Almanya'da Sosyal Politika-Sosyal Devlet

I SAYI/ISSUE:3 • ARALIK/DECEMBER • YIL/YEAR: 2020 • ISSN: 2687-4946 MAKALELER / ARTICLES ZUHAL İBİDAN TRACING THE IDEAL WORLD AND IDEAL INDIVIDUAL IN THE CITIZENSHIP COURSE-BOOKS OF THE OTTOMAN STATE OSMANLI DEVLETİ’NDE VATANDAŞLIK DERS KİTAPLARINDA İDEAL DÜNYA VE İDEAL BİREYİN İZİNİ SÜRMEK TARIK FİDAN ŞEYH VÂ’İZ-ZÂDE MUHAMMED HÂMİD DİVANI VE TOPKAPI SARAYI NÜSHASI SEYH VA’IZ-ZADE MUHAMMED HAMID'S DIVAN AND COPY OF TOPKAPI PALACE MEHTAP MÜÇÜK SİBİRYA SAHASI TÜRK DESTANLARINDA KAHRAMANA YARDIMCI KUŞLAR ÜZERİNE BİR İNCELEME MYTHOLOGICAL BIRDS WHICH HELP HERO IN TURKISH EPICS OF SIBERIAN REGION SİNEM ATAY KENTTE KADIN EMEĞİ: GÖNEN İĞNE OYASI ÖRNEĞİ URBAN FEMALE LABOUR: AN EXAMPLE OF GÖNEN NEEDLE LACE MEHMET SERHAN TEZGEÇ KİTAP OKUMA EYLEMİNİN METALAŞTIRILMASI: INSTAGRAM PAYLAŞIMLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME COMMODIFICATION OF THE ACT OF READING BOOKS: A RESEARCH ON INSTAGRAM POSTS MEHMET SİNAN TAM COVİD-19 SÜRESİNCE T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI YOUTUBE KANALINA İZLEYİCİ DÖNÜTLERİ VIEWERS’ FEEDBACK ON THE TURKISH MINISTRY OF HEALTH YOUTUBE CHANNEL DURING COVID19 PROCESS İSRAFİL KURALAY KAMUSAL TELEVİZYON YAYINCILIĞININ BELGESEL TÜRLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: TRT TELEVİZYON BELGESELCİLİĞİ THE IMPACT OF PUBLIC TELEVISION BROADCASTING ON DOCUMENTARY GENRES: THE CASE OF TRT DOCUMENTARY II EDİTÖRE MEKTUP / LETTER TO THE EDITOR MUHAMMET ENES KAYAGİL YOKSULLUĞU AZALTMADA DIŞ YARDIMLAR: AMAÇLAR VE TARTIŞMALAR MURAT KALKAN ALMANYA’DA SOSYAL POLİTİKA-SOSYAL DEVLET RÖPORTAJ / INTERVIEW AHMET GÜVEN TÜRKİYE’DE AKADEMİK BİLGİ ÜRETİMİ-2: HEDİYETULLAH AYDENİZ İLE AKADEMİK DERGİCİLİĞE EDİTÖR PENCERESİNDEN BAKMAK AHMET GÜVEN “ORTADOĞU ŞEKİLLENİRKEN” KİTABININ YAZARI RESUL YAVUZ İLE SÖYLEŞİ III HAKKINDA Düşünce ve Toplum Dergisi edebiyat, tarih, iletişim, iktisadi düşünce, sosyoloji, uluslararası ilişkiler, siyaset bilimi ve kamu yönetimi alanlarında özgün çalışmalara yer veren bir sosyal bilimler dergisidir. Dünyadaki güncel akademik literatürü ve tartışmaları ıskalamadan Türkiye’nin akademik bilgi birikimine katkı sağlamayı ve sorunlarına ışık tutmayı hedeflemektedir. Bu doğrultuda, nitelikli çalışmaları yayımlamayı amaçlayan Düşünce ve Toplum Dergisi bilim etiğine ve yayın ilkelerine bağlı kalmayı temel düstur edinmiştir. Düşünce ve Toplum Dergisi yılda iki defa Haziran ve Aralık aylarında elektronik ortamda yayımlanır. Dergide özgün araştırma makaleleri, derleme, kitap incelemesi, olgu sunumu ve sempozyum değerlendirmelerine yer verilir. Çalışmaların yayımlanma süreci, editör kurulunun ön değerlendirmesi, çift taraflı kör hakemlik yöntemiyle en az iki hakem değerlendirmesi ve editör kurulunun onayı şeklinde gerçekleşir. ABOUT Thought and Society is a social sciences journal that includes original studies in the fields of literature, history, communication sciences, economics, sociology, international relations, politics and public administration. The journal intends to contribute to Turkish academy and shed light on its problems by taking the current academic literature and debates into consideration. For this reason, Thought and Society, which aims to publish high-quality works, adopts following the ethics of science and remaining faithful to its publication policy as major principles. Thought and Society is an e-journal published biannually in June and December. It welcomes original research articles, review articles, book reviews, case studies and symposium commentaries. The publication process takes place in the following way: the initial evaluation by the Editorial Board, followed by double blind reviews by at least two reviewers, and the final approval by the Editorial Board. DÜŞÜNCE VE TOPLUM SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ SAYI/ISSUE:3 • ARALIK/DECEMBER • YIL/YEAR: 2020 Elektronik Yayın Adresi: www.dusuncevetoplum.org Sahibi / Publisher Ahmet GÜVEN Sunullah Mh. 920. Sk. Nu: 8/5 Bandırma/Balıkesir/Türkiye İletişim: dusuncevetoplum@gmail.com IV Baş Editör / Editor in Chief Dr. Ahmet GÜVEN Editörler / Editors Dr. Saim Çağrı KOCAKAPLAN Dr. Osman ÇALIŞKAN Dr. Musa BAYIR Dr. Serdar Oğuzhan ÇAYCIOĞLU İsmail DORU Esra TANİ Yasemin YILMAZ Yayın Kurulu / Editorial Board Prof. Dr. Ahmet TABAKOĞLU / Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Ahmet TAŞAĞIL / Yeditepe Üniversitesi Prof. Dr. Akif FARZALİYEV / St. Petersburg Üniversitesi Prof. Dr. Ali BÜYÜKASLAN / Medipol Üniversitesi Prof. Dr. Mahmut Hakkı AKIN / Necmettin Erbakan Üniversitesi Prof. Dr. Nihat ÖZTOPRAK / Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi Prof. Dr. Zaza TSURTSUMİA / St. King Tamar Üniversitesi Prof. Dr. Şükrü SİM / İstanbul Üniversitesi Doç. Dr. İsmail ŞAHİN / Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Doç. Dr. Ümran AY SAY / Marmara Üniversitesi Doç. Dr. Uğur DEMİR / Marmara Üniversitesi V 3. Sayının Hakem Kurulu Dr. Öğr. Üyesi Salih ARSLAN / Osmangazi Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Ömer AYDINLIOĞLU / Cumhuriyet Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Mehmet BÜYÜKAFŞAR / Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Halil Emre DENİŞ / Hakkâri Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi İhsan EKEN / Medipol Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Nusret GEDİK / Marmara Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Bekir GÜNDOĞMUŞ / Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Yalçın LÜLECİ / Marmara Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Yunus NAMAZ / Fırat Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Bahar TUGEN ÖZTÜRK / İnönü Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Metin SAMANCI / Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Mehtap SOLAK SAĞLAM / Pamukkale Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Adnan UZUN / Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Dr. Serkan BAYRAKCI / Marmara Üniversitesi Dr. Abdullah Selim DOĞAN / Yalova Üniversitesi Dr. Muhammet Enes KAYAGİL / İstanbul Üniversitesi Dr. Mustafa Ali MİNARLI / Marmara Üniversitesi Dr. Süheyla Nil MUSTAFA / Marmara Üniversitesi Dr. Fazıl ÖZDAMAR / Ege Üniversitesi Dr. Müge TELCİ ÖZBEK / Işık Üniversitesi Dr. Gül Dilek TÜRK / Adnan Menderes Üniversitesi VI İçindekiler / Contents IX 1 25 EDİTÖRDEN ZUHAL İBİDAN Tracing the Ideal World and Ideal Individual in the Citizenship Course-Books of the Ottoman State Osmanlı Devleti’nde Vatandaşlık Ders Kitaplarında İdeal Dünya ve İdeal Bireyin İzini Sürmek TARIK FİDAN Şeyh Vâ’iz-Zâde Muhammed Hâmid Divanı ve Topkapı Sarayı Nüshası Seyh Va’iz-Zade Muhammed Hamid's Divan and Copy of Topkapı Palace 41 MEHTAP MÜÇÜK 68 SİNEM ATAY 90 MEHMET SERHAN TEZGEÇ Sibirya Sahası Türk Destanlarında Kahramana Yardımcı Kuşlar Üzerine Bir İnceleme Mythological Birds Which Help Hero in Turkish Epics of Siberian Region Kentte Kadın Emeği: Gönen İğne Oyası Örneği Urban Female Labour: An Example of Gönen Needle Lace Kitap Okuma Eyleminin Metalaştırılması: Instagram Paylaşımları Üzerine Bir İnceleme Commodıfıcatıon Of The Act Of Readıng Books: A Research On Instagram Posts VII 116 140 161 167 171 MEHMET SİNAN TAM Covid-19 Süresince T.C. Sağlık Bakanlığı Youtube Kanalına İzleyici Dönütleri Vıewers’ Feedback on the Turkish Ministry of Health Youtube Channel During Covıd-19 Process İSRAFİL KURALAY Kamusal Televizyon Yayıncılığının Belgesel Türleri Üzerindeki Etkisi: TRT Televizyon Belgeselciliği The Impact of Public Television Broadcasting on Documentary Genres: The Case of TRT Documentary MUHAMMET ENES KAYAGİL Yoksulluğu Azaltmada Dış Yardımlar: Amaçlar ve Tartışmalar Editöre Mektup MURAT KALKAN Almanya’da Sosyal Politika-Sosyal Devlet Editöre Mektup AHMET GÜVEN Türkiye’de Akademik Bilgi Üretimi-2: Hediyetullah Aydeniz ile Akademik Dergiciliğe Editör Penceresinden Bakmak Röportaj 203 AHMET GÜVEN “Ortadoğu Şekillenirken” Kitabının Yazarı Resul Yavuz ile Söyleşi Röportaj-Kitap Tanıtımı VIII Düşünce ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi • ISSN: 2687-4946 •Sayı/Issue:3 • Aralık/December • Yıl/Year: 2020 • ss/pp. 167-170 EDİTÖRE MEKTUP I ALMANYA’DA SOSYAL POLİTİKA-SOSYAL DEVLET Murat KALKAN* Sayın Editör; Alman Şansölyesi Otto von Bismarck idaresindeki hükümetin 1883 yılında sosyal sigorta uygulamalarını başlatmasıyla piyasa ekonomisinin devlet eliyle ilk defa sosyal olarak şekillendirilmesinin gerçekleştiği bilinen bir husustur (Freier & Rauschhofer, 1984, s. 219). Bu çerçevede yaşanan gelişmeler ise Almanya’yı sosyal politika-sosyal devlet tarihi açısından önemli bir ülke haline getirdiği gibi bu konulara dair uygulamalarda, araştırmalarda ve de en önemlisi tartışmalarda dikkatle takip edilen, örnek alınan bir konuma taşımıştır. 1911 yılında yayınlanan ‘Sozialpolitik’ adlı eseriyle sosyal politikanın bir bilim disiplini olarak ele alınışını başlatan Otto von Zwiedineck-Südenhorst’un (Tuna & Yalçıntaş, 2011, s. 29) veciz bir ifâdesine göre sosyal politika toplumsal amaçlara sürekli olarak ulaşmayı güvence altına almaya yönelmiş bir politikadır (Zwiedineck-Südenhorst, 1911, s. 38). Dolayısıyla sosyal politika; farklı kurumlar, kuruluşlar ve aktörler tarafından sağlanan ya da sunulan çok sayıda tedbir, yardım ve hizmetten oluştuğu gibi ortaya çıkardığı yapı da aynı zamanda bir sosyal devlet (refah devleti) olarak tanımlanmaktadır (Bäcker vd., 2010, s. 44). Sosyal devlet tabiri demokratik devletin ekonomik ve sosyal hayatta oynadığı aktif, yaratıcı rolün bir ifadesi olmakla birlikte aynı zamanda gelişmiş kapitalist piyasa ekonomisini sosyal dengeleme prensibi ile birleştiren tarihi-somut bir toplum tipini de karakterize etmektedir. Bu bakımdan da sosyal devletin yapısal unsurları, tekil sosyal * Arş. Gör., İstanbul Üniversitesi, murat.kalkan@istanbul.edu.tr, Orcid: 0000-0002-7079-5238 Editöre Mektup www.dusuncevetoplum.org Murat KALKAN politika tedbirlerinin ve sosyal güvenlik sisteminin ötesine geçmektedir. Öyle ki bu alan emek piyasası ile çalışma ilişkileri ve şartlarının hukuki düzenlemelerinden, işçi işveren meselelerine, emek piyasası politikaları ile istihdam politikalarına ve oradan da mesleki eğitim olmak üzere birçok alt dalı inceleme konusu içine almaktadır (Bäcker vd., 2010, s. 44). Sosyal devlet ilkesi -anayasal düzen ve toplumun tüm üyeleri için geçerli ekonomik fırsatlar çerçevesinde- devleti şahsi özgürlük, iş ve meslek seçme serbestliği, kişiliğin serbest gelişimi, eşit muamele ve fırsat eşitliği gibi temel hakların kullanılması için gerekli olan maddi ön şartları oluşturmaya mecbur kılmaktadır. (Althammer & Lampert, 2014, ss. 7–8). Bu çerçevede bakıldığında sosyal devlet ilkesinin Almanya’da Anayasa’nın 20. maddesinde ‘Almanya Federal Cumhuriyeti demokratik ve sosyal bir federal devlettir.’ denilmek suretiyle anayasal güvence altına alındığı görülmektedir (Gerlach, 2002, s. 62). Bu noktada Federal Almanya Cumhuriyeti'nde ‘sosyal’ kavramının ve işaret ettiği mananın, siyasi kültürün ve devlet yapısının kurucu bir parçasını teşkil ettiğini belirtmek gerekmektedir (Butterwegge, 2018, s. 9). Bu sebeple de diğer batı ülkelerinde gelir, sağlık, barınma ve eğitim boyutlarında hayat fırsatlarını teşvike hizmet eden hükümet tedbirlerini/uygulamalarını tanımlamak için refah devleti genel terim haline gelmişken Almanya’da ağırlıklı olarak sosyal devlet kavramı kullanılmakta, sosyal piyasa ekonomisi veya sosyal hukuk devletinden bahsedilmektedir (Alber, 1989, s. 783). Sosyal devlet gelişmiş kapitalist piyasa toplumlarının ve demokrasilerinin evrensel bir özelliği olmakla beraber bir tane sosyal politika ve/veya bir tane sosyal devlet şeklinden bahsetmek söz konusu değildir. Çünkü her ülkede kurumsal düzenlemeler, faydalanan kişi sayısı, kapsanan riskler ve problem alanları, ilkeler, faydalanıcıların hukuki statüsü ile faydalanma seviye ve şartları farklı olabilmektedir (Bäcker vd., 2010, s. 49). Nitekim karşılaştırmalı sosyal devlet (refah devleti) çalışmalarında yer alan sınıflandırmalara bakıldığında Almanya’nın çoğunlukla şu üç başlık altında ele alındığı görülmektedir: Bismarck Refah Devleti Modeli, Kıta Avrupası Refah Devleti veya Muhafazakâr Refah Rejimi (Blank, 2011, s. 58). Aslında veciz bir ifâdeyle piyasa ekonomisi odaklı bir refah devletinin Alman modeli olan sosyal devlet yaklaşımının Federal Almanya Cumhuriyet'inde saygın bir refah düzeyine sahip, nispeten barışçıl bir sistem kurmayı başardığı gibi (Peschke, 2004, s. 24) sosyal güvenliğe ağırlık veriyor 168 Almanya’da Sosyal Politika-Sosyal Devlet olması sebebiyle de bazen bir sosyal güvenlik devleti olarak anıldığını da belirtmekte fayda vardır (Sesselmeier, Somaggio, & Yollu, 2006, s. 7). Almanya -anayasada ifadesini bulduğu üzere- demokratik, sosyal ve federal bir cumhuriyet şeklinde yapılandırılmış olmasına rağmen sosyal politika kararlarında federal yönetimin ağırlığının eyalet parlamentoları/hükümetleri ile yerel yönetimlere kıyasla ciddi ölçüde fazla olduğu görülmektedir. Bu bakımdan da eyalet idareleri ile yerel yönetimlerin sosyal politikasının sorumluları olmaktan ziyade organları/yürütücüleri olarak öne çıktığını söylemek lazımdır. Ayrıca Almanya’da bağımsız sosyal politika organları olarak nitelendirilen Bağımsız (Sosyal) Refah Bakımı Birlikleri adı altında toplanan örgütlerin de (Alman Kızılhaç Örgütü vb.) Alman sosyal sisteminin temel direklerinden biri olarak önemli görevler üstlendiğini ifade etmek lazımdır (Althammer & Lampert, 2014, ss. 414-416). Sosyal politikanın ve sosyal devletin özel bir şekilde hayata geçirilişi aslında sosyal ayrışmalar ile siyasi çatışmalar ve uzlaşmaların sonucudur; dolayısıyla sosyal devletin bugünlere gelişi otomatik ve lineer bir seyir takip ederek olmamıştır. Geçmişe ve bugüne küçük bir bakışın gösterdiği gibi sosyal politika hizmetlerinin/faydalarının nicel veya nitel gelişme aşamalarının yerini nicel veya nitel parçalanma aşamalarının da almasa söz konusu olabilmektedir. Bununla birlikte Almanya’da Anayasa’nın sosyal devletin radikal bir şekilde çözülmesine (reforma tabi tutulmasına) ve ortadan kaldırılmasına izin vermediği, sosyal devlet ve toplum düzenin oluşturulması ve korunmasına adandığını söylemek lazımdır. (Bäcker vd., 2010, ss. 71–72). Ancak bu duruma rağmen Almanya’da bir müddettir siyaset(çiler) eliyle sosyal devletin ‘yeniden organize edilmeye’ veya ‘küçültülmeye’ çalışıldığı da dillendirilmektedir. Bu çerçevede ülkede eski bir geçmişe sahip olan sosyal politika-sosyal devlet uygulamalarının başta Hartz ve Agenda-2010 Reformları olmak üzere yaşanan bazı gelişmelerin etkisiyle (Butterwegge, 2018, s. 9) hem siyasi alanda hem de toplum düzeyinde ciddi tartışmalara konu olduğu da bilinmekteyse de netice olarak bir paradigma değişikliğinin mi yaşandığı yoksa zaman içerisinde ortaya çıkan yeni şartlara uyarlamaların mı gerçekleştirildiği hakkında henüz fikir birliğine varıldığını söylemek mümkün değildir. 169 Murat KALKAN KAYNAKÇA Alber, J. (1989). Die Bundesrepublik Deutschland im internationalen Vergleich. N. Blüm & H. F. Zacher (Ed.), 40 Jahre Sozialstaat Bundesrepublik Deutschland (ss. 783– 795). Baden-Baden: Nomos Verlagsgesellschaft. Althammer, J. W., & Lampert, H. (2014). Lehrbuch der Sozialpolitik (9. bs.). SpringerLehrbuch. Berlin, Heidelberg: Springer Gabler. Bäcker, G., Naegele, G., Bispinck, R., Hofemann, K., & Neubauer, J. (2010). Sozialpolitik und soziale Lage in Deutschland: Band 1- Grundlagen, Arbeit, Einkommen und Finanzierung (5. bs.). Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften. Blank, F. (2011). Soziale Rechte 1998-2005: Die Wohlfahrtsstaatsreformen der rotgrünen Bundesregierung. Sozialpolitik und Sozialstaat. Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften. Butterwegge, C. (2018). Krise und Zukunft des Sozialstaates (6. bs.). Wiesbaden: Springer VS. Freier, U., & Rauschhofer, G. (1984). Atlas Wirtschaftslehre. Wiesbaden: Gabler Verlag. Gerlach, I. (2002). Bundesrepublik Deutschland: Entwicklung, Strukturen und Akteure eines politischen Systems (2. bs.). Lehrtexte Politik. Opladen: Leske+Budrich. Peschke, R. (2004). Moderne Dienstleistungen am Arbeitsmarkt: Eine Bestandsaufnahme und kritische Sichtung der Lösungsansätze der Hartz-Kommission. München: Universität der Bundeswehr München – Fakultät für Pädagogik, Sesselmeier, W., Somaggio, G., & Yollu, A. (2006). Mögliche Implikationen der gegenwärtigen Arbeitsmarktreformen für die zukünftige Entwicklung der Arbeitslosenversicherung. Düsseldorf. Tuna, O., & Yalçıntaş, N. (2011). Sosyal siyaset. İstanbul: Filiz Kitabevi. Zwiedineck-Südenhorst, O. v. (1911). Sozialpolitik. Leipzig und Berlin: B. G. Teubner. 170