Küresel Ekonomi

Yılın son aylarına girdiğimiz bu günlerde küresel ekonomiye yön veren en önemli dört merkez bankası başkanı bir araya geldi. Avrupa, İngiltere, ABD ve Japonya merkez bankası başkanları, Almanya'nın Frankfurt kentinde düzenlenen "Politikanın kalbinde: Merkez bankası iletişiminde mücadeleler ve fırsatlar" temalı konferansta buluştular. FED Başkanı Janet Yellen, konferansta yaptığı konuşmada, FED'in gelecekteki ekonomi politikalarının belirlenmesi konusundaki yönlendirmenin her zaman faydalı olduğunu, ancak bunun ekonomideki genel görünüme ve koşullara bağlantılı olması gerektiğini vurguladı. Merkez Bankalarının kamu ve piyasalar ile nasıl iletişim kurulması gerektiğine odaklanılan panelde, Avrupa Merkez Bankası (AMB) Başkanı Mario Draghi ise AMB'nin ileriye dönük "Sözlü Yönlendirme" politikalarının başarılı olduğunu belirtti. "Sözlü yönlendirmenin değişik kısımlarının (bir tarafta faiz ve diğer tarafta varlık alımları) sinerji içinde hareket edeceği ve böylelikle her birinin diğerinin etkisini çoğaltabileceği bir çerçeve formülle ettik" dedi. Japonya Merkez Bankası (BOJ) Başkanı Haruhiko Kuroda, iletişimde yanlış anlamaları önlemek için en iyi yolun basit mesajlarla açıklama yapmak olduğunu söylerken; İngiltere Merkez Bankası (BOE) Başkanı Mark Carney de, yatırımcıların yanı sıra kamuoyunun geniş kesimleriyle ilişki kurmanın önemine değindi.1 Konferansın belki de en önemli çıktısı "Sözlü Yönlendirmeler ve Algı Yönetimi" konularında adeta itirafların gelmesi oldu. Dört merkez bankası başkanı da dünya ekonomisinin neredeyse tamamen algı ile yönetildiğini ve bunun da bir başarı olduğunu söylediler. Uzun zamandır bizim de yazılarımızda sözünü ettiğimiz FED'in faiz artışı kararlarının beklenmesi, faiz arttı mı artacak mı beklentileri piyasaları olukça etkiliyor.

Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika (BRICS) tarafından ortaklaşa kurulan Yeni Kalkınma Bankası (YKB), Temmuz 2015 itibariyle Şanghay'da resmi olarak faaliyete geçti. Rusya'ya bağlı Başkurdistan Cumhuriyeti'nin başkenti Ufa'da 8-9 Temmuz'da düzenlenen BRICS Liderler Zirvesi'nde, IMF ve Dünya Bankası’na alternatif olacak Yeni Kalkınma Bankası’nın açılması ile ilgili olarak anlaşmaya varıldığı açıklandı. Daha önce adı BRICS Kalkınma Bankası olarak düşünülen banka, isim değişikliğine giderek Yeni Kalkınma Bankası adı ile faaliyetlerine başladı. Çok uluslu olarak hizmet veren banka, Amerikan ve Avrupa finansal yapılanmalarına alternatif olmayı hedefliyor. YKB’nin şimdilik 50 milyar dolar olan ama ilerleyen dönemde 100 milyar dolara ulaşacak olan başlangıç sermayesinin, BRICS ülkeleri arasındaki dağılımı ise şu şekilde belirlendi: En büyük katkıyı 41 milyar dolarla Çin yapıyor. Brezilya, Hindistan ve Rusya’nın 18'er milyar dolar koyarak ortak olduğu bankaya, Güney Afrika Cumhuriyeti ise başlangıçta 5 milyar dolarlık bir katkı sağlayacak.

The New Development Bank (NDB) which is established jointly by Brazil, Russia, India, China and the South Africa (BRICKS), has started its operations officially in July 2015 in Shanghai. Between 8 and 9 July, at the BRICS Leaders' Summit, held in Ufa which is the capital city of Republic of Baskurdistan that depends on Russia, it was announced that they agreed on to open New Development Bank which will be an alternative to IMF and the World Bank. They decided to change the bank’s name as New Development Bank which was considered as BRICS Bank before and it has started to its’ activities. Serving as a multinational bank, it aims to be an alternative for American and European financial structuring. The distribution of the original capital of NDB in BRICS countries that is 50 billion dollars for the beginning but will be increased to 100 billion dollars in the future is like this: The majority of the contribution belongs to Chine with the amount of 41 billion dollars. Brazil, India and Russia put 18 billion dollars for each of them while South Africa is giving 5 billion dollars.

Asya Altyapı Yatırım Bankası (AAYB) Asya’da finans alanında, bölgesel bir oluşum
olarak dikkat çekiyor. Bankanın, Batılı bankacılık sektörüne alternatif bir oluşum olarak
Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) bölgedeki ekonomik etkisini azaltmayı hedeflediği
belirtiliyor. Çin, bu bankanın kuruluşuna öncülük ederek özellikle Dolar, Euro ve New
York Bankacılık Sektörünün etkisini azaltarak, kendi para birimi olan Yen’in kullanımda
olduğunu göstermeye çalışıyor.

Son yıllarda dünyanın ikinci en büyük ekonomisi haline gelen Çin ile stratejik olarak bölgesel öneme sahip olan Türkiye arasında, yeni diplomatik ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi önem arz ediyor. Bu gelişmelere en yeni örnek, dünyanın bankacılık devi Çin Endüstri ve Ticaret Bankası’nın -Industrial and Commercial Bank of China (ICBC)- Türkiye’de Tekstilbank’ın yüzde 75,5’ini alarak Türk Bankacılık Sistemine giriş yapan ilk Çin bankası olmasıdır. 29 Nisan 2014 tarihinde, Kamu Aydınlatma Platformu’nda (KAP) yayınlanan açıklamada, Tekstilbank’ın yüzde 75,5 payının 2014 rakamları ile toplam 668,8 milyon lira bedelle ICBC'ye satılması konusunda anlaşmaya varıldığı duyurulmuştu. Bu anlaşma, 22 Mayıs 2015 tarihinde Çırağan Sarayı’nda yapılan bir törende, başlama vuruşuyla hayata geçirildi.

In recent years, it is very important to develop new diplomatic and economic relations between Turkey and China which has become the world's second largest economy and has a strategic regional importance. The most recent example of these developments is, the world's giant bank, Industrial and Commercial Bank of China's (ICBC) entering the Turkish banking system by buying 75.5 percent shares of Tekstilbank, and becoming the first Chinese bank in Turkey. On 29 April 2014, the Public Disclosure Platform (PDP) published a statement, saying it has been agreed that 75.5 percent share of Tekstilbank is sold to ICBC with the total sales price of 668.8 million pounds with the figures of 2014. The agreement was launched with the kickoff meeting on 22 May 2015 with a ceremony held at the Çırağan Palace.

Ekonomik ortamın özellikle gelişmekte olan ülkelerde güçlü bir şekilde bozulduğu, gelişmiş ülkelerde ise büyük oranda değişmediği ancak jeopolitik ve siyasi gelişmeler nedeniyle tedirginlik olduğu gözlemleniyor. Mevcut ticaret engelleri ise dünya ticaretinde daha da zayıf bir büyüme beklentisine neden olarak gösteriliyor. Kısa vadede bu engellerin ortadan kalkmayacağını düşünen ekonomistler, küresel ticaretin ve yatırımların karşılıklı gümrük tarifeleri ile yavaşlamaya başladığına dikkat çekiyorlar. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), dünya ekonomisi için 2018 büyüme tahminini yüzde 3,7’de tutarken, 2019'a ilişkin büyüme tahminini 0,2 puan düşürerek yüzde 3,5 olarak açıkladı. OECD, Avrupa ve Ortadoğu’da politik ve jeopolitik belirsizliklerin arttığını, Çin ekonomisinde ise sert yavaşlamanın ekonomileri vurabileceğine dikkat çekti.  Gelişmiş ülkelerde ağırlığını koruyan işsizlik sorunu ise özel tüketimin yavaşlaması nedeniyle devam ediyor.

2015’in ikinci çeyreği biterken dünya ekonomisinde dalgalanmalar devam ediyor. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Merkez Bankası (FED) faiz artırımı, ABD dolarındaki hareketlilik, gelişmekte olan ülkelerin borçlanma maliyetindeki artış, Avrupa Birliği (AB) ekonomisinde toparlanma sinyalleri, büyüme beklentilerinde aşağı yönde revizyonlar, petrol fiyatları, Türkiye’de seçim ekonomisinden kaynaklanan belirsizliğin düzeltilmesi yönündeki beklentiler ve mecliste yeni dönem takip ettiğimiz konular arasında yerini alıyor.

2016 yılının ilk çeyreğinde ekonomideki büyümenin “sönük” olmasından ziyade bu durumun “kalıcı“ olması endişeleri artırıyor. "En endişelendirici risk" olarak, gelişen ülke ekonomileri öncülüğünde yaşanabilecek bir “küresel ekonomik daralmaya” dikkat çekiliyor. Amerikan Merkez Bankasının (FED) beklenen faiz artış kararı, İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden (AB) çıkma ihtimali (Brexit), büyüme rakamlarındaki dalgalanmalar, AB ekonomisinde iyileştirme çalışmaları, petrol fiyatlarında yukarı yönlü hareketlenmeler, dolarda istikrarın sağlanması konuları ile jeopolitik risklerle başa çıkmak için alınan önlemler, yine ekonomi gündeminde öne çıkan başlıklar oluyor.

Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) 2016 yılı için büyüme rakamlarının, 2008 küresel krizinden beri en düşük büyüme hızına gerileyeceğini açıkladı. Küresel ekonomide düşük büyüme tuzağından çıkılması için çare arayan dünya liderleri, 4-5 Eylül tarihlerinde Çin’in Hangzhou kentinde 11. kez düzenlenen G20 Zirvesi’nde bir araya geldiler. Zirvede uluslararası ticaret ve kalkınmanın canlandırılması, yoksulluğun ortadan kaldırılması, kapsayıcı ve sürdürülebilir küresel kalkınma, yenilikçi ekonomik büyüme, terörle ortak mücadele ve istihdamın artırılması vurgusu yapıldı.Dünyanın en büyük ekonomisi olan Amerika Birleşik Devletleri (ABD), beklenenden fazla büyüyerek yüzde 1,4 ile hızlı bir büyüme gerçekleştirdi. Avrupa Birliği (AB) ile ABD arasındaki Volkswagen’in emisyon cezası ile başlayan Apple’a 13 milyar Euro ve Deutsche Bank’a 14 milyar Euro ceza kesilmesiyle karşılıklı restleşmeye dönüşen ticaret krizi, 185 ülkenin CEO’larının Avrupa’da ödedikleri vergilerin araştırması önerisine kadar vardı.26-28 Eylül tarihlerinde Cezayir'de petrol piyasasının genel durumunu değerlendirmek üzere bir araya gelen Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) üyesi olan ve olmayan petrol üreticisi ülkeler, günlük petrol fiyatlarındaki düşüşü sabitlemek amacıyla üretimi 32.5-33 milyon varilde dondurma kararı aldı. Türkiye, kredi derecelendirme kuruluşları ile mücadelesine ekonomide yatırım ve kalkınma hamleleriyle cevap veriyor.

Dünya ekonomisinde canlanmaya işaret eden ekonomistler, Gelişmekte Olan Ülkelerin 2017’de yüzde 4,8, önümüzdeki yıl ise yüzde 4,9 büyüyeceğini öngörüyorlar.International Institute of Finance’in aylık hesaplamalarına göre 2010 yılından beri yani uzunca bir aradan sonra,küresel ticarette önemli rol oynayan Güney Kore ve Tayland gibi Gelişmekte Olan Ülkeler’de büyüme rakamları olumlu seyretmeye başladı.Euro Bölgesi’nde enflasyon ve ekonomikaktivite beklenenden hızlı bir toparlanma gösteriyor. Türkiye ekonomisi de 2016 son çeyreğinde yüzde 3,5 ilebeklentilerin üzerinde büyüyerek, yılı yüzde 2,9’luk bir büyüme oranı ile bitirdi.

Her yıl İsviçre’nin Davos kasabasında gerçekleştirilen Davos Zirvesi, bu yıl da öne çıkan başlıklar ve konukları yine ekonomi gündeminde ses getiren toplantılarla tamamlandı. 1971 yılında Avrupa Ekonomik Forumu adıyla birkaç akademisyen ve iş adamının başlattığı beyin fırtınaları, 1974’de siyasilerin de toplantılara davet edilmesiyle kapsamını genişletti. 1987’de ise Dünya Ekonomik Forumu adıyla toplanmaya başlayan dünyanın önde gelen iş adamları, siyasetçileri dünyanın en önemli sorunlarına çözüm arayışına girdiler. Her yıl İsviçre’nin Davos kasabasında yapıldığı için Davos Zirvesi olarak anılan bu toplantılara sanatçılar, kanaat önderleri, gazeteciler ve bürokratlar da katılıyor. Değişik güvenlik seviyelerinde yapılan toplantılar oluyor. Kamuya açık yapılanların yanı sıra özel davetiyelerle aylar öncesinden rezervasyonları yapılan, oldukça yüksek ücretler ödenerek katılım sağlanabilen ve gizlilik seviyesi yüksek toplantılar da gerçekleştiriliyor. Davos Zirvesi bağımsız bir platform olarak değerlendiriliyor. Her yıl düzenlenen Davos toplantılarından çok önemli kararlar veya yaptırımlar çıkmıyor. Ancak, şimdiye kadar çıkan en önemli karar nedir, diye sorulacak olursa; BRICS Ülkeleri (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika) tarafından, Uluslararası Para Fonu (IMF)’ye rakip olabilecek Kalkınma Bankası’nın temelleri yine bir Davos Zirvesi’nde atılmıştı.

Dünyanın önde gelen ekonomilerinden ABD, AB ülkeleri ve Japonya, 2016 yılına krizle değil durgunlukla girdiler. 2015 yılı boyunca konuşulan “Yeni bir kriz mi söz konusu?”  sorusunun cevabı, aslında 2008 krizinin tekrarı değil ancak uzun süreli bir durgunluğa girilmiş olmasındadır. Batılı ekonomiler, özellikle 2008 krizi öncesindeki büyüme potansiyellerine ulaşamıyorlar. Birçok faktör arasından öne çıkan unsur ise petrol fiyatlarındaki düşüş; petrol üreten ülkelerin gelirlerindeki azalma, bu ülkelerin mal aldığı diğer ülkelerin ekonomilerine olumsuz etki olarak yansıyor. Hem petrol ihraç eden hem de bu ülkelerden mal alan ülkelerde ortaya çıkan milli gelirdeki bu düşüş, bütçe açıklarına, büyüme rakamlarında yavaşlamaya, işsizlik oranlarında artışa ve ekonomilerde durgunluğa yol açıyor. BP ve Shell gibi dünya devi petrol şirketlerinde binlerce kişinin işten çıkarılacağı yönünde haberler piyasalarda tedirginliğin artmasına neden oluyor.

Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) yayınladığı nisan ayı Dünya Ekonomik Görünüm Raporu'na göre, küresel ekonominin 2017 yılında yüzde 3,5 oranında büyümesi öngörülüyor. Önceki büyüme beklentisi yüzde 3,4 olan IMF, finansal piyasalarda ve imalat sanayi ve ticarette beklenen toparlanmanın olumlu etkisiyle, gelişmiş ve de gelişmekte olan ülkelerin büyümesinin sürdüğünü belirtti. Küresel ölçekte; korumacı eğilimler, yurtdışına yatırım iştahının azalması, ABD'de faiz artışının beklenenden çabuk olması, Doların güçlenmesinin gelişen ekonomileri zora sokması, gelişmiş ülkelerde ortaya çıkacak aşırı finansal risk alma iştahı, Çin'in finansal olarak riskli hale gelmesi, bazı gelişen ülkelerdeki iç talep zayıflığı, jeopolitik riskler-terörizm " risk unsuru " olarak sayıldı ve bunların birbirleriyle etkileşiminin de " ayırıcı risk " olduğu belirtildi. Raporda, gelişmiş ülkelerdeki istikrarlı görünümün sürmesi halinde, küresel büyümenin 2018'de yüzde 3,6 olacağı tahmini yapıldı.1 Dünya Ticaret Örgütü'nden(DTO) yapılan açıklamada; 2017 yılında " küresel ticaretin " yüzde 2,4 büyüyeceğini öngördüklerini ancak belirsizliklerin ve tedbirlerin büyümeyi yavaşlatacağına vurgu yapıldı. Ticari büyümede temkinli bir iyimserlik havasının olduğu ancak aşağı yönlü ciddi risklerin ve kırılgan yapının devam ettiği belirtildi. 2016 yılı, yüzde 1,3 oranında alışılmadık ölçüde düşük olarak gerçekleşen küresel ticaret ile, 2008 küresel krizinden beri gerçekleşen en az ticari küresel büyüme yılı oldu. Yüksek istihdam kaybının, ithalata ağır kısıtlamalar getirerek çözülemeyeceği, aksine bunun ekonomik toparlanmayı engelleyeceğine vurgu yapıldı. ABD ekonomisinde belirginleşen canlanmanın, FED faiz artışı konusundaki tereddütleri ortadan kaldırdığı yorumları yapılıyordu. Ancak, ABD ekonomisinin yılın ilk çeyreğinde beklenenden az olarak yüzde 0,7 büyümesi, yeni Başkan Donald Trump'ın ekonomiyi canlandırma vaatlerini, sağlık ve vergi reformlarını zora soktu.

Uluslararası Para Fonu (IMF), tarafından açıklanan son verilere göre dünyadaki hükümetlerin toplam borcu 63 trilyon doları geçiyor. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) 19 trilyon 940 milyar dolar ile dünyanın en borçlu hükümeti listesinde ilk sırada yer alırken, ikinci sırada 11 trilyon dolarla Japonya ve sonrasında 5 trilyon dolarla Çin hükümeti yer alıyor. Milli gelir oranına göre en fazla borçlu ülkenin yüzde 240 ile Japonya olduğu tespit edilirken bu ülkeyi yüzde 181,6 ile Yunanistan, yüzde 148,7 ile Lübnan, yüzde 132,6 ile İtalya ve yüzde 130,3 ile Portekiz’in izlediği saptandı. Söz konusu listede Türkiye’ninse yaklaşık 230 milyar dolar borcu olmasına rağmen borcunun milli gelire oranı yüzde 30’un altında kalıyor.

Dünyanın en büyük ekonomisine sahip gelişmiş yedi ülkeden oluşan G7 Grubu'nun 8-9 Haziran'da Kanada'da yapmış olduğu 44. G7 Liderler Zirvesi, haziran ayına damgasını vurdu. 1998'den 2014'e kadar sekiz ülkenin üye olduğu ve G8 olarak bilinen grup, 2014'te Rusya'nın Kırım'ı ilhak etmesi nedeniyle gruptan çıkarılmasının ardından G7 olarak anılmaya başlanmıştı. Bu yıl dönem başkanlığını Kanada'nın yaptığı ve Avrupa Birliği'nin (AB) de temsil edildiği G7 zirvesine Fransa, Almanya, İtalya, Japonya, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri'nden yetkililer katıldı. G7 Liderler Zirvesi'nde ortak bildirisinden son anda onayını çeken ABD Başkanı Donald Trump başkan olduktan sonra Kanada'ya ilk ziyaretini gerçekleştirmişti. Trump'ın Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Konseyi'nden, Paris İklim Anlaşması ve İran ile yapılan nükleer anlaşmadan (JCPOA) çekilmesi, NAFTA'yı yeniden müzakereye açması, Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı'nı (TTIP) beklemeye alması ve Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tanıma kararı ABD ile G6 ülkeleri arasında derin görüş ayrılıklarına sebep oldu. Grubun ABD dışındaki altı üyesi ile AB temsilcisi, Trump'ın ABD ticaret eylemleri konusundaki uygulamalarından "endişe ve hayal kırıklığı" duyduğunu açıkladılar. ABD Başkanı Donald Trump'ın ticaret yaptığı ülkelere karşı takındığı olumsuz görüş ve ithalata gümrük vergileri uygulaması uzmanlarca hem Amerika'yı hem de ticaret yaptığı diğer ülkelerin ekonomilerini riske atıyor. Ekonomist Nouriel Roubini bu konuya dikkat çekiyor. Roubini; global ekonomilerin birbirleriyle senkronize bir şekilde büyüdüğünü ve bunun iş dünyasında ve tüketicilerde güven yarattığını ancak FED'in faiz artışlarının ve ABD ile Çin arasında olası ticaret savaşının etkisiyle bu güvenin bozulmaya başladığını ileri sürüyor. Euro Bölgesi'ndeki yavaşlamayı İngiltere ve Japonya ekonomilerinin takip ettiğini, şimdi de ticaret savaşlarının gündeme geldiğini ve bu gelişmelerin ekonomik büyümede kırılma anı olabileceğine dikkat çekiyor.

Küresel ekonominin görünümüne ilişkin kaygılar her geçen gün artarak devam ediyor. Dev ekonomilerin savaşının ticaret ortaklarını da germesi nedeniyle Asya ve Avrupa'da üretimin frene bastığı görülüyor. Dünyanın en büyük iki ekonomisi olan ABD ve Çin arasında başlayan ve başta AB olmak üzere Kanada, Meksika, Türkiye gibi üçüncü ülkelerin de dâhil olduğu ticaret savaşları ve korumacılık uygulamaları nedeniyle küresel üretimde yavaşlama gözlemleniyor. Asya ve Avrupa'dan gelen imalat verilerinin beklentilerin altında kalması, fabrikalarda çarkların yavaşladığına işaret ediyor. Hollandalı araştırma kuruluşu CPB'nin aylık yayınladığı "Dünya Ticaret Görünüm Raporuna" göre Haziran ayında küresel ticaret hacmi bir önceki aya göre yüzde 0,8 gerilerken bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 3 büyüse de daha yavaş bir gelişim gösterdi. ABD yönetiminin İran'a uygulayacağı yaptırımlar 6 Ağustos günü itibariyle başlamış oldu. ABD'li yetkililer bu yaptırımların finansal alanda İran ekonomisine çok önemli ölçüde etkisi olacağını belirtiyorlar. Yaptırımlar, ABD'nin tek taraflı kararlarına uymayarak İran ile ticaretini sürdüren diğer ülkeleri kapsayacak şekilde uygulanacağı için söz konusu ambargolardan üçüncü ülkeler de etkilenebilecek. Bunlar arasında en çok etkilenecek olan ülkelerin başında da Türkiye geliyor. Bilindiği üzere ABD Başkanı Donald Trump, İran ile iş yapanların ABD ile iş yapamayacaklarını ifade etmişti. Ancak Türk yetkililer, Türkiye-İran arasında uzun dönemli yapılan başta petrol ve doğalgaz anlaşmaları olmak üzere birçok konuda Türkiye'nin geri adım atmayacağını belirttiler. İsviçre hükümeti de ABD'nin İran'a yönelik yaptırımlarına ilişkin İsviçreli firmalara, İran ile ekonomik ilişkilerini sürdürmeleri tavsiyesinde bulundu. "İsviçre ekonomik çıkarlarını koruyacak" denilerek "ABD'nin yaptırımlara ilişkin kararları, İsviçre'deki hukuki durumu etkilemez"açıklaması yapıldı. ABD'nin İran yaptırımlarının ilk bölümü İran'ın dolar alımları, metal ticareti, kömür ve otomobil sanayi sektörünü hedef alıyor.