF]HĞQLHRSDWU]RQHNZDOL¿NDWRUDPLHNVSUHV\ZQ\PLRNUHĞODMąF\PL ]DZDUW\ZZ\UD]LHVWRVXQHNXĪ\WNRZQLNDGRGHV\JQDWXQSSLHV]F], ĪDUW.lub ZXOJ. W :LNLVáRZQLNX]DSODQRZDQRSRVáXJLZDQLHVLĊNZDOL¿NDWRUDPLHNVSUHV\ZQ\PLR]QDF]HQLXRJyOQ\P QSHNVSU. – ekspresywnie, SHMRU. – pejoratywnie, GHSU. – forma deprecjatywna, QGHSU – forma niedeprecjatywna, PHOLRU. – melioraW\ZQLH LV]F]HJyáRZ\P QSLURQ. – ironicznie, OHNFHZ±OHNFHZDĪąFRREUDĨ. – REUDĨOLZ\SRJDUG. – pogardliwie, SLHV]F]. – pieszczotliwie, ĪDUW±ĪDUWREOLZLH  1LHNLHG\SURZDG]LWRGRUHGXQGDQFMLREMDZLDMąFHMVLĊXĪ\ZDQLHPMHGQRF]HĞQLH NZDOL¿NDWRUDKLSHURQLPLF]QHJRRUD]GRGDWNRZRRNUHĞOHQLDRZĊĪV]\P]DNUHVLH QSSLVLRUµSHMRUREUDĨF]áRQHNOXE]ZROHQQLN3L6X¶DUF\áRWUµHNVSUSHMRU. RVREDSRVWĊSXMąFDQLNF]HPQLH¶ZLRV]F]\QDµSHMRU. OHNFHZOXESRJDUGPDáDZLHж &]ĊĞFLHMMHGQDNVNUyW\HNVSU. i SHMRUVąZ\JRGQ\PVSRVREHPRSLVXIRUPZSU]\SDGNXNWyU\FK]UyĪQLFRZDQLHPLĊG]\QDFHFKRZDQLHPOHNFHZDĪąF\PREUDĨOLZ\P SRJDUGOLZ\PF]\LURQLF]Q\PMHVWG\VNXV\MQHDF]ĊVWRGRGDWNRZRX]DOHĪQLRQH RGNRQWHNVWXQSZ\NV]WDáFLXFKµSXEOSHMRUF]áRZLHNZ\NV]WDáFRQ\¶JOĊGD µSRWSHMRUJOĊG]ąF\PĊĪF]\]QD¶FKáRSLVNRµSRWHNVSUFKáRSPĊĪF]\]QD¶ 3RGREQLHMDNZLQQ\FKVáRZQLNDFKLQIRUPDFMHQLHVLRQHSU]H]NZDOL¿NDWRU\ HNVSUHV\ZQHE\ZDMąSU]HQRV]RQHGRGH¿QLFML]QDF]HQLRZ\FK.ZDOL¿NDWRU\Vą ZyZF]DVSRPLMDQH QSKDUFHU]\NµOHNFHZDĪąFRRKDUFHU]X¶IDV]RáHNµSRJDUGOLZLHLOHNFHZDĪąFRRIDV]\ĞFLHOXEQHRIDV]\ĞFLH¶ DOHPRJąWHĪX]XSHáQLDüWUHĞü GH¿QLFML QSZ\QRFKDµSRWSRVSJUXEJZDáWRZQHZ\UDĪHQLHQDND]XRGGDOHQLD VLĊOXE]DEUDQLDMDNLHMĞU]HF]\WDNĪHZ\UDĪHQLHQLHFKĊFLOXEVSU]HFLZXE\ZDXĪ\ZDQHĪDUWREOLZLH¶ FRZF]ĊĞFLSU]\SDGNyZSURZDG]LGRQLH]JRGQRĞFLPLĊG]\ 146 Agnieszka A. Niekrewicz, .ZDOL¿NDWRU\ZSROVNLP:LNLVáRZQLNX sygnalizowanym nacechowaniem, np. PyZNDµLURQOXEĪDUWOHNFHZDĪąFRRF]\MHMĞ Z\SRZLHG]LSU]HPRZLH¶ 3RGVXPRZDQLH &HOHPUR]ZDĪDĔ]DZDUW\FKZDUW\NXOHQLHE\áDNU\W\ND:LNLVáRZQLNDFKRüZVND]DQR ZLHOHQLHNRQVHNZHQFMLLQLHMDVQRĞFLZVWRVRZDQLXNZDOL¿NDWRUyZ6SRáHF]QRĞFLRZ\ FKDUDNWHUSURMHNWXXWUXGQLD DPRĪHQDZHWXQLHPRĪOLZLD ZSURZDG]HQLHMHGQROLW\FK ]DVDGNWyUHE\á\E\ĞFLĞOHSU]HVWU]HJDQHSU]H]ZV]\VWNLFKDXWRUyZKDVHá=SHZQRĞFLąMHGQDNXZ]JOĊGQLDMąFRJURPQąOLF]EĊWZyUFyZVáRZQLNDLUyĪQRURGQRĞü UHMHVWURZDQHMOHNV\NLZĞUyGNWyUHMQLHEUDNXMHMHGQRVWHNQRZ\FKQLHQRWRZDQ\FK ZLQQ\FKVáRZQLNDFKQDOHĪDáRE\]UH]\JQRZDü]HV]F]HJyáRZHMNZDOL¿NDFMLZ\UD]yZ QDU]HF]LQIRUPDFMLRJyOQ\FKRV]HUV]\P]DNUHVLHDOHQLH]UyĪQLFRZDQ\FKZ]DOHĪQRĞFLRGLQG\ZLGXDOQ\FKGRĞZLDGF]HĔMĊ]\NRZ\FK7\PF]DVHPOLVWDNZDOL¿NDWRUyZ wykorzystywanych w :LNLVáRZQLNXjest bardzo obszerna, co wynika z kompilowania ZáDVQ\FKSURSR]\FMLHW\NLHW QSLQIDQW., QHXWU., QHRO.)ze stosowanymi w wielu UyĪQ\FKVáRZQLNDFKNWyUHVWDQRZLąĨUyGáD]DPLHV]F]DQ\FKLQIRUPDFML.RPSLODFMD prowadzi do powstawania etykiet synonimicznych i w rezultacie do odmiennego RSLV\ZDQLDVáRZQLFWZDRWDNLPVDP\PFKDUDNWHU]H 1DMZLĊNV]ąZDUWRĞFLą:LNLVáRZQLNDjest rejestrowanie leksyki maksymalnie ]UyĪQLFRZDQHMSROVNLHMLREFHMZVSyOQRRGPLDQRZHMLVRFMROHNWDOQHMDUFKDLF]QHM L]XSHáQLHQRZHMF]ĊVWHMLU]DGNLHM:VSyáWZyUF\ZV]\VWNLFKSURMHNWyZ:LNLPHGLD QLHF]HNDMąQD]DNRĔF]HQLHWUZDMąF\FKSURFHVyZLSURZDG]RQ\FKEDGDĔNU\VWDOL]DFMĊ RSLQLLF]\Z\FLV]HQLHHPRFML7DNMDNQDMSRSXODUQLHMV]DLQWHUQHWRZDHQF\NORSHGLD :LNLSHGLDRGQRWRZXMHQDELHĪąFRDNWXDOQHZDĪQHLEáDKHZ\GDU]HQLDWDNL:LNLVáRZQLNUHMHVWUXMHQHRORJL]P\QLHZHU\¿NXMąFVWRSQLDLFKXWUZDOHQLDZMĊ]\NX=DSHZQH F]ĊĞüWDNLHJRVáRZQLFWZDQLJG\QLHZHMG]LHGRRELHJXSR]RVWDMąFRND]MRQDOL]PDPL OXEĞODGHPSU]HPLMDMąFHMPRG\MĊ]\NRZHM1DSU]\V]áH]PLDQ\EĊG]LHPRĪQDMHGQDN ]DUHDJRZDüG]LĊNLHOHNWURQLF]QHPXLVSRáHF]QRĞFLRZHPXFKDUDNWHURZLVáRZQLND =WHJRZ]JOĊGXZLĊNV]DUyĪQRURGQRĞüNZDOL¿NDWRUyZVWRVRZDQ\FKZ:LNLVáRZQLNX, PLPRQLHZąWSOLZHMQLHMHGQROLWRĞFLRSLVyZSR]RVWDMHX]DVDGQLRQD 147 -Ċ]\N5HOLJLD7RĪVDPRĞü      QU   %LEOLRJUD¿D 1. (QJHONLQJ$$0DUNRZVNLL(:HLVV.ZDOL¿NDWRU\ZVáRZQLNDFK±SUyEDV\VWHPDW\]DFML, Ä3RUDGQLN-Ċ]\NRZ\´QUV 2. Kurkiewicz J., .ZDOL¿NDWRU\ZÄ:LHONLPVáRZQLNXMĊ]\NDSROVNLHJR´>Z@1RZHVWXGLD OHNV\NRJUD¿F]QHUHG3ĩPLJURG]NL53U]\E\OVND.UDNyZV 3. 0DOFKDUHN(:LNLVáRZQLN±DQDOL]DOHNV\NRJUD¿F]QDLFKDUDNWHUVáRZQLNDLQWHUQHWRZHJRSUDFDPDJLVWHUVND8QLZHUV\WHWĝOąVNL.DWRZLFH>RQOLQH@KWWSVGRFSOD\HU SO8QLZHUV\WHWVODVNLHZHOLQDPDOFKDUHNQUDOEXPXSUDFDPDJLVWHUVNDZLNLVORZQLN DQDOL]DOHNV\NRJUD¿F]QDLFKDUDNWHUVORZQLNDLQWHUQHWRZHJRKWPO 4. 0DOFKDUHN0XFKD(3ROVNL:LNLVáRZQLNMDNR]MDZLVNROHNV\NRJUD¿F]QHLVRFMRORJLF]QH, Ä-Ċ]\N3ROVNL´]V 5. Pelcowa H., 6áRZQLFWZRUHJLRQDOQH±VáRZQLFWZRJZDURZH±VáRZQLFWZROXGRZH, Ä3UDFH-Ċ]\NR]QDZF]H´]V 6. Piela A., .áRSRWOLZHNZDOLILNDWRU\FKURQRORJLF]QHZVáRZQLNDFKMĊ]\NDSROVNLHJR, Ä-Ċ]\N3ROVNL´]V 7. 6LHQLFNL7$QGUHMHZLF]8:LNLVáRZQLNSLHUZV]\QDSUDZGĊXQLZHUVDOQ\VáRZQLNSROVNL", Ä3UDFH-Ċ]\NR]QDZF]H´]V 8. 6áRZQLNJZDU\PLHMVNLHM3R]QDQLDUHG0*UXFKPDQRZD%:DOF]DN:DUV]DZD3R]QDĔ 9. 6áRZQLNMĊ]\NDSROVNLHJR3:1>RQOLQH@VMSSZQSO 10. 6áRZQLNMĊ]\NDSROVNLHJR,WUHG:'RURV]HZVNL:DUV]DZD 11. 6PyáNRZD7:\UD]\Z\FKRG]ąFH]XĪ\FLDZRNUHVLHRVWDWQLFKRVLHPG]LHVLĊFLXODW QDSU]\NáDG]LHÄ/DONL´%3UXVD Ä3RORQLFD´WV 12. 8UEDQ'LFWLRQQDU\>RQOLQH@KWWSVZZZXUEDQGLFWLRQDU\FRP 13. Walczak B., .ZDOL¿NDWRU\ZVáRZQLNDFKMĊ]\NDSROVNLHJR>Z@:RNyáMĊ]\ND5R]SUDZ\ LVWXGLDSRĞZLĊFRQHSDPLĊFLSURIHVRUD0LHF]\VáDZD6]\PF]DND, red. M. Basaj et al., :URFáDZ>HWF@ 14. :LHONLVáRZQLNMĊ]\NDSROVNLHJR>RQOLQH@UHG3ĩPLJURG]NLKWWSVZVMSSO 15. :ROQ\ZLHORMĊ]\F]Q\:LNLVáRZQLN>RQOLQH@KWWSVSOZLNWLRQDU\RUJZLNL 16. :RáN02NZDOL¿NDWRUDFKSUDJPDW\F]Q\FKZVáRZQLNDFKMĊ]\NDSROVNLHJRSROHPLF]QLH, Ä3UDFH-Ċ]\NR]QDZF]H´QUV 4XDOL¿HUVLQWKH3ROLVK:LNWLRQDU\ $EVWUDFW ,QFRPSOLDQFHZLWKWKHFODVVL¿FDWLRQE\%RJGDQ:DOF]DNWKHDUWLFOHFDWHJRUL]HVWKHTXDOL¿HUVHPSOR\HGWRVSHFLI\WKHGLVWLQFWLYHIHDWXUHVRIWKHZRUGVUHJLVWHUHGLQWKH3ROLVKYHUVLRQ RI:LNWLRQDU\FRQVLVWLQJERWKRIWKH3ROLVK/DQJXDJH'LFWLRQDU\DQG3ROLVKIRUHLJQODQJXDJH GLFWLRQDULHV2QWKHEDVLVRIWKHVHOHFWHGH[DPSOHVDQDWWHPSWZDVPDGHWRUHSURGXFHWKHUXOHV RIVHOHFWLRQRITXDOL¿HUVDQGWKHFRQVLVWHQF\RIWKHLUFRPSOLDQFHZDVYHUL¿HG .H\ZRUGVRQOLQHOH[LFRJUDSK\TXDOL¿HUVOLQJXLVWLFLQWXLWLRQ:LNWLRQDU\PHWDOH[LFRJUDSK\ 148