Αντώνης Λιάκος Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης στο τρίγωνο ιδεολογίας, ιστορίας και απόλαυσης Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης είναι το εγαλύτερο πολιτισ ικό εγχείρη α στην Ελλάδα των αρχών του 21ου αιώνα. Πρόκειται για ένα πολύση ο έργο που απευθύνεται και εκπέ πει ηνύ ατα τόσο προς το εσωτερικό όσο και προς το εξωτερικό. Επηρεάζει την αισθητική παιδεία των επισκεπτών αλλά και την αισθητική του περιβάλλοντος την Ακρόπολη χώρου. *ιαθέτει οικονο ικό βάρος ως προς τις δαπάνες του, είναι πόλος τουριστικής έλξης, αλλά έχει και εγάλη συ βολική ση ασία. Αφορά τον πυρήνα της νεοελληνικής ταυτότητας, δηλαδή τη σχέση της νεότερης Ελλάδας ε την Αρχαία, αλλά αναβαθ ίζει επίσης την ορατότητα της Ελλάδας από τον κόσ ο, γιατί η Ακρόπολη είναι το «σή α κατατεθέν» της χώρας. Είναι ένα γεγονός για την νεοελληνική αρχιτεκτονική, σε ια χώρα που η οντέρνα αρχιτεκτονική σπανίζει και, τέλος, είναι ένα στοιχείο που συ βάλλει στη δη ιουργία του δη όσιου πολιτισ ικού χώρου. Η δη ιουργία του Μουσείου της Ακρόπολης ως χώρου που θα δεξιωνόταν τα Ελγίνεια άρ αρα, τα οποία η Ελλάδα διεκδικούσε από το Βρετανικό Μουσείο, αποτέλεσε άξονα της πολιτισ ικής πολιτικής από την Μεταπολίτευση. Για το Μουσείο αυτό έγινε πολύς λόγος τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Το τριή ερο ό ως 20322 Μαΐου 2011 έγινε για πρώτη φορά αντικεί ενο ενός πλούσιου και δυνα ικού διαλόγου ανά εσα σε αρχιτέκτονες, αρχαιολόγους, ιστορικούς, ουσειολόγους, στους οποίους περιλα βάνονταν ο δη ιουργός του, ο αρχιτέκτονας Μπερνάρ Τσου ί, και βέβαια ο πρόεδρός του, ο αρχαιολόγος *η ήτρης Παντερ ανλής. Στην παρέ βασή ου, της οποίας τα κύρια ση εία εκθέτω εδώ, θέλησα να αποφύγω ταυτόχρονα τόσο την (άδηλη) ταύτιση, όσο και την (έκδηλη) αντιπαράθεση ιδεολογίας και πραγ ατικότητας, οι οποίες εκβάλλουν είτε σε εξωραϊστικό είτε σε (επι)κριτικό λόγο. Όχι βέβαια για να επιλέξω ια έση οδό συ ψηφισ ών, αλλά για να δοκι άσω ια νέα σύνθεση που ας επιτρέπει να καταλάβου ε το ουσείο όχι όνο σε σχέση ε το παρελθόν που αναφέρεται, αλλά ως ια κατασκευή του παρόντος ε υλικά του παρελθόντος. Η θέαση αυτή δεν αδιαφορεί για τη σχέση παρόντος και παρελθόντος στο Μουσείο. Ενδιαφέρεται βεβαίως, αλλά θέτει αυτή τη σχέση σε ένα πλαίσιο ε περισσότερες παρα έτρους. Γι’ αυτό και η αναφορά στο συ βολικό τρίγωνο ιστορίας, ιδεολογίας, και απόλαυσης. Ιστορία Αν επισκεφθεί κανείς την Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας, θα δει πίνακες περιηγητών των αρχών του 19ου αι., οι οποίοι ζωγραφίζουν την Ακρόπολη ε το Μεσαιωνικό πύργο που στη συνέχεια κατεδαφίστηκε. Πρόκειται για ια αρκετά διαφορετική εικόνα της Ακρόπολης από τη ση ερινή. Μάταια ό ως θα ψάξει στο Μουσείο της Ακρόπολης, να δει κανείς κάποια από αυτές τις ελαιογραφίες, που στον καιρό τους εικονογραφούσαν την Ακρόπολη στα άτια του ευρωπαϊκού κοινού. Η Ακρόπολη τον 19ο αιώνα ήταν ένας τόπος λατρείας για τις διανοητικές ελίτ της Ευρώπης. Μάταια θα ψάξει ό ως να βρει κανείς στο Μουσείο ένα τεκ ήριο της Προσευχής στην Ακρόπολη του Ρενάν ή κάτι από τους στοχασ ούς του Φρόυντ αντικρίζοντας την Ακρόπολη.1 Όταν οι Ναζί ανέβηκαν στην Ακρόπολη τον Απρίλιο 1 Ερνέστος Ρενάν, Προσευχή πάνω στην Ακρόπολη ( ετάφραση Μποτουροπούλου Ιφιγένεια), Αθήνα: Κοροντζής, 1999; Sigmund Freud, “A Disturbance of Memory on the Acropolis: An Open Letter to Romain Rolland on the Occasion of his Seventieth Birthday” (1936), The Standard Edition, vol. 22, 2393248. του 1941 για να υψώσουν τη ση αία τους, ο Έλληνας φρουρός περιζώθηκε την ελληνική ση αία και ρίχτηκε στο κενό από το βράχο. Ένα περίπου ήνα αργότερα, τη νύχτα της 30 προς την 31η Μαίου, κατέβασαν τη ναζιστική ση αία ο Μανώλης Γλέζος και ο Απόστολος Σάντας, και αυτό θεωρήθηκε η πρώτη αντιστασιακή πράξη στην κατεχό ενη Ευρώπη.2 Μάταια θα αναζητήσει κανείς εικόνες που δείχνουν τη συ βολική δύνα η του νη είου ως στοιχείου Αντίστασης. Η Μακρόνησος, ως τόπος πειθαρχικής εξορίας κατά την εποχή του Ε φυλίου, ονο άστηκε «Νέος Παρθενών» και υπάρχει ια φωτογραφία του προπλάσ ατος του Παρθενώνα που δη ιουργείται από τους έγκλειστους, κάτω από την επιτήρησή των φρουρών τους.3 Στη διάρκεια επίσης της επταετούς δικτατορίας, η Ακρόπολη έγινε αντικεί ενο αντιδικτατορικών σκίτσων. Πότε ζωσ ένη ε συρ ατοπλέγ ατα, πότε ε τους κίονες ως πουκάλια Κόκα3Κόλας. Μάταια ωστόσο θα αναζητήσει ο επισκέπτης αυτά τα τεκ ήρια, στοιχεία κι αυτά της ιστορίας της Ακρόπολης και της εικόνας της, στο Μουσείο.4 Το Μουσείο προβάλλει ια εικόνα της Ακρόπολης, η οποία παγώνει στην Αρχαιότητα, αλλά σε ια αρχαιότητα η οποία αποσπάται από τις ιστορικά της συ φραζό ενα για να αναδειχτεί το διαχρονικό υψηλό. Αυτή άλλωστε είναι η έννοια του κλασικού. Όπως έλεγε ο Χού πολτ, το κλασικό είναι κάτι που αναδεικνύεται έξω από τις ιστορικές του συνέχειες, και επο ένως πορεί να συνδιαλέγεται ε όλες τις εποχές.5 Η άποψη αυτή, η οποία υπήρξε βάση του γερ ανικού κλασικισ ού, ήρθε αντι έτωπη, στην ίδια τη Γερ ανία, ε τον ιστορισ ό, που υπέτασσε την ερ ηνεία του νη είου, του έργου τέχνης, της αρχαιότητας, στα ιστορικά του συ φραζό ενα.6 Αυτή η δια άχη, που δεν αφορούσε όνο τη Γερ ανία αλλά τις ευρωπαϊκές και α ερικανικές κλασικές και αρχαιογνωστικές σπουδές στο σύνολό τους, κράτησε πάνω από έναν αιώνα. Από το πλούσιο υλικό της, εκείνο που άθα ε είναι ότι η έννοια του κλασικού δεν είναι υπερχρονική, ότι είναι δη ιούργη α του ευρωπαϊκού 19ου αιώνα, ότι έχει παιδαγωγικό χαρακτήρα και αποσκοπεί στη δη ιουργία ιας ηθικής κοινότητας ως βάσης της εθνικής κοινότητας.7 Αυτό έχει δύο συνέπειες. Η πρώτη, η οποία ενισχύει το επιχείρη α του ιστορισ ού, είναι ότι δεν πορείς να δεις κάτι υπερπηδώντας τη ατιά των προηγού ενων, γιατί το βλέ α δη ιουργείται. Βλέπου ε τα πράγ ατα έσα από τον τρόπο που τα έχουν δει και αξιολογήσει οι προηγού ενοι, προσθέτοντας βέβαια και τη δική ας απόκλιση. Η δεύτερη συνέπεια που θέτει όρια στο επιχείρη α των ιστοριστών είναι ότι χωρίς την έννοια της παιδαγωγίας, χωρίς επο ένως την εξωϊστορική χρήση της ιστορίας, χωρίς την αυθαιρεσία, η ιστορία, και στην περίπτωση το Μουσείο ή οι Αρχαιότητες, δεν θα αναδεικνύονταν σε τόπους και αντικεί ενα αζικού και διεθνούς ενδιαφέροντος, και επο ένως δεν θα πορούσαν να συντηρηθούν.8 Το Μουσείο, λοιπόν, και ότι 2 Χάγκεν Φλάισερ, «Η ναζιστική εικόνα για τους (Νεο)έλληνες», στο Β. Κρε υδάς (επι .), Αφιέρω α στον Νίκο Σβορώνο, τ.2, Ρέθυ νο: Πανεπιστη ιακές εκδόσεις Κρήτης, 1986, σ. 378; Χάγκεν Φλάισερ, Στέ##α και Σβάστικα. Η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης 194101944, Αθήνα: Παπαζήσης 1986 (2 τό οι) 3 Yannis Ηamilakis, The Nation and its Ruins: Antiquity, Archaeology and National Imagination in Greece, Oxford University Press, 2007, σ. 220 4 Eleana Yalouri, The Acropolis. Global Fame, Local Claim, Berg, 2001, κυρίως 107 κ.ε. 5 Wilhelm von Humboldt, “Latium und Hellas oder Betrachtungen őber das classische Alterhum”, 1806, στοW. Humboldt (επι . Albert Leitzmann) Gesammelte Schrifte Vol .3, Akademie der Wissenschaften (190331936), σσ.136–70. 6 Suzanne Marchand, Down from Olympus, Princeton University Press, 1996 7 Dipesh Chakrabarty, Provincializing Europe. Postcolonial Thought and Historical Difference, Princeton, Princeton U.P., 2000, σ. 41 8 Tony Bennett, Pasts Beyond Memory: Evolution, Museums, Colonialism, London and New York: Routledge, 2004. σχετίζεται ε αυτό, βρίσκεται στο εταίχ ιο του παρελθόντος και του παρόντος.9 Σε ένα εταίχ ιο ετακινού ενο, στο οποίο η παράδοση αν δεν ανακυκλωθεί δεν πορεί να υπάρξει. Αν ε δυο λόγια, η Ακρόπολη ανήκει στους 100 επισκέψι ους τόπους του πλανήτη, είναι επειδή η έννοια του κλασικού την απέσπασε από τα ιστορικά της συ φραζό ενα, όπως άλλωστε η ίδια διαδικασία απέσπασε την Αρχαία Ελλάδα από τα ιστορικά της συγκεί ενα. Ιδεολογία Αυτή η απόσπαση ιας εποχής και της κουλτούρας της από τις συνέχειες και τα συ φραζό ενά τους απετέλεσε συστατικό στοιχείο της εθνικής ιδεολογίας στην Ελλάδα. Οι Έλληνες από νωρίς αντιλήφθηκαν ότι η οικειοποίηση από τους ίδιους της αρχαίας κληρονο ιάς τους ήταν το διαβατήριο για την Ευρώπη, τους εξασφάλιζε την υποστήριξη του Φιλελληνισ ού, δη ιουργούσε στην αποικιακή και οριενταλιστική Ευρώπη δεσ ούς υποχρέωσης αζί τους. Σε ια Ευρώπη που χρησι οποιούσε την αρχαιότητα για να πολιτικοποιήσει την εθνική κοινότητα, θα ήταν παράξενο οι Έλληνες να ην την ι ηθούν. Την ι ήθηκαν προσθέτοντας ια τονικότητα. Η Αρχαιότητα δεν ήταν όνο παραδειγ ατική, αλλά και προγονική.10 Τους έδινε επίσης πρόσθετη αξία, και γι’ αυτό εξαρχάισαν τη γλώσσα και τα τοπωνύ ια τους. Ο εξελληνισ ός της Ελλάδας βασίστηκε αφενός στην έννοια του δεσ ού των Νεοελλήνων ε τους Αρχαίους, πράγ α που απαιτούσε την ιστορικοποίηση της σχέσης τους, αφετέρου στην πολιτισ ική δύνα η του κλασικού, το οποίο απαιτούσε την απόσπαση από τις συνέχειες. Κατόρθωσαν να τα βολέψουν και τα δυο. Ιδίως η Γενιά του 30, ε της οποίας τα ιδεολογικά νά ατα τρεφό αστε ακό α, κατόρθωσε να εσωτερικεύσει αυτές τις αξίες: το κλασσικό υπάρχει έσα ας.11 Η έννοια της Ελληνικότητας δεν γεφυρώνει όνο το ιστορικό ε το κλασικό, αλλά αισθητικοποιεί το ιστορικό. Από αυτή την άποψη, η Ακρόπολη, και το Μουσείο της εντάχτηκαν στην εθνική ιδεολογία, ακό η περισσότερο έγιναν από τους ση αντικότερους κό βους αυτής της ιδεολογίας. Η Ακρόπολη, ως κεντρικός τόπος εθνικής ιδεολογίας τα έχει όλα: διεθνή αναγνωρισι ότητα, υλική υπόσταση, το αισθητικά υψηλό, αλλά και δρά α, απώλεια, τραύ α: τα Ελγίνεια. Η Ακρόπολη δηλαδή δεν είναι όνο το κορυφαίο νη είο του *υτικού πολιτισ ού, είναι και τραυ ατισ ένο νη είο. Υπόκειται σε ένα ανοιχτό τραύ α, στο βαθ ό που τα άρ αρα δεν επιστρέφονται, και το Μουσείο είναι το ίδιο η ετωνυ ία του τραύ ατος, στο βαθ ό που χτίστηκε όχι όνο για να στεγάσει τα αριστουργή ατα τέχνης που σχετίζονται ε την Ακρόπολη, αλλά και τα ελλείποντα γλυπτά. Ο λόγος για την Ακρόπολη αποκτά και αυτός τραυ ατική διάσταση ε την προβολή των Ελγινείων. Η ανάδειξη αυτής της διάστασης δεν είναι άσχετη ε την τροπή της νή ης από ια ηρωική φάση σε ια τραυ ατική φάση. Ο *. Πλάντζος χρησι οποιεί τον όρο ελγινειοποίηση της Ακρόπολης.12 9 Αντώνης Λιάκος, Πώς το παρελθόν γίνεται Ιστορία, Αθήνα: Πόλις, 2007. Antonis Liakos, “Hellenism and the Making of Modern Greece: Time, Language, Space”, στο Katerina Zacharia (επι .), Hellenisms: Culture, Identity, and Ethnicity from Antiquity to Modernity, Ashgate, Variorum 2008, σσ.2013236. 11 *η ήτρης Τζιόβας, Ο Μύθος της Γενιάς του Τριάντα: Νεοτερικότητα, Ελληνικότητα και Πολιτισ#ική Ιδεολογία, Αθήνα: Πόλις 2011 12 *η ήτρης Πλάντζος, «Το νέο Μουσείο Ακρόπολης και η ελγινειοποίηση των αρ άρων του Παρθενώνα», ανακοίνωση στο συ πόσιο Μουσείο Ακρόπολης: Ιδεολογία – Μουσειολογία – Αρχιτεκτονική (Μουσείο Μπενάκη, Μάιος 2011). Στον παρόντα τό ο ή http://www.hist3 arch.uoi.gr/prosopiko/plantzos/PLANTZOS_PAPER.pdf 10 Απόλαυση Στις τελευταίες δεκαετίες, έχει γίνει εξαντλητική κριτική στον τρόπο ε τον οποίο η Ιστοριογραφία, η Αρχαιολογία και τα Μουσεία αναπαριστούν την Αρχαιότητα και τις σχέσεις των Νεοελλήνων αζί της.13 Η κριτική αυτή έχει βασιστεί σε ια ευρύτερη πολιτισ ική κριτική, η οποία ανανέωσε το πεδίο των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστη ών. •στόσο έ εινε περιορισ ένη σε ικρής ε βέλειας διανοητικούς κύκλους. Το παράδειγ α της ιστορίας, της αρχαιολογίας, της πολιτισ ικής πολιτικής και του Μουσείου, και κυρίως το παράδειγ α εκείνο που καθορίζει την στροφή του κοινού προς την ιστορία και το Μουσείο δεν άλλαξε. *εν άλλαξε ούτε η πρακτική της πλειονότητας των πανεπιστη ιακών και των αρχαιολόγων. Το Μουσείο της Ακρόπολης είναι ένα παράδειγ α αυτής της η3αλλαγής. Θα έλεγα ακό η ότι η επιτυχία του, από την άποψη της επισκεψι ότητας, των προτι ήσεων του ξένου κοινού και της δη οσιότητας που απέκτησε, φαίνεται να επιβραβεύει τους θιασώτες της η3αλλαγής. Γιατί; Ας δού ε την υπόθεση αυτή στα ευρύτερα συ φραζό ενά της. Το κοινό δεν αναζητά την ιστορία ως γνώση, αλλά αναζητά στην ιστορία κάτι το οποίο είναι κοινό και στην τέχνη. Αναζητά την έννοια του υψηλού (sublime). Στην ιστορία η έννοια του υψηλού αφορά εκείνο που προκαλεί δέος, που σε εντυπωσιάζει, το οποίο αποσπάται από τις συνέχειες και τα ιστορικά του συ φραζό ενα. Αυτό που είναι ασύλληπτο ως επίτευγ α ή πού είναι ασύλληπτα τραυ ατικό.14 Σ’ αυτή την κατηγορία του τραυ ατικού παίνει στις προτεραιότητες του κοινού το Ολοκαύτω α και ο Χίτλερ, η Μικρασιατική Καταστροφή, τα εγάλα γεγονότα, όπως η Γαλλική Επανάσταση, το 1821, οι εγάλες προσωπικότητες, και οι 100 καλύτεροι Έλληνες ή Άγγλοι κλπ. Βιβλία, φιλ ς, ντοκυ ανταίρ, νη εία που αναφέρονται στα ζητή ατα αυτά γίνονται δη οφιλή. Από αυτή την άποψη, δεν πρέπει να ας ξενίζει και το γεγονός ότι η Ακρόπολη έχει τόσο εγάλη επιτυχία ακριβώς γιατί αποσπάται από την ιστορικότητα, γιατί προσφέρει ια ε πειρία η οποία απο ακρύνεται από την καθη ερινότητα, διότι προσφέρει την απόλαυση του υψηλού. Στην εποχή της παγκοσ ιοποίησης, πόλεις όπως την Αθήνα θα πρέπει να τις βλέπου ε ως κό βους ενός δικτύου, του δικτύου των παγκοσ ιοποιη ένων πόλεων (global cities).15 Αυτός που θέλει να ταξιδέψει, σε οποιαδήποτε χώρα, κάθεται προστά στον υπολογιστή του και επιλέγει από ένα δίκτυο πόλεων, από υποσχέσεις ε πειριών. Μπορεί να είναι η Αθήνα της Ακρόπολης, το Κάιρο ε τις Πυρα ίδες, η Φλωρεντία ε την Αναγεννησιακή ζωγραφική, το Παρίσι ε το Λούβρο, το Κυότο ε τους ναούς του, το Περού ε το Μάτσου3Πίτσου, το Λoς Αντζελες ε το Hollywood, το Πεκίνο ε την Απαγορευ ένη Πόλη κλπ. Έχει ενδεχο ένως και το βιβλίο για τα 100 σπουδαιότερα έρη που πρέπει να δει στη ζωή του, κάτι όπως τα επτά θαύ ατα της αρχαιότητας.16 Αυτά θέλει να δει, γιατί η ιστορία έχει πάψει να έχει νόη α. *εν κάνει θρησκευτικό προσκύνη α για να πάει στην Ιερουσαλή , στη Ρώ η, στη Μέκκα ή στο Μπεναρές. *εν κάνει το ορφωτικό ταξίδι του *ιαφωτισ ού, το grand tour για να πάει στην Αθήνα ετά τη Ρώ η, όπως ο Ρενάν. Όλα αυτά είχαν νόη α γιατί υποστηρίζονταν από ια ιστορία ε νόη α. Στο βαθ ό ό ως που η ιστορία έπαυσε να 13 Dimitris Damaskos & Dimitris Plantzos (επι .), A Singular Antiquity: Archaeology and Hellenic Identity in Twentieth0century Greece (Mouseio Benaki, Supplement 3), Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη, 2008. 14 Frank Ankersmit, Sublime Historical Experience, Stanford University Press, 2005. 15 Saskia Sassen, The Global City : New York, London, Tokyo, Princeton : Princeton University Press, 2001. 16 DK Publishing, The World’s Must See Places: A Look Inside More Than 100 Magnificent Buildings and Monuments, DK Pub., 2011. έχει νόη α, εκείνο που έ εινε είναι η απόλαυση του παρελθόντος.17 Ακό η και αν η απόλαυση του παρελθόντος, όπως η έννοια του κλασικού, η απόδοση της ιδιότητας του υψηλού, είναι αποτέλεσ α ιδεολογίας –εκείνης που ανέδειξε το κλασικό και τους κλασικιστές. Και από αυτή την άποψη, αυτή την αποκο ένη από την ιστορία απόλαυση της ιστορίας, του την προσφέρει το Μουσείο της Ακρόπολης. Απολα βάνει ια ιστορία χωρίς ιστορικότητα. Πρέπει να αναγνωρίσου ε αυτή την πραγ ατικότητα, να την καταλάβου ε καλά για να η συ βιβαστού ε αζί της και να σκεφτού ε τη δική ας θέση ως προς αυτήν. Οι 100 αυτοί διεθνείς προορισ οί, τα εγάλα Μουσεία, λειτουργούν ετεροτοπικά. Ανήκουν σε ένα δίκτυο ετεροτοπιών, όπως τα εγάλα διεθνή αεροδρό ια, όπως τα εγάλα ιατρικά κέντρα, όπως τα παγκόσ ια ε πορικά κέντρα. Συνδέονται εταξύ τους, οιάζουν εταξύ τους, προσφέρουν ια ε πειρία ριζικά διαφορετική από το περιβάλλον τους. Την αισθητική του Μουσείου της Ακρόπολης, δεν την καταλαβαίνου ε χωρίς αυτή την έννοια της ετεροτοπίας. 18 Το Μουσείο ως φορέας πολιτισ ικής ε πειρίας Ιστορική συνείδηση ση αίνει ότι προσανατολίζο αι στο έλλον δια του παρελθόντος.19 *ηλαδή χρησι οποιώ την πολιτισ ική ε πειρία για να διαπραγ ατευτώ τις αλλαγές και τον εκ οντερνισ ό. Η ιστορική συνείδηση βασίζεται και παράγεται από δυο πόλους οι οποίοι βρίσκονται σε ένταση γιατί είναι ριζικά ετερογενείς. *εν πορείς να σκεφτείς το έλλον χωρίς το παρελθόν, ούτε το παρελθόν χωρίς το έλλον. Γι’ αυτό, η ιστορική συνείδηση υπερβαίνει τις αποτυπώσεις της και οιάζει ε τον ηλεκτρισ ό, ε ενέργεια, ευεργετική και επικίνδυνη. Το έλλον, λοιπόν, εγεθύνει στο έπακρο τα διλή ατα της ιστορικής συνείδησης. Πώς πορού ε να χρησι οποιήσου ε την πολιτισ ική ε πειρία του παρελθόντος για να σκεφτού ε αυτό το εντελώς διαφορετικό έλλον; *εν πορεί βέβαια να προδικάσει κανείς το έλλον, αλλά αυτό νο ίζω ότι θα είναι το κατεξοχήν πρόβλη α του αιώνα που βαδίζου ε. Ποιος είναι ο ρόλος της πολιτισ ικής ε πειρίας του παρελθόντος στην ετα όρφωση του παρόντος σε έλλον; Αυτό είναι ένα πρόβλη α που θα ορίσει ενδεχο ένως και τα εγάλα πολιτισ ικά διακυβεύ ατα. Από αυτή την άποψη, ορισ ένα πράγ ατα θα πρέπει να τα δού ε από την αρχή, θέτοντας εκ νέου τις προϋποθέσεις της γνώσης τους. Αλλά στον κόσ ο που ζού ε, το παρόν τείνει να καταβροχθίσει τόσο το παρελθόν όσο και το έλλον. Οι άνθρωποι δεν κάνουν εγάλα σχέδια, δεν καλλιεργούν εγάλες προσδοκίες, δεν ακολουθούν ιδεολογίες που επαγγέλλονται είζονες αλλαγές. Αν η ιστορία κάποτε αντλούσε νόη α από τα εγάλα επεξηγητικά θεωρητικά σχή ατα, τώρα, ετά το τέλος του νοή ατος της ιστορίας, χαλαρώνει τους δεσ ούς της ε τη θεωρία που εξηγούσε πώς εξελίσσεται η κοινωνία ή πώς παράγεται το νόη α και η ιστορία. Η απώλεια του νοή ατος της ιστορίας έχει ως συνέπεια ή τον αβάσταχτο κυνισ ό ή τον απέραντο ηδονισ ό που τα όριά του αγγίζουν το ένστικτο του θανάτου. Αν ένει κάτι για να δη ιουργήσει νόη α είναι η ε πειρία, η ε πειρία της ε πειρίας. Από αυτήν αντλεί νόη α η ιστορία. Οι κύκλοι του νοή ατος γίνονται ολοένα στενότεροι και περιστρέφονται γύρω από την ε πειρία όπως το γεράκι πάνω 17 Αντώνης Λιάκος, Αποκάλυψη, Ουτοπία και Ιστορία, Αθήνα: Πόλις 2011 (ιδιαίτερα σσ. 3223344) Michel Foucault, “Of Other Spaces” (1967), στο Michiel Dehaene3Lieven De Cauter (επι .), Heterotopia and the City, Routledge 2008, σσ. 13329 19 Sharon Macdonald3Katja Fausser, “Towards European Historical Consciousness”, στο S. Macdonald (επι .), Approaches to European Historical Consciousness: Reflections and Provocations, Hamburg:Koerber Stiftung, 2000, σ.10 18 από το θήρα ά του. Γι’ αυτό και η διαδεδο ένη στροφή στην ιστορία, όχι τόσο ως εξηγητικό εργαλείο, αλλά ως συναίσθηση της ε πειρίας. Γι’ αυτό η στροφή αυτή περιλα βάνει το ιστορικό υθιστόρη α και το φίλ ή καταναλίσκει τα ιστορικά αναγνώσ ατα ως λογοτεχνικά αναγνώσ ατα.20 Η ιστορία γίνεται αντικεί ενο απόλαυσης, νοσταλγίας, πένθους. Αυτή επίσης είναι ια συ πληρω ατική άποψη για να δού ε το Μουσείο και το πρόβλη α που ας απασχολεί. Το ουσείο δηλαδή δεν θα το βρού ε όνο στο χάρτη της γνώσης και της ιδεολογίας. Θα το εντοπίσου ε επίσης στο χάρτη της καλλιέργειας των συναισθη άτων και της απόλαυσης. Στους χάρτες αυτούς, ερικά ουσεία, όπως το συγκεκρι ένο ουσείο της Ακρόπολης, παρα ένοντας εθνικά, ετασχη ατίζονται ταυτόχρονα και σε διαεθνικά (transnational). Από την άλλη εριά, αυτή η transnational προσέγγιση των ουσείων, χρειάζεται να πάρει υπόψη της τις ροές του τουρισ ού, τη διαφή ιση και την virtual παρουσία του ουσείου στον κυβερνοχώρο και στο χώρο των επιθυ ιών. 20 Jerome de Groot, Consuming History, Routledge, 2009.