Celem pracy jest omówienie problematyki związanej z możliwościami oddania subiektywnego postrzegania świata przez chorych na schizofrenię w wybranych filmach fabularnych. Schizofrenia, zwana “chorobą królewską” m. in. ze względu na...
moreCelem pracy jest omówienie problematyki związanej z możliwościami oddania subiektywnego
postrzegania świata przez chorych na schizofrenię w wybranych filmach fabularnych.
Schizofrenia, zwana “chorobą królewską” m. in. ze względu na bogactwo jej objawów, może
przybrać postać prostą, paranoidalną, hebefreniczną bądź katatoniczną. W zależności od typu choroby, mamy
do czynienia z innymi jej symptomami. Dzielą się one na pozytywne, będące naddatkiem w stosunku do
“normalnego” postrzegania, i negatywne – stanowiące pewien “niedobór” w postrzeganiu zmysłowym.
Z filmowego punktu widzenia najbardziej interesujące i dające największe możliwości
przedstawienia są wizualne i audialne symptomy pozytywne, występujące w postaci omamów wzrokowych i
słuchowych. Istotnym aspektem oddania percepcji chorych na schizofrenię jest również przedstawienie
granic między urojeniami czy omamami a rzeczywistością.
W części praktycznej analizie poddano trzy filmy fabularne, których główni bohaterowie cierpią na
schizofrenię. Są to “Piękny umysł” w reż. Rona Howarda, “Pająk” w reż. Davida Cronenberga i “Clean,
shaven” w reż. Lodge'a Kerrigana. Analiza skupia się na środkach filmowych wykorzystanych do
przedstawienia subiektywnego postrzegania bohaterów. W przypadku filmów mających swoje pierwowzory
literackie (“Piękny umysł” powstał na podstawie biografii Johna Nasha, a “Pająk” jest adaptacją powieści
Patricka Mc Gratha), przedstawiono metody transponowania opisu objawów choroby na środki języka
filmowego. Mogą to być zabiegi operatorskie, montażowe, czy dotyczące udźwiękowienia. Pozwalają one na
“wejście do umysłu” bohaterów i dzielenie z nimi przeżyć i doświadczeń towarzyszących chorobie
psychicznej.
W badaniach podjęto próbę oceny wiarygodności filmowych przedstawień schizofrenii, a w
szczególności jej objawów, w oparciu o opinie psychiatrów. Wiarygodność ta jest istotna ze społecznego
punktu widzenia – przedstawienia filmowe zgodne z faktami na temat schizofrenii nie pozwalają na
utrwalanie stereotypów na jej temat i tym samym na stygmatyzowanie chorych.
Z drugiej strony twórcy, traktując film jako własną wypowiedź artystyczną, mają prawo do
dokonywania interpretacji, przetworzeń i transpozycji opisywanych naukowo symptomów schizofrenii. Tym
samym przekaz emocjonalny filmu może stać się istotniejszy niż zupełna wierność względem naukowych
ustaleń.
Wyzwanie w postaci odwzorowania sposobu widzenia świata przez osobę chorą psychicznie,
prowadzi twórców filmów do poszukiwań sposobów narracji i odpowiednich środków formalnych. Efekty
tych poszukiwań zawarte w omawianych przykładach filmowych stanowią inspirację nie tylko dla
zainteresowanych tematem schizofrenii, lecz również dla wszystkich podejmujących próby wniknięcia w
subiektywne postrzeganie świata u filmowych bohaterów.
