Kohandiar Journal, No. 6

‫ﺳﺨﻦ ﻣﺪﯾﺮ ﻣﺴﺌﻮل و ﺳﺮدﺑﯿﺮ‬ ‫‪۲‬‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻣﺪﯾﺮ ﻣﺴﺌﻮل و ﺳﺮدﺑﯿﺮ‬ ‫ﺗﻮاﻟﯽ اﻧﺘﺸﺎر ﻣﺠﻠّﻪ ﻋﻠﻤﯽ داﻧﺸﺠﻮﯾﯽ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﯿﺎنرﺷﺘﻪاي ﮐﻬﻦدﯾﺎر ﺑﺎ ﻃﯽّ ﻣﺮاﺣﻞ اداري از اﯾﻦ ﭘﺲ‬ ‫از »ﻓﺼﻞﻧﺎﻣﻪ« ﺑﻪ »دوﻓﺼﻞﻧﺎﻣﻪ« ﺗﻐﯿﯿﺮ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺎ ﻫﺪف ارﺗﻘﺎي ﺳﻄﺢ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺠﻠّﻪ و آﺛﺎر ﻣﻮرد ﭘﺬﯾﺮش از‬ ‫ﻟﺤﺎظ ﮐﯿﻔﯽ و ﮐﻤّﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬زﻣﺎن ﺑﯿﺶﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎرهﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ داوري ﺗﺎ ﭘﺬﯾﺮش ﻧﻬﺎﯾﯽ‬ ‫ﯾﺎ ﻋﺪم ﭘﺬﯾﺮش آﺛﺎر وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و از ﺗﻌﺠﯿﻞ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺎ دﻗّﺖ ﻧﻈﺮ ﺑﯿﺶﺗﺮ و ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي از‬ ‫داوران ﺑﯿﺶﺗﺮي اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬دوﻓﺼﻞﻧﺎﻣﻪ ﮐﻬﻦدﯾﺎر در دوره دوّم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺷﺸﻢ ﺧﻮد ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻬﺎر ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ؛‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﮐﻮهﭘﺎﯾﻪﻫﺎ در ﭘﺸﺖﮐﻮه در اواﯾﻞ ﻫﺰاره ﺳﻮّم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد« آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﻣﯿﺎن ﻓﺮﻫﻨﮓ دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﺒﻞ ﺣﻤﺮﯾﻦ در ﻣﯿﺎنرودان و دﺷﺖ دﻫﻠﺮان در اﯾﺮان در ﻫﺰاره ﺳﻮّم ﭘﯿﺶ از ﻣﯿﻼد‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﻣﺸﺮوح ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاي ﺑﺎ ﺳﺮﮐﺎر ﺧﺎﻧﻢ ﻟﯿﻼ ﺧﻮﺷﻤﻮ‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﻮزه ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﻣﻮزهداران ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ اﺳﺘﺎن ﻫﻤﺪان و ﮐﺸﻮر ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻧﺘﻬﺎ‪،‬‬ ‫ﯾﺎدداﺷﺘﯽ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺳﻪ ﻣﻮرد از آداب و رﺳﻮم ﻣﺮدم ﺷﻬﺮﮐﺮد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﻮﯾﺮ و ﺧﻼﺻﻪاي از زﻧﺪﮔﯽﻧﺎﻣﻪ اﻓﺮاد‬ ‫ﻣﺸﻬﻮر در ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ اﯾﺮان و ﺟﻬﺎن در ﭘﺸﺖ ﺟﻠﺪ اﯾﻦ ﺷﻤﺎره ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي دﮐﺘﺮ ﻣﺴﻌﻮد آذرﻧﻮش اﺧﺘﺼﺎص ﭘﯿﺪا‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺎت ارزﺷﻤﻨﺪي ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ اﯾﺮان داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻤﺎره ﺷﺸﻢ دوﻓﺼﻞﻧﺎﻣﻪ ﮐﻬﻦدﯾﺎر در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻮّﻃﻪ ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ ﻫﻤﺪان ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ در ﻓﻬﺮﺳﺖ آﺛﺎر‬ ‫ﺛﺒﺖﺷﺪه ﺟﻬﺎﻧﯽ ﯾﻮﻧﺴﮑﻮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻠّﺖ‪ ،‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻢ ﻟﯿﻼ ﺧﻮﺷﻤﻮ‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﻮزه ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ‬ ‫ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺗﯿﺐ داده ﺷﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﭘﺸﺖ ﺟﻠﺪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي دﮐﺘﺮ ﻣﺴﻌﻮد آذرﻧﻮش‪ ،‬ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﻫﯿﺄت ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ‬ ‫ﻣﺤﻮّﻃﻪ ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ در ﻓﺼﻮل ‪ ،15 - 12‬اﺧﺘﺼﺎص داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣّﺎ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ رﺧﺪاد ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﻗﺼﺪ دارﯾﻢ ﮐﻪ در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺷﻤﺎرهﻫﺎي ‪ 6‬و ‪ 7‬ﻣﺠﻠّﻪ‪ ،‬ﻓﺮاﺧﻮان درﯾﺎﻓﺖ آﺛﺎر در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺤﻮّﻃﻪ ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ ﻫﻤﺪان ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮده و وﯾﮋهﻧﺎﻣﻪاي در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص‬ ‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻣﺪ ﺣﺎﺟﯿﻠﻮﺋﯽ‬ ‫ﻣﺪﯾﺮ ﻣﺴﺌﻮل و ﺳﺮدﺑﯿﺮ دوﻓﺼﻞﻧﺎﻣﻪ ﮐﻬﻦدﯾﺎر‬ ‫ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪1403‬‬ ‫ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎ در ﭘﺸﺖﮐﻮه در اواﯾﻞ‪...‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎ در ﭘﺸﺖﮐﻮه در اواﯾﻞ ﻫﺰاره‬ ‫ﺳﻮم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد‬ ‫اﻟﯿﺰاﺑﺖ ﮐﺎرﺗﺮ‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ اﯾﺮج ﻓﺪاﺋﯿﺎن‬ ‫داﻧﺸﺠﻮي دﮐﺘﺮي ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ ﭘﯿﺶ از ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه آزاد‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ واﺣﺪ ﻋﻠﻮم و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺗﻬﺮان‬ ‫‪iraj.fadaeian1985@gmail.com‬‬ ‫ﭼﮑﯿﺪه‬ ‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻣﻘﺎﯾﺴﻪاي ﺑﯿﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎدي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﺒﻞ‬ ‫ﺣﻤﺮﯾﻦ و دﻫﻠﺮان )ﺣﺪود ‪ 330‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ(‬ ‫ﻼ دور از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪ .‬دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺎﻣ ً‬ ‫ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ آنﻫﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﻦ‬ ‫دﺷﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ و ارﺗﻔﺎﻋﺎت اﯾﺮان‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺎرﻧﺪه‪،‬‬ ‫ﺷﺒﺎﻫﺖﻫﺎي اﯾﻦ دو ﭘﻬﻨﻪ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ از ﺷﺒﺎﻫﺖﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﯿﻦ دﻫﻠﺮان و دﺷﺖ ﺳﻮزﯾﺎﻧﺎ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪60‬‬ ‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﺎ آن ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‬ ‫وﺟﻮد ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎدي »راﻫﺮوي ﻣﺎوراء اﻟﻄﺒﯿﻌﻪ« را از زﻣﺎن‬ ‫ﺟﻤﺪت ﻧﺼﺮ ﺗﺎ دوران اوﻟﯿﻪ ﺗﺪاﻋﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪،‬‬ ‫در اواﯾﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ‪ ،III‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﻨﺎﻃﻖ‬ ‫ﺟﺒﻞ ﺣﻤﺮﯾﻦ و دﻫﻠﺮان رو ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻠﺴﻠﻪ درهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﻣﺘﺪاد زﻧﺠﯿﺮه ﺑﺰرگ‬ ‫زاﮔﺮس ﺗﺎ ﻣﺤﺪوده ﺳﻮزﯾﺎﻧﺎ اﻣﺘﺪاد ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻄﯽ از‬ ‫ﺑﺮآﻣﺪﮔﯽﻫﺎي ﻣﻮازي از دﺷﺖﻫﺎي آﺷﻮر ﺗﻘﺴﯿﻢ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺗﺮﯾﻦ و در ﻋﯿﻦﺣﺎل ﺟﺎﻟﺐﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي‬ ‫ﺟﻬﺎن‬ ‫را‬ ‫)‪H.C. RAWLINSON (1839‬‬ ‫ﺗﺸﮑﯿﻞ‬ ‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺪتﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از‬ ‫دوره اوروك‪ ،‬ﮐﻪ در آن ﻣﻘﺪار ﻣﻌﯿﻨﯽ از ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ در ﻣﻨﺎﻃﻖ وﺳﯿﻌﯽ از ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺑﺰرگ ﻣﺸﺎﻫﺪه‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ از‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهﺗﺮﯾﻦ آنﻫﺎ‬ ‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﭘﺮوﺗﻮ‪ -‬ﻋﯿﻼﻣﯿﺎن در اﯾﺮان‪ ،‬ﻧﯿﻨﻮاي ‪ 5‬در آﺷﻮر‬ ‫و ﺧﺎﺑﻮر‪ ،‬و ﻣﺘﺄﺧﺮان )ﺟﻤﺪت ﻧﺼﺮ( اواﯾﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ اوﻟﯿﻪ‬ ‫)‪ (EED‬دﯾﺎﻟﻪ ﮐﺎر ﭘﺮوژه ﺣﻤﺮﯾﻦ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ‬ ‫ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎ و ﮐﺎوشﻫﺎ در ﭘﺸﺖ ﮐﻮه‪ ،‬ﮐﻮهﻫﺎي ﻏﺮب‬ ‫ﻟﺮﺳﺘﺎن ‪ 1‬و در دﺷﺖ دﻫﻠﺮان ‪ 2‬ﭼﺸﻢاﻧﺪاز ﺟﺪﯾﺪي از‬ ‫ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اراﺋﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در اواﯾﻞ ﻫﺰاره ﺳﻮم ﭘﯿﺶ‬ ‫از ﻣﯿﻼد در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ دﺷﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان داﻻن ﺗﺮاﻧﺲ دﺟﻠﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺣﻮزه ﺣﻤﺮﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪ زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻟﻮزي اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ در ﺣﺪود ‪ 50‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻌﺮوف دﯾﺎﻟﻪ‬ ‫ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ اﺷﻨﻮﻧﺎ‪ ،‬اﺳﻤﺮ و ﺧﻔﺎﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﺴﺘﺮده‬ ‫ﺣﻔﺎريﻫﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺘﯽ آﺛﺎر ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ و ﻣﯿﺮاث در ﻋﺮاق اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اواﯾﻞ ﻫﺰاره ﺳﻮم ﭘﯿﺶ از ﻣﯿﻼد‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮد ‪ .3‬ﮐﻮه ﺑﯿﻦ ﺟﺒﻞ‬ ‫‪. Vanden Berghe, 1979a and Haerinck in this‬‬ ‫‪volume.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪. Wright ed., 1981: Carter, 1971.‬‬ ‫‪. Postgate, 1979; Damirji, 1978.‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎ در ﭘﺸﺖﮐﻮه در اواﯾﻞ‪...‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫ﺣﻤﺮﯾﻦ و ﺟﺒﻞ ﺟﺒﻪ‪ ،‬اﯾﻦ دره داراي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﮐﺸﺎورزي‬ ‫ﻣﺤﺪودي اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﺮاي زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ‪ -‬ﺑﻬﺎري ﻋﺎﻟﯽ در‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻣﺮﻃﻮب دارد‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺘﺎن ﻣﺮزي دﺳﺘﺮﺳﯽ آﺳﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ ﺗﺠﺎري اﺻﻠﯽ را ﮐﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ‪ ،‬آﺷﻮر و‬ ‫ﻋﯿﻼم را ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯽداد و ﻣﺮاﺗﻊ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﻟﺮﺳﺘﺎن را‬ ‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﺮد ‪ .4‬ﺑﻮمﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪاي‪ ،‬ﻗﯿﺎس ﻗﻮمﻧﮕﺎري و‬ ‫اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺳﮑﻮﻧﺘﮕﺎﻫﯽ ﻫﻤﮕﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ دره‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ﻣﺤﻮﻃﻪﻫﺎي ﺣﻤﺮﯾﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖﻫﺎي‬ ‫در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻮد ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮادي ﺑﺎ درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫زﯾﺎدي ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ﺷﻬﺮﻫﺎي اﻣﺮوزي دﯾﺎﻟﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ‬ ‫و ﻣﺴﺘﺤﮑﻤﯽ در رازوك ‪ ،6‬اﺑﻮﻗﺎﺳﻢ ‪ 7‬و ﻣﺪور ‪ 8‬و ﻗﻠﻌﻪﻫﺎي‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن در آﻧﺠﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﺑﯽﺗﺤﺮﮐﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .5‬دﻫﮑﺪهﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ‬ ‫دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ارزش دﯾﺪن ﺑﺮﺧﯽ از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي‬ ‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ در ﮔﻮﺑﺎﺑﺎ ‪ 9‬و در اﻟﺴﻠﯿﻤﺎﻧﻪ ﺣﻔﺎري ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫‪ .1‬در دﯾﺎﻟﻪ ﻣﺮدﮔﺎن را زﯾﺮ ﮐﻒ ﺧﺎﻧﻪ دﻓﻦ‬ ‫ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻟﺰوﻣﺎً ﻫﻤﻪ آنﻫﺎ در ﯾﮏ زﻣﺎن‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮرﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪاي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ :‬اﺣﻤﺪ اﻟﺤﺘﻮ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺗﺎ دورهﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ دوم ﯾﺎ دورهﻫﺎي ﺳﻠﺴﻠﻪ اول را‬ ‫ﺳﻼحﻫﺎي ﻣﺲ ‪ ،br‬در ﻣﺤﻞ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﺎزهﻫﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اواﺧﺮ ﻫﺰاره ﭼﻬﺎرم و اواﯾﻞ ﻫﺰاره ﺳﻮم‬ ‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ دوره ﺟﻤﺪت ﻧﺼﺮ را‬ ‫در ﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﻤﺮﯾﻦ دو ﻣﮑﺎن در اﯾﻦ دوره اﯾﺠﺎد ﮐﺮده‬ ‫و ﺧﯿﻂ ﻗﺎﺳﻢ ‪ .11‬ﺗﻌﺪاد ﺗﺪﻓﯿﻦﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد و ﻗﺮاردادن‬ ‫ﺗﺪﻓﯿﻦﻫﺎي ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻣﻮﺟﻮد در دﯾﺎﻟﻪ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪.12‬‬ ‫ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﺘﻨﺎوب‪ ،‬در ﺑﺨﺶ‬ ‫‪ .2‬در دﯾﺎﻟﻪ ﻫﯿﭻ ارﻗﺎﻣﯽ در ﻣﻮرد ﻓﺮاواﻧﯽ دﺷﺖ در‬ ‫اﯾﻦ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬ ‫زرد ﻧﺨﻮدي( ﯾﺎ ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬ ‫اول دوره ﺳﻠﺴﻠﻪ اوﻟﯿﻪ‪ ،‬در اواﺧﺮ دوره اول ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻇﺮوف رﻧﮓآﻣﯿﺰي ﭼﻨﺪ رﻧﮓ )ﺳﯿﺎه و ﻗﺮﻣﺰ روي‬ ‫ﺗﻼشﻫﺎي ﺷﻬﺮﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦدﺳﺖ ﺑﺮاي اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺑﺨﺸﯿﺪن‬ ‫ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎز ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻨﺎﻫﺎ در ﺣﻤﺮﯾﻦ ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﮔﻮاه‬ ‫ﺑﻪ ﺷﺪت ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ‪ .13‬ﻣﮑﺎنﻫﺎي ﺣﻤﺮﯾﻦ ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎي ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ ﺧﻮد ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮏ ﺳﺆال‬ ‫اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ در اواﯾﻞ ﻫﺰاره ﺳﻮم ﭘﯿﺶ از ﻣﯿﻼد‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻇﺮوف ﻗﺮﻣﺰ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ زرد در دوره اوﻟﯿﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ ‪II‬‬ ‫ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي از ﻇﺮوف‬ ‫رﻧﮓآﻣﯿﺰي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دﯾﺎﻟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﮏ ﺳﻔﺎل ﻇﺮوف ﻗﺮﻣﺰ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻗﺮﻣﺰ ﺗﺎ‬ ‫اواﯾﻞ دوره ﺳﻠﺴﻠﻪ ‪ II‬دوام داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪.14‬‬ ‫‪ Gibson ed., 1981, 11-27.‬؛‪. Postgate, 1979‬‬ ‫‪. Gibson ed., 1981, 15-25.‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪. Gibson ed., 1981.‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪. Forest, 1980.‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪. Killick and Roaf, 1979.‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪. Fujji ed., 1981.‬‬ ‫‪. Surenhagen, 1979.‬‬ ‫‪. Forest, 1979; 1980.‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪. Forest, 1979, 498-497.‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪. Delougaz, 1952, 60-72, 80.‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪. Thuesen, 1981, 141-143.‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪11‬‬ ‫ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎ در ﭘﺸﺖﮐﻮه در اواﯾﻞ‪...‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪ .3‬ﻇﺮوف درﺷﺖ‪ ،‬ﮔﻠﺪانﻫﺎي ﮐﯿﺴﻪاي ﺷﮑﻞ ﺑﺎ‬ ‫ﻧﻘﺶ ﻣﻬﺮ روي ﻟﺒﻪ و ﻧﻮار ﭼﺴﺎﺑﻨﺪه ﺷﺪه ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺖ روي‬ ‫ﺷﺎﻧﻪ در دﯾﺎﻟﻪ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ‪ .15‬ﻋﻼﻣﺖﮔﺬاري روي‬ ‫ﮔﻠﺪان ﺑﺎ ﻣﻬﺮ و ﻣﻮم ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺻﺎﺣﺐ آن را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ اﻣﺎ از ﻣﺤﺘﻮﯾﺎت ﻇﺮف ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻇﺮوف‬ ‫اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﻪ ﺗﻘﻠﯿﺪ از ﮐﻮزهﻫﺎي ﻣﻬﺮ و ﻣﻮم ﺷﺪه ﺳﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ ‪ .16‬ﻟﺒﻪﻫﺎي اﯾﻦ ﮔﻠﺪانﻫﺎ اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﻃﺮحﻫﺎي ﻫﻨﺪﺳﯽ‬ ‫آب ﺣﻤﻞ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﯾﻦ واديﻫﺎ در ﯾﮏ‬ ‫ﺳﺮخ ﺷﺪه ﻟﻌﺎبدار ﻣﻬﺮ و ﻣﻮم ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﻧﻮﻋﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻓﺮورﻓﺘﮕﯽ ﺑﺰرگ و ﮐﻢ ارﺗﻔﺎع ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ و ﻣﻮازي ﺑﺎ‬ ‫‪ .4‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﮔﺮد ﺣﻔﺎري ﺷﺪه در ﺣﻤﺮﯾﻦ در‬ ‫ﯾﮏ ﻣﺮداب ﻓﺼﻠﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺤﻮﻃﻪﻫﺎي زودﺗﺮ از دوره‬ ‫ﻃﻮﻻﻧﯽﺗﺮ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﯿﻤﻮﻧﺖ و اﯾﻼﻣﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ ‪.17‬‬ ‫دﯾﺎﻟﻪ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺧﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺘﻪ‬ ‫رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻬﻤﻪ اﺳﺖ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﻓﺴﺮدﮔﯽ زﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ در دو ﻃﺮف اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﺗﻼﻗﯽ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺳﺎﯾﺖ روﺳﺘﺎﯾﯽ ﮐﺎوش ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ دﺷﺖ ﺣﻤﺮﯾﻦ و دﻫﻠﺮان از اﯾﻦرو ﺗﺎ ﺣﺪودي‬ ‫وﺟﻮد‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از آﺟﺮﻫﺎي ﻣﺴﻄﺢ و ﻣﺤﺪب ﻣﺴﻄﺢ و‬ ‫ﺷﺒﯿﻪ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻬﻢﺗﺮ از آن‪ ،‬دﺷﺖ دﻫﻠﺮان ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺳﻮﻣﺮي‪ ،‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه اﺻﺎﻟﺖ ﻓﺮمﻫﺎي‬ ‫اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ داﺷﺘﻪ و دﺳﺘﺮﺳﯽ آﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎﻋﺎت‬ ‫وﺟﻮد ﻣﺠﺘﻤﻊﻫﺎي ﮔﺮد ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﯿﻀﯽ ﺷﮑﻞ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‬ ‫ﺣﻤﺮﯾﻦ ﺑﺮاي ﺷﻬﺮﻫﺎي ﭘﺴﺖ در ﮐﻨﺎر ﺟﺎده ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪاي‬ ‫ﻣﻌﻤﺎري اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮازي ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺎزهﻫﺎ‬ ‫زاﮔﺮس داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪.19‬‬ ‫اﺳﺖ ‪ .18‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اﻟﮕﻮﻫﺎ و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ﺳﮑﻮﻧﺘﮕﺎﻫﯽ‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻫﺸﺖ ﻣﺤﻞ اﺳﺘﻘﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﮔﺮد در ﺗﭙﻪ ﮔﺎرا )ﺳﻄﺢ ‪ -XIA‬دوره اوروك(‬ ‫ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه در دﺷﺖ دﻫﻠﺮان در ﺣﺪود ‪330‬‬ ‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ در اﻣﺘﺪاد ﺟﺎده ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪاي ﻧﺸﺎن‬ ‫ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﭘﺪﯾﺪهاي‬ ‫ﻣﻨﺰوي ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ‪ .‬دﺷﺖ دﻫﻠﺮان از ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﺟﺒﻞ‬ ‫ﺣﻤﺮﯾﻦ ﻣﺤﺪود ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎﺷﯿﻪ ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ آن ﺑﺎ‬ ‫داﻣﻨﻪﻫﺎي زاﮔﺮس ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬دو رودﺧﺎﻧﻪ ﻋﻤﯿﻘﺎً‬ ‫ﺑﺮﯾﺪﮔﯽ دﺷﺖ را ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪ‪ ،‬دوﯾﺮج و ﻣﻬﻤﻪ‪ .‬ﺑﺨﺶ‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﯽ آن ﺑﺎ ﺗﻌﺪادي وادي ﻣﺘﻨﺎوب ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺮرﺳﯽ و ﮐﺎوش در دﺷﺖ دﻫﻠﺮان ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮐﺸﻒ‬ ‫ﺗﭙﻪ ﻣﻮﺳﯿﺎن ]‪DL 20-- ED I-III [13.5 ha.‬‬ ‫‪ ،‬ﺗﭙﻪ ﺑﺎﯾﻮﻻ ]‪DL 24 --? [5 ha‬‬ ‫ﺗﭙﻪ ﻓﺮخآﺑﺎد ]‪، DL 32--JN-ED [3.5 ha‬‬ ‫ﺗﭙﻪ ﺳﺒﺰ ]‪DL 18--ED II [4 ha‬‬ ‫ﺗﻨﻞ راﻣﻮن ]‪DL 24-- ? [trace‬‬ ‫ﺗﭙﻪ ﮔﻮران ‪DL 34--? [trace]; DL 104-‬‬ ‫‪74x --? JN- ED I; DL 43--? JN- ED I‬‬ ‫و دو ﮔﻮرﺳﺘﺎن‪:‬‬ ‫ﺗﭙﻪ ﺧﺰﯾﻨﻪ ‪DL 28--JN- ED II‬‬ ‫‪. Thuesen, 1981, 140.‬‬ ‫‪. Cf. Fiandri, 1981, Pls. 18-19‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪. Le Breton, 1957, 108; Carter and Stolper, 1984,‬‬ ‫‪119.‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪. Gibson ed., 1981, 160.‬‬ ‫‪. Carter, 1971, 193-199; Kirkby, 1977.‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪19‬‬ ‫ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎ در ﭘﺸﺖﮐﻮه در اواﯾﻞ‪...‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫ﺗﭙﻪ ﻋﻠﯽآﺑﺎد ‪DL 71- IN- ED II‬‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻤﺪت ﻧﺼﺮ‪ ،EED -‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎي‬ ‫ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اواﯾﻞ ﻫﺰاره ﺳﻮم ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ دوره رﺷﺪ ﺳﺮﯾﻊ ﻣﻮﺳﯿﺎن ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬ ‫اﺻﻠﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ و ﭼﻨﺪﯾﻦ روﺳﺘﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺰرگ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﯿﻤﻪ آﺧﺮ ﻫﺰاره ﮐﺎﻫﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ از‬ ‫ﺟﻤﻌﯿﺖ رخ داد ‪.20‬‬ ‫ﮐﺎوشﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻨﺮي راﯾﺖ ‪ 21‬در‬ ‫ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﺸﺘﺮك در ﻫﺮ دو ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از درﺧﺘﺎن ﯾﺎ‬ ‫ﺷﺎﺧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺎﭘﺮﯾﺪﻫﺎ و ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن و اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﺮحﻫﺎي‬ ‫ﺗﭙﻪ ﻓﺮخآﺑﺎد در ﮐﺎوشﻫﺎي ‪ A‬و ‪ B‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻻﯾﻪﻫﺎ‬ ‫ﻫﻨﺪﺳﯽ‪ .‬ﺳﺒﮏ ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻣﺤﻠﯽ دﻫﻠﺮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺘﺪاول از‬ ‫ﺟﺪول ‪ -1‬اﺳﻨﺎد ﻓﺎز ﻓﺮخآﺑﺎد‬ ‫ﺗﺮﮐﯿﺐ و ﻗﺮارﮔﯿﺮي ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﺸﺘﺮك در اﯾﻦ دو‬ ‫ﮐﻪ اﺳﻨﺎد آﻧﻬﺎ در ﺟﺪول )‪ (1‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.22‬‬ ‫ﺣﻔﺎري ‪B‬‬ ‫‪19-20‬‬ ‫‪21-23‬‬ ‫‪24-27‬‬ ‫ﺣﻔﺎري ‪A‬‬ ‫‪1-5‬‬ ‫‪6-12‬‬ ‫‪13-17‬‬ ‫ﻧﺎم ﻓﺎز‬ ‫‪EDII‬‬ ‫‪EDII‬‬ ‫‪JN‬‬ ‫ﻧﻘﺶ »ﻗﻮس و ﭘﺮﺗﻮ« ﯾﺎ »ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻃﻠﻮع« ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ اﺳﺖ ‪.25‬‬ ‫زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ﮔﻠﺪانﻫﺎي ﭼﻨﺪ رﻧﮓ‬ ‫ﺳﺒﮏ دﻫﻠﺮان اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﻧﻮارﻫﺎي اﻓﻘﯽ ﺗﺰﯾﯿﻦ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﮔﺎه‬ ‫ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻋﻤﻮدي ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﺪ و ﮔﺎه ﻃﺮح ﺷﺎﻧﻪ را ﺗﮑﺮار‬ ‫ﺳﻔﺎلﻫﺎي اﯾﻦ ﻻﯾﻪﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﯿﺎه و ﻗﺮﻣﺰ روي‬ ‫ﻻﯾﻪاي رﻧﮓآﻣﯿﺰي ﺷﺪه‪ ،‬ﻟﯿﻮانﻫﺎ و ﺟﺎمﻫﺎي ﻣﺨﺮوﻃﯽ ‪،23‬‬ ‫ﮐﺎﺳﻪﻫﺎي ﻣﺨﺮوﻃﯽ و ﮐﻮزهﻫﺎي ﻟﺒﻪ ﻧﻮاري‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻮع‬ ‫ﻟﺒﻪ ﻗﻔﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﻘﻮش ﺳﻔﺎﻟﯽ ﻣﻨﻘﻮش ﺑﺎ ﻧﻘﻮش‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺷﺪه از رازوك ‪ 24‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫ﻃﺮاﺣﯽ دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻨﺎﺻﺮ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻓﻘﺪان ﺗﺰﯾﯿﻦ در ﺗﺎﺑﻠﻮﻫﺎي ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه در ﻗﺴﻤﺖ‬ ‫ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ﻇﺮوف دﻫﻠﺮان‪ ،‬آنﻫﺎ را از ﻇﺮوف ﺳﺮخ دﯾﺎﻟﻪ و‬ ‫‪26‬‬ ‫ﺣﻤﺮﯾﻦ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪ .‬ﻇﺮﻓﯽ از ﮐﺎوش اﻟﻒ ﻓﺮخآﺑﺎد‪،‬‬ ‫ﻻﯾﻪ ‪ ،5‬ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽ ﻣﺸﺨﺼﯽ را در ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮔﺮدن و در ﻃﺮح‬ ‫راﯾﺞ ﻇﺮوف ﻣﻨﻘﻮش رازوك از ﺣﻤﺮﯾﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ‪.27‬‬ ‫ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽﻫﺎي روي ﺷﺎﻧﻪ‬ ‫‪28‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻓﺮخآﺑﺎد ﻧﺎدر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪. Wright, nd b; Carter, 1981, 218.‬‬ ‫‪. Wright, ed., 1981; nd a; nd b.‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪. These attributions differ slightly from those‬‬ ‫‪published in the final report (Wright ed., 1981, 137,‬‬ ‫‪Table 42) and represent a slight revision‬‬ ‫‪downwards if the chonology proposed there. ED II‬‬ ‫‪now equals ED I, ED I now equals Late Jemdet‬‬ ‫‪Nasr, Jemdet Nasr now equals Early Jamedat Nasr.‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪. These conical forms are somewhat finer than‬‬ ‫‪southern Mesopotamian examples, but are quite like‬‬ ‫‪those published from Gubba (Fujji ed., 1979, Fig.‬‬ ‫‪19:5,11) Ahmad al-Hattu (Surenhagen, 1979, Fig.‬‬ ‫‪4:2) and Kheit Qasim (Forest, 1980, Fig. 5) in the‬‬ ‫‪Hamrin. Cf. Wright ed., 1981, Fig. 45: e, f, g.‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪21‬‬ ‫در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت در‬ ‫‪. Thuesen, 1981, 119-121 cf. Wright ed., 1981,‬‬ ‫‪116-124.‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪. Delougaz, 1953, 139.‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪. One Farukhabad sherd (Wright ed., 1981, Fig. 61:‬‬ ‫‪K, here fig. le) may indicate the presence of this type‬‬ ‫‪in the Deh Luran region. At Gubba one vessel with‬‬ ‫‪horizontal bands was found in level IV (Fujji ed.,‬‬ ‫‪1979, Fig. 18: 1) that can compared to Mussian‬‬ ‫‪types.‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪. Wright ed., 1981, P1. 1.‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪. Cf. Wright ed., 1981, Fig. 61a (B12), b (B24), j‬‬ ‫‪(B20), l (A9-10).‬‬ ‫‪24‬‬ ‫ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎ در ﭘﺸﺖﮐﻮه در اواﯾﻞ‪...‬‬ ‫‪۷‬‬ ‫از ﻓﺮخآﺑﺎد ﻓﻘﻂ ﺑﻘﺎﯾﺎي ﻣﻌﻤﺎري ﺗﮑﻪاي ﮔﺰارش‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﺑﻪ در‬ ‫ﺗﮑﻨﯿﮏﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ اﺷﺎره ﮐﺮد‪ :‬آﺟﺮﻫﺎي ﻣﺴﻄﺢ‪،‬‬ ‫ﭘﻼﻧﻮ ﻣﺤﺪب ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ راﯾﺖ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ و در‬ ‫ﺣﻤﺮﯾﻦ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ‪ .29‬آﺟﺮﻫﺎﯾﯽ از اﯾﻦ ﻧﻮع در ﺷﻮش‬ ‫ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ‪.30‬‬ ‫دو ﻣﮑﺎن ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﮔﻮﺗﯿﻪ و ﻻﻣﭙﺮ در ﺳﺎل‬ ‫ﻇﺮوف ﺳﻨﮕﯽ ﻧﯿﺰ در ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎ ﯾﺎ ﺑﺎﻻي ﺗﺪﻓﯿﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺠﺪد اﯾﻦ ﺗﭙﻪﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﯿﻤﺰ ﻧﯿﻠﯽ در ﺳﺎل ‪1969‬‬ ‫ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﻤﺮﯾﻦ‪ ،‬دﻫﻠﺮان‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﭙﻪﻫﺎ ﻋﻤﺪﺗﺎً در ﻃﻮل ﻫﺰاره ﺳﻮم ﺑﻪ‬ ‫و ﭘﺸﺖ ﮐﻮه اﺳﺖ )ﺑﻪ زﯾﺮ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﯿﺪ(‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻌﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎي‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ﭘﯿﺎﻟﻪﻫﺎ و ﮐﺎﺳﻪﻫﺎي ﻣﺨﺮوﻃﯽ ‪ ،36‬ﮐﻮزهﻫﺎي ﺗﮏ‬ ‫‪ 1903‬ﺣﻔﺎري ﺷﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ ‪.31‬‬ ‫ﺧﺎك ﺳﭙﺮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺪون ﺣﻔﺎري ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮان‬ ‫آﺟﺮي ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه در ﻋﻠﯽآﺑﺎد و ﻣﺤﺘﻮﯾﺎت آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ‬ ‫ﺑﺎ ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎي ﮐﺸﻒ ﺷﺪه در ﺣﻤﺮﯾﻦ در ﮔﻮرﺳﺘﺎنﻫﺎي‬ ‫ﺧﯿﻂ ﻗﺎﺳﻢ ‪ 32 1‬و اﺣﻤﺪ اﻟﺤﺘﻮ ‪ 33‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎي‬ ‫ﭘﯿﺸﮑﺶ ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪ ‪ .35‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻮع و ﻧﺤﻮه ﻫﺪاﯾﺎ ﻧﺸﺎن‬ ‫اﺟﻨﺎس ﺳﺎدهاي ﮐﻪ در ﻋﻠﯽآﺑﺎد ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫ﻟﻨﮕﻪ ‪ 37‬و ﻣﻨﻘﻞ ‪ 38‬اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪ اﯾﻦ اﺷﮑﺎل ﺑﻪ راﺣﺘﯽ در‬ ‫ﻣﺤﻮﻃﻪ دﯾﺎﻟﻪ و ﺣﻤﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﻣﺤﺪوده زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﻔﺎلﻫﺎي ﻣﻨﻘﻮش ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻇﺮوف ﺳﺮخ رﻧﮓ‬ ‫ﺧﺰﯾﻨﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺮح داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫دﯾﺎﻟﻪ‪ -‬ﺣﻤﺮﯾﻦ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﻇﺎﻫﺮي ﻣﺸﺨﺺ ﻣﺤﻠﯽ ﻧﯿﺰ از‬ ‫ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﺗﺪﻓﯿﻦﻫﺎي ﮐﺎوش ﺷﺪه در اﯾﻨﺠﺎ‬ ‫ﭼﻨﺪ رﻧﮓ در ﮔﺰارش ﺳﺎﯾﺖ و ارﺗﺒﺎط دﻗﯿﻖ آنﻫﺎ ﺑﺎ آن‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ و ﭼﻨﺪ ﻗﻄﻌﻪ و ﮔﻠﺪان ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه ‪ 34‬ﻧﺸﺎن‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اواﯾﻞ ﻫﺰاره ﺳﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﻋﻠﯽآﺑﺎد در‬ ‫ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎي ﻋﻠﯽآﺑﺎد آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ .39‬ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺶ ﮔﻠﺪان ﮐﺎﻣﻞ‬ ‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 1500‬ﻣﺘﺮي ﺗﭙﻪ ﻣﻮﺳﯿﺎن ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬ ‫ﺳﮑﻮﻧﺘﮕﺎﻫﯽ در دﺷﺖ دﻫﻠﺮان در اﯾﻦ دوره ﻗﺮار دارد‪.‬‬ ‫اﻧﻮاع ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎ )اﺗﺎقﻫﺎي ﺧﺸﺖ و ﮔﻠﯽ ﻃﺎﻗﺪار ﺣﺎوي ﯾﮏ‬ ‫ﯾﺎ ﭼﻨﺪ اﺳﮑﻠﺖ و ﺗﺪﻓﯿﻦ اوﻟﯿﻪ ﯾﺎ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ( ﻣﺸﺎﺑﻪ آنﻫﺎﯾﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺣﻤﺮﯾﻦ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺷﯿﺎء ﻓﻠﺰي و‬ ‫‪. Wright ed., 1981, 77 cf. Gibson ed., 1981, 45.‬‬ ‫‪. It is possible that plano- convex bricks laid in‬‬ ‫‪the distinctive herringbone fashion were found by‬‬ ‫‪Gautier and Lampre (1905, 85, n.1) at Mussian.‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪. Gautier and Lamper 1905.‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪. Forest, 1979.‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪. Surenhhagen, 1979, 47.‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪. Gautier and Lamper, 1905, Figs. 191: b-c, 192:‬‬ ‫‪a-b, figs. 250-251; Pottier, 1926, Pl. 7:8.‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪. Gautier and Lamper, 1905, figs. 295-98, figs.‬‬ ‫‪300-301, figs, 288-294.‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪. Pottier, 1926, P1. 10:2, 4, 15, 16, 18, 19-20.‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪. Gautier and Lamper, 1905, Fig. 276.‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪. Ibid., Figs. 278-280.‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪. Ibid., Figs. 282-286; cf. Delougaz, 1952, 139‬‬‫‪141.‬‬ ‫‪35‬‬ ‫ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎ در ﭘﺸﺖﮐﻮه در اواﯾﻞ‪...‬‬ ‫ﻓرخآﺑﺎد‬ ‫‪۸‬‬ ‫ﻋﻠﻲآﺑﺎد‬ ‫ﺷوش‬ ‫)‪Fig 1. a) Gautier and Lamper, 1905, P1. I. –b‬‬ ‫‪ibid., fig. 283- redrawn. – c) Wright ed., 1981,‬‬ ‫– ‪fig. 60a, B22, 23. – d) ibid., fig. 611, A9, 10.‬‬ ‫‪e) ibid., fig. 61k, A20. – f) ibid., fig. 59f, B26.‬‬ ‫‪.– g) ibid., fig. 61i, A5. – h) ibid., fig. 58g, B28‬‬ ‫اﻧﻮاع ﻇﺮوف ﺳﺎده ﺑﺎ ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ‪ I‬ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬دو ﺗﺎ‬ ‫از ﮐﻮزهﻫﺎي ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺷﺪه را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺸﺎﺑﻬﺎت ﺑﺎ‬ ‫ﮔﻠﺪانﻫﺎي ﺣﻔﺎري ﺷﺪه ﻓﺮخآﺑﺎد ﺑﻪ ﻣﺤﺪوده زﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﺟﻤﺪت ﻧﺼﺮ‪ EED -‬ﻧﺴﺒﺖ داد ‪ .40‬ﮐﻮزه ﺗﮑﯽ ‪ 41‬ﺷﺎﯾﺪ‬ ‫ﺑﺘﻮان ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺸﺎﺑﻬﺎت ﺑﺎ دﯾﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺪوده زﻣﺎﻧﯽ ﺳﻠﺴﻠﻪ‬ ‫‪. Cf. Wright ed., 1981, Fig. 58a (B20), g (B20), h‬‬ ‫‪(A20). Also cf. Gautier and Lamper, 1905, figs. 282‬‬‫‪283. The hatched band of vertical lines around the‬‬ ‫‪lower part of the vessel neck may be a local Deh‬‬ ‫‪Luran feature. See fig. 1b, h here.‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪Fig 2. – a) Louvre Sb 14674. – b) Le Breton,‬‬ ‫– ‪1957, P1. 26:9, Louvre Sb 14621 (redrawn).‬‬ ‫‪c) Le Breton, 1957, P1. 26: 10, Louvre Sb 3734‬‬ ‫‪(redrawn). – d) Louvre As 6021 Le Breton,‬‬ ‫‪1957, P1. 26:8, 11 (redrawn).‬‬ ‫‪ I‬ﺗﺎرﯾﺦﮔﺬاري ﺷﻮد ‪ .42‬ﮐﻮزه ﺑﺎ ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ روي‬ ‫ﺷﺎﻧﻪ دارد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻇﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﺗﯿﻪ و ﻻﻣﭙﺮ ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ‬ ‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دورهﻫﺎي ﺑﻌﺪي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﺎس و ﺷﮑﻞ ﻧﻘﻮش آن ‪ .43‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ‬ ‫ﺷﻮاﻫﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از دﺷﺖ دﻫﻠﺮان ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ‬ ‫‪. Ibid., Fig. 285.‬‬ ‫‪. Delougaz, 1952, 139.‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪. Gautier and Lamper, 1905, Fig. 286; Delougaz,‬‬ ‫‪1952, 140.‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪42‬‬ ‫ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎ در ﭘﺸﺖﮐﻮه در اواﯾﻞ‪...‬‬ ‫‪۹‬‬ ‫ﮐﻪ ﻇﺮوف رﻧﮓآﻣﯿﺰي ﭼﻨﺪ رﻧﮓ در ﻣﻨﻄﻘﻪ دﻫﻠﺮان ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫از دﯾﺎﻟﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ‬ ‫اﺷﺎره ﺷﺪ )ص‪ (74‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ اﯾﻦ ﺳﺒﮏ ﺳﻔﺎﻟﯽ ﻧﯿﺰ‬ ‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﻤﺮﯾﻦ ﻋﻤﺮ ﻃﻮﻻﻧﯽﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﯾﺎﻟﻪ دارد‪.‬‬ ‫ﺳﻔﺎلﻫﺎي ﻣﻨﻘﻮش از ﻧﻮع ﻣﻮﺳﯿﺎن ﺟﻤﺪت ﻧﺼﺮ‪-‬‬ ‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ‪ I‬در ﺷﻮش ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻏﯿﺮﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﻮزه دو ﻟﻨﮕﻪ ‪ 44‬ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﺎ ﻧﻮع ‪ -EED‬دﯾﺎﻟﻪ‪-‬‬ ‫در ﺗﭙﻪﻫﺎي ﻣﻮﺳﯿﺎن و در ﺗﺪﻓﯿﻦﻫﺎي ﮐﻼنﺳﻨﮕﯽ‬ ‫ﺣﻤﺮﯾﻦ‪ -‬ﺗﮏ ﻟﻨﮕﻪ دارد‪ ،‬در ﻣﻘﺒﺮهاي در ﺳﻄﺢ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺳﯿﺎه‬ ‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ آﺑﺪاﻧﺎن ﻟﺮﺳﺘﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪) .‬ﺑﻪ زﯾﺮ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﯿﺪ(‬ ‫ﺻﺤﺮاﯾﯽ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ از ﺳﻔﺎلﻫﺎي‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﺤﺪوده زﻣﺎﻧﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﺷﮑﻞ ﺗﮏ ﻟﻨﮕﻪ و‬ ‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﮔﻠﺪان ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي‬ ‫ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ اﺟﻨﺎس ﻗﺮﻣﺰ ﺣﻤﺮﯾﻦ‪ /‬دﯾﺎﻟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﻮس ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﭼﺎل ﭘﯿﺪا ﺷﺪ ‪ .45‬اﯾﻦ ﻣﻘﺒﺮه‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎي‬ ‫ﮐﻤﺘﺮ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ‪ ،‬ﻇﺮوف ﺳﻨﮕﯽ و اﺷﯿﺎي ﻓﻠﺰي‪ ،‬ﺣﺎوي‬ ‫)ﺷﮑﻞ ‪ ،(2a‬اﺣﺘﻤﺎﻻً از ﺷﻮش‪ ،‬در ذﺧﺎﯾﺮ ﻣﻮزه ﻟﻮور ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﮐﻪ ﺑﺎ رﻧﮓ ﻣﺸﮑﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪهاﻧﺪ‬ ‫ﺷﺪه از ﮐﺎوشﻫﺎي اﺧﯿﺮ در وﯾﻞ روﯾﺎل )‪ (VR I‬ﻗﺪﻣﺖ‬ ‫ﺑﺮ روي ﺷﺎﻧﻪ را اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﻮﻧﺪي ﺑﺎ‬ ‫‪ .1‬دو ﺷﯿﺸﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﮐﻮزهﻫﺎي‬ ‫ﻋﺪم ﺣﻀﻮر در ﺷﻮش ﺳﺒﮏ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫‪ .2‬ﻫﻔﺖ ﮔﻠﺪان ﮐﻮﭼﮏ ﮐﺎرﯾﻨﻪ ﺗﺰﺋﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺎ‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ( و وﺟﻮد اﻧﻮاع ﺳﺒﮏﻫﺎي ﭘﺮوﺗﻮ‪ -‬اﯾﻼﻣﯽ )ﮐﺎﺳﻪﻫﺎ‬ ‫ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ ﮐﺮد‪ .‬آﮐﺮوﭘﻠﯿﺲ اﯾﻦ ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد در ‪ ،VR I 18‬دﻓﻦ ‪.46 576‬‬ ‫اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻫﻨﺪﺳﯽ ﺑﺎ رﻧﮓ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار ﺳﯿﺎه و ﻗﺮﻣﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﻇﺮوف ﻣﻮﺟﻮد در ‪.VR I 18‬‬ ‫‪47‬‬ ‫ﺳﺒﮏﻫﺎي دﻫﻠﺮان داﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫اﻧﺒﻮه ﻓﺮمﻫﺎي ﺳﻔﺎﻟﯽ )ﭘﯿﺎﻟﻪﻫﺎي ﻣﺨﺮوﻃﯽ‪ ،‬ﺟﺎمﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪ‬ ‫و ﺟﺎمﻫﺎي ﻟﺒﻪدار( ‪ 51‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎد ﭘﺮوﺗﻮ‪ -‬اﯾﻼﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﻟﻮحﻫﺎ و ﺳﺒﮏ اﺻﯿﻞ ﮔﻠﯿﭙﺘﯿﮏ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آنﻫﺎ‬ ‫‪ .3‬و ﯾﮏ ﮔﻠﺪان ﻧﻮاري ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮازات آﮐﺮوﭘﻞ‬ ‫ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﻬﻢ ﺑﯿﻦ ﺳﻮزﯾﺎﻧﺎ و ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫ﮐﻮزهاي ﺗﮏ ﻟﻮﻟﻪاي‪ ،‬در ﺷﮑﻞ ‪ ،2b‬از ﺷﻮش از‬ ‫ﻫﻢزﻣﺎﻧﯽ ﺧﺸﻦ اﯾﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ‬ ‫‪ 15A‬و ‪ 14I‬ﻣﺜﺎل ‪.48‬‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺷﮑﻞ و ﺗﺰﺋﯿﻦ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع اﺳﺖ ‪ .49‬ﻟﻮﺑﺮﺗﻮن ‪ 50‬آن را‬ ‫دﻫﻠﺮان در اواﯾﻞ ﻫﺰاره ﺳﻮم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻮازيﻫﺎي ﺳﻔﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﭼﯿﻨﻪﺷﻨﺎﺳﯽ ﻧﺴﺒﯽ‬ ‫در ﻓﺎز ‪ pb‬ﺧﻮد ﺳﻠﺴﻠﻪ ‪ II-I‬ﻗﺮار داد ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﮐﻮزه‬ ‫آنﻫﺎ ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﺸﺎﺑﻬﺎت ﺳﻔﺎﻟﯽ ﮐﻪ در‬ ‫‪. Le Breton, 1957, P1. 26:6.‬‬ ‫‪. In the final reort (Mecquenem, 1943, 102, tombs‬‬ ‫‪306, 308, 309) this burial was incorrectly published‬‬ ‫‪as three separate interments, and a pot (ibid., Fig.‬‬ ‫‪72:23) said to come from tomb 309 was not found‬‬ ‫‪there. I am grateful to M. Amiet for allowing me to‬‬ ‫‪examine there unpublished notes.‬‬ ‫‪. Carter, 1980, Fig. 7:1-5.‬‬ ‫‪. Ibid., Fig. 13:2.‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪. Cf. Le Brun, 1971, Fig. 64:9.‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪. Le Breton, 1957, P1. 26:9. Cf. Fujji ed., 1979,‬‬ ‫‪Fig. 14: 1, 3, Gubba VI.‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪. Le Breton, 1957, 115.‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪. Eg. Le Brun, 1971, Fig. 60: 1-4, 7-10.‬‬ ‫ﭼﻨﺪ رﻧﮕﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه در ﺷﻮش ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻇﺮوف ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫‪44‬‬ ‫‪45‬‬ ‫ﺑﺎﻻ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﯾﮏ ﻟﻮح ﭘﺮوﺗﻮ اﯾﻼﻣﯽ ﺑﺎ ﻣﻬﺮ‬ ‫‪46‬‬ ‫‪47‬‬ ‫ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎ در ﭘﺸﺖﮐﻮه در اواﯾﻞ‪...‬‬ ‫‪۱۰‬‬ ‫"اﺳﺘﻨﺎﺗﯿﺖ ﻟﻌﺎﺑﺪار" ﻣﻬﺮ و ﻣﻮم ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ ﮐﻪ در دﯾﺎﻟﻪ و‬ ‫ﺣﻤﺮﯾﻦ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺷﻮش ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.52‬‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻨﺪﻟﯽ و ﺑﺪره‪ ،‬دو دره ﻣﻬﻢ ﺑﯿﻦ ﺣﻮﺿﻪ‬ ‫ﺣﻤﺮﯾﻦ و دﺷﺖ دﻫﻠﺮان در ﮐﻨﺎر ﺟﺎده ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪاي‪ ،‬در اﯾﻦ‬ ‫دوره ﮐﻤﺘﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﮐﺎوشﻫﺎ و‬ ‫ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎ در ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺑﺎﻻﺗﺮ در درهﻫﺎي ﻣﺠﺎور ﺟﺎده‬ ‫ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪاي و ﻏﺮب رﺷﺘﻪ ﮐﻮه ﮐﺒﯿﺮﮐﻮه‪ ،‬ﻣﻮادي را ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪاي در‬ ‫اواﯾﻞ ﻫﺰاره ﺳﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ آﺑﺪاﻧﺎن‬ ‫در ﺣﺪود ‪ 60‬ﺗﺎ ‪ 70‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺷﻤﺎل دﺷﺖ دﻫﻠﺮان و در‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭼﻮار در ‪ 100‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﺣﻮﺿﻪ‬ ‫ﺣﻤﺮﯾﻦ و ‪ 50‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻣﻨﺪﻟﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬از‬ ‫اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋهاي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ درهﻫﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎً‬ ‫ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭼﯿﻦﺧﻮردﮔﯽﻫﺎي ﻣﻮازي‬ ‫و ﺑﻪ ﻧﺪرت ﻣﯽﺗﻮان ﺗﻌﺪاد اﺳﮑﻠﺖﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻃﺎق‬ ‫ﺗﺪﻓﯿﻦ را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻫﺪاﯾﺎي ﺗﺪﻓﯿﻦ ﺷﺎﻣﻞ ﻇﺮوف و ﺳﻼحﻫﺎي ﻓﻠﺰي‪،‬‬ ‫ﺟﻮاﻫﺮات‪ ،‬ﻣﻬﺮهﻫﺎي اﺳﺘﻮاﻧﻪاي و ﺳﻔﺎل ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﺳﺎزهﻫﺎي ﻣﻘﺒﺮه ﭼﺸﻤﮕﯿﺮﺗﺮي ﻣﻮﺟﻮد در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺪاﯾﺎي ﺗﺪﻓﯿﻨﯽ ﮐﻪ در آنﻫﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬در‬ ‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد دﺳﺘﺒﺮد ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﻏﻨﯽﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻼ‬ ‫زاﮔﺮس از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﺴﺖ ﺟﺪا ﺷﺪه و ﺑﺎ ﻣﺴﯿﺮﻫﺎي ﮐﺎﻣ ً‬ ‫و ﻣﺘﻨﻮعﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮارد ﮐﺸﻒ ﺷﺪه در ﭘﺸﺖ ﮐﻮه ﺑﻮد‪ .‬ﻇﺮوف‬ ‫در ﻣﻘﺎﻟﻪ ‪ (Haernick‬ﺑﻪ ﺟﻠﮕﻪﻫﺎ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻫﻨﻮز‬ ‫ﻧﺎﺣﯿﻪ ﭼﻮار ﺗﻔﺎوتﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ از اﻧﻮاع ﻇﺮوف ﺳﺮخ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﯽ ﮐﻪ از ﮐﺒﯿﺮﮐﻮه ﻣﯽﭘﯿﭽﺪ )رﺟﻮع ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪ‬ ‫ﮔﺮوهﻫﺎي ﻋﺸﺎﯾﺮي دﻧﺒﺎل ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ‪.53‬‬ ‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭼﻮار‬ ‫‪54‬‬ ‫واﻧﺪﻧﺒﺮگ ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎي‬ ‫رﻧﮓآﻣﯿﺰي ﭼﻨﺪ رﻧﮓ )ﺷﮑﻞ ‪ 3‬اﻟﻒ‪ ،‬ب( از ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎي‬ ‫دﯾﺎﻟﻪ‪ /‬ﺣﻤﺮﯾﻦ ﺑﺎ ﮐﺎﭘﺮﯾﺪﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﭘﺎﻧﻞﻫﺎﯾﯽ در‬ ‫ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮐﻮزه ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ‪.56‬‬ ‫ﮐﻼنﺳﻨﮕﯽ ﺑﺰرﮔﯽ را در ﺳﺎﯾﺖﻫﺎي ﺑﺎنﺳﺮﻣﻪ و ﮐﺎل ﻧﺴﺎر‬ ‫ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺳﺒﮑﯽ در ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺳﻔﺎل ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﯿﻦ ‪ 6‬ﺗﺎ ‪ 13‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ ﺳﻨﮓﻫﺎي ﭘﻮﺷﺸﯽ‬ ‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪاي ﺑﺮاي ﻣﻬﺮ و ﻣﻮم ﻓﻠﺰ ﮐﺎر ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻏﻠﺐ در دورهﻫﺎي زﻣﺎﻧﯽ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎ ‪ .57‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﻣﻮازيﻫﺎي ﺳﻔﺎﻟﯽ ﺑﺎ ﺣﻤﺮﯾﻦ‬ ‫‪52‬‬ ‫‪. Amiet, 1972, 130, P1.117, no. 1128 cf. Fujji ed.,‬‬ ‫‪1979, Fig. 22: 6,14,18 (Gubba VII-VI).‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪. Goff- Meade, 1968, 1971.‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪. Vanden Berghe, 1968, 1973b, 1979a, I am‬‬ ‫‪grateful to Prof. L. Vanden Berghe and Dr. E.‬‬ ‫‪Haerinck for generously allowing me to examine the‬‬ ‫‪unpublished material from their excavations and to‬‬ ‫‪illustrate several examples here.‬‬ ‫‪. Vanden Berghe, 1968, 54.‬‬ ‫‪. Vanden Berghe, 1968, 59; 1973a, P1. 3 cf.‬‬ ‫;‪Forest, 1980, 218; Fujji ed., 1979, P1. 13:2‬‬ ‫‪Thuesen, 1981, P1. 90:11.‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪. Vanden, Berghe, 1968; 1973b, 25-29; 1979a,‬‬ ‫‪47.‬‬ ‫ﺣﻔﺎري ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻃﻮل اﯾﻦ ﺑﻨﺎﻫﺎي ﻃﺎﻗﺪار ﺑﺎﺷﮑﻮه‬ ‫ﺑﻪ وزن ‪ 600‬ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم دارﻧﺪ ‪ .55‬اﯾﻦ ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎ اﻏﻠﺐ ﻣﻮرد‬ ‫ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از ﺗﺪﻓﯿﻦﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﺗﻔﺎوتﻫﺎي زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮاد‬ ‫‪ 2600-2400‬ق‪ .‬م ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ و دوره ﻋﻤﺪه اﺳﺘﻔﺎده از‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺷﺮوع ﮐﻤﯽ زودﺗﺮ را ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺳﺎزهﻫﺎ ﻣﺤﺘﻤﻞ‬ ‫‪55‬‬ ‫‪56‬‬ ‫ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎ در ﭘﺸﺖﮐﻮه در اواﯾﻞ‪...‬‬ ‫ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬واﻧﺪﻧﺒﺮگ در ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎي ﻏﺮب ﮐﺒﯿﺮﮐﻮه‬ ‫‪۱۱‬‬ ‫‪58‬‬ ‫ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي از اﯾﻨﻬﺎ را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آﺑدان‬ ‫ﺑﺎن ﺳرﻣﮫ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭼﻮار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﻣﻬﺮ اﺳﺘﻮاﻧﻪاي‬ ‫ﮔﺰارش ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎي ﺗﻌﺠﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻇﺮوف‬ ‫رﻧﮓآﻣﯿﺰي ﭼﻨﺪ رﻧﮓ از ﺗﺨﺖ ﺧﺎن و ﻗﺒﺮﻧﺎﻫﯽ )ﭘﺸﺖ‬ ‫ﻗﻠﻌﻪ( از ﻧﻈﺮ ﺳﺒﮏ ﺑﻪ ﻇﺮوف رﻧﮓآﻣﯿﺰي ﻣﻮﺳﯿﺎن‪/‬‬ ‫ﻓﺮخآﺑﺎد و ﺷﻮش ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﻧﻮاع ﺣﻤﺮﯾﻦ‪ /‬دﯾﺎﻟﻪ ‪ .59‬ﻇﺮﻓﯽ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻣﺸﺎﺑﻪ‬ ‫در ﻣﯿﺮوﻟﯽ در دره روﻣﯿﺸﮕﺎن در ﻏﺮب ﭘﯿﺶﮐﻮه ﭘﯿﺪا ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ ‪.60‬‬ ‫‪Fig 3. – a) Vanden, Berghe, 1968, 59‬‬ ‫‪(redrawn). – b) Vanden, Berghe, 1973a, P1. 3‬‬ ‫‪(redrawn). – c) Drawing courtesy of Prof. L.‬‬ ‫)‪Vanden Berghe, Pusht-i Qaleh 1, no. 2. – d‬‬ ‫‪Vanden, Berghe, 1973b, Cover (redrawn).‬‬ ‫ﺳﺎزهﻫﺎي ﺗﺪﻓﯿﻦ ﻣﺠﺰا‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﻫﻤﻪ آنﻫﺎ ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺤﺪوده زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺖ دﻗﯿﻖ اﯾﻦ ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎ و‬ ‫ﻏﻨﺎي ﻇﺎﻫﺮي ﻫﺪاﯾﺎي ﺗﺪﻓﯿﻦ ﮐﺸﻒ ﺷﺪه در آنﻫﺎ ﻗﻮﯾﺎً‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اواﯾﻞ ﻫﺰاره ﺳﻮم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد دوران‬ ‫روﻧﻖ در ﻏﺮب ﻟﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎي اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ آﺑﺪاﻧﺎن در‬ ‫‪ 50‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﺷﻤﺎل دﺷﺖ دﻫﻠﺮان ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎي ﺷﻤﺎل ﭘﺸﺖ ﮐﻮه‬ ‫ﺗﻔﺎوت اﻧﺪﮐﯽ دارد‪ .‬آنﻫﺎ ﺣﺎوي ﻫﻤﺎن ﻧﻮع اﺷﯿﺎﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫‪. Vanden, Berghe, 1979b.‬‬ ‫‪. Vanden, Berghe, 1973b: cover and 25-30.‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪59‬‬ ‫اﯾﻦ ﮔﻠﺪانﻫﺎ داراي ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽﻫﺎﯾﯽ در ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺮدن‬ ‫و ﺑﺎﻻي ﮐﺎرﯾﻨﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽ ﯾﮑﯽ از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي‬ ‫راﯾﺞ در ﻇﺮوف ﻣﻨﻘﻮش رازوك اﺳﺖ و در دﯾﺎﻟﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎرﯾﺦ آن ﺑﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ ‪I‬‬ ‫و ﺳﻠﺴﻠﻪ ‪ II‬ﻣﯽرﺳﺪ ‪ .61‬اﯾﻦ ﺳﻔﺎلﻫﺎي ﻟﺮﺳﺘﺎن اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﯽ ﭘﺲ از ﺳﻠﺴﻠﻪ ‪ I‬ﻧﯿﺰ ﻣﯽرﺳﻨﺪ‪ .‬ﺗﺰﯾﯿﻨﺎت اﺻﻠﯽ ﺑﺮ‬ ‫روي ﺷﺎﻧﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﺗﺎ در ﭘﺎﻧﻞﻫﺎي ﮐﻨﺎر ﻇﺮف‬ ‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در اﺟﻨﺎس ﻗﺮﻣﺰ دﯾﺎﻟﻪ‪ /‬ﺣﻤﺮﯾﻦ وﺟﻮد دارد‪،‬‬ ‫ﺑﺪﻧﻪ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ﻇﺮوف ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎ دﻫﻠﺮان ﺑﺎ ﻧﻮارﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ دور آن‬ ‫ﺗﺰﯾﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺗﺰﺋﯿﻨﺎت ﻧﻘﺎﺷﯽ روي ﻇﺮوف ﺷﻮش )ﺷﮑﻞ‬ ‫‪ (2c,d‬ﺑﺎ ﮔﻠﺪاﻧﯽ ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ ‪ 3d‬از ﯾﮑﯽ از ﮔﻮرﻫﺎي‬ ‫آﺑﺪاﻧﺎن ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ‬ ‫ﺗﺰﯾﯿﻨﯽ اﺻﻠﯽ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎﭘﺮﯾﺪﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪﻫﺎ‪،‬‬ ‫‪. Pope, 1936/7, Fig. 3.‬‬ ‫‪. Thuesen, 1981, 104-105; Delougaz, 1952, 140.‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪61‬‬ ‫ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎ در ﭘﺸﺖﮐﻮه در اواﯾﻞ‪...‬‬ ‫‪۱2‬‬ ‫ﻧﻮارﻫﺎي ﻣﻮاج‪ ،‬اﻧﺘﻬﺎي ﺗﺎ ﻣﺜﻠﺚﻫﺎي اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ( ﯾﮑﺴﺎن‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و اﺟﺮاي ﻃﺮحﻫﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ آﺑﺪاﻧﺎن ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﺑﻪ دﯾﮓﻫﺎي ﺷﻮش ﻣﻬﺎرت ﮐﻤﺘﺮي دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ‪،‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻇﺮوف ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭼﻮار در ﺷﻤﺎل‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺗﻼشﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﮐﭙﯽﺑﺮداري از ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي‬ ‫ﭘﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﻮﺑﺮﺗﻮن را ﺑﻪ ﻓﺎز ‪ Db‬ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داد‬ ‫ﮐﻪ ‪ 62‬اﯾﻨﻬﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻣﻌﺎدل ﺳﻠﺴﻠﻪ ‪ I‬و ﺳﻠﺴﻠﻪ ‪ II‬اواﺧﺮ‬ ‫ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻠﺪان دﯾﮕﺮ آﺑﺪاﻧﺎن )ﺷﮑﻞ ‪3‬ج( از ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺗﺰﯾﯿﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ ﻇﺮوف ﻓﺮخآﺑﺎد )ﺷﮑﻞ ‪ (1c‬و ﻋﻠﯽآﺑﺎد‬ ‫ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪاي از ﺟﺎﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺷﻮش و از‬ ‫ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺗﺎ اواﺧﺮ ﺳﻠﺴﻠﻪ ‪ I‬ﯾﺎ اواﯾﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ‪ II‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ‬ ‫ﻗﺪﻣﺖ دارﻧﺪ ‪ .65‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮش ‪ ،I‬ﺳﻄﻮح ‪13-16‬‬ ‫)ﺷﮑﻞ ‪ (1a‬ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺰﯾﯿﻨﺎت ﻇﺮوف آﺑﺪاﻧﺎن در‬ ‫ﮐﻤﺘﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻬﺎر ﺳﻄﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦﮔﺬاري دﻗﯿﻖ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ در ﻏﯿﺎب‬ ‫ﺟﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ 66 .‬ﺳﻔﺎلﻫﺎي رﻧﮓآﻣﯿﺰي ﺗﮏ رﻧﮓ ﻧﻮاري‬ ‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺗﺰﺋﯿﻨﺎت دﻫﻠﺮان ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﮐﻤﺘﺮي دارد‪.‬‬ ‫‪ 5.1‬ﻣﺘﺮ آوار‪ ،‬ﺳﻄﻮح ‪ 17‬و ‪ 12‬را در ﻻﯾﻪﻫﺎي ﺷﻮش ‪I‬‬ ‫ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﻘﺒﺮه ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه از دﻫﻠﺮان‪ ،‬ﺷﻮش و آﺑﺪاﻧﺎن‬ ‫ﺳﺎده در ﺳﻄﻮح ‪ 16‬ﺗﺎ ‪ 13‬ﻻﯾﻪﻫﺎي ﺷﻮش ‪ I‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‬ ‫و ﺗﻤﺎﯾﻞ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد از ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎي ﻟﺮﺳﺘﺎن در‬ ‫دم ﮐﻮﺳﻪ‪ ،‬ﮔﯿﺎﻫﺎن( ﯾﺎﻓﺖ ﻧﺸﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﻄﺢ ‪ 12‬ﺷﻮش‬ ‫ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي دﺷﻮار اﻧﺘﺸﺎر ﻧﺎﻗﺺ‬ ‫دورهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﺳﻔﺎلﻫﺎي‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻃﺮحﻫﺎي ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن‪،‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻧﺎدري از ﻇﺮوف ﻗﺮﻣﺰ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ زرد‪ ،‬ﯾﺎ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﻣﻨﻘﻮش ﭼﻨﺪ رﻧﮓ در ﺷﻮش و ﻓﺮخآﺑﺎد ﻧﺎدر اﺳﺖ‪E .‬‬ ‫رﻧﮓ ﻣﻮﺳﯿﺎن را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬در ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫‪63‬‬ ‫داده ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻔﺎلﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺳﺒﮏ ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪ ‪ .67‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯿﻼد( ‪ 64‬ﻣﺮﺑﻮط ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﺪوده زﻣﺎﻧﯽ‪ .‬وي ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن‬ ‫ﺗﺰﯾﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﻇﺮوف ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺗﮏ‬ ‫‪) Haerinck‬ص ‪ 64‬در اﯾﻦ ﺟﻠﺪ( ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻇﺮوف ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺗﮏ رﻧﮓ از ‪ 12-9‬ﺷﻮش از ﻻﯾﻪ ‪I‬‬ ‫ﻣﮑﻮﻧﻮم ﮐﺎوش ﮐﺮده و ﻟﻮﺑﺮﺗﻮن آن را ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار‬ ‫ﻻﯾﻪ آﮐﺮوﭘﻞ ‪ 4-3‬ﺑﻪ ‪) EDII‬ﺣﺪود ‪ 2600-2700‬ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﻟﻮﺑﺮﺗﻮن اﺷﺎره ﮐﺮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻇﺮوف ﺑﺎ ﺑﺴﯿﺎري از ﻧﻘﻮش ﻣﺸﺎﺑﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻇﺮوف ﻣﻨﻘﻮش ﺗﮏرﻧﮓ ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه در‬ ‫رﻧﮓ ﻓﺎز )‪ Dc(ED II-ED III‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺳﻄﻮح در ﺷﻮش و ﺳﻔﺎلﻫﺎي ﻣﻨﻘﻮش ﺗﮏ رﻧﮓ‬ ‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬در ﮐﺎوشﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﺷﻮش‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎت ﭼﻨﺪ رﻧﮓ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎي آﺑﺪاﻧﺎن ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﻔﺎلﻫﺎي ﻣﻨﻘﻮش‬ ‫ﮐﻤﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي ﻟﻮﺑﺮﺗﻮن‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ص‪ .(64‬ﺷﻮاﻫﺪ ﭼﯿﻨﻪﻧﮕﺎري ﺷﻮش ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﮐﺎوشﻫﺎي آﮐﺮوﭘﻠﯿﺲ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺷﻮد ‪.68‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪63‬‬ ‫‪67‬‬ ‫‪. Ibid., Fig. 2.‬‬ ‫‪. Le Berton, 1957, 114-115, P1.26: 12-17.‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪. E.g. Steve and Gasche, 1971, 91 and P1. 101:1.‬‬ ‫ﭼﻨﺪ رﻧﮓ ﺷﺒﺎﻫﺖﻫﺎي ﻧﺰدﯾﮑﯽ وﺟﻮد دارد )رﺟﻮع ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎزﺳﺎزي ﺳﻄﻮح ‪ 17-18‬در ﺷﻬﺮ‬ ‫‪. Le Breton, 1957, 115.‬‬ ‫‪. Carter, 1980, 21-26.‬‬ ‫‪64‬‬ ‫‪. Steve and Gasche, 1971, 87-121.‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪. Carter, 1980, 20-21.‬‬ ‫ﺷﺒﺎﻫﺖﻫﺎي ﺳﺒﮑﯽ اﯾﻦ ﻇﺮوف ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺗﮏ رﻧﮓ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺷﻮش در اواﯾﻞ ﻫﺰاره ﺳﻮم ﺿﻌﯿﻒ‬ ‫ﺑﻮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦﮔﺬاري ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ‬ ‫ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎ در ﭘﺸﺖﮐﻮه در اواﯾﻞ‪...‬‬ ‫‪13‬‬ ‫و ﺳﻮزﯾﺎﻧﺎ دﺷﻮار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎت وارداﺗﯽ ﺷﻮش )‪،IV(Dc‬‬ ‫اﺟﻨﺎس رﻧﮓ ﺷﺪه ﺗﮏ رﻧﮓ ﮐﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪ C‬ﯾﺎﻓﺖ‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺳﻄﻮح ‪ IA‬و ‪ B‬در ﻻﮔﺎش )اﻟﻬﺒﺎ( ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮاي‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﻣﻮاد ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ED III‬را ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ED II‬‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺳﻄﺢ ‪ IB‬ﺑﺎ ﻣﻬﺮ و ﻣﻮم ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ و ‪ a‬ﻟﻮﺣﯽ‬ ‫ﺑﺎ ﻧﺎمﻫﺎي ‪ Eannatum‬و ‪) Eannatum I‬اواﯾﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ‬ ‫‪ (b III‬و ‪ IA‬ﺗﺎ زﻣﺎن ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻻﮔﺎش ‪.69‬‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ ‪ .71‬ﻗﯿﺎس ﻗﻮمﻧﮕﺎري ﺑﺎ آداب و‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﻮرد ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻗﻮي را‬ ‫رﺳﻮم ﻧﺴﺒﺘﺎً اﺧﯿﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪاي در ﻫﻤﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻗﻮﯾﺎً ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‬ ‫ﺑﻪ دورهاي ﮐﻤﯽ دﯾﺮﺗﺮ از ﻧﻤﻮﻧﻪاي اوﻟﯿﻪ ﮐﻢ ﻓﻦ آنﻫﺎ‬ ‫ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬از ﻫﻤﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ﯾﺎ ﮔﺮوه ﻗﺒﯿﻠﻪاي‪ .‬ﻣﮑﺎنﻫﺎي‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮاي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺠﺪد رگﻫﺎي ﭼﻨﺪ رﻧﮓ از ﻟﺮﺳﺘﺎن‬ ‫اﯾﺠﺎب ﮐﺮد‪ .‬ﻧﮑﺎت زﯾﺮ از اﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬ ‫‪ .1‬ﺷﯿﻮه رﻧﮓآﻣﯿﺰي ﻇﺮوف ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓ در ﻣﻨﺎﻃﻖ‬ ‫دﯾﺎﻟﻪ و ﺣﻤﺮﯾﻦ رواج داﺷﺖ ‪ .70‬در ﺣﻤﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﺳﻨﺖ ﻋﻤﺮ‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻣﮑﺎنﻫﺎي اﺳﺘﺮاﺣﺖ اﻋﻀﺎء‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﭼﺎدرﻫﺎي آنﻫﺎ ﯾﺎ‬ ‫ﻣﮑﺎن ﻣﻘﺪس ﺧﺎص ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ ‪.72‬‬ ‫ﻫﯿﭻ ﺗﺪﻓﯿﻦ اواﺧﺮ ﻫﺰاره ﭼﻬﺎرم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد در‬ ‫ﻃﻮﻻﻧﯽﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﯾﺎﻟﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﻇﺮوف ﮐﺸﻒ ﺷﺪه در‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎي واﻧﺪﻧﺒﺮگ ‪ 73‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎي ﮐﻼنﺳﻨﮕﯽ ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ ﻟﺮﺳﺘﺎن ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬ ‫ﮔﻮرﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ ﻣﻨﻔﺮد ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه در ﻣﯿﺮﺧﯿﺮ درﺳﺖ در‬ ‫‪ .2‬در دﺷﺖ دﻫﻠﺮان‪ ،‬ﺗﻨﻮع ﻣﻨﻄﻘﻪاي از ﺳﻔﺎلﻫﺎي‬ ‫)ﺟﻤﺪت ﻧﺼﺮ( اﺳﺖ ‪ .74‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﮔﻮرﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ اواﯾﻞ‬ ‫ﻧﺼﺮ‪ -‬اواﯾﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ‪ .(I-II‬ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺠﺰا از اﯾﻦ ﺳﻔﺎل‬ ‫ﻫﺰاره ﭘﻨﺠﻢ و اواﯾﻞ ﻫﺰاره ﭼﻬﺎرم را اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ‪.75‬‬ ‫در ﺷﻮش ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮدم‬ ‫ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎي ﻟﺮﺳﺘﺎن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اواﯾﻞ ﻫﺰاره ﺳﻮم ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از‬ ‫ﺗﺎ از ﺳﻔﺎلﻫﺎي ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓ ﮐﭙﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺮﻣﺰ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ زرد در اواﯾﻞ ﻫﺰاره ﺳﻮم راﯾﺞ ﺑﻮد )ﺟﻤﺪت‬ ‫ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﺳﺎﮐﻦ ﺷﻤﺎل دﺷﺖ دﻫﻠﺮان ﮐﭙﯽ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ .3‬ﻓﻘﻂ ﺑﻌﺪﻫﺎ )ﺷﻮش ‪ IV‬ﯾﺎ ‪ (Dc‬اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻇﺮوف رﻧﮓآﻣﯿﺰي ﺗﮏ رﻧﮓ و ﭼﻨﺪ رﻧﮓ ﺟﺰء ﻣﻬﻤﯽ‬ ‫ﺷﺮق ﮐﺒﯿﺮﮐﻮه اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دوره زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺘﺄﺧﺮ‬ ‫ﻫﺰاره ﺳﻮم ﭘﯿﺶ از ﻣﯿﻼد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺳﻨﺖﻫﺎي ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ‬ ‫اﻧﻮاع ﺳﻔﺎلﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﺒﻮه ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه در‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ دﻫﻠﺮان ﯾﺎ ﺣﻤﺮﯾﻦ را ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﺳﻔﺎلﻫﺎي ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺷﺪه ﭼﻨﺪ رﻧﮓ و ﻧﻤﺎدﻫﺎي‬ ‫از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺷﻮش ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬واﻧﺪﻧﺒﺮگ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮده‬ ‫ﻼ ﺗﺪاﻋﯽ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن و ﮐﺎﭘﺮﯾﺪﻫﺎ‪،‬‬ ‫ﺧﺎص در ﺗﺰﺋﯿﻦ آن )ﻣﺜ ً‬ ‫ﺳﻪ ﻧﻔﺮي ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣﮑﺎنﻫﺎي ﺳﮑﻮﻧﺘﮕﺎﻫﯽ‬ ‫در دﯾﻮارﻫﺎ ﯾﺎ زﯾﺮ ﺳﻨﮕﻔﺮش ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺒﺮهﻫﺎي ﮐﻼنﺳﻨﮕﯽ اﻏﻠﺐ در ﮔﺮوهﻫﺎي دو ﯾﺎ‬ ‫‪. Hansen, 1973; 1983, 426.‬‬ ‫‪. Little solid information exists on the Presence of‬‬ ‫‪scarlet ware in southern Mesopotamia. The‬‬ ‫‪impression gained from excavations and surveys is‬‬ ‫‪that it was uncommon. Cf. Hansen, 1965, 209.‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪. Vanden, Berghe, 1973b, 26.‬‬ ‫‪69‬‬ ‫‪70‬‬ ‫ﻧﻘﺶ درﺧﺘﺎن( و ﻧﯿﺰ رﺳﻢ ﻣﺸﺘﺮك ﻗﺮار دادن اﺷﯿﺎء ﻓﻠﺰي‬ ‫;‪. Vanden, Berghe, 1972, 19-20; 1973, 25-29‬‬ ‫‪Feilberg, 1952, 131-141.‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪. Vanden, Berghe, 1979b, 48.‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪. Wright, nd a; cf. Vanden, Berghe, 1979a, 23.‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪. Vanden, Berghe, 1979b, 48.‬‬ ‫‪72‬‬ ‫ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎ در ﭘﺸﺖﮐﻮه در اواﯾﻞ‪...‬‬ ‫‪14‬‬ ‫ارﺗﺒﺎط اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﮕﻮﯾﯿﻢ اﺷﺘﺮاك ﺳﻨﺖﻫﺎ ‪ .76‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯿﺰان راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ‬ ‫ﭘﺴﺖ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﻣﺠﺎور دﺷﻮار اﺳﺖ‪ .‬اﻟﮕﻮﻫﺎي‬ ‫ﺳﮑﻮﻧﺘﮕﺎﻫﯽ و ﺑﻮمﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮدم ﭘﺸﺖ ﮐﻮه از ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﻓﺮا‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﭘﯿﺮوي ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎﻻً آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ و‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪاي ﮐﺮﯾﺪور ﻣﺎوراي دﺟﻠﻪ ﻣﻮاد ﺧﺎم ﯾﺎ‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ اﺷﯿﺎء ﻓﻠﺰي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از ﻓﻼت ‪ 77‬و دام از ﮔﻠﻪﻫﺎي‬ ‫ﺧﻮد را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮدم‬ ‫ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي آﺑﯿﺎري ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﻣﺸﺎﻏﻞ‬ ‫داﺋﻤﯽ در ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﻃﻮل‬ ‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن از درهﻫﺎي ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺑﺮاي ﮔﻠﻪﻫﺎي ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ و ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻏﻨﯽ در ﻧﻮاﺣﯽ دﯾﺎﻟﻪ و‬ ‫ﺣﻤﺮﯾﻦ در ﻣﺤﺪوده زﻣﺎﻧﯽ اواﺧﺮ ﭘﺮوﺗﻮ اﯾﻼﻣﯽ )ﺟﻤﺪت‬ ‫ﻧﺼﺮ( ﺳﻠﺴﻠﻪ ‪ I-II‬اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ دﺷﺖ دﻫﻠﺮان‬ ‫ﺑﺨﺸﯽ از اﯾﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺷﻮش‬ ‫در ﻣﺪار ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﺤﻮﻃﻪﻫﺎي ﭘﺮوﺗﻮ‪ -‬ﻋﯿﻼﻣﯽ در ﺟﻨﻮب‬ ‫ﺷﺮﻗﯽ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﻠﺴﻠﻪ ‪ III‬ﻫﺮ دو ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫ﺣﻤﺮﯾﻦ و دﻫﻠﺮان دﭼﺎر ﮐﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ و ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ رﻓﺎه ﺷﺪﻧﺪ ‪ .78‬در ﭘﺸﺖ ﮐﻮه اﺣﺘﻤﺎﻻً در دورهاي‬ ‫ﮐﻤﯽ دﯾﺮﺗﺮ ﮔﻞآﻣﯿﺰي آن ﻣﻨﻄﻘﻪ رخ داده اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎل‬ ‫ﺣﺎﺿﺮ ﮐﻨﺘﺮلﻫﺎي زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺎ ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ دوره از‬ ‫رﺷﺪ و ﺷﮑﻮﻓﺎﯾﯽ در ﭘﺸﺖﮐﻮه ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺮدم‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎرج از درهﻫﺎي ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪاي در اواﯾﻞ ﻫﺰاره ﺳﻮم ﻗﺒﻞ‬ ‫ﻧﻮزدﻫﻢ‪ ،‬ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ اﯾﻦ رواﺑﻂ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ و‬ ‫ﺧﻄﺮات ﻧﺎﺷﯽ از ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي ﻗﻄﻌﯽ از ﭼﻨﯿﻦ رواﺑﻄﯽ را‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻮاﻫﺪ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ‬ ‫در ﻃﻮل ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻗﺒﺎﯾﻞ ]ﻋﺮب ﺑﻨﯽ ﻻم[ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ‬ ‫آن رودﺧﺎﻧﻪ )دﺟﻠﻪ( و در ﻣﺮزﻫﺎي ﺑﺎﺗﻼقﻫﺎي داﺧﻠﯽ‬ ‫وﺳﯿﻌﯽ ﮐﻪ از آبﻫﺎي آن ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻤﻊ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در زﻣﺴﺘﺎن و ﺑﻬﺎر در ﺗﭙﻪﻫﺎي ﻣﺎﺳﻪﺳﻨﮓ و‬ ‫ﮔﭽﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮازات داﻣﻨﻪ وﺳﯿﻊ ﻗﺮار دارﻧﺪ اردو ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﯾﺎ در دﺷﺖﻫﺎ در ﭼﻬﺎر ﻧﻘﻄﻪ ﮐﻮهﻫﺎ‪ .‬آنﻫﺎ ﺑﺎ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻓﯿﻠﯽ‬ ‫ﭘﺸﺖ ﮐﻮه ﻣﺨﻠﻮط ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﮔﻠﻪﻫﺎي ﺧﻮد را در‬ ‫زﻣﯿﻦﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﯽﭼﺮﺧﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻣﺒﻠﻐﯽ ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺑﻪ‬ ‫واﻟﯿﺎن )ﺧﺎن( ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﺳﺎﮐﻨﺎن‬ ‫ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺮان آنﻫﺎ در ﺻﻮرت ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ دوﻟﺖ ﯾﺎ‬ ‫اﺧﺮاج ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺧﻮد ﺑﻪ ﭼﺎدرﻫﺎي آنﻫﺎ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﯿﻮخ ﻋﺮب در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﻣﮑﺮراً در ﻣﯿﺎن ﺗﭙﻪﻫﺎ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪﮔﯽ‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ آنﻫﺎ در ﺷﺮاﯾﻂ دوﺳﺘﺎﻧﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫از ﻣﯿﻼد ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﯽﺗﻮان آن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ‬ ‫اﺣﺘﻤﺎل ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮد‪ .‬ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻻﯾﺎرد ‪ 79‬از راﺑﻄﻪ )‪(1846‬‬ ‫ﺑﯿﻦ اﻋﺮاب داﻻن ﻣﺎوراءاﻟﻄﺒﯿﻌﻪ و ﻟﺮﻫﺎي ﭘﺸﺖ ﮐﻮه در ﻗﺮن‬ ‫‪. Forest, 1979.‬‬ ‫‪. Berthoud, 1979, 108-112.‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪77‬‬ ‫;‪. Gibson ed., 1981, 160; Wright ed, 1981, 192-195‬‬ ‫‪and nd b.‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪. Layard, 1846, 46-47.‬‬ ‫‪78‬‬ 15 ...‫ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎ در ﭘﺸﺖﮐﻮه در اواﯾﻞ‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ AMIET, P. 1972. Glyptique susienne, des origins a l’epoque des Perses-Achemenides. Memoires de la Delegation archeologique en Iran, 43, 2 vols., Paris. presargonica”, Oriens Antiquus, 20, 165174. FOREST, J.D. 1979 “Preliminary Report on the First Season at Kheit Qasim, Hamrin”, Summer, 35, 502-497. 1980 “Kheit Qasim I: Un cimetiere du debut du troisieme millenaire dans la vallee de Hamrin, Iraq”. Paleorient, 6, 213-220. FUJJI, H. ed. 1981 “Preliminnary Report of Excavations at Gubba and Songor”, Al-Rafidan 2, 3-243. GAUTIER, J. E., and G. LAMPRE 1905 “Fouilles de Moussian”. Memoires de la Delegation en Perse 8, 59-148. GIBSON, Mc G., ed. 1981 Uch Tepe I: Tell Razuk, Tell Ahmed al- Mughir, Tell Ajamat, Hamrin Report 10. Chicago and Copenhagen. GOFF-MEADE, C. 1968 “Luristan in the First Half of the First Millennium B.C.”, Iran, 6, 105-134. 1971 “Luristan before the Iron Age.” Iran, 9, 131-151. HANSEN, D. 1965 “The Relative Chronology of Mesopotamia. Part II. The Pottery Sequence at Nippur from the Middle Uruk to the End of the Old Babylonian Period (3400-1600 B.C.).” In: chronologies in old World Archaeology, edited by R. W. Ehrich, Chicago, pp. 201213. 1973 “Al-Hiba, 1970-1971: A Preliminary Report.” Artibus Asia, 25, 62-70. BERTHOUD, T. 1979. Etude par l’analyse de traces et la modelisation de la filiation entre minerai de cuivre et objets archeologiques du Moyen- Orient, IVe et IIIe millenaire avant notre are. Ph.D dissertation, Universite Pierre-et- MarieCurie, Paris. CARTER, E. 1971. Elam in the Second Millennium B.C: The Archaeological Evidence. Ph.D dissertation, University of Chicago. 1980“Excavations in the Ville Royale I at Susa: The Third Millennium B.C. Occupation.” Cahiers de la Delegation archeologique francaise en Iran, l1, 7-134. 1981“A Summary of the Shimaski, Sukkalmahhu and Transitional Phases at Temp Farukhabad.” In: An Early Town on the Deh Luran Plain: Excavations at Tepe Farokhabad. Memoirs of the Museum of Anthropology, No. 13, edited by H. Wright, University of Michigan, Ann Arbor, pp. 218-223. CARTER, E. and M. W. STOLPER 1984 Elam: Surveys of Political History and Archaeology. Near Eastern Studies, 25. Berkeley. DAMIRJI, M. S. 1978 “Introducation”, Sumer. 34, 5-16. DELOUGAZ, P. 1952 Pottery from the Diyala Region, Oreintal Institute Publications, 63, Chicago. FEILBERG, C. 1952 Les Papis. Nationalmuseets Skrifter, Etnografisk Roeckke, IV, Copenhagen. FIANDRI, E. 1981 “Attivita a Kish di un mercante di Lagash, in epoca 16 ...‫ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎ در ﭘﺸﺖﮐﻮه در اواﯾﻞ‬ 1983“Lagas”. Realexikon der Assyriologie und vorderasiatischen Archaologie, pp. 422-430. KILLICK, R. and M. ROAF 1977“Excavations at Tell Madhur.” Summer, 35, 542-543. RAWLINSON, H. 1839 “Notes on a March from Zohab, at the foot of Zagros, along the mountains to Khuzistan (Susiana), and from thence through the province of Luristan to Kirmanshah, in the year 1836”. Journal of the Royal Geographical Society, 9, 26-116. STEVE, M.-J. and H. GASCHE 1971 L’Acropole de Suse. Memoires de la Delegation Archeologique en Iran, 46. Leiden and Paris. SURENHAGEN, D. 1979 “Ahmad alHattu 1978”, Mitteilungen der Deutschen Orient-Gesellschaft, 111: 35-50. THUESEN, I. 1981 “Early Dynastic Pottery from Tell Razuk.” In: Uch Tepe I: Tell Razuk, Tell Ahmed al- Mughir, Telll Ajamat. Hamrin Report, 10. Chicago and Copenhagen, pp. 99-143. VANDEN BERGHE, L. 1968 “La necropole de Bani Surmeh.” Archeologia, 24, 53-63. 1973a “Excavations in Luristan, Kalleh Nistar.” Bulletin of the Asia Institute of Pahlavi University, Shiraz, 3, 25-56. KIRKBY, M. 1971“Land and Water Resources of the Deh Luran and Khuzistan Plains.” In: Archaeological History of the Deh Luran Plain. Memoirs of the Museum of Anthropology, No. 9. University of Michigan, edited by F. Hole. Ann Arbor, pp. 251-288. LAYARD, A. H. 1846 “A Description of the Province of Khuzistan”, Journal of the Royal Geographical Society. 16, 1-105. LE BRETON, L. 1957 “The Early Periods at Susa, Mesopotamian Relatons.” Iraq, 19, 79-124. LE BRUN, A. 1971 Recherches stratigraphiques a l’Acropole de Suse, 1969- 1971, Cahiers de la Delegation archeologique francaise en Iran I, 163-216. MECQUENEM, R. de 1943 Fouilles de Suse, 1933-1939. Archeologie susienne. Memoires de la Mission archeologique en Iran, 29, Paris. NAGEL, W. 1964 Djamdat Nasr- Kulturen und Frudynastische Buntke- ramiker. Berliner Beitrage zur Voruna Fruhgeschichte, 8, Berlin. 1973b “Le Luristan a l’Age du Bronze: Prospections archeologiques dans le Pushti Kuh central.” Archeologia, 63, 25-36. POPE, A. U. 1936/1937 “A Note on Some Pottery from the Holmes Luristan Expedition of the Institute.” Bulletin of the American Institute for Persian Art and Archaeology, 4, 120-125. 1979a “La construction des tombes au Pusht-i Kuh, Luristan au 3e millenaire avant J.- C.” Iranica Antiqua, 14, 39-50. POSTGATE, J. 1979 “The Historical Geography of the Hamrin Basin”, Summer, 35, 594-591. 1979b “La necropole de Mir Khair au Pusht-i Kuh, Luristan. “Iranica Antiqua, 14, 1-38. POTTIER, E. 1926 Corpus Vasorum Antiquorum. Musee du Louvre, fasc. 3-4, Paris. 17 ...‫ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎ در ﭘﺸﺖﮐﻮه در اواﯾﻞ‬ WRIGHT, H.T. n.d. “The susiana Hinterlands during the Era of Primary State Formation.” In: Archaeological Perspectives on Iran: From Prehistory to the Islamic Conquest, edited by F. Hole, Forthcoming. n.d. “The Deh Luran Plain During the Late IVth and Early IIIrd Millennia B.C.” Paper presented at Kolloquim des Faches Alter Orient im SFB 19: “Gamdat Nasr. Zeitstuffe oder regionaler Stil?” Nov. 2629, 1983, Tubingen. WRIGHT, H.T., ed. 1981 An Early Twon on the Deh Luran Plain: Excavations at Tepe Farukhabad. Memoirs of the Museum of Anthropology, No. 13. University of Michigan, Ann Arbor. ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻢ ﻟﯿﻼ ﺧﻮﺷﻤﻮ‬ ‫‪18‬‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻢ ﻟﯿﻼ ﺧﻮﺷﻤﻮ‬ ‫رﺋﯿﺲ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﻮزه ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ ﻫﻤﺪان‬ ‫〈‬ ‫ﻟﻄﻔﺎً ﺧﻮدﺗﺎن را ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻟﯿﻼ ﺧﻮﺷﻤﻮ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 1349‬در ﻫﻤﺪان‪ ،‬ﺑﺎ‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ‪ 30‬ﺳﺎل ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺎر در اداره ﮐﻞ ﻣﯿﺮاث‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﺳﺘﺎن ﻫﻤﺪان در واﺣﺪ ﻣﻮزه ﻫﺎ‪ .‬ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﯿﻞ‬ ‫رﺷﺘﻪ ﻣﻮزه داري ﻫﺴﺘﻢ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ رﺷﺘﻪ ﻣﻮزه داري در‬ ‫اﯾﺮان ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﯿﮑﻨﻢ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﻫﺴﺖ‪.‬‬ ‫〈‬ ‫در ﮐﺪام ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪﯾﺪ و دوران ﮐﻮدﮐﯽ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﺗﺎ ﭘﯿﺶ از ورود ﺑﻪ داﻧﺸﮕﺎه ﭼﮕﻮﻧﻪ‬ ‫ﮔﺬﺷﺖ؟‬ ‫ﻣﻦ در ﺧﻮد ﺷﻬﺮ ﻫﻤﺪان ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪم و ﺗﻤﺎﻣﯽ‬ ‫ﺗﺤﺼﯿﻼﺗﻢ ﺗﺎ داﻧﺸﮕﺎه )داﻧﺸﮑﺪه ﻣﯿﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺗﻬﺮان(‬ ‫در ﻫﻤﯿﻦ ﺷﻬﺮ ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬ ‫دوارن ﮐﻮدﮐﯽ ﻣﺜﻞ ﻫﺮ ﮐﻮدك دﯾﮕﺮي ﭘﺮ ﺷﻮر‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﻣﺮوزه ﻣﻮزه ﻫﺎي زﯾﺎدي در اﯾﺮان ﺑﻨﺎ‬ ‫ﺷﺪه‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﺣﺮﻓﻪ اي ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻌﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ‬ ‫درﺑﺎره اﯾﻦ ﻋﻠﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺣﺮف زده ﺷﻮد‪.‬‬ ‫در دوراﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ در دﺑﯿﺮﺳﺘﺎن درس ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪم‬ ‫درﺳﯽ داﺷﺘﯿﻢ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﺎرﯾﺦ ﻫﻨﺮ و اﺳﺘﺎدي داﺷﺘﯿﻢ ﺑﻪ ﻧﺎم‬ ‫ﺟﻮاﻧﺒﺨﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر در ﮐﻼس از ﻫﺮ دري ﺑﺎ ﻣﺎ ﺳﺨﻦ‬ ‫ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل درﺑﺎره دوره رﻧﺴﺎﻧﺲ ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﯾﻢ‬ ‫اﯾﺸﻮن درﺑﺎره اﯾﺠﺎد اوﻟﯿﻦ ﻣﻮزه ﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‬ ‫و ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر آرام آرام ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﻦ از ﻣﻮزه ﻫﺎ آﻏﺎز ﺷﺪ‪،‬‬ ‫در آن زﻣﺎن در ﻫﻤﺪان ﻣﻮزه اي ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ دوﺳﺘﺎﻧﻤﺎن‬ ‫ﺑﺮوﯾﻢ و از آن ﺑﺎزدﯾﺪ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬دوران دﺑﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﻫﻤﻪ اون رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻫﺎ و ﻣﺸﻖ‬ ‫در اواﯾﻞ دﻫﻪ ‪ 70‬ﻣﻮزه ﻫﺎي زﯾﺎدي در اﯾﺮان وﺟﻮد‬ ‫ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺑﻮد‪ ،‬در دوران ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ ﻣﻦ ﺧﻮدم رو ﺷﺪﯾﺪا ﺑﻪ‬ ‫ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻣﺘﺨﺼﺼﯽ را در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻮزه داري ﭘﺮورش دﻫﺪ‪.‬‬ ‫داﺷﺘﻢ و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻧﻤﺮه ﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯿﮕﺮﻓﺘﻢ و ﻋﺠﯿﺐ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر رﺳﻤﯽ اﺳﺘﻘﻼل ﯾﺎﻓﺖ و ﺗﻔﮑﺮ ﺳﺎﺧﺖ‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺮﺳﭙﮑﺘﯿﻮ را رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯿﮑﺮدم‪ .‬در دوره‬ ‫ﺳﺮاري وارد اﯾﻦ رﺷﺘﻪ ﺷﺪﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻫﺎ ﭼﻮن ﺑﭽﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﻢ ﺑﻮدم ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﻫﻨﺮ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﯾﺎﻓﺘﻢ؛ در ﻃﺮاﺣﯽ و ﻧﻘﺎﺷﯽ اﺳﺘﻌﺪاد ذاﺗﯽ‬ ‫اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻫﯿﭻ آﻣﻮزش ﻗﺒﻠﯽ اي در اون زﻣﺎن‬ ‫دﺑﯿﺮﺳﺘﺎن وارد رﺷﺘﻪ ﮔﺮاﻓﯿﮏ ﺷﺪم و ﻫﻤﯿﻦ ﺑﻌﺪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﮏ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫〈‬ ‫ﭼﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ وارد رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ ﻣﻮزه داري‬ ‫ﺷﺪﯾﺪ؟‬ ‫اﮔﺮ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺣﺮﻓﻪ اي ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ اي در ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻣﻮزه داري دﻧﯿﺎي ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮاي ﺧﻮدش دارد ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ و ﺗﻼش ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ داﻧﺸﮑﺪه اي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‬ ‫ﻣﺎ ﺟﺰو اوﻟﯿﻦ اﻓﺮادي ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اداره ﻣﯿﺮاث‬ ‫داﻧﺸﮑﺪه اي ﺑﺮاي ﭼﻨﯿﻦ رﺷﺘﻪ ﻫﺎﯾﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻨﮑﻮر‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺎ اﯾﻦ رﺷﺘﻪ ﻫﯿﭻ آﺷﻨﺎﯾﯽ اي ﻧﺪاﺷﺘﻢ و زﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻓﻬﻤﯿﺪم ﭼﻨﯿﻦ رﺷﺘﻪ اي ﻫﺴﺖ ﺑﻪ اداره ﻣﯿﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‬ ‫ﻫﻤﺪان رﻓﺘﻢ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﭘﺮس و ﺟﻮ درﺑﺎره اﯾﻦ رﺷﺘﻪ‬ ‫ﮐﺮدم‪ ،‬در اون زﻣﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺪي ﺑﺎ اﯾﻦ رﺷﺘﻪ‬ ‫آﺷﻨﺎ ﺷﺪم‪.‬‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻢ ﻟﯿﻼ ﺧﻮﺷﻤﻮ‬ ‫〈‬ ‫‪19‬‬ ‫دوران ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺷﻤﺎ در داﻧﺸﮕﺎه ﭼﮕﻮﻧﻪ‬ ‫ﮔﺬﺷﺖ؟‬ ‫ﺑﻌﺪ از اون وارد داﻧﺸﮕﺎه ﺷﺪم و ﻫﺮ ﭼﻪ ﺟﻠﻮﺗﺮ‬ ‫ﻣﯿﺮﻓﺘﯿﻢ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ رﺷﺘﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯿﺸﺪ‪ ،‬در واﻗﻊ‬ ‫ﻫﺮﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﻣﻦ دارم از اﺳﺎﺗﯿﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ داﺷﺘﯿﻢ‪،‬‬ ‫اﺷﺨﺎﺻﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﮐﺘﺮ ﺻﺮاف ﮐﻪ ﻫﻢ در دوره ﺗﺤﺼﯿﻞ و‬ ‫ﻫﻢ در دوره ﮐﺎري ﺑﺎ اﯾﺸﻮن ﻫﻤﮑﺎري داﺷﺘﻢ و ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫اﻓﺘﺨﺎرم ﻫﺴﺖ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻓﺮادي ﻣﺜﻞ دﮐﺘﺮ ﻗﻨﺪي ﮐﻪ درس‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ و ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﯽ رو ﺑﺎ اﯾﺸﻮن داﺷﺘﯿﻢ و اﻓﺮاد ﺧﺎص‬ ‫دﯾﮕﺮ‪.‬‬ ‫دوران ﺗﺤﺼﯿﻞ در داﻧﺸﮕﺎه ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ دوران‬ ‫ﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻦ ﺑﻮد و ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﻻن ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‬ ‫ﻫﻨﻮز ﺧﺎﻃﺮات ﺷﯿﺮﯾﻨﺶ ﺗﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻋﻨﻮان ﮐﻼس‬ ‫ﻫﺎ رو از دﺳﺖ ﻧﻤﯿﺪادﯾﻢ ﭼﻮن اﺳﺎﺗﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎﺣﺜﯽ ﮐﻪ در‬ ‫ﮐﻼس ﻣﻄﺮح ﻣﯿﺸﺪ و ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻓﻮق اﻟﻌﺎده‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻨﻮز ﭼﻨﺪ ﺗﺎﯾﯽ از ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎ را ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻢ؛ در‬ ‫آن زﻣﺎن ﻧﻪ دورﺑﯿﻦ دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮي‪ ،‬ﻣﯿﺮﻓﺘﯿﻢ‬ ‫ﻣﺮﮐﺰ اﺳﻨﺎد ﻣﯿﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر و اﺳﻨﺎد ﺑﻪ ﺷﺪت‬ ‫ﻓﻮق اﻟﻌﺎده اي در آﻧﺠﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺧﯿﻠﯽ از‬ ‫ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎ را ﺑﺎ دﺳﺖ ﻣﯿﻨﻮﺷﺘﯿﻢ‪.‬‬ ‫〈‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ وارد ﻓﻀﺎي ﮐﺎر اداري ﺷﺪﯾﺪ؟‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﺗﻤﺎم ﺷﺪن درس ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮﯾﺪ ﺷﻬﺮ‬ ‫در ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ وارد ﺷﺪﯾﻢ اداره ﻣﯿﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‬ ‫ﻫﻤﺪاان ﺷﺎﯾﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 4‬اﻟﯽ ‪ 5‬ﮐﺎرﻣﻨﺪ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺎ ﭼﻮن ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت ﻣﺘﺨﺼﺺ وارد ﺷﺪه ﺑﻮدﯾﻢ ﻫﺮ ﮐﺪام در ﺑﺨﺶ‬ ‫ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮد آﻏﺎز ﺑﻪ ﮐﺎر ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﯾﺎدﻣﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﮔﻔﺘﻦ ﺧﺐ ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﺑﻠﺪﯾﺪ؟ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﻠﺪم‬ ‫ﻃﺮاﺣﯽ اﻧﺠﺎم ﺑﺪم‪ ،‬ﻃﺮاﺣﯽ ﻓﻨﯽ ﺳﻔﺎل را ﻫﻢ در داﻧﺸﮕﺎه‬ ‫ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﯾﻪ درﺳﯽ ﺑﻪ اﺳﻢ ﻣﺮﻣﺖ آﺛﺎر داﺷﺘﯿﻢ و اوﻧﺠﺎ‬ ‫وﻗﺘﯽ ﮐﺎر ﻣﺮﻣﺘﯽ روي ﺳﻔﺎل ﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪادﯾﻢ ﺑﺎﯾﺪ آﻧﻬﺎ‬ ‫رو ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻫﻢ ﻣﯿﮑﺮدﯾﻢ و ﻣﻦ ﭼﻮن از ﻗﺒﻞ ﺧﻮدم آﻣﺎدﮔﯽ‬ ‫داﺷﺘﻢ ﺧﯿﻠﯽ ﺣﺮﻓﻪاي ﺷﺪم‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪي ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺗﺎزه در ﺗﻤﻠﮏ‬ ‫ﻣﯿﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ درآﻣﺪه ﺑﻮد و ﻋﺮﺻﻪ و ﺣﺮﯾﻢ ﮐﺎﻣﻼ‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﺑﻮد و دﻗﯿﻘﺎ ﺗﺎزه داﺷﺘﻦ ﯾﮑﺴﺮي ﮐﺎرﻫﺎ را‬ ‫آﻣﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﻫﺎي‬ ‫ﺣﻔﺎري ﺑﻪ ﻃﻮر رﺳﻤﯽ در اﯾﻨﺠﺎ ﺷﺮوع ﺑﺸﻪ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬ ‫ﺷﺮﻗﯽ اي ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻮده دادﻧﺪ‪ .‬اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺎ اوﻣﺪﯾﻢ‬ ‫داﺧﻞ دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻋﺎﻟﻤﻪ ﺳﻨﮓ ﻗﺒﺮو ﺳﻨﮓ ﻫﺎي‬ ‫ﻫﺎي ﺧﻮدﺗﻮن و در اداره ﻫﺎ و ﻣﻮزه ﻫﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﺸﻮﯾﺪ‪ .‬ﻣﻦ‬ ‫دورهي ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ را اﯾﻨﺠﺎه اﻧﺒﺎر ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﯾﮏ‬ ‫ﺷﺪم‪ .‬در اون زﻣﺎن در ﻫﻤﺪان ﻣﻮزه اي ﻏﯿﺮ از ﻣﻮزه ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﺮوﻧﺪ روي اﯾﻦ ﻫﺎ ﮐﺎر ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻧﺪ؛ ﻣﺎ اوﻣﺪﯾﻢ‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﻓﺎرق اﻟﺘﺤﺼﯿﻠﯽ ﻣﺎ اوﻟﯿﻦ ﮐﺎوش ﻫﺎي ﺗﭙﻪ‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺎ ﮐﺎر ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻋﮑﺲ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ ،‬اﺑﻌﺎدش‬ ‫در ﺳﺎل ‪ 1372‬ﺑﻪ ﻃﻮر رﺳﻤﯽ وارد اداره ﻣﯿﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮐﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ داﻧﺸﮕﺎه ﺑﻮﻋﻠﯽ ﺑﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﯾﮑﯽ دو‬ ‫ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ آﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﮐﻮﭼﯿﮏ درﺳﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﯾﯽ‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﺐ ﺑﺴﻢ اﷲ ﺣﺎﻻ ﺷﻤﺎ ﺑﺸﯿﻨﯿﺪ روي اﯾﻦ ﺳﻨﮓﻫﺎ‬ ‫را ﺑﺮاي ﻣﺎ درﺑﯿﺎرﯾﺪ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫و ‪ ...‬ﺧﺐ ﻣﯽدوﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻮي ﺑﺤﺚ ﻣﻮزه داري ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻢ ﻟﯿﻼ ﺧﻮﺷﻤﻮ‬ ‫‪20‬‬ ‫ﮐﺎرﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪﯾﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎزي ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎزي ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ اﻧﺠﺎم ﺑﺸﻪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ‬ ‫ﺷﮑﻞ ﻫﻮﯾﺖ ﺑﺪه و ﻣﺎ ﺷﺮوع ﮐﺮدﯾﻢ اﯾﻨﮑﺎر را دﻗﯿﻘﺎ در‬ ‫روي ﺳﻨﮓ ﻫﺎ اﻧﺠﺎم دادﯾﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﯿﺘﻮﻧﻢ ﺑﮕﻢ اﯾﻦ ﻓﻀﺎ ﯾﮏ‬ ‫ﻓﻀﺎي ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎزﺑﻮد‪ ،‬ﺣﻔﺎﻇﺖ ﭼﻨﺪاﻧﯽ در آن ﻣﻮﻗﻊ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺎزه داﺷﺖ ﺷﮑﻞ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ‬ ‫دﺧﺘﺮ ﺟﻮان در ﺳﻦ ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫داﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻦ اﯾﻦ ﭘﯿﺶ زﻣﯿﻨﻪ را داﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮﻧﻢ ﺑﺮم و‬ ‫ﺧﺐ ﺣﺎﻻ ﺗﻮ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺜﻼ اوﻧﺠﺎ ﺑﺮي و ﺑﯿﺎي؛ ﯾﺎدش ﺑﺨﯿﺮ ﻣﺎ‬ ‫اداﻣﻪ ﺑﺪم ‪ ،‬ﯾﺎدﻣﻪ ﮐﻪ دو ﻣﺎه ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﺎﻣﻮرﯾﺖ داده ﺷﺪ و‬ ‫ﻣﯿﻮﻣﺪ ﻣﻦ را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﺮد از ﺟﻠﻮي در ورودي ﺗﺎ‬ ‫ﺳﻔﺎل و ﻓﻠﺰ آﻣﻮزش دﯾﺪم‪ ،‬ﯾﺎدش ﺑﺨﯿﺮ دﮐﺘﺮ وﻃﻦ دوﺳﺖ‬ ‫ﯾﮏ ﺳﺮاﯾﺪار اﯾﻨﺠﺎ داﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬آﻗﺎي ﻃﺎﻫﺮي‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﺸﻮن‬ ‫رﻓﺘﻢ ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪهي ﻣﺮﻣﺖ در ﺗﻬﺮان و اوﻧﺠﺎ روي ﻣﺮﻣﺖ‬ ‫داﺧﻞ اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ و ﻫﻤﯿﺸﻪ دورادور ﺣﻮاس اش ﺑﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﯿﺘﻮاﻧﯿﻢ ازﺷﻮن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺪر ﻣﺮﻣﺖ اﯾﺮان ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﻢ‪،‬‬ ‫زﯾﺎد ﻃﺮاﺣﯽ ﻫﺎ را اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪادﯾﻢ و ﺑﻘﯿﻪ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫رﯾﯿﺲ ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪهي ﻣﺮﻣﺖ و اﯾﺸﻮن ﺑﺎﯾﺪ دﺳﺘﻮر ﻣﯽدادﻧﺪ‬ ‫ﮐﺎر ﺟﻠﻮ رﻓﺖ ﺗﺎ ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺎد و ﺳﻪ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺣﻔﺎري‬ ‫ﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎري ﻫﺎ را ﻣﻦ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادم و ﺧﯿﻠﯽ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺜﻼ ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺒﺎﺷﻢ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﯿﻨﺸﺴﺘﯿﻢ ﺑﺎ ﻋﻼﻗﻪي ﺧﯿﻠﯽ‬ ‫ﮔﻔﺘﻢ‪.‬‬ ‫اﯾﺸﻮن اﺳﺘﺎد ﻣﺎ ﺑﻮدن در دوره داﻧﺸﮕﺎه و ﺣﺎﻻ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﭼﻪ ﺷﯽ اي ﺑﯿﺎد و ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﻦ داده ﺷﻮد و ﻫﻤﻪي‬ ‫در ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ اﺳﺘﺎرت ﺧﻮرد و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ آﻗﺎي دﮐﺘﺮ ﺻﺮاف‬ ‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮدم از اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻫﻤﻪ را دارم اﯾﻨﺠﻮري ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬ ‫ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﯿﺎن در ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ و ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﺣﻔﺎري ﺑﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫دارم اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪم و ﺧﯿﻠﯽ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﻫﺴﺘﻢ‪.‬‬ ‫اواﯾﻞ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺣﻔﺎري ﺷﺮوع ﺷﺪ وﻗﺘﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻫﺎﯾﯽ ﺧﺮﯾﺪاري ﮐﺮدﯾﻢ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﺗﻬﺮان ﺑﺮاي ﻣﺎ ﯾﮏ‬ ‫ﻣﻦ ﮐﺎر ﻃﺮاﺣﯽ اﺷﯿﺎ ﺑﻠﺪم‪ ،‬ﻣﻦ را ﻋﻀﻮ ﻫﯿﺎت‬ ‫ﺳﺮي ﻣﻮاد و وﺳﯿﻠﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ازﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﺑﻪ ﻃﻮر رﺳﻤﯽ‬ ‫دﯾﮕﻪ ﻣﻦ اﯾﻨﺠﺎ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻢ ﺗﺎ ورود آﻗﺎي دﮐﺘﺮ ﺻﺮاف‪،‬‬ ‫ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻫﺮ ﺷﯽ اي ﮐﻪ ﭘﯿﺪا ﻣﯿﺸﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ‬ ‫آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه رو ﺷﺮوع ﮐﺮدﯾﻢ ﺑﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰ‪ ،‬وﺳﯿﻠﻪ‬ ‫از ﺳﺎل ‪ 1372‬دﯾﮕﻪ آﻣﺎده ﮐﺎر ﺑﻮد ‪.‬از ﺳﺎل ‪ 1373‬ﮐﻪ‬ ‫ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯿﺪادﻧﺪ ﮐﻪ ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﻨﻢ‪ ،‬اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮏ ﭘﺮاﻧﺘﺰ‬ ‫ﺣﻔﺎري ﺷﺮوع ﺷﺪ ﻣﺎ در ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ ﯾﮏ ﻓﻀﺎﯾﯽ رو داﺷﺘﯿﻢ‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﯾﮏ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه در داﺧﻞ ﻓﻀﺎي ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ ﻫﺴﺖ و‬ ‫ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎزي اوﻟﯿﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﺑﻌﺪ ﻣﺮﻣﺖ ﺷﻮد و ﺑﻌﺪ ﻣﺮﻣﺖ‬ ‫ﺑﺎز ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻣﻦ در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺎد و دو وﻗﺘﯽ ﮐﻪ وارد ﺷﺪم‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺠﻬﯿﺰش ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺮاي ﻣﺮﻣﺖ آﺛﺎر‪ .‬ﻣﻦ اوﻣﺪم دﯾﺪم ﯾﻪ‬ ‫ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺧﻮدﺷﻮن آﻣﺎده ﮐﺮدن ﮐﻪ ﮐﺎﺑﯿﻨﺖ ﺑﻨﺪي ﮐﺮده‬ ‫ﮐﻪ وﻗﺘﯽ اﺷﯿﺎ ﭘﯿﺪا ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ ﺑﯿﺎد داﺧﻞ ازﻣﺎﯾﺸﮕﺎه اوﻧﺠﺎ‬ ‫دوﺑﺎره ﻋﮑﺲ ﺑﺮداري ﺧﺎص ﺷﻮد وﺑﻌﺪ ﺣﺎﻻ اﮔﻪ ﻣﻮزه‬ ‫اﯾﯽ ﻫﺴﺖ داﺧﻞ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد و ﻫﻤﻪ ﮐﺎر ﻫﺎ رو‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺎﺷﯽ ﮐﺎري ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﯾﻪ ﻓﻀﺎﯾﯽ آﻣﺎده ﺑﻮد‬ ‫ﻣﺎ در اﯾﻨﺠﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪادﯾﻢ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ دﮐﺘﺮ ﺻﺮاف‬ ‫ﺑﺮو ﺗﻬﺮان و دورهﻫﺎي ﺧﺎص ﻣﺮﻣﺖ را ﺑﮕﺬرون‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺎ‬ ‫اﺷﯿﺎ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻓﻘﻂ ﺗﯿﮑﻪ ﺳﻔﺎل و ﺗﯿﮑﻪ ﻫﺎي‬ ‫وﻟﯽ ﺗﺠﻬﯿﺰات زﯾﺎدي ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﺎﻣﻮرﯾﺖ دادﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﭼﻨﺪ واﺣﺪ درﺳﯽ ﺑﺮاي ﻣﺮﻣﺖ در رﺷﺘﻪي ﻣﻮزهداري‬ ‫ﮐﺎرﺷﺎن رو آﻏﺎز ﮐﺮدن و اﺷﯿﺎ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﯾﮏ ﺳﺮي‬ ‫ﻓﻠﺰ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺒﻮدﻧﺪ اﯾﻦ ﻫﺎ روﺑﻪ ﻣﺎ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯿﺪادﻧﺪ ﺑﺎز ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻢ ﻟﯿﻼ ﺧﻮﺷﻤﻮ‬ ‫‪21‬‬ ‫ﺗﻤﺎم وﺟﻮد ﻣﺎ اﯾﻦ ﻫﺎ رو ﭘﺎﮐﺴﺎزي ﻣﯿﮑﺮدﯾﻢ و ﺗﺜﺒﯿﺖ‬ ‫ﻣﯿﮑﺮدﯾﻢ و اﮔﺮ ﻧﯿﺎز ﺑﻮد ﻃﺮاﺣﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪادﯾﻢ و ﺑﻌﻀﯽ‬ ‫وﻗﺖ ﻫﺎ ﻣﯿﺪﯾﺪ ﯾﻪ ﺷﯽ واﻗﻌﺎ ﻣﻮزه اﯾﯽ ﭘﯿﺪا ﺷﺪه ﺧﻮﺷﺤﺎل‬ ‫اﺷﯿﺎ رواﻣﺎده ﻣﯿﮑﺮدﯾﻢ ﺑﺮاي ﻣﻮزه ﻣﻮزه دﻗﯿﻘﺎ ﻫﻤﺎن ﺳﺎل‬ ‫‪ 1373‬اﻓﺘﺘﺎح ﮐﺮدﯾﻢ ﺑﻪ اﺳﻢ ﻣﻮزه ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ و در اﺑﺘﺪا ﻓﻘﻂ‬ ‫ﺻﺮﻓﺎ ﻣﻮزه اي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﺷﯿﺎ ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ رو ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ‬ ‫ﺑﮕﺬارد ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﺪف درواﻗﻊ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﻣﻮزه‬ ‫ﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪﺗﺮ و ﺟﺬاﺑﯿﺖ ﻫﺎي ﺧﺎص ﺑﺒﯿﻨﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫اﯾﯽ در ﮐﻨﺎر ﺳﺎﯾﺖ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺟﺎﯾﮕﺎه وﯾﮋه اي داﺷﺖ اﯾﻦ‬ ‫اﺷﯿﺎي ﮐﻪ از ﺳﻄﺢ اﺳﺘﺎن ﺟﻤﻊ اوري ﺷﺪﻧﺪ؛اﺷﯿﺎ ﺷﺎﺧﺺ‬ ‫ﺣﻔﺎري رو ﺑﺒﯿﻨﺪ ﻫﻢ اﺷﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﺣﻔﺎري ﭘﯿﺪا ﺷﺪه ﺑﯿﺎﯾﺪ‬ ‫ﺷﺮوع ﮐﺮدﯾﻢ ﺑﻪ وﯾﺘﺮﯾﻦ ﺳﺎزي و وﯾﺘﺮﯾﻦ ﺟﺪﯾﺪ‬ ‫ﻣﯽ رﻓﺖ ﻣﺎ ﻣﯿﺪﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ از اﯾﻦ اﺷﯿﺎ ﻣﻮزه اﯾﯽ ﻧﯿﺴﺘﺪ‬ ‫ﺗﻔﮑﯿﮏ ﮐﺮدﯾﻢ اﺷﯿﺎ ﺳﻔﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻓﻠﺰي‪ ،‬ﺷﯿﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺴﮑﻮﮐﺎت‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺬاﺑﯿﺖ ﻣﻮزه اﯾﯽ رو ﻧﺪاره ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻫﻤﯿﻦ آﻣﺪﯾﻢ ﯾﮏ‬ ‫‪،‬اﺛﺎر ﺳﻨﮕﯽ و ﺣﺘﯽ اﻧﻮاع ﺗﺪﻓﯿﻦ ﻫﺎ اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ اﺷﯿﺎ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ‬ ‫ﻣﻮزه ﮐﻪ ﺑﺎزدﯾﺪ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻫﻢ ﺑﺮود ﻓﻀﺎي‬ ‫داﺧﻞ ﻣﻮزه ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﺪ ﺧﺐ ﻣﺎ ﻫﺮﭼﻪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﺟﻠﻮ‬ ‫رو ﺟﻤﻊ آوري در اﯾﻦ ﻣﻮزه اﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺑﮕﺬارﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﺗﺮ اﻣﺎده ﮐﺮدﯾﻢ ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺟﻨﺴﯿﺖ اﺷﯿﺎ ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه رو‬ ‫ﺟﻠﺴﻪ اﯾﯽ رو ﮔﺬاﺷﺘﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮزه ﯾﻪ ﺧﻮرده در ﻣﻘﯿﺎس‬ ‫زﻣﺎن ﺑﻪ ﻣﻮزه اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ و ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﻫﺎ در ﯾﮏ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬ ‫ﺑﺰرگ ﺗﺮ دﯾﺪه ﺑﺸﻮد ﯾﻪ ﻣﻘﺎﯾﺲ ﻣﺜﻼ ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺮ؛ ﺑﻪ ﯾﮏ‬ ‫ﺧﺎص ﺧﺪﻣﺖ ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻮزه ﻫﺎ در واﻗﻊ‬ ‫ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻮدن ﺧﺎرج ﺷﻮد و ﺧﻮﺷﺒﺨﺎﺗﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ‬ ‫رو در ﯾﮏ ﻣﻮزه اﻧﺒﺎر ﮐﺮدﯾﻢ و دﻗﯿﻘﺎ ﺷﺒﯿﻪ ﯾﮏ ﺳﻤﺴﺎري‬ ‫ﻓﻀﺎي ﺑﺰرگ ﺗﺮ ﻣﺜﻞ ﯾﮏ ﻣﻮزه اﺳﺘﺎﻧﯽ و از اون ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫ﺷﺪ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﻣﺎ اﯾﻨﺠﺎ رو ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮدﯾﻢ‬ ‫ﺑﻪ ﯾﮏ ﻓﻀﺎي ﺑﻬﺶ ﻧﮕﺎه ﻣﯿﺸﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﺴﺮي اﻣﻮال ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‬ ‫و دارﯾﺪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﯿﮑﯿﻨﺪ ازش ﺑﺪان آن ﮐﻪ ﺣﺮﻓﯽ ﺑﺮاي‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻮزه اﺳﺘﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﻣﯿﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻮزه ﻫﺎ ﻣﺎ‬ ‫ﮔﻔﺘﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ وﻟﯽ ﺑﻌﺪ ﻫﺎ اﻣﺪﯾﻢ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻧﻪ ﻣﻮزه‬ ‫ﻣﻮزه ﻫﺎﯾﯽ رو دارﯾﻢ ﮐﻪ ﻋﻨﻮان اش ﻓﺮق داره ﻣﺜﻼ ﻣﻮزه‬ ‫ﯾﮏ ﻓﻀﺎي زﻧﺪه اﺳﺖ ﻓﻀﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﺴﻞ آﯾﻨﺪه ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫دارﯾﻢ ﻣﻮزه اﺳﺘﺎﻧﯽ رو دارﯾﻢ‪ ،‬اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻮد‬ ‫دﻫﺪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﯾﮏ ﻣﻮزه اراﯾﯽ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده داﺷﺘﻪ‬ ‫ﺣﺮﻓﯽ ﺑﺮاي ﮔﻔﺘﻦ ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ ﭼﻮن ﺧﺐ ﻣﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯿﺸﺪﯾﻢ‬ ‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﯾﮏ ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﺪ ﺑﺎ اون ﺷﯽ ﮐﻪ در وﯾﺘﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﻠﯽ رو دارﯾﻢ ﻣﻮزه ﻣﻨﻄﻘﻪ اﯾﯽ رو دارﯾﻢ ﻣﻮزه ﻣﺤﻠﯽ رو‬ ‫ﭼﻮن ﻣﺨﺎﻃﺒﯿﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮي داﺷﺘﯿﻢ ﺟﺬب ﻣﯿﮑﺮدﯾﻢ وﻟﯽ‬ ‫ﺣﺮﻓﯽ ﺑﺮاي ﮔﻔﺘﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﮐﯽ رخ ﻣﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬ﯾﮏ اراﯾﺸﯽ در ﻣﻮزه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ اون ﻣﺨﺎﻃﺐ‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ اﺷﯿﺎ ﭼﻘﺪر ﺑﺎ ارزش ﻫﺴﺘﻦ ﭼﻮن ﯾﮏ دوره ﺧﺎﺻﯽ‬ ‫ﻗﺮار داده ﺷﺪه ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺎﺗﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻢ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺣﺪ‬ ‫رو ﺑﺮاي ﻣﺎ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ وﻟﯽ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﯿﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﯾﻪ‬ ‫ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﯾﻢ رواﯾﺖ ﮔﺮي رو در ﻣﻮزه ﺟﺎ اﻧﺪاﺧﺘﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺗﯿﮑﻪ ﺳﻔﺎل ﻣﺜﻼ ﮐﻪ ارزﺷﯽ داره ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﺜﻼ ﻧﮕﺎه ﮐﻨﻢ‬ ‫اﺷﯿﺎ ﯾﮏ اﺷﯿﺎ ﻣﺮده داﺧﻞ وﯾﺘﺮﯾﻦ ﻫﺎ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺧﺎﻧﻢ‬ ‫ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎس اﻧﺪ و‪....‬ﺧﺐ ﻣﺮدم ﻋﺎم‬ ‫ﻣﻮزه دار ﻣﻮزه ﻣﻠﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﻪ ﺣﺮف ﻗﺸﻨﮕﯽ رو ﻣﯽ زدﻧﺪ‬ ‫ﭼﻮن ﻣﺨﺎﻃﺒﯿﻦ ﻣﻮزه ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﯾﻪ ﻗﺸﺮ ﺧﺎص ﻧﺒﻮدن ﮐﻪ ﺑﮕﯿﻢ‬ ‫ﻫﻢ ﻣﯽ آﻣﺪﻧﺪ اﯾﻦ ﻣﺮدم ﻋﺎم دل ﺷﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰ‬ ‫ﻧﻔﯿﺴﯽ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن اوﻟﯿﻦ ﻣﻮزه دار در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﻪ اﺷﯿﺎ در واﻗﻊ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻨﺠﻤﺪ ﺷﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻮزه داره‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻢ ﻟﯿﻼ ﺧﻮﺷﻤﻮ‬ ‫‪22‬‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻫﺎ ﺟﻮن ﺑﺪه ﻣﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻼﺷﻤﻮن ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ‬ ‫اﯾﻦ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﻣﺨﺎﻃﺐ و ﺧﻮد اﺷﯿﺎ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﯿﻢ در اﯾﻦ‬ ‫اﺗﻔﺎق و ﻣﻮزه ﻣﺨﺎﻃﺒﯿﻦ ﺧﻮدش رو ﭘﯿﺪا ﮐﺮد ‪ ،‬ﻫﺮ ﺳﺎل ده‬ ‫ﻫﺎ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﻣﻮزه ﺑﺎزدﯾﺪ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ آﻣﺎر ﻫﺎي ﺧﯿﻠﯽ‬ ‫ﺧﻮﺑﯽ داﺷﺘﯿﻢ و ﺣﺘﯽ ﮔﺮدﺷﮕﺮ ﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ اﺳﺘﻘﺒﺎل‬ ‫ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ رو ﻣﯿﺸﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و از ﻗﺒﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬ ‫داﺷﺘﻦ ﮐﻪ ﻣﺜﻼ ﺳﺎﯾﺖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ ﯾﮏ ﺳﺎﯾﺖ ﺑﺰرگ‬ ‫در ﮐﺸﻮر ﻫﺴﺖ آﻣﺪﻧﺪ ﻣﻮزه رو ﻣﯽ دﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ در ﻣﻮزه ﺑﻪ‬ ‫ﻃﻮر ﺛﺎﺑﺖ ﺳﻌﯽ ﻧﮑﺮدﯾﻢ ﮐﻪ اﺷﯿﺎ رو ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺑﺰارﯾﻢ ﻫﺮ‬ ‫در ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭼﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﺪ‬ ‫در ﮐﻨﺎر ﺷﻤﺎ ﺗﺎﺗﺌﺮ ﻣﯿﺮوﯾﺪ ﺳﯿﻨﻤﺎ ﻣﯿﺮوﯾﺪ ﯾﻪ ﺗﺎﯾﻢ اي ﻫﻢ‬ ‫اﺧﺘﺼﺎص ﺑﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺑﺎزدﯾﺪ از ﻣﻮزه ﻫﺎ؛ اﯾﻦ ﭼﯿﺰي ﻫﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﯾﮏ ﺑﺎر اﺷﯿﺎ رو ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن داره ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﺎزي ﺑﺸﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ‬ ‫دو ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﺪﻓﯿﻦ در ﻣﻮزه اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺪﻓﯿﻦ ﻫﺎ‬ ‫ﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﺳﺘﺎن ﻫﻤﺪان رو ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻪ اﯾﻨﺎ ﺑﮕﻮﯾﺪ‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺪﻫﯿﻢ و اﺷﯿﺎ ﺟﺪﯾﺪﺗﺮي را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺑﮕﺬازﯾﻢ ﺣﺘﯽ‬ ‫ﻣﻮزه ﻫﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻬﺠﻮر واﻗﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﺷﻤﺎ اﻻن ﭼﻨﺪ ﺗﺎ از ادم‬ ‫ﺟﺬاﺑﯿﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮاي ﺑﺎزدﯾﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن داﺷﺖ و ﯾﮏ‬ ‫ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻮزه در ﻫﻤﺪان ﻣﯿﺸﻨﺎﺳﯿﺪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺮاﺷﺎن ﺟﺬاب ﺑﻮد ﮐﻪ ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ‬ ‫اوﻟﻮﯾﺖ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ‪.‬ﻣﻦ ﯾﮏ ﮐﺎري ﮐﻪ اﻧﺠﺎم دادم اﯾﻦ‬ ‫ﺑﺎزﺧﻮرد ﻋﺠﯿﺐ ﻏﺮﯾﺒﯽ از ﻃﺮف ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻫﺎ داﺷﺘﯿﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﺪﻓﯿﻦ ﻫﺎ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺗﺮﯾﻦ اﺛﺮ ﻣﻮزه ﻣﺎ ﺷﺪ ﺑﺎ ﭘﻨﺞ ﻫﺰار ﺳﺎل‬ ‫ﻗﺪﻣﺖ ‪.‬‬ ‫ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺟﻮاب ﺷﻤﺎ رو ﺑﺪﻫﻨﺪ ﭼﻮن ﻣﻮزه ﻫﺎ اﻧﻘﺪر در‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ اﺟﺎزه دادم ﯾﮏ ﺳﺮي درس ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻌﻀﯽ از‬ ‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻫﺎ ﺗﻮي ﻣﻮزه ﺑﺮﮔﺰار ﺑﺸﻮد ﻣﺎﻫﻢ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﺮدﯾﻢ‬ ‫ﻣﺎ ﺗﻮي ﺑﺤﺚ ﻣﻮزه آراﯾﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﯿﻠﯽ ﻗﻮي ﮐﺎر‬ ‫‪ ،‬ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﻻزم رو ﻣﯿﺪادﯾﻢ در ﻣﻮرد ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺎد و‬ ‫ﻣﻮزه ﻧﮕﻪ دارﯾﺪ اﯾﻦ وﻇﯿﻔﻪ ﻣﻮزه داره ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺪﻣﺎن رو‬ ‫ﻣﻌﺎﺻﺮ و اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮاي ﺧﻮد داﻧﺶ اﻣﻮزان و ﺧﯿﻠﯽ ﺟﺎﻟﺐ‬ ‫ﺑﺨﻮاد وﻗﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي در ﻣﻮزه ﺑﮕﺬراﻧﺪ و ﯾﻪ ﻣﻘﺪاري‬ ‫ﮐﻪ ﭼﻘﺪر ﺗﺸﻨﻪ ي داﻧﺴﺘﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﭼﻘﺪر دوﺳﺖ دارﻧﺪ‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺘﻮﻧﯿﺪ ﻣﺨﺎﻃﺐ رو ﯾﻪ ﺗﺎﯾﻢ ﻃﻮﻻﻧﯽ در‬ ‫ﭼﻄﻮري اﻧﺠﺎم داده ﺑﺎﺷﯽ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ات ﺧﺴﺘﻪ ﻧﺸﻪ دﻟﺶ‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮي راﺟﺐ ﯾﮏ ﺷﯽ ﺑﺘﺎوﻧﺪ ﮐﺴﺐ ﮐﻨﺪ اﯾﻦ‬ ‫اﺗﻔﺎق زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ اﻓﺮاد ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪي رو داﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ وارد ﻣﻮزه ﻫﺎ ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ و ﺑﺎ ﻋﻼﻗﻪ وﯾﮋه ﺧﻮدﺷﺎن و‬ ‫ﺑﺎ دﯾﺪﮔﺎه ي ﮐﻪ دارﻧﺪ ﯾﮑﺴﺮي ﮐﺎر رو اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯿﺎﻧﻮ‪...‬ﮐﻼ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﯿﮕﻔﺘﯿﻢ و ﻣﯿﺮﺳﯿﺪﯾﻢ ﺑﻪ دوره‬ ‫و ﺟﺬاب ﺑﻮد ؛ اﻧﻘﺪر از ﻣﺎ ﺳﻮال ﻣﯿﭙﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ‪ ،‬واﻗﻌﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﻀﺎي ﻣﻮزه ﻫﺎ ﻓﻀﺎي اﻣﻮزﺷﯽ‬ ‫ﺑﺸﻮد و رﺳﺎﻟﺖ ﻣﻮزه ﻫﺎ ﺑﺰرگ ﺗﺮﯾﻦ اش اﻣﻮزش ﻫﺴﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ اﺗﻔﺎق رخ ﺑﺪﻫﺪ و ﯾﮏ ﻧﮑﺘﻪ دﯾﮕﻪ اﯾﻦ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﺧﺎص رو ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺑﯿﺸﺮي ﺟﺬب ﻣﻮزه ﻫﺎ ﮐﻨﻨﺪ ؛ ﯾﮏ ﺳﺮي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‬ ‫ﯾﮑﺴﺮي ﮐﺎرﮔﺎه اﻣﻮزﺷﯽ در ﻣﻮزه ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯿﮑﺮدﯾﻢ ﻣﺜﻼ‬ ‫ﮐﻮدﮐﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻗﺸﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮن ﭼﺠﻮري ﺑﺎ اﺳﯿﺐ ﺑﻨﺎ ﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪ ،‬اﺛﺎر ﺗﺎرﯾﺨﯽ‬ ‫ﮔﺬاري ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم ﺑﺸﻮد روي ﺑﺤﺚ‬ ‫ﺳﺎزي ﺑﺸﻮد ﮐﻪ ﻣﻮزه ﭼﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ در اﺟﺘﻤﺎع دارد ﻣﻮزه‬ ‫ﻣﺜﻞ ﮐﺎرﮔﺎه اﻣﻮزﺷﯽ ﮐﻮدك و ﺣﺎﻓﻈﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن‬ ‫اﺷﻨﺎ ﺑﺸﻮﻧﺪ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺧﻮدﺷﻮن ﻣﯿﺮوﻧﺪ ﯾﮏ ﻣﻮزه اﯾﯽ رو‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻢ ﻟﯿﻼ ﺧﻮﺷﻤﻮ‬ ‫‪23‬‬ ‫ﺑﺎزدﯾﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﭼﻄﻮر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎزدﯾﺪ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ آﺳﯿﺒﯽ‬ ‫ﺑﻪ اﺷﯿﺎ ﻧﺮﺳﺪ ﯾﺎ ﺧﻮدﺷﺎن ﺧﺎﻧﻮاده رو ﺗﺮﻏﯿﺐ ﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫اﻣﻮزش ﺑﺪﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﻫﺎ ﻧﻘﻞ ﻗﻮﻟﯽ از‬ ‫ﺳﻤﺖ ﺧﻮد داﻧﺶ اﻣﻮزان و ﺑﭽﻪ ﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎ ‪.‬در‬ ‫ﺑﺤﺚ اﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ در ﻣﻮزه ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ ﺧﻮب ﮐﺎر‬ ‫ﮐﺮدﯾﻢ ﻣﻦ ﺧﻮدم ﺷﺎﯾﺪ ﮐﺴﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎ داﻧﺸﺠﻮ ﻫﺎ‬ ‫ﺗﺎﻣﻞ داﺷﺘﻢ ﺗﻮي ﮐﺎر و اﮔﻪ ﻣﺜﻼ ﭘﮋوﻫﺸﯽ راﺟﺐ اﺷﯿﺎ‬ ‫اﺷﺘﯿﺎق ﮐﺎر ﮐﺮدم ﮔﺎﻫﯽ اﻧﻘﺪر ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺎر ﻣﯿﺸﺪم ﮔﺬﺷﺖ‬ ‫ﻣﻮزه اي داﺷﺘﻨﺪ ﯾﺎ در ﻣﻮرد ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻣﻮزه ﯾﺎ اﺷﯿﺎ‬ ‫زﻣﺎن را ﺣﺲ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم ﻣﯿﺪﯾﺪم ﮐﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﭼﻬﺎر‬ ‫ﻣﺎ ﮐﻪ اﻣﯿﻦ اﻣﻮال ﮐﻞ اﺳﺘﺎن ﻫﻤﺪان ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﺷﯿﺎ زﯾﺮ ﻧﻈﺮ‬ ‫دارم ﺗﻮي ازﻣﺎﯾﺸﮕﺎه روي ﯾﻪ ﺳﻔﺎل ﮐﺎر ﻣﯿﮑﻨﻢ ﺧﺐ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮزه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻤﺎل ﻫﻤﮑﺎري رو داﺷﺘﯿﻢ و ﺧﻮد اﻣﯿﻦ اﻣﻮال‬ ‫ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﺷﺪه و ﻣﻦ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﻮي ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺎرم ﻫﺴﺘﻢ و‬ ‫اﯾﺸﻮن اداره ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ ﻣﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯿﮑﺮدﯾﻢ ﺑﭽﻪ ﻫﺎ ﻣﯽ اﻣﺪﻧﺪ‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﻋﺎﻟﯿﻪ و ﻣﻦ اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺎ در اﯾﻦ ﻣﻘﻄﻊ‬ ‫اوﻗﺎت ﻃﺮاﺣﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪادﻧﺪ و ﺧﯿﻠﯽ ﮐﺎر ﻫﺎي ﺧﻮﺑﯽ‬ ‫ﻓﻀﺎ ﻫﺎي ﻣﻮزه اﻓﺮادي رو ﻣﯿﻄﻠﺒﺪ ﮐﻪ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺸﻨﻪ‬ ‫ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ﻋﮑﺲ ﺑﺮداري اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪادﻧﺪ و ﮔﺎﻫﯽ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﮐﻪ ﯾﻪ ﻧﺴﺨﻪ رو ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ اداره ﻣﺎ ﻣﯿﺪادﻧﺪ و ﺑﻪ‬ ‫اﺳﻢ ﺧﻮدﺷﻮن در ﻣﺰﮐﺮ اﺳﻨﺎد ﺛﺒﺖ ﻣﯿﺸﺪ ﺷﺮاﯾﻂ دﻗﯿﻘﺎ ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﭘﯿﺶ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫〈‬ ‫ﻓﮑﺮ ﻣﯿﮑﻨﯿﺪ ﮐﻪ دوران ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﯽ ﺷﻤﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اي ﺑﺮاي آن دارﯾﺪ؟‬ ‫واﻗﻌﯿﺖ رو ﺧﺪﻣﺖ ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻢ ﻣﻦ ﺧﯿﻠﯽ اﯾﻦ رو ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺮﻋﺖ ﻣﯿﮕﻮﯾﻢ ﺣﻤﻞ ﺑﺮ ﺧﻮد ﺳﺘﺎﯾﯽ ام ﻧﯿﺴﺖ ﻣﻦ واﻗﻌﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺪت ﺑﺎ ﻋﻼﻗﻪ ﮐﺎرم رو ﺷﺮوع ﮐﺮدم و ﺑﺎ ﻋﻼﻗﻪ اﻧﺠﺎم دادم‬ ‫ﻣﻦ ﺷﺎﯾﺪ اﻻن ده روز ﯾﺎ ﭘﺎﻧﺰده روز دﯾﮕﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﺴﺘﻢ وﻟﯽ‬ ‫اﻧﮕﺎر ﺗﺎزه وارد اﯾﻦ ﻓﻀﺎ ﺷﺪم ﻫﯿﭽﻮﻗﺖ اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺮاي ﻣﻦ‬ ‫ﻗﺪﯾﻤﯽ ﻧﻤﯿﺸﻮد ﺧﺴﺘﻪ ﻧﻤﯿﺸﻮم‪ ،‬ﺻﺒﺢ ﺑﻪ ﺻﺒﺢ ﮐﻪ در ﻣﻮزه‬ ‫رو ﺑﺎز ﻣﯿﮑﻨﻢ و اﺷﯿﺎ رو ﭼﮏ ﻣﯿﮑﻨﻢ داﺧﻞ وﯾﺘﺮﯾﻦ ﻫﺎ اﻧﮕﺎر‬ ‫ﮐﻪ ﯾﻪ ﺗﻌﻠﻖ ﺧﺎﻃﺮﺑﻪ اﯾﻦ اﺷﯿﺎ دارم ﭼﻮن ﺧﻮدم ﺑﺎ دﺳﺖ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﺮز ﻓﮑﺮ ﺷﺎن ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻣﺜﻞ ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻮن واﻗﻌﺎ‬ ‫داﻧﺴﺘﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ و روز ﺑﻪ روز ﺑﻪ داﻧﺴﺘﻪ ﻫﺎﺷﻮن اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻨﺪ‬ ‫و اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ اﯾﻦ اﺗﻔﺎق رخ دﻫﺪ و اﻻن ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ‬ ‫ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﯽ ﻫﺴﺘﻢ دﯾﮕﺮ آدم ﺑﺎﯾﺪ ﺑﭙﺬﯾﺮد ﮐﻪ از ﯾﻪ ﻣﻘﻄﻌﯽ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺪا ﺑﺸﻮد ﺣﺎﻻ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي دارم ﺑﺮاي دوران‬ ‫ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﯽ ﮐﻪ اﻧﺸﺎﷲ ﺑﺘﻮﻧﻢ ﯾﮑﺴﺮي ﮐﺎر ﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده‬ ‫رو ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮدم ﻫﺴﺖ ﮐﺎر ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﻪ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ ﺑﻮدم‬ ‫در ﺧﻠﻮت ﺧﻮدم اﻧﺠﺎم ﺑﺪم‪.‬‬ ‫〈‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ ﺧﻮﺷﻤﻮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﺮوﻧﺪه ﺛﺒﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ‬ ‫ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬آﯾﻨﺪه ﻣﻮزه و ﺗﭙﻪ ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ را ﭼﮕﻮﻧﻪ‬ ‫ﻣﯿﺒﺒﻨﯿﺪ؟‬ ‫ﺑﺤﺚ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ ﯾﮏ ﻓﻀﺎي ﻓﻮق‬ ‫اﻟﻌﺎده اﯾﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯿﮑﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﻗﻄﻌﯿﺖ ﺑﺮﺳﺪ و روزي‬ ‫ﻣﺎ ﺷﺎﻫﺪ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﺛﺒﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﯾﺪ اﻣﯿﺪوار‬ ‫ﻫﺎي ﺧﻮدم اﯾﻦ ﻫﺎ رو اﻣﺎده ﮐﺮدم داﺧﻞ وﯾﺘﺮﯾﻦ ﻗﺮار دادم‬ ‫ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮﺑﯽ در ﺷﻬﺮ ﻣﺎ ﻗﺮاره اﺳﺖ رخ‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ اﺷﯿﺎ اﯾﻦ ﺷﮑﻠﯽ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدم و ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎ ﻋﻼﻗﻪ و‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻮزه ﻫﺎ ﯾﮏ ﻣﻘﺪاري از اﯾﻦ رﮐﻮرد ﺧﺎرج ﺑﺸﻮد‬ ‫درﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ اش رو ﭘﺮورش ﻣﯿﺪﻫﺪ ﻣﻦ واﻗﻌﺎ‬ ‫دﻫﺪ و دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺮدم ﯾﮏ ﺟﻮر دﯾﮕﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ اﻣﯿﺪوارم‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻢ ﻟﯿﻼ ﺧﻮﺷﻤﻮ‬ ‫‪24‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﭘﻮﯾﺎ ﺗﺮي ﭘﯿﺪا ﺑﮑﻨﻨﺪ و ﻗﻄﻌﺎ اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺘﺎد‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ ﻣﻮزه ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ اﯾﻦ ﻓﻀﺎﯾﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺎ دارﯾﻢ ﺧﺪﻣﺘﺘﺎن ﮔﻔﺘﻢ اﯾﻨﺠﺎ ﯾﮏ ﻣﺪرﺳﻪ و ﺑﻨﺎي‬ ‫ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ﻣﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻣﻮزه ﮐﺮدﯾﻢ ﯾﻌﻨﯽ اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ‬ ‫اﻧﺠﺎم دادﯾﻢ ﯾﮑﺴﺮي ﺗﻐﯿﺮات و ﻓﺼﺎ رو ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻣﻮزه‬ ‫ﮐﺮدﯾﻢ ﻓﻀﺎ ﺧﺐ ﻗﻄﻌﺎ ﯾﮏ ﻓﻀﺎي ﮔﺴﺘﺮده و وﺳﯿﻊ ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎ در ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ اﺷﯿﺎ رو ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺑﺰارﯾﻢ‬ ‫ﯾﮏ ﻓﻀﺎي در واﻗﻊ در ﺣﺠﻢ ﮐﻮﭼﯿﮏ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ‬ ‫ﺗﻮﻧﯿﻢ اﺷﯿﺎ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺑﮕﺬارﯾﻢ ﻫﻤﺪان ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ‬ ‫دﯾﺪﮔﺎه ﺑﺎﯾﺪ دﯾﺪﮔﺎه ﺧﯿﻠﯽ ﻗﻮي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻮدﺷﺎن‬ ‫ﻋﻬﺪه دار اﯾﻦ وﻇﯿﻔﻪ ﺑﺸﻮﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﻣﺎ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ دﯾﺪﮔﺎه اﯾﻦ ﺷﮑﻠﯽ وارد‬ ‫ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﯾﮏ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻢ از اﯾﺮان ﻫﺴﺖ و ﯾﮏ ﻣﻮزه اي‬ ‫ﺷﺪﯾﻢ ﻣﻦ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﻣﺜﻞ ﻣﻬﻨﺪس ﺷﯿﺮازي ﮐﻪ روﺣﺸﻮن ﺷﺎد‬ ‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ اﯾﻦ اﺗﻔﺎق داره ﻣﯽ اﻓﺘﻪ و ﻣﻮزه اﯾﯽ داره ﺳﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﺟﻬﺎن اﯾﺎون ﻣﯿﺸﻨﺎﺳﺪ ﻣﻦ اﻓﺘﺨﺎر اﯾﻦ رو‬ ‫رو ﻣﯿﻄﻠﺒﺪ ﮐﻪ در وﺳﻌﺖ ﺑﺰرگ و وﺳﯿﻊ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﻪ و‬ ‫ﻣﯿﺸﻮد ﻣﻮزه ﻣﻨﻄﻘﯿﻪ در ﺧﻮد ﺑﻠﻮار ﻋﻠﻮﯾﺎن ﮐﻪ اﻣﯿﺪوارم در‬ ‫ﺳﺎﻟﯿﺎن آﯾﻨﺪه ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮزه اﻓﺘﺘﺎح ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺎزدﯾﺪ‬ ‫اﺷﯿﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺎﺷﯿﻢ در ﻣﻮزه و ﻓﮑﺮ ﻣﯿﮑﻨﻢ اﺗﻔﺎق ﻣﻬﻤﯽ ﺑﺎﺷﻪ‬ ‫درﻫﻤﺪان ﮐﻪ ﺑﺎ ﺛﺒﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺎﺧﺖ ﻣﻮزه و اﻣﺎده‬ ‫ﮐﺮدن اون ﺟﻠﻮ ﺗﺮ ﻣﯽ رود‪.‬‬ ‫〈‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻤﻨﻮﻧﻢ ﺧﺎﻧﻢ ﺧﻮﺷﻤﻮ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﻟﺬت ﺑﺮدﯾﻢ‬ ‫ﺑﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﻟﻄﻔﺎ اﮔﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻫﺴﺖ ﺑﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﻟﻄﻒ ﮐﺮدﯾﻦ ﻣﻤﻨﻮن ﮐﻪ وﻗﺖ ﮔﺬاﺷﺘﯿﻦ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺎزم ﺗﮑﺮار ﻣﯿﮑﻨﻢ ﮐﻪ ﮐﺎري ﻣﺎ دارﯾﻢ و ﮐﺎري رو ﮐﻪ‬ ‫ﺷﺮوع ﮐﺮدﯾﻢ واﻗﻌﺎ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﯿﻄﻠﺒﺪ و اﮔﺮ ﺟﻮان ﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ دوﺳﺖ دارن در اﯾﻦ ﻋﺮﺻﻪ وارد ﺑﺸﻮﻧﺪ ﻣﻦ ﺑﻬﺸﺎن‬ ‫ﭘﺸﻨﻬﺎد ﻣﯿﮑﻨﻢ ﺑﺎ ﻋﺸﻖ و ﻋﻼﻗﻪ وارد اﯾﻦ ﻓﺼﺎ ﺑﺸﻮﻧﺪ ﭼﻮن‬ ‫ﺻﺪ درﺻﺪ اﯾﻦ ﻓﻀﺎ ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﻋﺸﻖ رو ﻣﯿﺪﻫﺪ وﻟﯽ‬ ‫ﺧﻮدﺷﻮن ﻫﻢ ﺑﺎ ﻋﻼﻗﻪ ﺧﺎﺻﯽ وارد ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﯿﺮاث دار‬ ‫اﯾﻨﺪﮔﺎن ﻫﺴﺘﻢ ﻣﺎ ﯾﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از اﺷﯿﺎ رو دارﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫از آن ﻫﺎ ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﻧﮕﻬﺪاري ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﯿﺮاث ﻣﻠﯽ ﻣﺎ‬ ‫ﻫﺴﺖ و ﻗﺮاره ﮐﻪ آن ﻫﺎ راﺗﺤﻮﯾﻞ اﯾﻨﺪﮔﺎن ﺑﺪﻫﯿﻢ و‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ اﯾﺸﺎن ﭘﺪرﻣﺮﻣﺖ ﺑﻨﺎ در ﮐﻞ ﮐﺸﻮر و ﯾﮏ ﻓﺮد ﺟﻬﺎﻧﯽ‬ ‫داﺷﺘﻢ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن از ﮐﺎر ﻣﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﺪ دﮐﺘﺮ ﺻﺮاف‬ ‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎل ﻣﻦ ﻋﻀﻮ ﻫﯿﺌﺖ اﯾﺸﻮن ﺑﻮدم و ﺧﯿﻠﯽ ﭼﯿﺰ ﻫﺎ‬ ‫رو ﻣﻦ از اﯾﺸﺎن ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻢ دﮐﺘﺮ آذرﻧﻮش ﮐﻪ واﻗﻌﺎ‬ ‫روﺣﺸﻮن ﺷﺎد ﺧﯿﻠﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎ رو ﻣﺎ از اﯾﺎون ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ و‬ ‫در روز ﻫﺎي اﺧﺮ ﻋﻤﺮﺷﻮن ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ ﺣﻔﺎري‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ ﯾﮏ روز اﻣﺪن ﻣﻮزه و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﺧﻮش ﻣﻮ‬ ‫ﯾﺎدت ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻦ اﯾﻦ دﻓﻌﻪ ﮐﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ ﺑﺎﯾﺪ رو ﭼﻨﺪ ﺗﺎ از اﯾﻦ‬ ‫اﺷﯿﺎ ﭘﮋوﻫﺶ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ دﯾﮕﻪ رﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺎ اﯾﺸﻮن رو ﻧﺪﯾﺪﯾﻢ‬ ‫اﻗﺎي ﻣﻬﻨﺪس ﻣﻬﯿﺎر ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ‬ ‫رو اﯾﺸﻮن اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ ‪،‬اﻓﺘﺨﺎر اﯾﻦ رو ﻫﻢ داﺷﺘﻢ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن‬ ‫اﻣﺪﻧﺪ در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﺮاﻣﺖ ﻣﻮزه ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﺷﺎﻫﺪ‬ ‫ﮐﺎر ﻣﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﻫﺎ واﻗﻌﺎ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺘﺨﺎر ﻣﻦ ﻫﺴﺖ و از‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﺗﮏ ﺗﮑﮏ اﯾﻦ اﻓﺮاد در ﮐﺎرم اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدم ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻮﻓﯿﻖ ﻣﻦ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻫﻤﮕﺘﺎﻧﻪ و ﻣﻮزه ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ ازﻣﻬﻢ‬ ‫ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮزه ﻫﺎي اﺳﺘﺎن ﻫﻤﺪان ﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ ﺣﻔﻆ اش ﺑﮑﻨﯿﻢ و‬ ‫در ﮐﻞ اﺳﺘﺎن آن را ﺑﻬﺎ ﻫﻤﻪ آﺷﻨﺎ ﮐﻨﯿﻢ ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪9313‬‬ ‫ﻣﻮزه ﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ از ﻃﺮف اﯾﮑﻮم رﺗﺒﻪ اورد‪ ،‬و ﺷﺪ ﻣﻮزه ﺑﺮﺗﺮ‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻢ ﻟﯿﻼ ﺧﻮﺷﻤﻮ‬ ‫و ﯾﮑﯽ از اﻓﺘﺨﺎر ﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ داﺷﺘﯿﻢ و ﻧﺴﯿﺐ ﻣﺎ ﺷﺪ‬ ‫ﭼﻮن در اﯾﮑﻮم اﯾﺮان دﯾﺪه ﺷﺪﯾﻢ اﯾﮑﻮم ﺧﺐ ﺷﻮراي‬ ‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﻮزه ﻫﺎ اﺳﺖ و ﺣﺮﻓﯽ ﺑﺮاي ﮔﻔﺘﻦ دارد اﺗﻔﺎق‬ ‫ﻫﺎي ﺑﻮد ﮐﻪ اﻓﺘﺎد و ﻣﻦ ﺧﯿﻠﯽ از اﯾﻦ ﺑﺎﯾﺖ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﯽ ﻣﻦ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎ آراﻣﺶ داره ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯿﺸﻮد و‬ ‫ﻗﺮاره ﺑﺮوم و ﮐﺎرﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪه ﻧﺪارم ﮐﺎر ﻫﺎ رو اﻧﺠﺎم دادم و‬ ‫ﯾﮏ ﭼﯿﺰ ﻣﺮﺗﺐ رو دارم ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻧﻔﺮ ﺑﻌﺪي ﻣﯿﺪﻫﻢ ﮐﻪ ﻗﺮار‬ ‫ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻫﻢ در ﮐﺎرﺗﺎن ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﺑﺮاي‬ ‫ﻫﻤﻪ آرزوي ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ دارم ﻣﺎدراﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺮاﻧﻪ ﯾﮏ ﻧﺼﺤﯿﺖ‬ ‫اي ﻣﯿﮑﻨﻢ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﺣﻮﺿﻪ اﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻣﯿﮑﻨﯿﺪ ﻣﺠﺒﻮر‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ ﮐﺎر ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺎ ﻋﺸﻖ و ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻬﺶ ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺨﺸﯽ‬ ‫از زﻧﺪﮔﯽ ﺗﻮن ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻦ ‪30‬ﺳﺎل درﻫﮕﻤﺘﺎﻧﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮدم‬ ‫ﺑﺨﺸﯽ از زﻧﺪﮔﯿﻢ ﺑﻮد از اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯿﺮﻓﺘﻢ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ و‬ ‫ﺑﭽﻪ ﻫﺎ ﻣﯿﺮﺳﯿﺪم وﻟﯽ اﯾﻨﺠﺎ ﯾﮏ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﯽ از زﻧﺪﮔﯿﻢ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ اﻻن وﻇﯿﻪ دارم ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ اﻧﺠﺎﻣﺶ‬ ‫ﺑﺪﻫﻢ اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﺸﮑﺮ از ﺷﻤﺎ ﺧﺎﻧﻢ ﺧﻮﺷﻤﻮ‬ ‫〈‬ ‫ﻫﯿﻮا رﺳﺘﻤﯽ‪.‬ﮔﻠﺴﺎ اﻣﯿﻨﯽ‬ ‫‪25‬‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺳﻪ ﻣﻮرد از ‪...‬‬ ‫‪26‬‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺳﻪ ﻣﻮرد از آداب و رﺳﻮم‬ ‫ﻣﺮدم ﺷﻬﺮﮐﺮد‬ ‫ﮔﺰارش ﮐﻮﺗﺎه‬ ‫ﻋﺮﻓﺎن ﺑﺨﺖ دﻫﮑﺮدي‬ ‫داﻧﺸﺠﻮي ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ داﻧﺸﮕﺎه‬ ‫ﮐﺎﺷﺎن‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺴﯽ را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﻨﺎ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ‬ ‫ﭘﺴﺖ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻋﻮض ﮐﻨﻨﺪ‪ (..‬و اﯾﻦ ﺳﻨﺖ را ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﯿﺖ اوﻟﯿﻪ ﺧﻮد‬ ‫‪erfanbakhtdehkordi@gmail.com‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ‬ ‫اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮي از ﯾﮏ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬آداب و رﺳﻮم ﻣﺮدﻣﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﻨﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻬﺎرﻣﺤﺎل و ﺑﺨﺘﯿﺎري ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰﯾﺖ‬ ‫اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﯿﻢ اﯾﻦ ﻋﺪد در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺣﻮزه‬ ‫اﺳﺘﺎنﻫﺎي اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬ﯾﺎﺳﻮج‪ ،‬ﻟﺮﺳﺘﺎن ﻫﻤﺠﻮار‬ ‫و‪ (..‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ ‪ 7‬ﻗﺒﯿﻠﻪ ﮐﻤﮏﮐﻨﻨﺪه‬ ‫ﺣﺎﮐﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺤﯿﻂ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺟﻬﺎنﺑﯿﻨﯽ و ﻋﻮاﻣﻞ‬ ‫ﺷﻬﺮﮐﺮد ﯾﮑﯽ از اﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺣﻮزه زاﮔﺮس ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ‬ ‫اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﺒﻊ ﻣﺤﻞ ﺗﻼﻗﯽ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ‬ ‫‪ (1‬ﺗﮑﺮار ﻋﺪد ‪ 7‬و اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﻋﺪد در ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫اﯾﺮان ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ)ﺗﺎﺟﯿﮑﺴﺘﺎن‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ازﺑﮑﺴﺘﺎن‪ ،‬اﯾﺮان‬ ‫ﺑﺮاي ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ دارﯾﻮش ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ و ﺷﺎه ﺻﻔﻮي اﺷﺎره‬ ‫اﺳﺖ ﺷﻬﺮﮐﺮد ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﺳﺎل ‪)1314‬دﻫﮑﺮد( ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺜﺎلﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﻫﻢ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻫﺪف‪ :‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺳﻪ ﻣﻮرد از ﺳﻨﺖﻫﺎي ﭼﻬﺎرﻣﺤﺎل و‬ ‫‪ (2‬ﻧﻮع ﻧﺬر‪ :‬ﺳﻨﺖ ﻧﺬر و زﯾﺎرت در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮان‬ ‫ﺷﻬﺮﺳﺘﺎنﻫﺎي اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺘﯿﺎري )ﺷﻬﺮﮐﺮد(‪ ،‬آﺷﻨﺎﯾﯽ و ﺣﻔﺎﻇﺖ از اﯾﻦ رﺳﻮم و‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﺎر ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ آنﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪_1‬ﺳﻨﺖ ﺣَﻨﺎي اوﻻد و ﻣﺮاد در ﺷﻬﺮﮐﺮد‪:‬‬ ‫در‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫‪27‬رﻣﻀﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﺜﺎل ﮐﻠﯽ ﺑﺴﻨﺪه ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ)ﮐﺘﺎب راﺟﺮ ﺳﯿﻮري(‪.‬‬ ‫)ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ اﺳﻼم( ﺟﺎﯾﮕﺎه وﯾﮋهاي دارد ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ‬ ‫اﻣﺎﻣﺰادهﻫﺎ و ﺑﺴﯿﺎري از ﻗﺮﺑﺎﻧﮕﺎهﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮاﻧﯽ اﺷﺎره‬ ‫ﮐﻪ‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫‪(3‬ﺣَﻨﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪ :‬ﺳﻨﺖ ﮐﻬﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اﺳﻼم‬ ‫ﺣﺎﺟﺖ داﺷﺘﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﯾﺎ آرزوﻫﺎي دﯾﮕﺮ دارﻧﺪ ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺰاده‬ ‫ﻧﯿﺰ در ﻣﺮاﺳﻤﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻋﻢ از ﺷﺎدي و ﺑﺤﺚ زﯾﺒﺎﯾﯽ‬ ‫ﺧﻮد)ﭼﻬﺎر ﻗﺪ( ﮔﺮه ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ آﻣﺪه و آن‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﯽ‪/‬ﺳﻨﺖ ﻫﺎي روﺷﻨﺎﯾﯽ(‪.‬‬ ‫ﻣﯽروﻧﺪ و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺧﻮد ﮐﻤﯽ ﺣَﻨﺎ ﺑﻪ روﺳﺮي‬ ‫روﺳﺮي را ﺑﻪ داﺧﻞ ﺻﻨﺪوﻗﭽﻪ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺎﺟﺖروا‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ و ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﯾﮏ ﻗﻮﻃﯽ ﺣﻨﺎ ﺑﺎ ‪ 7‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻋﻮض‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ)ﻫﺮ ﺷﺨﺺ ﺑﺎﯾﺪ ﻇﺮف ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺣﻨﺎي ﺧﻮد‬ ‫را ﺑﺎ دﯾﮕﺮ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﻋﻮض ﮐﻨﺪ= ﻓﺮد ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻨﺎي ﻣﺮاد‬ ‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮدم ﺑﻮده اﺳﺖ )ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ‬ ‫‪_2‬ﺳﻨﺖ ﺑﯿﻞاﻧﺪازي در ﺧﺎكﺳﭙﺎري اﻣﻮات‪:‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﺴﺪ ﻓﺮد ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺧﺎك رﯾﺨﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫)ﮐﺴﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺑﻪ ﮔﺮدن‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺳﻪ ﻣﻮرد از ‪...‬‬ ‫‪27‬‬ ‫ﻣﺘﻮﻓﯽ و ﺧﺎﻧﻮادهاش دارﻧﺪ و ﯾﺎ از ﻧﺰدﯾﮑﺎن و اﻗﻮام ﻫﺴﺘﻨﺪ(‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ رﺳﻢ ﺟﺒﺮان ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺮ روي ﻣﺮده ﺧﺎك‬ ‫ﺑﺮﯾﺰﻧﺪ اﻣﺎ ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻞ را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ روي‬ ‫زﻣﯿﻦ اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﻓﺮد ﺑﻌﺪي آن را از روي زﻣﯿﻦ ﺑﺮدارد‬ ‫ﺳﭙﺲ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﺎك رﯾﺨﺘﻦ ﺑﺮ روي اﻣﻮات ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮاﯾﯽ‬ ‫اﯾﻦ رﺳﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺮاد اﻋﺘﻘﺎد دارﻧﺪ ﭘﺸﺖ ﻣﺮده ﻧﺒﺎﯾﺪ‬ ‫ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ=ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﯿﻞ ﻓﻮت و‬ ‫ﻣﺮگ اﺷﺨﺎص دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﻌﻮﯾﻖ ﻣﯽاﻓﺘﺪ و ﺑﯿﺶﺗﺮ از‬ ‫ﻣﺤﻀﺮﺷﺎن ﺳﻮد ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﯿﻞ را ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫ﻓﺮد دﯾﮕﺮي ﺳﭙﺮد زﯾﺮا ﻧﻮﻋﯽ ﻫﻨﺠﺎرﺷﮑﻨﯽ ﻣﺤﺴﻮب‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪_3‬ﺳﻨﺖ ﭼﺮاغﺑﺮان ﺷﻬﺮﮐﺮد‪:‬‬ ‫رﺳﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﻪوﺳﯿﻠﻪ آن ﻣﺮدم ﺷﻬﺮﮐﺮد ﺷﺐ ﻗﺒﻞ‬ ‫ﻋﯿﺪ ﻧﻮروز‪ ،‬ﯾﺎ ﺳﺎﻋﺎﺗﯽ ﻗﺒﻞ از ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺳﺎل ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎ ﭼﺮاغ‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﺰرﮔﺎن و ﺑﻌﺪ ﺟﻮاﻧﺎن ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد و ﺑﺎﯾﺪ ﭼﺮاغ‬ ‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد را ﺣﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ در ﺣﯿﻦ‬ ‫روﺷﻦ ﮐﺮدن ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ دﻋﺎي ﺧﯿﺮ ﺑﮑﻨﻨﺪ(‪ ،.‬اﯾﻦ رﺳﻢ‬ ‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪس ﺑﻮدن آﺗﺶ در ﺑﯿﻦ اﯾﺮاﻧﯿﺎن رﯾﺸﻪ ﻗﺒﻞ از‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ دارد و در ﻓﺮﻫﻨﮓ دﯾﮕﺮ اﻗﻮام ﻧﯿﺰ "اﻫﻤﯿﺖ ﻧﻮر و‬ ‫روﺷﻨﺎﯾﯽ" دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد )ﻣﺜﺎل ﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ :‬رﺳﻢ ﭼﺮاغ‬ ‫ﺑﺮات‪ ،‬رﺳﻢ ﻋﺮوﺳﯽ ﺑﺨﺘﯿﺎريﻫﺎ‪ ،‬آﯾﯿﻦ ﺷﻤﻊﮔﺮداﻧﯽ و‪...‬‬ ‫ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام ﻧﺸﺎﻧﻪ اﻫﻤﯿﺖ آﺗﺶ و روﺷﻨﺎﯾﯽ در ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﻣﺮﮐﺒﯽ)در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ آن ﭼﺮاغ ﭘﯽﺳﻮز ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ( و ﺑﺎ‬ ‫اﯾﺮان اﺳﺖ‪ (.‬ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي‬ ‫ﺷﻬﺮﮐﺮد ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺳﯿﺪي ﮐﻪ در آنﺟﺎ ﺣﻀﻮر‬ ‫ﻣﺮﮐﺒﯽ)ﻧَﻔﺘﯽ(‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ ﭼﺮاغﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻫﺴﺘﯿﻢ)ﺑﺮﺧﯽ‬ ‫ﻟﺒﺎس ﻧﻮ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اﻣﺎﻣﺰاده ﺣﻠﯿﻤﻪ و ﺣﮑﯿﻤﻪ ﺧﺎﺗﻮن)س(‬ ‫درﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در رﺳﻢ ﭼﺮاغﺑﺮان ﺑﻪﺟﺎي اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﺮاغ‬ ‫دارد در ﻣﻘﺎﺑﻞ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﺒﻠﻐﯽ)درﮔﺬﺷﺘﻪ‪:‬ﻣﻘﺪاري ﺑﺮﻧﺞ‪،‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ( ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺗﺪاوم و ﺳﯿﺮ ﺗﺤﻮل‬ ‫اﻣﺎﻣﺰادﮔﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﺪﯾﻦﺻﻮرت اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫)ﺷﻬﺮﮐﺮديﻫﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭼﺮاغ ﻧﻤﺎد‬ ‫ﺟﻮ‪ ،‬ﮔﻨﺪم‪ (..‬آن ﭼﺮاغ را روﺷﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از زﯾﺎرت‬ ‫اﯾﻦ ﭼﺮاغ ﺗﺎ ‪13‬ﻓﺮوردﯾﻦﻣﺎه ﺑﺎﯾﺪ روﺷﻦ ﺑﺎﺷﺪ و آﺗﺶ و‬ ‫روﺷﻨﺎﯾﯽ)روﺷﻦ ﮐﺮدن ﺳﻤﺎور‪ ،‬اﺟﺎق ﮔﺎز‪ ،‬ﺑﺨﺎري و‪(...‬‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ)ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ ﻓﺮﻫﻨﮓ(‪.‬‬ ‫روﺷﻨﺎﯾﯽ و ﺻﻤﯿﻤﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و ﭼﺮاغ زﻧﺪﮔﯽ را در آﻏﺎز ﻫﺮ ﺳﺎل ﺑﻪ ﺑﺮﮐﺖ آن‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﭼﺮاغ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﺮدم ﺷﻬﺮﮐﺮد‬ ‫روﺷﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪(.‬‬ ‫)در روﻧﺪ ﺣﻀﻮر در اﻣﺎﻣﺰاده ﻫﻢ اﺑﺘﺪا ﻋﺮوس و داﻣﺎدﻫﺎ‪،‬‬ ‫و رﺳﻮم اﯾﺮان ﻋﺰﯾﺰﻣﺎن ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﻋﻼوهﺑﺮ اﻓﺰاﯾﺶ داﻧﺶ و‬ ‫آن آﺗﺶ ﻣﻘﺪس اﺳﺖ و ﺑﻪ دﺳﺖ ﺳﯿﺪ روﺷﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﯾﮏدﯾﮕﺮ و ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ آداب‬ ‫ﻫﻢزﯾﺴﺘﯽ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اﺣﺘﺮام در ﺣﻔﻆ و‬ ‫ﻧﮕﻬﺪاري آنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﮐﻮﺷﺎ ﺑﺎﺷﯿﻢ و ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ﻣﻌﺮﻓﯽ‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬