Ayşe Özmak Mercan* KENT ve SANAT Bir kent içinde neler barındırır? Binaları, caddeleri, parkları, hayvanları, insanları vs. ... Bunun dışında neler var? Bakkalı, simitçisi, iş adamı, esnafı, mühendisi, sanatçısı... 1990 da (daha az büyük kent havasının olduğu yıllarda yani) ayrıldığım ve 2014 de geri döndüğüm kent-Antalya' da diğer kentlerden farksız bir şekilde bunları içinde barındırmaktadır. Kent her şeyi ile bir bütün olarak nefes almaktadır. Sanatçıların da bu bütünün fedakar ve cefakar bir parçası olarak varlıkları sıklıkla hissedilmektedir. Hayatın farklı pencerelerinden, farklı açılarından, farklı yönlerinden bakmasına rağmen bir çok sanatçı bu kentin havasını ortak soluyarak eserlerini üretmektedir. Farklı bakış açılarına rağmen ortak paydalarda kesişen yaşam noktaları ve heyecanlar da buluşulmuştur illa ki. Hatta farklı zamanlardaki, farklı yıllarda ki yaşamlarla kesişmiştir heyecanlarımız. Tıpkı benim bugün Tophane Çay Bahçesinden deniz manzarasına bakarken duyduğum büyük heyecanı, 1938 yılında Ressam Cemal Tollu' nun da hissederek tuvaline yansıttığını bilmek gibi. Cemal Tollu, erken dönem Cumhuriyet politikası gereği 1938-1943 yıllarında düzenlenen "yurt gezileri" kapsamında Anadolu' yu ve insanını tanımak, resmetmek için görevlendirilmişti. Bir tek Tollu değildi tabi, yurt gezilerinde bir çok ressam görevlendirilmişdi. Bu yurt gezileri için görevlendirilen; Abidin Dino, Ali Karsan, Ayetullah Sümer, Cevat Dereli, Malik Aksel, Refik Epikman, Sabiha Bozcalı, Seyfi Toray, Turgut Zaim, Zeki Faik İzer, Ahmet Hakkı Anlı, Arif Kaptan, Bedri Rahmi Eyüpoğlu, Cemal Tollu, Edip Hakkı Köseoğlu, Eşref Üren, Halil Dikmen, Hamit Görele, Hikmet Onat, İbrahim Çallı, Kemal Zeren, Melahat Ekinci, , Nurullah Berk, Saip Tuna, Selim Turan, Şefik Bursalı, Şeref Akdik, Zeki Kocamemi, Saim Özeren, Sami Yetik, Feyhaman Duran, Ali Avni Çelebi, Mahmut Cuda, Cevat Coşkun, Elif Naci, Nurettin Ergüven, Nusret Karaca, Sami Lim, Sadık Göktuna, Refia Edren, Ali Rıza Beyazıt, Salih Urallı, Abit Elder, Avni Arbaş, Celal Uzel, İlhami Demirci ve Cemal Bingöl gibi Türk resim sanatının önde gelen sanatçıları idi. Yurt gezileri kapsamında her yıl on ressamın çeşitli illere dağıldığı ve resimler yaptığı bilinmektedir. Antalya' nın dışında Edirne, Bursa, Konya, İzmir, Gaziantep, Malatya, Trabzon, Rize, Erzurum’a gönderildiler. Bu süreç de yaklaşık kırk sekiz ressamın altmış üç kente gönderilerek, altı yüz yetmiş beş eser ürettiği tahmin edilmektedir. Ancak o * Ressam, Resim öğretmeni, Araştırmacı Yazar yılların şartlarında sağlıklı bir kayıt, arşiv, koruma ve saklama yapılamadığından eserlerin sayısı hakkında kesin bilgi olmadığı gibi, eserlerin de büyük bir kısmı da kaybolmuştur. Amaç ne idi peki? Halka resim, heykel gibi plastik sanatları tanıtmak, sanatçı ve halkın yakınlaşmasını sağlamak istenilmiştir. Dönemin iktidarı, gezilerin ardından sergiler ve yarışmalar düzenlemiş, bununla da kalmayıp eserleri satın alarak resmi kurumların duvarlarına asılmasını sağlamıştır. Böylece, hem sanatçıya maddi ve manevi destek olunmuş, hem de sanatın gelişmesine de öncülük yapılmıştır. Cemal Tollu aslında bir atölye ressamıdır. Atölyesinde figür ve portre çalışmaktadır. Yurt gezileri kapsamında geldiği Antalya' da ise doğa ile iç içe kalarak, manzara resimleri yapmıştır. Eski eserlerine nazaran daha canlı renkler kullanmıştır. Daha ferah ve hareketli eserler üretmiştir. Sağlam deseni, kurgucu ve birleştirici tekniği ile yöresel renkleri ustaca birleştirmiştir. Ayrıca, Cemal Tollu bu gezilerde on dokuz resim yaparak en fazla eserle dönen kişi olduğu bilinmektedir. Tollu' nun Antalya gezisinde yaptığı eserleri şunlardır; "Tophane Bahçesinde Akşam", "Rumkuş", "Liman ve Un Fabrikası", "Akköprü Ziraat İstasyonunda Fidanlı Bir Yol", "Akköprü Ziraat İstasyonunda Köylüler", "Kuyulu Kahve" "Köprü Çayı", "Limanda Fırtına", "Antalya Limanı", "Antalya Feneryolu", "Alanya", " Alanya kale İçinden", "Bir Sokak", "Antalya Ağaçlı Bir Köşe", "Manavgat Nafia Köprüsü", "Manavgat Vadisi" Tollu ayrıca Burdur insanını gündelik yaşamını konu alan resimlerde yapmıştır. Burdur Gölü kıyılarında kendir söken kadınları, hasat yapan köylüleri de resmetmiştir. Bunlardan bazıları "Kendir Söken Kadınlar", "Manastır Mahallesi", "Burdur", "Divanbaba Cami", "Bucaklı Kızlar", "Bucak' ta Manzara", "Bucak' ta Sokak", "Kestel Kapı", "Bucak", "Pülümürlü Mustafa", "Burdur' da Yol" resimlerine örnektir. Sonuç itibarı ile, Antalya bir zamanlar bir ressamı ağırladı. Cemal Tollu' yu. O' da kendi bakış açısıyla ürettiği eserleri ile geriye dönemin ruhunu yansıtan, kent belleğini tetikleyen eserler bıraktı. Antalya ise, o günden bu güne değişen kent dokusu ve toplumsal yapısı ile bir çok sanatçıya ilham vermeye ve modellik yapmaya devam etmiştir, edecektir. Resim 1: "Tophane Bahçesinde Akşam" Resim 2: "Burdur" 33x46 cm. T.Ü.Y.B. Resim 3: " Hasat" Resim 4: "Kendir Söken Kadınlar" 33x41 cm. A.Ü.Y.B Resim 5: "Limanda Fırtına" 50x65 cm. T.Ü.Y.B Resim 6: "Antalya' da Ağaçlı Bir Köşe" T.Ü.Y.B. Resim 7:"Antalya' dan" Resim 8: Akköprü Ziraat İstasyonunda Köylüler Kaynakça: TANSUĞ Sezer, Çağdaş Türk Sanatı, Remzi Kitabevi KESKİN Candaş, "Yurdu Gezen Ressamlar", SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2012 BERK Mustafa, "Yurt Gezileri Ve Resim Sanatına Yansımaları" Mimar Sinan GSF Y. Lisans tezi HIZLAN Doğan, https://www.hurriyet.com.tr/