"Kwartalnik Historyczny" 2024, nr 2

Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk Fundacja Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk Polskie Towarzystwo Historyczne BIBLIOGRAFIA HISTORII POLSKI XIX I XX WIEKU Tom III: 1865–1918 WOLUMIN 4 KWARTALNIK HISTORYCZNY INSTYTUT HISTORII PAN PRZEDSTAWIA KWARTALNIK HISTORYCZNY Rocznik CXXXI Instytut Historii PAN Warszawa 2024 www.ihpan.edu.pl Nr 2 2 2024 Warszawa 2024 Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk Fundacja Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk Polskie Towarzystwo Historyczne KWARTALNIK HISTORYCZNY Założony przez Xawerego Liskego w 1887 roku Rocznik CXXXI 2024 2 Warszawa 2024 REDAKCJA Grzegorz Pac (historia średniowiecza, Warszawa), Edward Opaliński (historia XVI–XVII w., Warszawa), Dorota Dukwicz (redaktor, historia XVIII w., Warszawa), Jarosław Czubaty (historia XIX w., Warszawa), Bartosz Kaliski (historia XX w., Warszawa) Monika Jusupović (sekretarz redakcji, Warszawa), Marta Kuc-Czerep (sekretarz redakcji, Warszawa), Robert Frost (redaktor wersji anglojęzycznej, Aberdeen) KOMITET REDAKCYJNY Dániel Bagi (Budapeszt), Anna Barańska (Lublin), Richard Butterwick-Pawlikowski (Londyn), Ewa Domańska (Poznań), Marian Dygo (Pułtusk–Warszawa), Jerzy Eisler (Warszawa), Karin Friedrich (Aberdeen), Catherine Gouseff (Paryż), Jarosław Hrycak (Lwów), Magdalena Hułas (Warszawa), Maciej Janowski (Warszawa), Tomasz Jurek (Poznań), Tomasz Kizwalter (Warszawa), Wojciech Kriegseisen (Warszawa), Cezary Kuklo (Białystok), Lidia Michalska-Bracha (Kielce), Roman Michałowski (Warszawa), Krzysztof Mikulski (Toruń), Andrzej Nowak (Kraków–Warszawa), Borys W. Nosow (Moskwa), Jerzy Strzelczyk (Poznań), Philipp Ther (Wiedeń), Mariusz Wołos (Kraków) oraz członkowie redakcji ADRES REDAKCJI „KWARTALNIKA HISTORYCZNEGO” Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk 00-272 Warszawa, Rynek Starego Miasta 31 tel. +48 22 831 02 61, e-mail: kh@ihpan.edu.pl http://www.kh-ihpan.edu.pl Redaktor językowy: Małgorzata Świerzyńska Tłumaczenia: Grażyna Waluga Skład: Marcin Szcześniak © Copyright by Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk © Copyright by Fundacja Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk Współwydawcy czasopisma: Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk 00-272 Warszawa, Rynek Starego Miasta 31 tel. +48 22 831 02 61 e-mail: wydawnictwo@ihpan.edu.pl Fundacja Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk 00-272 Warszawa, Rynek Starego Miasta 31, pok. 44 tel. +48 22 831 02 61, w. 46 e-mail: fundacja.ihpan@ihpan.edu.pl p-ISSN 0023-5903 e-ISSN 2451-1315 Wersja elektroniczna czasopisma jest wersją pierwotną Druk i oprawa: Fabryka Druku Kolportaż wersji drukowanej czasopisma prowadzi Wydawnictwo Naukowe Semper Dział handlowy i księgarnia: ul. Bednarska 20 A, 00–321 Warszawa tel./fax: +48 22 828 49 73, http://semper.pl, http://semper.istore.pl SPIS TREŚCI ROZPRAWY Maciej Pt as zy ńs ki, Nietolerancyjna konfederacja warszawska. O znaczeniu swobód wyznaniowych w 1573 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 Michał L eś niews ki, Koń jako kolonizator? Przypadek Południowej Afryki, do drugiej połowy XIX wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 Michał Si edz i ako, Zaangażowanie, unikanie, odmowa współpracy. Marian Jurczyk wobec Służby Bezpieczeństwa (1977–1980) . . . . . . . . . . . . 277 PRZEGLĄDY — POLEMIKI — MATERIAŁY Joanna N alew a jko-Kulikov, Działalność Brytyjskiego i Zagranicznego Towarzystwa Biblijnego na ziemiach polskich (1816–1992). Rekonesans badawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317 ARTYKUŁY RECENZYJNE I RECENZJE Przemysław Wis ze ws ki, Niemodelowe życie średniowiecznych zakonnic w cieniu piastowskich dworów. Uwagi na marginesie pracy Anny Agnieszki Dryblak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353 * B. St aręgows ki, Formacje zbrojne samorządu szlacheckiego województw poznańskiego i kaliskiego w okresie panowania Jana Kazimierza (1648–1668) — Konrad Bobiat y ńs ki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. M us zy ńs ka, Od zalotów do wesela. Magnatka w drodze do ołtarza w czasach saskich — Anna P enkała-J ast rz ębs ka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . T. Schenk, Actum et judicium als analytisches Problem der Justizforschung. Interdisziplinäre Perspektiven auf kollegiale Entscheidungskulturen am Beispiel des kaiserlichen Reichshofrats — Jacek K ordel . . . . . . . . . . . . . . . T. Szaro t a, Prekursorka „małego sabotażu”. Elżbieta Zahorska (1915–1939) — Paweł Brudek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Kapica, Władysław Bieńkowski. Biografia polityczna — Paweł S a s anka . . . . . 383 388 393 397 402 214 Spis treści CONTENTS Maciej Pt as zy ńs ki, The Intolerant Warsaw Confederation. On the Significance of Religious Liberties in 1573 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 Michał L eś niews ki, The Horse as a Coloniser? The Case of South Africa down to the Second Half of the Nineteenth Century . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 Michał Si edz i ako, Engagement, Evasion, Refusal to Collaborate. Marian Jurczyk and the Security Service (1977–1980) . . . . . . . . . . . . . . . . . 277 REVIEWS — POLEMICS — MATERIALS Joanna N alew a jko-Kulikov, Activities of the British and Foreign Bible Society in Polish Lands (1816–1992). A Research Reconnaissance . . . . . . . 317 CRITICAL ARTICLES — REVIEWS Przemysław Wis ze ws ki, Out of the Model. Life of Medieval Nuns in the Shadow of the Piast Courts. Comments on the Book by Anna Agnieszka Dryblak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353 Reviews . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383 WYKAZ SKRÓTÓW AAN AGAD AGZ AIPN ANK AP APH ASWK ASWP BC — — — — — — — — — — BHL BJ BK b.m.d. BN BO — — — — — — BPAU-PANKr. — BR BUW CAW CDS — — — — CPH DN Dz. U. f. fol. IPN KDKK — — — — — — — KDMaz. — KDMłp. KDP KDŚl. — — — Archiwum Akt Nowych Warszawa Archiwum Główne Akt Dawnych Warszawa Akta grodzkie i ziemskie Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Archiwum Narodowe w Krakowie Archiwum Państwowe „Acta Poloniae Historica” Akta sejmikowe województwa krakowskiego Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego Biblioteka Książąt Czartoryskich Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie Bibliotheca Hagiographica Latina Biblioteka Jagiellońska w Krakowie Biblioteka Kórnicka bez miejsca i daty wydania Biblioteka Narodowa w Warszawie Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie Biblioteka Raczyńskich Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie Centralne Archiwum Wojskowe Codex diplomaticus nec non epistolaris Silesiae, Wrocław 1956–1964 „Czasopismo Prawno-Historyczne” „Dzieje Najnowsze” Dziennik Ustaw fond (zespół) folio (karta) Instytut Pamięci Narodowej Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej, Kraków 1874– 1883 Codex diplomaticus et commemorationum Masoviae generalis (Zbiór ogólny przywilejów i spominków mazowieckich), Warszawa 1919 Kodeks dyplomatyczny Małopolski, Kraków 1876–1999 Kodeks dyplomatyczny Polski, Warszawa 1847–1887 Kodeks dyplomatyczny Śląska, Wrocław 1956–1964 410 KDW KH KHKM LVIA MGH MGH SrG MGH SS MK MPH MPH s.n. mps MRPS OiRP op. PH PL PrU PSB PU RDSG red. RH RHum rkp. RWHF PAU SDRE SGKP Wykaz skrótów — Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 1–11, Poznań 1877– 1999 — „Kwartalnik Historyczny” — „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” — Lietuvos valstybės istorijos archyvas w Wilnie — Monumenta Germaniae Historica — Monumenta Germaniae Historica, Scriptores rerum Germanicarum — Monumenta Germaniae Historica, Scriptores — Metryka Koronna — Monumenta Poloniae historica — Monumenta Poloniae historica, series nova — maszynopis — Matricularum Regni Poloniae summaria — „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” — opis — „Przegląd Historyczny” — Patrologiae cursus completus. Series Latina, Paris 1844–1865 — Preussisches Urkundenbuch, t. 1–6, Königsberg–Danzig– Marburg 1882–2000 — Polski słownik biograficzny — Pommerellisches Urkundenbuch, t. 1–11, Stettin–Köln–Graz 1868–1990 — „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” — redaktor, redakcja — „Roczniki Historyczne” — „Roczniki Humanistyczne” — rękopis — „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności”, Kraków 1874–1891 — „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozoficzny”, Kraków 1891–1918 — „Rozprawy Polskiej Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozoficzny”, Kraków 1921 — „Rozprawy — Polska Akademia Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozoficzny”, Kraków 1921–1928/29 — „Rozprawy Wydziału Historyczno-Filozoficznego — Polska Akademiia Umiejętności”, Kraków 1928/1929–1952 — „Rozprawy Wydziału Historyczno-Filozoficznego — Polska Akademia Umiejętności”, Kraków 1992– — „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” — Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich Wykaz skrótów SH SIRIO 411 — „Studia Historyczne” — Sbornik Imperatorskogo Russkogo Istoričeskogo Obŝestva, t. 1–148, S. Petersburg 1867–1916 Sobótka — „Śląski Kwartalnik Historyczny «Sobótka»” SPPP — Starodawne Prawa Polskiego Pomniki SRP — Scriptores Rerum Polonicarum SSS — Słownik starożytności słowiańskich SU — Schlesisches Urkundenbuch, t. 1–6, Wien–Köln 1971–1998 St. Źr. — „Studia Źródłoznawcze” sygn. — sygnatura Urzędnicy — Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, t. 1–, Wrocław, Kórnik 1985– Urzędnicy, Litwa — Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV–XVIIII wieku. Spisy, red. A. Rachuba, t. 1–, Warszawa 2004– VC — Volumina Constitutionum, t. 1–, Warszawa 1996 (należy cytować odpowiednio według wzoru: VC 1/1) VL — Volumina Legum, t. 1–8, Warszawa 1732–1782; t. 9, Kraków 1889; t. 10, Poznań 1952 (należy cytować odpowiednio według wzoru: VL 5, fol. 30) ZH — „Zapiski Historyczne” Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk Fundacja Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk Polskie Towarzystwo Historyczne BIBLIOGRAFIA HISTORII POLSKI XIX I XX WIEKU Tom III: 1865–1918 WOLUMIN 4 KWARTALNIK HISTORYCZNY INSTYTUT HISTORII PAN PRZEDSTAWIA KWARTALNIK HISTORYCZNY Rocznik CXXXI Instytut Historii PAN Warszawa 2024 www.ihpan.edu.pl Nr 2 2 2024 Warszawa 2024