Kara Kent ve Psikopati,

Kara Kentte Karanlık Kişilikler Ece OĞUR ŞİRİN Dionysos, Yunan mitolojisinde ve edebiyatında deliliği, tutkuyu, mantıksız davranışı ve çılgınlığı simgeleyen tanrıdır. oysaki ortaya çıktığı çağ tanrı Apollon'un simgelediği akılcılık, mantık, otorite, irade gibi kavramları merkeze alan apollonik akıl çağıdır. dionizyak ögeler, Yunan düşüncesinin daha rasyonel ve katı Apollonik yönlerini tehdit eder niteliktedir. Akıl Çağı, sıklıkla özgürlüğü kısıtlanan ve zulme uğrayan deliler için adeta bir felakettir. Deliler, burjuva değerlerine düşman oldukları ve yönetici sınıfa yönelik bir tehdit oluşturdukları için, toplumsal yaşamda günah keçisi olarak görülmüşlerdir. Senaristlik ve yönetmenliğini Orhan Oğuz’un üstlendiği, Nilüfer Açıkalın ve Peker Açıkalın’ın başrollerini üstlendiği film “Kara Kentin Çocukları” hem apollonik hem de dionizyak kültürlere getirilmiş bir eleştiri niteliğindedir. Filmin geçtiği 90’lı yıllara baktığımızda aynı kültürel çatışmayı görürüz. Hakim olan apollonik akıl kültürüne tehdit oluşturan yine dionizyak bir altkültürdür. Apollonik akılcı hakim kültürün eleştirisine sık rastladığımız filmin ana temasının ise dionizyak altkültürün kendi içindeki çatışması olduğunu söylemek mümkün Bir barda çalışan, arkadaşları dışında kimsesi olmayan Mine ve Kürşat evlenmeye karar verir.Beyoğlu’nun arka sokaklarında hakim kültüre değmeden, ötekilikleriyle barışık bir biçimde yaşamaya çalışan gençlerdir onlar. Evlilik katı apollonik kültürün en belirgin sembollerinden biridir. Bu gençler evlenerek çılgın, umarsız ve dürtüsel yaşamlarına küçük bir parantez açarlar. Nitekim, evlilik kurumunu da kendilerine uyarlayarak toplumun bu tabusu ile bu vesileyle alay ederler. Çalıntı gelinliği düzensiz bir biçimde keserek kendi tarzlarına uydururlar. Çoğunlukla arkadaşları ile birlikte, yeni taşındıkları evde vakit geçirirler, aralarından su sızmaz. Eve taşınırken gülüp eğlenen bu arkadaş grubunu gören yan apartman komşusu Özgür, ikinci dionizyak öge olarak onların yaşantısına da filme de damga vuracaktır. Özgür bütün karanlık özellikleri bünyesine toplamasıyla tipik bir karanlık üçlü örneğidir. Suç dünyasının en popüler isimlerinden aşina olacağımız bu kişilik örüntüsü narsisizm, makyavellizm ve psikopati özelliklerinin bir arada görüldüğü, psikotik düzeyde bir kişilik örgütlenmesidir. Psikopatik kişilikler sevgi, bağlılık, empati gibi kişilerarası duyguve becerilerden tümüyle yoksundurlar. Bu kişilikler hayatı boyunca başkalarının sahip olduğu ve zevk aldığı ancak kendisinin sahip olamadığı bir şey olduğunun farkındadır. Bu da psikopatinin bir diğer tipik özelliği tipik duygularından olan ilkel kıskançlığı beraberinde getirir. İnsan doğasına ait duygulardan, yakınlıktan, bağlardan, duygusal destekten o kadar uzun süredir ve o kadar şiddetli bir biçimde yoksundur ki, bu yoksunluğun giderilebileceğine dair umut bile besleyemez. Bu durumda kendini rahatlatmanın tek yolu kıskanılan kişi ve nesneleri değersizleştirmek, ortadan kaldırmaktır. Aralarındaki duygusal yakınlıkla Özgür’ün ilk bakışta dikkatini çeken Mine, Kürşat ve arkadaşları önceki kiracının terastan atlayarak intihar ettiğini evi sık ziyaret eden muhafazakar komşuları Ferhunde teyze ve kızından öğrenecektir. Bu ikilinin bir diğer ziyaretleri uygunsuz bir zamanda gerçekleşir. Uyuşturucu madde içeren bir kek hazırlamış, tam yemek üzereyken yakalanırlar. Gönülsüzce ikram edilen keki yemiş, madde etkisindeki Ferhunde teyze adeta başka birine dönüşmüştür.Ferhunde Teyze’nin bastırdığı tüm libidinal güdüler ortaya çıkmıştır. Libidinal güdüler yaşama, hareket etme, büyüme, çoğalma, cinsellik dürtülerinin bütününü içeren yaşam güdüsünde birleşir. Ölüm güdüsü ise insanda içkin olan saldırganlık ve yıkıcılık eğilimlerini beraberinde getirir. “Hiçbir yaratıcı unsur, aynı anda gerçekleşen bir yıkım olmadan yapılandırılamaz” (Gourgouris, 2010). yaşam ve ölümün bu bütünleşikliğine paralel olarak ölüm dürtüsü ile yaşam dürtünün kaynaşık bir bütün olduğunu söylemek mümkündür. Bir diğer yandan, libidinal güdüler yalnızca haz ilkesine göre şekillendiğinde gerçeklik ilkesi her zaman bu bütünlüğe olanak tanımayabilir. Bastırılmış bütün libidinal güdüleri açığa çıkmış olan Ferhunde teyze daha öncesinde katılığı, tutuculuğu ve içe kapanıklığı ile yaşam dürtülerine fırsat tanımayan apollonik kültürün bir simgesidir. Tıpkı gelinlik gibi, komşuları Ferhunde teyzeyi de kendi tarzlarına uydurmuştur bu gençler. Komşu teyzenin temsiliyle apollonik kültürü bir kez daha alt etmişlerdir. Yaşam güdüsünün vazgeçilmez parçası olan erotik öğe, yalnızca haz ilkesine itaat ettiği ve bu nedenle gerçekliğe uyamayacağı düşünüldüğünden, diğer yaşam güdüleriyle çelişir ve bu nedenler bastırılır (Freud, 1914). Ancak sağlıklı bir ortamda yetişmeyen çocuklar için durum biraz farklı olabilir. Çocuklar,belirsiz bir aile ortamı veya ebeveynlere güvensiz bağlanma gibi elverişsiz bir sosyal ortamda ebeveynin bir bakıma suyuna gitmelerine yardımcı olacak teknikleri ve becerileri adım adım geliştirebilirler. Örneğin, duygusal tepkileri sürekli olarak görmezden gelindiğinde veya aşağılandığında duygularını dizginlemenin, durumları mantık ve soğukkanlılıkla değerlendirmenin doğru yol olduğu düşüncesine tutabilirler. Bu da özellikle erken yaşlardan itibaren gerçekleştiğinde karanlık kişilerin kişilerarası duyguların körelmesine neden olur (Bereczkei, 2017) Karşılıklı güvensizlik ve belirsizlik dolu bir ortamda yaşamanın yalnızca tek bir etkisi olmayacaktır elbette. Böyle bir ortamda ödül ve cezanın nereden, ne zaman geleceği de belirsizdir. Böyle bir durumda çocuk pek çok travmatik deneyim yaşar, her an tetikte olmayı ve, göze batmamak adına başkalarının davranışlarını dikkatli bir şekilde izlemeyi öğrenebilirler. Buna paralel olarak, sonununun nasılsa kötü biltececeği ilişkilerden de kaçınır, nasılsa pişmanlık duyacağı fedakarlıkları yapmaktan da… İsteklerini doğrudan dile getirmenin onlar için bir faydası yoktur, isteklerini ancak manipülasyon ve entrika yoluyla gerçekleştirebilirler. Bu da manipülasyonun alışkanlık haline gelmesine yol açar Karanlık kişilerin sık başvurduğu manipülasyon karanlık üçlünün Makyavelci ayağı ile ilişkilendirilebilir (Bereczkei, 2017). Dışlanmışlık hisleri bu kişilerde travmatik anıları yeniden canlandırır. Ancak artık yetişkin olan karanlık kişi bu kez kontrolün kendisinde olduğunu ispatlamak zorundadır. Bir başkasının savunmasızlığına ve saflığına tanık olarak, onu kontrolü altına alarak kendini rahatlatacaktır. Nitekim Özgür de, Mine’nin evine yerleştirdiği dinleme cihazı ve karşı pencereden gerçekleştirdiği kamera çekimleriyle evde yaşanan ve konuşulan her şeyi uzaktan izler, bir başka deyişle oradan istihbarat toplar. Röntgencilik, başkalarının gizlice gözleyerek korku tersine çevrilmesidir. Tıpkı cinayet, tecavüz ve hırsızlık gibi başkalarının hayatına, cinselliğine veya malına saldırarak kendisinde eksik olanı tersine çevirmenin, kendi yoksunluğunu gideremiyorsa başkasında olanı yok etmenin bir yolu olarak görülür (portman). Özgür de topladığı bilgileri manipülasyonda kullanır ve orada bulunan herkesin hayatı üzerinde kontrol kurmuş olur. bireyin takılı kaldığı bu kontrol fantazisi, bireyi üstün, kinci, muzaffer bir konuma getirir. Diğerinin çektiği acı onun için bir doyum ve haz kaynağıdır. Böylece orijinal “kurban” “galip”, “travma” “zafer” ve “pasif acı” “aktif intikam” durumuna gelir. Özgür, Mine, eşi ve arkadaşlarının zayıf noktalarını öğrenerek oradan içeri sızmaya çalışır. Bunun için ilk fırsat asker kaçağı olan Kürşat’tır. Yakalanması mümkün görünmese de bu konunun bol bol sözü edilir, alaya alınır. Askerlikten söz ederken arkadaşı Kürşat’a prezervatif göstererek “Orada ne yapacaksın bunları? Anca balon yapar oynarsın.” der. . Buradan anlaşılacağı üzere askerlik yalnızca duygusal bağlardan değil, cinsellikten de uzaklaşma anlamına gelir. Özgür ise bu fırsatı kaçırmayacak, Kürşat’ı ihbar edecektir. Bir başka deyişle Özgür rakibi olan erkeği cinsellik arenasından elemiş olur. Karanlık üçlünün psikopatik ayağında sadizme rastlarız. Zalim sadistik kişiler acı yaratmaktan, etkilerini gözlemlemek ten ve eylemleri üzerinde düşünmekten diğer tüm kişiliklerden daha derin bir tatmin alırlar. Şiddet, gözdağı vermek için kasıtlı olarak kullanılabilir. Ego psikologlarına göre sadist eylemler cinsel dürtünün bir parçası olmak yerine sadist kişiye bir üstünlük ve her şeye gücü yetme duygusu vermektedir. Savunma mekanizmaları olarak genellikle izolasyon, projeksiyon, rasyonalizasyon ve yer değiştirmeyi kullanırlar. Kişilerarası olarak, sadistler düzenli olarak başkalarının haklarını ihlal eder, başkalarıyla alay eder ve genellikle başkalarını kontrol etmeye çalışırlar. Bilişsel olarak, kendi savunmasızlıklarını ve hassasiyetlerini görmezden gelseler bile, başkalarının psikolojik durumlarına karşı son derece hassastırlar. Bu farkındalığı, insanları olabildiğince etkili ve acımasızca sömürmek için kullanırlar. Çünkü bilişsel yünden başkalarının duygularını tespit edebilseler de empati, merhamet ve vicdan gibi kişilerarası duygulardan yoksundurlar. Kürşat askere alındıktan sonra bir daha ondan haber alınamaz. Bunda Özgür’ün parmağı olduğu sonradan ortaya çıkacaktır. Sonraki adım olarak ise Mine’nin, hazırlattıkları sahte paraları gerçeğiyle değiştirmek isteyen arkadaşlarını ihbar eder. Kimsenin bilmediği bu bilgiler nasıl ihbar edilmiş olabilir? Bu ihbarların kimin tarafından yapıldığı anlaşılamasa da bir kere arkadaş grubunun içerisine şüphe tohumları ekilmiştir. Kürşat'ın ağzından yazdığı mektupla arkadaşları hakkında asılsız ithamlarda bulunan Özgür arkadaşları birbirine düşürüyor. Gerçek Kürşat’ın yazdığı mektupların ortadan kaybolduğunu tahmin etmek mümkün. Günün sonunda zaten bir ailesi olmayan Mine, askerdeki eşi tarafından unutulmuş, bir arkadaşının ihanetine uğramış, diğer arkadaşı ise hapiste genç bir kadın olarak yalnız kalır. Özgür avını tuzağa düşürülmeye hazır hale getirmiştir. Tüm bunlar olup biterken bir yandan da Özgür ince işçilikle planını inşa eder. Kılık değiştirmiş görüntülerini Mine’nin televizyonuna yansıtır. Yeraltı Özgür TV adı altında, kaçak yayın yapan bir kanal olarak tanıttığı kanalda kendi zihnindeki tüm dionizyak düşünceleri kusar. Bastırılmış, bilinç dışına itilmiş her türlü şey yüceltilir bu yayında. Her türlü pislik, çirkinlik, iğrençlik, ötekileştirilmişlik ana konulardandır. Bu ise ailesi, eşi ve arkadaşları tarafından dışlanmış hisseden Mine’ye ilaç gibi gelecektir. Başka kimsenin göremediği bu yayınlar Mine için önemlidir. Bir süre sonra müdavim izleyicilere özel bir rozet postalanır evine. Bu ise ona kendini özel hissettirecek, Özgür’le aralarında sahte bir ortak nokta yaratacaktır. Özgür’ün planı işlemektedir. Çocuklar belirsiz bir aile ortamında yalnız ve izole hale gelebilirler, bu da onları narsist bir öz savunma geliştirmeye zorlayabilir: Kendilerini son derece olumlu görürken, başkalarını ilgilerine layık görmedikleri için aşağılarlar. Ayrıca, kaotik bir aile ortamı, çocukların başkalarına güvenebilecekleri ve işbirliğinin faydalı olduğu duygusunu geliştirmelerini engelleyebilir. Öngörülemeyen ebeveyn davranışları, yalnızca kendilerine güvenebilecekleri hissini yaşamalarına neden olabilir, bu da normal özdenetim gelişimine zarar verir. Çocuklar, aile üyeleri arasındaki belirsiz veya sahtekar iletişimi, sonraki sosyal etkileşimlerinde devam ettirebilirler.. Bütün bunlar göz önüne alındığında, yetişkin Makyavelcilerin düşük empatik kaygı, sinizm ve zayıf duygusal zeka göstermeleri şaşırtıcı değildir (Klein, 1957). Özgür’ü sürekli aşağılayan, ona vuran babası, ortalarda görünmeyen annesi düşünüldüğünde Özgür’ün de kaotik bir aile ortamında, sağlıklı bağlardan ve becerilerden yoksun olarak büyüdüğünü anlarız. Bazı sahnelerde Özgür’ün soğuk ev ortamına tanık oluruz. Bir süre ise sonra babası ile buluşan Mine’yi görürüz. Bu sahne bir baba kız buluşmasına hiç benzememektedir. Babasının eşi arabada beklerken bankta birkaç dakika konuşup ayrılırlar Öğrendiğimiz üzere Mine, nikahına çağırmak için babasının evine gitmiş, babasının eşi ise babasının seyahatte olduğunu söylemiş, onu başından savmış ve babasına bilgi vermemiştir. Üvey annenin gardiyanlığında geçen bu buluşmada babası Mine’ye gizlice para vermiş ve üvey anne istemediği için onunla görüşemeyeceği mesajını vermiştir. Adeta bir hapishane ziyareti gibidir sahne. Annesine iki yıldır ulaşamayan Mine, babasından da yakınlık görememiştir. Mine’nin kimsesizliğini idrakı onu istismara karşı savunmasız hale getirerek film için kilit unsurlardan birini oluşturur. Karanlık kişiliğin önemli özeliklerinden biri, başkaları için endişe ve empati eksikliği, diğeri ise yalan söylemek, başkalarını aşağılamak ve çıkarı için manipülasyona başvurmaktır. Özgür, manipüle ettiği Mine ile yüz yüze tanışabilmek için tesadüfi karşılaşmalara ihtiyaç duyar ve bunları incelikle dizayn eder Ona gönderdiği rozetin aynısından takarak karşısına çıkar ve onun kendisini fark etmesini bekler. Artık fark edildiğinde ise oldukça umarsız ve soğukkanlı davranır. Alkol ve uyuşturucu madde ikramlarını reddeder, düzgün giyimlidir, toplantıya yetişeceğini söyleyerek ortamı terk eder. Bu şekilde güvenilir biri izlenimi uyandırmayı başarır. Rozetler sayesinde Mine ile ortak noktaları oluşmuştur. Özgür Mine’ye sözde Yeraltı Özgür TV'ye gönderilmek üzere bir deneme çekimi Yapmayı teklif eder. Onu bir kanalizasyona götürür ve kanalizasyon atıklarını vücuduna sürmesini ister. Bunu yaparken ona eşlik etmek ve dokunmak ister. Belli ki bu fantazilerini karşı tarafa ancak böyle bir numarayla kabul etirebilmektedir. Bunun üzerine Mine, onun açısından beklenmedik bir tepki verir; sinirlenir ve bir daha görüşmeyeceğini söyleyerek oradan ayrılır. Karanlık kişiler canlı ve cansız varlıkları duygusal bakımdan ayır edemez, diğer kişileri birer insan veya birer canlı değil birer cansız nesne gibi işler. Başkalarının istekleri de duyguları da önemsizdir. Onları bir nesne gibi kullanmak, bir kukla gibi hareket ettirmek ister. Onların iradesiyle karşılaştığında oldukça öfkelenir (McWilliams, 2011). Mine’nin bir başkası ile ilişki yaşaması ise hiç hesapta yoktur. Daha da öfkelenen Özgür planını nihayete erdirmeye karar verir. Tüm yaptıklarının birer ifşasını içeren bir posta gönderir. Mine evinin de, evliliğinin de, arkadaşlık ilişkilerinin de, bedeninin de işgal edildiğini anlayarak paniğe kapılır. Elinden düşürmediği kamerasıyla Özgür zorla Mine’nin evine girer. Onunla alay eder, yüzünü eliyle sıkar, korku dolu gözleriyle birlikte kameraya kaydeder. Tıpkı daha önceki bir sahnede Mine’nin tartakladığı satıcı çocuğa yaptığı gibi… Bu iki savunmasız çocuksu yüz belki de Özgür’ün çocuk halini temsil eder. Bir zamanlar korku dolu olan kendisi iken şimdi karşı tarafa geçmiştir. Çocuklar, çevresel etmenlere duyarlı oldukları bir çağda, ebeveynleri arasında cinsel şiddete tanık olduğunda cinselliği zihninde bir tür kötü muamele, işkence ile tanımlar. Kendi cinsel dürtüleri de buna paralel biçimde şekillenir. Bu durumda erotik ve saldırgan dürtüler iç içe geçmiştir artık. Cinsel dürtülerle bütünleşen saldırganlık yamyamca bir isteğin, egemenlik altına alma ve tahakküm kurma güdüsünün bir dışavurumudur. Özgür Mine üzerinde tahakküm kurmayı başarmış, planının en önemli aşamasına gelmiştir. Onu bayılttıktan sonra tecavüz eder ve terastan aşağı atar. Tüm bunları anbean kaydettiği kamerasını da onunla birlikte aşağı atar. Karanlık kişiliklerde görülen birilerini yok etme ihtiyacı, onlara bir tür "sahip olmak" olarak tanımlanır. Suç dünyasındaki psikopatların ifadelerine göz gezdirdiğimizde kendilerine çekici gelen şeyi öldürdüklerini görürüz. Bilinen kimi örnekleri mutlu aileleri, kimileri ise genç ve güzel buldukları kadınları sebepsiz yere" yok etmişlerdir, kurbanların, bu kişilikleri kıskançlıktan yiyip bitiren bazı şeylere sahip olduğunu düşünebiliriz.. ( Klein, 1957) Kaynakça Klein, M. (1957). Neid und Dankbarkeit. Psyche, Heidelberg. Bereczkei, T. (2017). Machiavellianism: The psychology of manipulation. Routledge. Gourgouris, S. (Ed.). (2010). Freud and Fundamentalism: The psychical politics of knowledge. Fordham Univ Press. Freud, S. (1914). On narcissism. McWilliams, N. (2011). Psychoanalytic diagnosis: Understanding personality structure in the clinical process. Guilford Press.