http://www.turansam.org
******
TURAN-SAM: TURAN Stratejik Ara tırmalar Merkezi * TURAN-CSR: TURAN Center for Strategic Researches
TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Cilt: 6/KI , Sayı: 21
TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed Journal; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033;Volume: 6/WINTER,Issue:
21
(2)
Uzm. Serenat STANBULLU*(Expert Serenat ISTANBULLU)
TÜRKÇE: N DE HALK MÜZ
KÜLTÜRÜNDE AL ERCAN VE MÜZ E
KATKILARI
ENGLISH: ALI ERCAN AND HIS CONTRIBUTIONS TO MUSIC in NIGDE
FOLK MUSIC CULTURE
ÖZET
Bu çalı mada; bestecisi bilinen Geleneksel Türk Halk Müzi inin günümüz
ya ayanlarından Ali Ercan’ın hayatı, eserleri, Ni de’nin müzi ine ve somut olmayan
kültürel mirasına etkileri, türkü da arına katkıları, dinî müzi e yöneli i, ilahileri, dinî
içerikli filmleri ve son yıllarda de i ikli e u rayan müzik anlayı ı irdelenmi tir.
Ali Ercan’ın müzi indeki söz ve form de i imleri, geleneksel söyleyi ten ve â ık
iirinden(saz iiri) tasavvufi iire yönelimi, her iki türdeki ürünleriyle müzik alanına
katkıları ve THM kültürüne etkileri vurgulanmı tır. Bilimsel yayınlara fazla konu
olmamı Ni de halk müzi i temsilcilerinin de zikredildi i bu çalı ma, Ni de
ozanlarından Ali Ercan’ın ve ö rencisi olmu di er Ni deli halk sanatçılarının
tanıtılması açısından da önem ta ımaktadır.
Anahtar Kelimeler: Ali Ercan, Ni de Müzik Kültürü, Geleneksel Türk Halk
Müzi i, Â ık, Dinî Müzik
Jel Code: M14, Q20, Q30.
ABSTRACT
In this study, Ali Ercan, a living representative of Traditional Turkish folk
music the composer of which is known ,has been analyzed in terms of his life, works ,
effects on the music and cultural heritage which is not tangible in Ni de, his
contributions to folk music repertoire,his tendency to religious music, his hymns,his
films based on religion and his perception of music which has changed lately.
The changes in lyrics and form in Ali Ercan’s music, his heading towards
sufism from traditional and ‘A ık’ style, his contributions to music and THM (Turkish
folk music) culture through his works in both fields have been emphasized.This study in
which the representatives of Ni de folk music who haven’t been subject to scientific
publications much is also important in that it serves to make Ali Ercan, one of Ni de’s
poets, and other local poets who were once his student known.
Keywords: Ali Ercan , Ni de Music Culture, Traditional Turkish Folk Music,
A ık, Religious Music
Jel Code: M14, Q20, Q30.
*
Ni de Güzel Sanatlar Lisesi; serenatistanbullu@hotmail.com
16
http://www.turansam.org
******
TURAN-SAM: TURAN Stratejik Ara tırmalar Merkezi * TURAN-CSR: TURAN Center for Strategic Researches
TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Cilt: 6/KI , Sayı: 21
TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed Journal; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033;Volume: 6/WINTER,Issue:
21
GR
Saz airleri, bir di er adıyla â ıklar, â ık edebiyatı olarak nitelendirilen edebiyat
akımının ilkelerine uygun olarak toplumdaki geli imi, de i imi, sorunları, do a ve insan
sevgisini, a kı, kültürel normları, halkın dili ve duygusuyla, bakı ıyla dile getirip,
bunları, kendi iirleriyle veya ba kalarına ait iirlerle, saz e li inde anlatan ki ilerdir.
 ık ve sazın ayrılmaz bütünlü ü, bu sanatçılara “saz airi”, “sazlı ozan”, “çö ür airi”
gibi adların da verilmesine sebep olmu tur (Sakao lu 1992: 219). Sözlü anlatımın esas
oldu u â ık tarzı halk iirinde â ık; halkın gönlüne, hayaline yürek uzattı ı kadar,
topluma ve düzene kar ı ta lamalarıyla da kimi zaman içinde yeti ti i kesimin sözcüsü,
kimi zaman halka olan ö ütleri ile benimsenip halkın gönlünde yer etmi bir ses
olmu tur. Bu anlamda Ni de kültürünün sesi olan Ali Ercan, gerek kendi besteleri,
gerek halk iirlerine can veren ezgileri ile Ni de müzi inin sesi, temsilcisi ve ta ıyıcısı
olmu tur. Son dönemlerde yapmakta oldu u slami içerikli söz ve ezgileriyle dinî
müzi e, ayrıca slami konuları i leyen filmleri ile medya yoluyla da, topluma ve müzik
alanındaki kültürel mirasa katkıları devam etmektedir.
Bu çalı mada; ‘‘Bestecisi bilinen Geleneksel Türk Halk Müzi inin günümüz
ya ayanlarından Ali Ercan kimdir?’’ , “Eserleri ve eserlerinin içeri i, Ni de halk
müzi ine ve Geleneksel Türk Halk Müzi imize katkıları nelerdir?’’, “ Halk a ı ının son
yıllarda dinî müzi e yöneli i, ilahileri, dinî içerikli filmleri ve son yıllarda de i ikli e
u rayan müzik anlayı ı ve bu de i imin gerekçeleri nelerdir?” sorularına yanıt
aranmı tır.
Kaynak taraması, belgesel tarama ve yarı yapılandırılmı görü me yöntemlerinin
kullanıldı ı bu çalı mada, ozan hakkında birçok belge taranmı ve konunun gerektirdi i
bilgiler edinilmi tir. Yarı yapılandırılmı görü me tekni i, yapılandırılmı görü me
tekni inden biraz daha esnektir. Bu teknikte, ara tırmacı önceden sormayı planladı ı
soruları içeren görü me protokolünü hazırlar. Buna kar ın ara tırmacı, görü menin
akı ına ba lı olarak de i ik yan ya da alt sorularla görü menin akı ını etkileyebilir ve
ki inin yanıtlarını açmasını ve ayrıntılandırmasını sa layabilir (Türnüklü, 2000: 6).
Ara tırmanın veri toplama yöntemi olarak, Ali Ercan ile yakınlı ı bulunan ki ilerden ve
kendisinden yarı yapılandırılmı görü me tekni i ile bilgiler elde edilmi , bu bilgiler
belli bir sıraya dayanarak derlenmi tir.
Ali Ercan’ın Hayatı
Ni de müzik kültürünün önemli bir ismi olan halk a ı ı Ali Ercan, 1931 yılında
Ni de'ye ba lı çmeli köyünde do mu tur. Altı ya ında annesini, annesinin ölümünden
4 ay sonra karde ini, yedi ya ında ise babasını kaybederek babaannesinin yanında
büyümü tür. Evin tek erkek çocu u olması nedeniyle ailenin geçimini sa layabilmek
için köyün koyun ve kuzularını otlatma görevini üstlenen Ercan, do a ile ilgili vezinsiz,
yarı kafiyeli, amatörce manilerini, kendi yaptı ı derme çatma bir saz ile daha sonra da
dayısının hediye etti i ilk ba lamasıyla on ya ından itibaren çalıp söylemeye
ba lamı tır (Ercan 1965:8). Ali Ercan, beste ve icra yetene ini askerlik döneminde
geli tirmi , saz ustalarından Emin Aldemir ve zamanın ünlü yorumcularından Aliye
Akkılıç ile tanı arak, onların tavsiyeleri ile 18 ya ında stanbul radyosunun açtı ı sınavı
hem ses hem icra alanlarında kazanıp burada çalmaya ba lamı tır (Özmel 2009:1198).
Jüri huzurunda söyledi i ilk iiri udur:
“Buraya koymu lar bir büyük kantar
17
http://www.turansam.org
******
TURAN-SAM: TURAN Stratejik Ara tırmalar Merkezi * TURAN-CSR: TURAN Center for Strategic Researches
TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Cilt: 6/KI , Sayı: 21
TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed Journal; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033;Volume: 6/WINTER,Issue:
21
Bu kadar insanı kantar mı tartar
yi çal u sazı Ercan’da yakayı kurtar
Hakkında yaramazı söylerler imdi”
(Türkmen 1996:25)
ki yıl boyunca stanbul radyosundaki görevini sürdüren Ercan, maddi
nedenlerle buradaki i ini bırakmı tır. Askerlik sonrası Ni de’de dü ünlerde saz çalan
sanatçı, bir yandan da Halk E itimi Merkezinin halk müzi i ve ba lama kurslarında
ö reticilik yapmı tır (Atılgan 2002:31).
1951’de evlenerek 3 çocuk sahibi olan Ali Ercan, “Adana’ya Bir Kız Geçti
Gördün mü?” adlı ilk plak çalı masının ardından “Kara Ka Gözlerin Elmas”, “Adaletin
Bu mu Dünya?”, “Kırat Gemini Almı Yol mu Dayanır?” adlı plaklarıyla 1960-1970
yılları arasında tüm yurtta oldukça popüler olmu , bu süreç içerisinde 55 plak, 25 kaset
yapmı tır. (Atılgan 2002:32). Anadolu’nun her yerinde tanınan ve türküleri söylenen
Ali Ercan, o yıllarda Ni de türkülerinin tüm yurtta tanınmasına, çalınıp söylenmesine
vesile olmu tur (Atılgan 2002:32).
Halen dinî motifler içeren iirlerini bestele tirdi i ürünleriyle sanatına devam
eden Ercan’ın, ilahi tarzda eserleri de albümle tirilerek piyasaya sunulmu tur. Dinî
konular içeren birçok filmde de rol almı olan Ali Ercan’ın, bir reklam filmi ve
yayımlanmı iki kitabı bulunmaktadır. Bu kitapların ilki, kendi çalı maları, eserleri,
Ni de dolaylarından derledi i Ni de türküleri ve sosyal içerikli iirlerinin oldu u “Kara
Ka Gözlerin Elmas (1965)”, di eri ise slamî tarzda bestelenmi kasidelerin,
nasihatlerin, ilahilerin ve kendi eserlerinden seçmelerin bulundu u “Doyamadım
Muhammed’e” adlı kitabıdır.
Eserlerinin Yapısı
Ali Ercan’ın türküleri içerik bakımından incelendi inde â ıklık gelene inde
görülen söz söyleme sanatının öne çıktı ı; anlatılmak istenilenin, sözün etrafında
ekillendi i görülmektedir. “Â ıklar, bulundukları yörelerin hem airi hem müzisyeni
olarak önemli bir yere sahiptirler. Bilhassa Kuzey Do u Anadolu illerinde önemli bir
gelenek olarak sürdürülen â ıklık, günümüzde de geçmi ten gelen kimi uygulamaları
bünyesinde barındırmaktadır. Â ıklar iir düzmeyi ve saz çalmayı ustalarından yahut
katıldıkları meclislerdeki usta â ıklardan ö renirler” (Özdemir 2013:9). Ali Ercan’ın da
Ni de kültüründe, belirtilen açıklamaya uygun bir icra ve söz sanatının oldu u
bilinmektedir.
A ı ın eserleri, ezgisel tür olarak ço unlukla kırık havadır ve sıklıkla 2/4 lük ve
4/4 lük ölçü sayısıyla bestelenmi tir. Bunun dı ında Ni de’ye ve çevre yörelere ait
derledi i türküler ve uzun havalar arasında kendisine ait olanlar da bulunmaktadır.
Ali Ercan, gerek â ık tarzı iirlerinde gerekse tasavvufi iirlerinde, hecenin 7, 8
ve 11’li kalıplarını kullanmı tır. Aynı çe itlilik, kullandı ı uyak eması ve türünde de
görülmektedir. iirlerin nazım biçimleri incelendi inde, hem saz iirinden hem de tekke
iirinden faydalanıldı ı görülür. ‘Ko ma, semai, ilahi’ a ı ın kullandı ı nazım
biçimleridir.
Ali Ercan’ın eserlerindeki konular, â ık edebiyatı gelene inde görüldü ü üzere
kendi ba ından geçen ya da yaygınla ıp ünlenen hikâyeler üzerinedir.
Müzik Hayatı
Ali Ercan’ın, müzik hayatı genel anlamda üç döneme ayrılabilir. Yöre sanatçısı
18
http://www.turansam.org
******
TURAN-SAM: TURAN Stratejik Ara tırmalar Merkezi * TURAN-CSR: TURAN Center for Strategic Researches
TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Cilt: 6/KI , Sayı: 21
TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed Journal; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033;Volume: 6/WINTER,Issue:
21
oldu u birinci dönem, ulusal alanda tanındı ı ve popüler kültür ürünleri verdi i ikinci
dönem, olgunluk ya larında ba layıp halen devam eden, slamî ürünler ve televizyon
programlarının oldu u üçüncü dönem. Â ık; müzik hayatının 1. ve 2. Dönemlerini 30
yıl, 3. Dönemini ise 35 yıllık bir süreç olarak tanımlamaktadır.
Ni de ve civar yörelere ait türkülere can verdi i birinci dönemde, Ercan’ın, a ık
edebiyatı konularından ve halka ait hikâyelerden etkilenerek bu hikâyeleri bestelere
dönü türdü ü görülmektedir. Ni de türküleri; konuları gere i ço unlukla a kın ifade
edildi i, kırsal ve geleneksel özelliklerinden dolayı çevre baskısının türkü sözlerine
yansıdı ı, sevdi i kızla görü ememenin verdi i üzüntünün dile getirildi i, genellikle
erkek a zı dizelerden olu ur. Ali Ercan da sanatının ilk yıllarında bu konular üzerine
yo unla mı tır.
A ı ın Ni de türküleri içinden derledi i ve seslendi i türkülerin ilki, dedesi,
Gömleksizin Hasan Dede’den ö rendi i “Gökdereden Çıktım Derya Yüzüne” adlı
türküdür. Ni de ve dolaylarında nüfusun belli bir bölümünü olu turan Rum halkının
Ni de ya ayı ına etkilerini de yansıtan bu türkü, Dikilita Köyü’ndeki Ermeni kızı
Heleni ile kar ıla ıp, ona sevdalanan  ık Ali’nin, Heleni’ye kar ı duygularını anlatır.
Dinî ve etnik ayrımdan kaynaklanan olumsuzlukları da anlatan türkünün sözlerinden bir
bölümü öyledir:
“Gökdere’den çıktım derya yüzüne,
Iras geldim bir Ermeni gızına,
Yeme, içme bak yavrunun yüzüne
mana gel, gavur gızı imana”
Bu sözler üzerine Ermeni kızının Ali’ye cevabı:
“Hacılar da hacca gider Hacı olur
Talebeler okur-yazar hoca olur
Ermeni’den slam olmak güç olur,
Var git slamo lu dönmem dinine”
(Ercan 1965:10)
Mübadele ile birlikte evlerini terk eden Rum halkından kalan kültürel miras,
gerek eski Ni de evlerinin mimarisinde gerek el i lemelerinde gerekse Ni de’nin
kasaba ve köylerinde bile görülen tarihi kiliselerle, halen kendini göstermektedir. Dinî
ve etnik etkile imin somut örnekleri Ali Ercan tarafından seslendirilen türkülerde de
görülmektedir.
Ali Ercan’ın bu dönem eserlerindeki ki iler; toplum düzenindeki haksızlıklara,
yanlı lıklara ve güçlünün güçsüz üzerinde kurmaya çalı tı ı üstünlük ve yaptırımlara
kar ı koymaya çalı an genç erkeklerdir. Â ık, bu türdeki türkü sözleriyle, özgörevi olan
toplumsal farkındalı ı yaratmak ve toplumdaki geli imi, de i imi, sorunları dile
getirerek sorgulamak istemektedir. A ı ın bu dönemdeki iirlerinin ço unlukla tasvir,
ele tiri, ta lama, yakınma, güzelleme oldu u gözlemlenir. Türkülerinde gençli inden
itibaren Tanrı ve insan sevgisini dile getiren â ık, topluma da ö ütler ve örnek olaylar
vasıtasıyla yol göstermek istemektedir.
Ta radan ayrılıp stanbul’a geli i ile ba layan dönem, Ali Ercan’ın müzik
hayatında ikinci dönem olarak nitelendirilebilir. Ercan, birinci dönem eserlerini “gerçek
halk müzi i”, ikinci dönemdeki ürünlerini ise “fantezi müzik” olarak tanımlamakta ve
ürünlerinin konularını da o yılların gündemde olan konularından, halkın iste i yönünde
belirledi ini, eserlerinin genellikle yoksul kesimin sorunları ya da mizahi tarzda
ta lamalar biçiminde oldu unu dile getirmektedir. A ı ın bu dönemdeki ürünleri
19
http://www.turansam.org
******
TURAN-SAM: TURAN Stratejik Ara tırmalar Merkezi * TURAN-CSR: TURAN Center for Strategic Researches
TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Cilt: 6/KI , Sayı: 21
TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed Journal; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033;Volume: 6/WINTER,Issue:
21
incelendi inde, türkü formundaki bestelerinin ço unlukla kendisi içi özel bir kadına ya
da ba ka kadınlara yönelik oldu u görülür. Eserlerindeki konular, ilk zamanlarda büyük
ehre gelmi olmanın getirdi i alı ma dönemleri, kırsal hayata duyulan özlem ve
sıklıkla büyük ehre gelip sosyal hayata uyum sa lama adına özellikle kadınlarda
görülen de i im ve
ehirli kadınların ya antısına yönelik sözler üzerine
yo unla maktadır.
Bu türkülerin ba lıcaları arasında, “Kara Ka Gözlerin Elmas” türküsü gelir. Ali
Ercan’ın açık gönüllülükle anlatmı oldu u türkünün hikâyesi öyledir:
Ercan, para kazanmak amacıyla stanbul’da çalı tı ı bir pavyonda gördü ü,
Emel adında bir kıza tutulmu tur. Aradan yıllar geçmesine ra men bir daha göremedi i
kızı, hiçbir zaman unutamamı tır. Â ık, yıllar sonra Gaziantep’te program yapmak için
anla tı ı ba ka bir pavyonda o kızı tekrar görür. O gece gözüne uyku girmeyen Ercan’ın
yanına ya lı bir kadın gelir. Bu kadın, â ık oldu u Emel’in annesidir. Kadının, ya lı ve
giderek çirkinle en “acayip” hali Ali Ercan’a “annene bak gör halini” dizelerini
döktürür ve tüm Türkiye’nin bildi i o türküyü do urur. Ali Ercan’ın sevdi i kadına
yönelik, ya lanmayı ve ölümü betimleyen sözleri de bir anlamda topluma mesajıdır.
“Kara ka gözlerin elmas
Bu güzellik sende de kalmaz
Pi man olun kimseler almaz
Annene bak gör halini”
(Ercan1965:14)
60’lı yıllarda Zeki Müren dahil pek çok solistin okudu u, günümüzde ise rock
müzik türünde üne kavu mu olan Kıraç’ın, Anadolu rock tarzında seslendirdi i “Kara
Ka Gözlerin Elmas” türküsü günümüz gençleri arasında da halen sevilen ve söylenen
bir türküdür.
Ercan’ın yoksulluk ve e itsizlik üzerine yazdı ı çok bilinen bir di er türküsü de
“Adaletin Bu mu Dünya?” türküsüdür. Türkünün bir bölümü öyledir:
“Güvenemem Servetime Malıma
Ümidim Yok Bugün le Yarına
Toprak Beni De Basacak Ba rına
Adaletin Bu Mu Dünya
Ne olur ya asak dünya
Kimine kavun yedirdin
Bana acı alak dünya
Ne Yar Verdin Ne Mal Dünya
Benim de canım al dünya
Benden iyi adam bul da
Aleminde gezdir dünya
Kötülerinsin Sen Dünya
yileri Öldüren Dünya
Küçük bir yuva kurmu tum
Acımadan yıktın dünya”
20
http://www.turansam.org
******
TURAN-SAM: TURAN Stratejik Ara tırmalar Merkezi * TURAN-CSR: TURAN Center for Strategic Researches
TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Cilt: 6/KI , Sayı: 21
TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed Journal; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033;Volume: 6/WINTER,Issue: 21
Ercan’ın albümlerindeki birçok eserin giri bölümünde, genellikle kendisi ve bir
ba kasıyla kar ılıklı diyalog eklinde geli en resitatif metinler bulunmaktadır. Ercan’ın
kendisi tarafından ve Nedret Güvenç gibi dönemin tiyatrocuları tarafından seslendirilen bu
resitatif metinler sıklıkla türkünün konusunu yansıtan bazen mizahi, bazen de ders veren
sözlerden olu maktadır. Bazı türkülerin mısra aralarına ya da en sonuna konulan metinlerde,
türküyü bütünleyici ya da hikayele tiren bölümler eklenmi tir. Bu dönemdeki söyleyi te de
birinci dönemde oldu u gibi, durum tespiti, yol gösterme, nasihat verme ve ele tirel
yakla ımın devam etti i görülmektedir.
Döneminin popüler olan konuları üzerine de ürünler veren Ercan’ın, kadın imgesine
yer verdi i türkü sözleri oldukça ilgi görmü tür. Özellikle yeti ti i çevredeki kadın
kavramıyla, ehir kadınları arasındaki farkın mizahi bir söylemle dile getirildi i ve ehir
kadınını ele tiren türkü sözleri sevilmi ve bu nedenle yo un olarak bu konu üzerine müzik
ürünleri vermi tir. “ stanbul’a Geldin Hanım mı Oldun” “Bir Kız Bana Emmi Dedi” , “Kız
Sen Dünyanın Neresindensin?”, “Halamın Kızı”, “Güzele Bakmak Sevap”, “Sabret SevgilimGüzel Beni de”, “Adana’ya Bir Kız Geçti Gördün mü?”, “ Bana Bir Kız Yaz” gibi Ercan’ın
albümlerine almı oldu u eserlerin adları da bu konuya örnek te kil edecek durumdadır
Ali Ercan’ın, 1961 yılından itibaren Almanya ile Türkiye arasında yapılan bir anla ma
ile Almanya’ya misafir i çi olarak giden Türklerin ( ahin 2012:1) ya adı ı sıkıntıları,
memleket özlemini ve geride kalan ailesinin durumunu anlatan eserleri gurbetçiler tarafından
benimsenmi , birçok kez Almanya’ya davet edilen Ercan bu türde eserlerini yo unla tırmı tır.
Almanya’ya giden bir kadının geride kalan çocuklarının durumunu anlattı ı “Zeynebim”
türküsünün bir bölümü öyledir:
“Zeynebim Almanya'nın yolunu tuttu
Ay e'yle Fatma'nın boynunu büktü
Altı aylık Ahmet'ini nasıl unuttun?
Yavan ekmek yiyelim dön gel
Zeynebim Zeynebim
Seninle kavlimiz böyle miydi?
Zeynebim Zeynebim
Çocukların seni istiyor
Zeynebim Zeynebim”
“Helga Türk Gelini”, “Aysel’in Dönü ü” türküleri de a ı ın, Almanya ile ilgili
türkülerinden bazılarıdır.
Yoksulluk, ölüm, stanbul’a göç ve bu göçün getirdi i zorlukları da birçok türküsünde
i leyen Ali Ercan’ın geçmi yıllarındaki eser konularının seçiminde, elbette bulundu u
dönemin gündemi, ilgi gören konuları ve sevileni üretme adına seçimlerin yapıldı ı göz önüne
alınmalıdır. Ancak â ık, müzik hayatının her döneminde Tanrı sevgisini, insan sevgisini,
do rulu u ve özünü kaybetmeme gibi erdemleri türkülerine konu etmi tir.
Ali Ercan’ın kırklı ya ları ile birlikte gelen üçüncü dönem, slamî konular üzerine
ürünler verdi i dönemdir. Bu dönem, kendisi tarafından, “halk a ı ı” iken “Hak a ı ı” olmak,
olarak tanımlanır. Ercan, ya antısında ve müzi inde de i imlere neden olan etkenleri öyle
anlatır: “ Evimin kar ısında stanbul’un üçüncü büyük camisi olan ehzadeba ı Camii mamı
Timurta Uçar Hoca ile yaptı ım sohbetler ve yine evimin çok yakınında bulunan,
20
http://www.turansam.org
******
TURAN-SAM: TURAN Stratejik Ara tırmalar Merkezi * TURAN-CSR: TURAN Center for Strategic Researches
TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Cilt: 6/KI , Sayı: 21
TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed Journal; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033;Volume: 6/WINTER,Issue: 21
kom ularım dedi im, ara sıra dertle ti im, 18 Sekbanlar ehitli i, slamiyet’ten etkilenmeme
ve zaten içimde hep var olan Allah sevgisinin alevlenmesine neden olmu tur”. Bu dönem
ürünleri, söz bakımından incelendi inde ise tercih etti i konuların büyük ço unlu unun,
Tanrı’ya yönelik olarak, kader, ükür, tövbe, ölüm, Kuran-ı Kerim, peygamberler ve din
büyükleri üzerine oldu u görülür. Özellikle Hz. Peygamberi övmeye ve O’nunla ilgili olayları
tasvir etmeye yönelik olan çok sayıdaki bestesi dikkat çekicidir. Ayrıca Ercan’ın Yunus
Emre’nin iirlerinden de bestele tirdi i ilahileri bulunmaktadır. slami tarzda 150 civarında
ilahi ve iirleri bulunan Ercan’ın bu dönemde 15 kadar serbest konulu ürünleri bulunmaktadır.
 ık, serbest konulu ürünlerini anlatırken; gençlikte, “Adaletin bu mu dünya?” dedi ini,
olgunluk ça ında ise “Kimin olursan ol dünya” diyerek dünyayı ba kalarına bırakmaya
hazırlandı ını ifade etmektedir. Son yıllardaki müzik ürünlerinin üslubunun sıklıkla tasvir,
ö üt, yakarı , söz veri , yönlendirme eklinde oldu u gözlemlenmektedir.
Ercan’ın hac ziyaretindeyken yazdı ı, Hz. Peygambere ve Kabe’ye olan sevgisini
anlatan dinî formdaki eserinin bir bölümü öyledir:
“Ben Resul’den çok memnunum
O da benden memnun mu ki?
Tekrar nasib eyle Yarab
Ben Resul’e doymadım ki!
Doyulur mu o Mahmud’a
Doyulur mu o Ahmed’e
Ashab bile doymamı ki
Nasıl doyam Muhammed’e”
(Ercan 2005:17)
lahi tarzında çok sevilen ve slami kesimin yo un olarak dinledi i “Medine’ye
Varamadım” adlı eserin sözleri ise öyledir:
Medine’ye varamadım,
Gül kokusu alamadım,
Ben resule doyamadım,
Yaralıyım, yaralıyım.
Bu eserin konusundan esinlenerek yazılmı olan senaryo, filme dönü türülmü ve Ali
Ercan da bu filmde ba rol oynamı tır. Bu film dı ında 13 tane dinî konulu filmde de ba rol
alan Ercan’ın ikinci kitabı olan “Doyamadım Muhammed’e” adlı kitabında 127 adet ilahi ve
kasidesi vardır.
u an 83 ya ında olan ve kendisini “Önceki Ali Ercan ve sonraki Ali Ercan’ olarak
tanımlayan, çalı mayı hiç bırakmayan halk ozanının müzik hayatı 65 senedir devam
etmektedir. “ nsanları kendi canım kadar seviyorum, öldü ümde, hakkımda ‘iyi bir insandı’
derlerse bu dünyadaki görevimi yapmı ım demektir” diye ifade etti i dünya görü ü de
eserlerinde bulunan ana fikir ile uyumludur. Halk airi kimli ini hiçbir zaman terk etmeyen
Ercan, halkla dertle me, olaylardan ders çıkarma, vefa gösterme ve ö üt verme üslubunu hiç
de i tirmemi ve bu gibi konulara müzik hayatının her döneminde yer vermi tir.
21
http://www.turansam.org
******
TURAN-SAM: TURAN Stratejik Ara tırmalar Merkezi * TURAN-CSR: TURAN Center for Strategic Researches
TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Cilt: 6/KI , Sayı: 21
TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed Journal; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033;Volume: 6/WINTER,Issue: 21
Ni de Halk Müzi ine ve Geleneksel Türk Halk Müzi ine Katkıları
Ali Ercan kendisini yeti tiren saz ustalarına, kitaplarında yer verdi i gibi yeti mesine
katkıda bulundu u ö rencilerini ve bilgi alı veri inde bulundu u di er Ni deli saz ustalarını
da desteklemi tir. Ni de müzik kültürüne katkısı olaca ını dü ünerek özellikle kitaplarında ve
katıldı ı programlarda, türkülerine yer verdi i bu ki ilerin besteleri de bugün Ni de türküleri
olarak TRT ar ivinde ve Türk halk müzi i repertuarlarında yerini almı tır. Ali Ercan’ın
övgüyle bahsetti i saz ustası ve yapımcısı Nurettin Bayhan, o lu lhan Bayhan, besteleriyle
Ni de türkülerine katkıda bulunan Ziya Özda , sahne ve repertuar bilgisini aktardı ı Erkan
Yolseven ve Ali Ercan’ın “sihirli tef “ diye tanımladı ı Talat Baykal, a abeyleri Ahmet ve
Raci Baykal, ayrıca Ni de türkülerini derleyerek TRT repertuarına kazandıran Ni delilerin
fahri hem ehrisi Nurettin Çamlıda , Ni de halk müzi i kültürünün önemli isimlerindendir.
A ı ın, hem kendi eserlerini hem de Ni de’ye ait bazı türküleri derledi i iki kitabı
bulunmaktadır. 1965 yılında basılan “Kara Ka Gözlerin Elmas” adlı ilk kitabında, Ali
Ercan’ın kendi çalı maları, eserleri, Ni de dolaylarından derledi i Ni de türküleri ve sosyal
içerikli iirlerinin bir kısmı bulunmaktadır. 2005 yılında “Doyamadım Muhammed’e” adlı
ikinci kitabı ise slamî tarzda bestelenmi ilahilerin kasidelerin ve nasihatlerin bulundu u,
birço u bestelenmi ve kayıtları yapılmı iirlerden ve kendi eserleri arasından seçmelerden
olu maktadır. Bu kitapların her ikisinde de eserler notaya alınmamı , yalnızca sözlerden
ibaret bırakılarak eserlerle ilgili olaylar anlatılmı tır. Ayrıca ilahilerden önce Ali Ercan’ın
görü lerine ve dinî konulardaki telkinlerine yer verilmi tir. Eserlerin notaya alınarak basılı
metinler halinde kitapla tırılmamı olması, Ni de kültürü adına Ali Ercan’ın yüzlerce
eserinin kaybolma ve unutulma endi esini yaratmaktadır.
55 plak 25 kaseti bulunan Ali Ercan’ın son dönemlerde ilahilerden olu an albümleri ile
birlikte 80’in üzerinde albümü, ayrıca sosyal medyada Ali Ercan’ın sevenlerinin olu turdu u
birçok site bulunmaktadır. Bu siteler dı ında türkü ve ilahilerine kolayca ula ılabilen birçok
slami site ve video payla ım siteleri de vardır.
Son dönemlerde yine slami içerikli birçok filmde rol alan Ali Ercan’ın 13 sinema
filmi, bir reklam filmi ve halen devam eden bir de televizyon programı bulunmaktadır.
SONUÇ
Ni deli  ık Ali Ercan’ın, gerek derlemeleri gerek besteleri gerekse Ni de ve civar
yörelere ait geleneksel halk müzi inin tanıtılması yoluyla, Ni de’nin müzi ine ve somut
olmayan kültürel mirasına katkılarının bulundu u,
Halk evi çalı maları ve yerel törenlerdeki icralarıyla Ni de müzik kültürüne hizmet
etmi oldu u,
Ni deli saz â ıkları arasında önemli bir yer tuttu u ve Ni deli birçok saz a ı ını da
etkileyerek, onların yeti melerinde katkılarının bulundu u,
Ali Ercan’ın kendi iirleri ba ta olmak üzere, anonim olarak bilinen veya gelenek
içinde dilden dile söylenegelmi hikayeleri güfte ve besteye dönü türdü ü eserleriyle türkü
da arcı ına katkıları oldu u,
Ayrıca, yine kendi iirleri kasideleri ve ilahileriyle; ilaveten Yunus Emre’den aldı ı
iirleri, farklı bestelerle yeniden canlandırarak dinî müzi e de katkıları oldu u
22
http://www.turansam.org
******
TURAN-SAM: TURAN Stratejik Ara tırmalar Merkezi * TURAN-CSR: TURAN Center for Strategic Researches
TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Cilt: 6/KI , Sayı: 21
TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed Journal; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033;Volume: 6/WINTER,Issue: 21
slami eserleri ile de dini müzi e ve ilahi repertuarına katkıları bulundu u, bu
eserlerini kitap, film, albüm gibi eri im araçlarıyla kolay ula ılabilir hale getirdi i,
Ali Ercan’ın, gerek TRT-THM repertuarına alınmı ya da repertuara alınmamı
eserleri bakımından, gerekse ba ka bestecilerin yeti tirilmesi ve bu ki ilerin TRT-THM
repertuarına alınan bestelerinin olu umuna desteklerinden dolayı, Türk Halk Müzi i’ne büyük
katkılarının oldu u,
Müzik hayatının birinci dönemindeki eserlerinin, deyi bakımından, halk a ı ı
deyi ine uygun dü tü ü ve â ıklık gelene inin amaçlarına uygun güfte ve beste çalı malarının
oldu u,
Geçmi te yazdı ı eserleri ile son zamanlarda yazdı ı eserleri arasında üslup ve içerik
bakımından de i imlerin görüldü ü,
Müzik hayatının son dönemlerinde olu turmu oldu u slami eserleri vasıtasıyla dinî
anlamda kendisinden feyz almak isteyenlere müzik yoluyla rehberlik etti i,
Yukarıda belirtilen sonuçlardan hareketle Ali Ercan’ın; â ık sanatında, icracı, temsilci
ve kaynak ki i olarak önemli bir yerinin oldu u, eserlerinin ve çalı malarının çoklu u ve
geni kitlelere hitap etmesi sayesinde, sanatında ölümsüzle ti i, kendi arzuladı ı sanatsal
hedefe epeyce yakla tı ı sonuçlarına ula ılmı tır.
KAYNAKÇA
•
ATILGAN, Halit, “Geçmi ten Günümüze Ni de Halk Müzi i” T.C. Kültür
Bakanlı ı Yayınları Ba bakanlık Basımevi Ankara 2002.
•
ERCAN, Ali, “Karaka Gözlerin Elmas ve Ni de Türküleri” l Basımevi Ni de
1965.
•
ERCAN, Ali, “Doyamadım Muhammed’e”, elale Yayıncılık, stanbul 2005.
•
ÖZMEL, smail, “Ni deli air ve Yazarlar” Tekten Matbaa Basın Yayın Ltd.
ti. Ni de 2009.
•
ÖZDEM R, Erdem, “Â ık ve Ozan Kavramlarının Günümüz Türkiye’sinde
Müzikal ve Edebi Yönden Tanımlanması”, Akademik Bakı Dergisi Sayı: 34 Ocak – ubat
Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi 2013.
•
SAKAO LU, Saim, “Ozan, Â ık, Saz airi ve Halk airi Kavramları
Üzerine”, Türk Halk Musıkîsinde Çe itli Görü ler, (Hzl: Salih Turhan), Kültür Bakanlı ı
Yayınları, Ankara 1992.
•
AH N, Sedat, “Almanya’ya Türk Vatanda ları’nın Göçü’nün 51. Yılı
“Kazanımlar ve Tehditler” H.Ü. Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Ara tırmaları e-dergisi, 20
Kasım 2012, , Ankara, 2012 s.1-16.
•
TÜRKMEN, U ur, “Notalarıyla Ni de Türküleri” Elma Ofset Matbaacılık
Ni de 1996.
•
TÜRNÜKLÜ, Abbas, “E itimbilim Ara tırmalarında Etkin Olarak
Kullanılabilecek Nitel Bir Ara tırma Tekni i: Görü me”, Kuram ve Uygulamada E itim
Yönetimi, 2000.
23