Ebook Hay nhất về "đời sinh viên" P1
- 1. Nhóm giáo sư SEGVN Sinh viên thời đại thế giới phẳng Thế giới đã đổi thay. Và chúng ta đang sống trong một thời đại có sự thay đổi sâu sắc về mọi mặt thời đại “thế giới phẳng. Vấn đề của một quốc gia không còn gói gọn trong phạm vi lãnh thổ quốc gia đó, mà ít nhiều gây ảnh hưởng đến khu vực, và thậm chí là cả thế giới. Trái Đất đã trở thành “ngôi làng toàn cầu của cả nhân loại”. Sự phụ thuộc của các quốc gia, ở nhiều phương diện, ngày càng gia tăng; khoảngcách, thời gianvà biêngiới ngàycàng bị rút ngắn và xóamờ đi… Trước sự gia tăng của các dòng chảy xuyên biên giới về con người, dịch vụ, vốn, thông tin và văn hóa như vậy, thì liệu: Dân tộc còn đứng trước cộng đồng? Xã hội còn đứng trước cái tôi? Và liệu gia đình có còn là đơn vị căn bản của xã hội? Hơn bao giờ hết, người ta kì vọng câu trả lời ở đội ngũ lớp trẻ kế thừa một thế hệ trẻ buộc phải chấp nhận vị mặn chát của làn sóng “toàn cầu hóa” để đổi lấy sức mạnh của cả đại dương.Vậy,thế hệ trẻ ngày nay cần phải trang bị cho mìnhnhững gì? Quyển sách này được trich ra từ những bài bằng tiếng Anh cho sinh viên đại học của Giáo sư John Vũ hiện đang giảng dạy tại Đại học Carnegie Mellon (CMU), Hoa Kỳ. Nhóm giáo sư của Software Engineering Group of Vietnam (SEGVN) đã được phép dịch lại thành quyển sách “Sinh viên thời đại thế giới phẳng”, với mong muốn góp phần tạo nên những con người sống có lí tưởng, có ý thức trong học tập, và có trách nhiệmđối với giađình, xã hội. Người đọc sẽ tìm thấy ở đây một quá trình phấn đấu hết sức cụ thể của người đi trước, và quan trọng hơn, cảm nhận được những kinh nghiệm cùnglời chỉ dẫn ân cần cho những điều vẫn hằng trăn trở đối với lớp trẻ đang đứng trước ngưỡng cửa cuộc đời. Làm thế nào để mình vẫn là mình trong sự tổng hòa các mối quan hệ từ gia đình ra ngoài xã hội và hướng tới nhân quần? Làm thế nào để có một tương lai ổn định và yên bình giữa bao bộn bề và vô vàn khó khăn trong cuộc sống đương đại? Rõ ràng đây là những câu hỏi không dễ trả lời. Trong chừng mực nhất định, quyển sách của Giáo sư John Vũ có thể giúp người đọc nhìn ra được những điều căn cơ thiết yếu nhất, để từ đó, họ sẽ phát huy được tinh thần năng động và sáng tạo trong việc làm chủ cuộc đời mình với đầy đủ ý thức trách nhiệm của con người thời đại mới. NHÀ XUẤT BẢN PHỤ NỮ Lời nói đầu
- 2. 1 Tại sao lại vào đại học? Một sinh viên hỏi tôi: “Tại sao em cần vào đại học? Tại sao em phải học thật nhiều lớp trong bốn năm để làm việc trong công nghiệp phần mềm trong khi em có thể học lớp lập trình trong vài tháng và vẫn có khả năngtìm được việccủa người lậptrình?” Câu trả lời của tôi: “Đại học KHÔNG dành cho mọi người. Mọi người có thể làm việc tốt mà KHÔNG CÓ giáo dục đại học nếu tất cả mọi điều người ta muốn là “VIỆC LÀM”. Có đào tạo hướng nghề mà bạn có thể học kĩ năng đặc thù trong vài tháng và đi tìm “việc làm”. Một số người có thể dạy cho bạn cách viếtmã trong vài tháng rồi bạn có thể làmviệcnhưngười kiểmthửhay người lậptrình. Đại học yêu cầu bạn đầu tư nỗ lực và tiền bạc của mình trong vài năm. Nếu bạn vào đại học vì các lýdo sai thì bạnlàm phí thời gian,công sức,tiềnbạc của mình và có thể KHÔNG thu được cái gì. Là người được giáo dục, bạn có thể tìm được việc làm tốt hơn và có cuộc sống sung túc. Trung bình, những người có bằng đại học sẽ làm ra nhiều tiền hơn, có việc làm tốt hơn những người không có bằng. Tốt nghiệp trong các lĩnh vực như kĩ nghệ phần mềm, khoa học máy tính sẽ giúp bạn thăng tiến xa hơntrong nghề nghiệpcủamình. Bạn có thể bắt đầu như người lập trình hay kiếm thử rồi đi lên lãnh đạo kĩ thuật, người quản lý dự án, kiến trúc sư hệ thống, người phân tích nghiệp vụ, người thiết kế hệ thống, chuyên viên an ninh, người quản trị dữ liệu, người quản lý chương trình, người quản lý sản phẩm, người quản lý dịch vụ và thậm chí tiếnxa hơnkhi bạn thuđược nhiềukinhnghiệm. Người với tri thức hạn chế, người chỉ dành vài tháng trong đào tạo hướng nghề sẽ KHÔNG có khả nănglàm điềuđó. Có nhiềulýdoSAI để vào đại học: Bạn vào đại học vì bố mẹ bạn muốnbạn vào. Bạn vào đại học vì bạn bè bạn vàođại học. Bạn vào đại học vì bạn KHÔNG biếtlàmgì sau phổthôngvà tôi chắc chắn còn nhiềulýdo nữa… Có nhiềulýdoĐÚNG để vào đại học: Bạn vào đại học bởi vì bạnmuốn được giáodục. Bạn muốn thu nhận tri thức chuyên môn để chuẩn bị cho bạn giải quyết với các biến cố trong cuộc sống.
- 3. Có sự khác biệt giữa việc làm và nghề nghiệp. Nghề nghiệp là tiến bộ của cuộc sống làm việc của bạn từ mức nhập việc tới mức cao hơn và bạn có thể tiến xa đến mức tối đa trong khả năng của mình,trong khi việc làm làhoạt động bạn làmcái gì đó và được trả tiền. Điều quan trọng là bạn cần xem xét nghiêm túc động cơ của mình khi vào đại học. Nếu bạn vào đại học mà KHÔNG có mục đích, bạn sẽ KHÔNG thu được gì ngoài việc phí phạm thời gian và tiền bạc của mình. Khi vào đại học, bạn cần biết rằng có nhiều lĩnh vực học tập và bạn có CHỌN LỰA để chọn chúng nhưng bạn phải làm điều đó một cách cẩn thận. Bạn phải đặt mục đích trong điều bạn muốn học cũng như kế hoạch nghề nghiệp của mình. Bạn phải xác định các hoàn thành chúng và cái gì là chướng ngại mà bạn phải vượt qua. Nếu lĩnh vực học tập của bạn KHÔNG giúp bạn đạt tới cái mục đích nghề nghiệp thì bạn phải hỏi “Mình có nên chọn lĩnh vực học tập này không, khi biết rằng mình sẽ KHÔNG có khả năng đạt tới mục đích của mình hay mình nên chọn cái gì đó khác tốt hơnvà thực tế hơn?” Bạn KHÔNG nênchọncái gì đó chỉ bởi vì bốmẹ bạn muốnbạn chọn. Bạn KHÔNG nên chọn cái gì đó bởi vì bạn bè bạn chọn nó. Bạn KHÔNG nên chọn cái gì đó bởi vì bạn KHÔNGbiếtcái gì cần học.Nếubạn KHÔNGthích cái gì đó, bạn sẽ KHÔNG đi được rất xa. Đại học là nơi để học và để TRƯỞNG THÀNH. Với một số sinh viên, đây là lần đầu tiên bạn CÓ THỂ ra quyết định cho bản thân kình bằng việc lựa chọn điều mà bạn thích và có đam mê về nó. Tất nhiên, bạn phải biết khả năng của mình. Bạn phải biết điểm mạnh và điểm yếu của mình. Bạn phải có động cơ mạnh để học tập và sẵn long đưa nỗ lực vào việc học. Về căn bản, bạn phải BIẾT BẢN THÂN MÌNH. Đôi khi, bạn có thể cảm thấy nản lòng hay chán nản nhưng những điều này là tạm thời. Chúng tới và chúng sẽ đi. Khi mà bạn còn để mắt vào mục đích của mình, khi mà bạn còn biếtchiềuhướngcủamình, khi mà bạn còn nỗlực, bạnSẼ đạt được điềubạn muốn. Đại học cũng là nơi gặp gỡ của những người khác nhau, những người bạn mới và có kinh nghiệm mới. Tất nhiên, bạn sẽ phạm sai lầm nhưng bạn cũng sẽ học được từ chúng. Học từ sai lầm quá khứ sẽ làm cho bạn khôn ngoan hơn và trưởng thành hơn. ĐỪNG để thứ gì làm xao lãng bạn khỏi mục đích học tập của mình. ĐỪNG để bất kỳ ai khuyên nhủ bạn làm cái gì đó khác với điều bạn đã đặt ra cho bản thânmình. Khôngai biếtbạnnhiềuhơnbạn. Cứ duy trì trong tiến trình bạn đã đặt ra cho bản thân mình, kiên nhẫn, rồi thì bạn SẼ đạt được điềubạn muốn. Đại học là cuộc hành trình dài hướng tới đích. Trong cuộc hành trình này, bạn sẽ đối diện với thách thức, chướng ngại và sự xao lãng. Nếu bạn có thể vượt qua được chúng và vẫn giữ mối quan tâm về nghề nghiệp của mình, bạn sẽ đi xa. Có thể xa hơn nhiều điều bạn nghĩ. Đại học cũng là giấc mơ, một giấc mơ có tri thức tốt, để làm cho gia đình bạn tự hào. Giấc mơ có nghề nghiệp tốt và đạt tới địa vị nào đó trong lĩnh vực bạn đã chọn. Giấc mơ về việc thực hiên những khác biệt trong thế giới này và giúp đỡ người khác. Giấc mơ về gặp gỡ ai đó sẽ chia sẻ giấc mơ này với bạn.Dù giấc mơ của bạnlà bất kì điềugì, chính BẠN làngười sẽ biếnnó thànhSỰ THỰC.
- 4. 2 Cuộc sống đại học Một sinh viên năm thứ nhất đã viết cho tôi: “Em rất quan tâm tới chương trình kĩ nghệ phần mềm của CMU nhưng bạn em bảo em rằng nó khó lắm. Nhiều người đã học nó phải chuyển sang chương trình khácdễ hơn.Thầy nghĩ thếnào?Xin thầy cho em lời khuyên.” Trả lời: Giáo dục là sự đầu tư về tiền bạc và nỗ lực của bạn để tương lại được tốt hơn. Nó KHÔNG phải là cái gì đó bạn muốn phí hoài. Như tôi đã viết trong nhiều bài trước đây, rằng sinh viên phải tìm ra điều họ thực sự thích bởi vì nếu họ không thích nó, họ sẽ không thể đi được xa. Chọn lựa mà bạn làm bây giờ sẽ ảnh hưởng tới phần còn lại của cuộc đời bạn. Bất kỳ lĩnh vực học tập nào bạn chọn hôm nay, bạn sẽ phải sống với nó trong một thời gian dài. Xin nghĩ về điều đó một cách cẩn thận. Bạn có muốn dành cả đời mình để làm việc gì đó mà bạn KHÔNG thích không? Bạn có muốn làm việc mà bạn sẽ đếm từng phútvà chờ tời khi ngày kết thúckhông? Ngay bây giờ, là sinh viên năm nhất bạn phải ra quyết định dựa trên điều bạn thích rồi. KHÔNG ra quyết định về điều bạn thích mà đi theo lời khuyên của bạn bè bạn có thể là sai lầm. Nếu bạn chọn lĩnh vực họctập dễdàng thì câu hỏicủa tôi là: Bạn sẽ được gì từ điều đó? Nếu bạn vào đại học chỉ để có được bằng cấp mà KHÔNG cần tri thức thì bất kỳ lĩnh vực dễ dàng nào cũng được. Cũng như những người du hành không có bản đồ, không có đích đến thì con đường nào cũng được. Đại học KHÔNG phải là chỗ tìm ra cái gì đó dễ dàng để làm. Bạn KHÔNG tới đại học để học cái gì đó dễ dàng. Bạn vào đại học để được giáo dục. Bạn vào đại học để thu được tri thức và phát triển kỹ năng có thể giúp bạn xây dựng nghề nghiệp cho phần còn lại của cuộc đời của bạn. Là sinh viên đại học, bạn phải tự thách thức bản thân mình. Bạn phải nghiên cứu các tùy chọn khác nhau để tìm ra lĩnh vực học tập đúng mà bạn thích. Bạn phải ra quyết định BÂY GIỜ và bạn sẽ quyết định tốt hơn về sau. Hãy nói Bạn có hạnh phúckhi làm điều đó cho phần còn lại của cuộc đời mình không? Bạn có chấp nhận bấtkỳ cái gì tới không? Bạn có sẵn lòng làm bấtkỳ công việc gì không,kểcả những việckhông yêu cầu phải có giáo dục? Bạn có biết bao nhiêu sinh viên chọn “lĩnhvực dễ dàng” rồi hối tiếc sau khi họ tốt nghiệp và không thểtìm được việc làm? Bao nhiêu ngườitrong số họ đã trả nhiều tiền vì mộtmảnh giấy được gọi là “bằng” mà KHÔNG CÓ GIÁTRỊ? Bao nhiêu ngườitrong số họ phung phíthời gian và tiền bạc của gia định về cái gì đó vô giá trị? Bao nhiêu ngườitrong số họ sẽ phải làmviệc gì đó mà chẳng liên quan tới giáo dục đại học của họ?
- 5. chuyện với các tư vấn viên của nhà trường và các giáo sư, những người có thể giúp bạn chọn cái gì đó khớpvới mối quantâm của bạn. Trong đại học, có nhiều cám dỗ. Một số sinh viên chọn lĩnh vực học tập dễ dàng bởi vì nó sẽ cho phép họ có nhiều thời gian hơn để giải trí. Họ có thể đi ăn uống, họ có thể chơi trò chơi video cả ngày, họ có thể ngồi trong quán cà phê và nhìn mọi người đi qua, họ có thể dành nhiều thời gian hơn để trò chuyệnvề các ngôi saođiệnảnh và nhómnhạc. Thế rồi đột nhiên họ sẽ phải giải quyết một vấn đề lớn hơn: Họ định sẽ làm gì với phần còn lại của cuộc đời mình? Họ sẽ làm gì với bằng cấp mà không có dự định cụ thể? Nếu bạn nghĩ đại học là một nhóm bạn bè lớn, thì đến cuối đại học khi nhóm chấm dứt, bạn sẽ thấy rằng nhiều người trong các bạn của bạn vẫn chỉ ở đó, trong nhóm đó. Khi không còn nhóm nào nữa, bạn sẽ không có thêm bạn bè và không thêm quan hệ. Không có tri thức và kỹ năng. Bằng đại học CHỈ là mẩu giấy. Là sinh viên năm thứ nhất, bạn phải nhận ra rằng thời gianở đại học là ngắn ngủi, chỉ quãng bốn năm bạn sẽ phải tìm việc làm và kiếm sống cho phần còn lại của cuộc đời bạn. ĐỪNG bỏ lỡ cơ hội này để học tập và gặp gỡ mọi người, nhữngngười có mặt ở đó để được giáodục. Qua việc học tập với những người có thái độ nghiêm chỉnh về giáo dục của họ, bạn sẽ tìm ra tình bạn đích thực kéo dài hơn thời gian bạn ở đại học. Có thể bạn cũng tìm thấy người bạn mà bạn muốn dànhcả đời để sốngcùng, ai đó sẽ giúpbạn, độngviênbạnvà chia sẽ cuộc đời với bạn. Tôi hy vọng rằng bạn thấy lời khuyên của tôi là có ích. Tôi hy vọng rằng bạn có thể có được phần lớn kinh nghiệm đại học và tránh được nhiều sai lầm mà người khác đã mắc phải. Bạn có nhiều cơ hội để đặt cho bản thân mình con đường đi tới hạnh phúc và thành công. Bằng việc ra quyết định đúng bây giờ, ngày mai bạn sẽ tốt hơnnhiều. 3 “Tạo hình” sinh viên đại học Điều khó nhất trong dạy đại học là dạy sinh viên năm thứ nhất. Đây có lẽ là “thời gian thách thức” nhất đối với bất kỳ giáo sư nào bởi vì tân sinh viên cần nhiều hướng dẫn để xây dựng thói quen học tập tốt. Điều này cũng là cơ hội để “tạo hình” quy trình học tập của họ, bởi vì nếu họ phát triển kỹ năng học tập tốt BÂY GIỜ, nó sẽ song hành với họ trong thời gian còn lại của họ ở đại học và bên ngoài đại học. Không phải mọi sinh viên năm thứ nhất đều có “nền tảng” cần có để hoàn thành công việc học tập các môn học. Một số người sẽ cần học các “môn phụ đạo” để xây dựng nền tảng mạnh hơn trước khi họ có thể bắt đầu các môn học đại học chính quy. Điều quan trọng là các tư vấn viên của nhà trường rà soát hồ sơ sinh viên cà điểm thi vào đại học để xác định liệu sinh viên có cần học thêm môn phụ đạo hay không. Sinh viên không có nền tảng tốt nhưng cứ học các môn chính quy có thể không học tốt, và điều đó có thể dẫn tới sự thất vọng, chán nản, thất bại và cuối cùng là bỏ trường. Trong trường hợp đó,
- 6. không chỉ sinh viên thất bại mà cả chúng ta, những nhà giáo dục, cũng làm cho họ thất bại vì chúng ta đã KHÔNG giúphọcó hànhđộng sửa chữa cần thiết. Có những nghiên cứu chỉ ra rằng các môn học phụ đạo thêm có thể giải quyết đầy đủ nhược điểm và khiếm khuyết kỹ năng của sinh viên. Với trên 30 năm dạy đại học, tôi thấy rằng các môn phụ đạo không chỉ có tác dụng đơn thuần, mà là có tác dụng rất tốt. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng “môn phụ đạo” tốn thêm thời gian ở đại học và giúp cho nhà trường kiếm tiền, đặc biệt là các trường tư thục (phần lớn các trường hàng đầu ở Mỹ đều là tư thục). Đó là lý do tại sao một số cha mẹ không muốn con họ học môn phụ đạo. Nhiều năm trước, tôi có một sinh viên đã không có kỹ năng cần thiết để học lớp của tôi, cho nên tôi gợi ý rằng anh ta nên học môn phụ đạo tính toán. Cha mẹ anh ta giận lắm, họ phàn nàn rằng anh ta đã thi đỗ vào đại học rồi, do đó có đủ tư cách cho bất kỳ môn học đại học nào. Bố anh ta nói: “Con tôi thông minh nhất trong vùng. Chính thầy muốn đẩy nó tụt lại”. Sau đó, họ chuyển anh ta sang lớpkhác vì họ khôngthích gợi ý của tôi.Đến cuối năm, anh ta trượt nhiềumônvà bỏtrường. Để “tạo hình” thói quen học tập của sinh viên, điều quan trọng đối với giáo sư là giải thích cho sinh viên về sự tương quan giữa nỗ lực và kết quả. Họ càng học nhiều, họ càng nỗ lực, họ càng học tốt hơn trong lớp. Nhiều sinh viên không hiểu tương quan này và quản lý kém thời gian của họ. Một số thường bỏ lớp nhưng dành cả ngày và đêm học nhồi nhét trước khi thi và hy vọng rằng họ vẫn có thể qua được. Để chắc rằng sinh viên sẽ thành công, tôi thường áp dụng kỹ thuật đẻ chỉ cho họ tính hiệu quả của thói quenhọc tập của họ và kếtquả của họ. Đâylà cách mà kỹ thuật nàymang lại hiệu quả: Sau khi sinh viên đã hoàn thành bài thi, họ phải hoàn thành bài “phân tích kiểm tra”, nếu không tôi sẽ không chấp nhận bài thi. Bài phân tích kiểm tra sẽ đòi hỏi họ dự đoán điểm thi của họ và viết ra nỗ lực học tập của họ cho kì thi theo thang điểm từ 1 (thấp nhất) đến 5 (cao nhất). Họ cũng phải viết một đoạn ngắn giải thích cách họ học cho kì thi (Chẳng hạn: Qua việc ghi chép trên lớp, đọc sách giáo khoa,tạo ra dàn bài ngắn để ghinhớ, họctheo nhóm…) Sau khi bài thi đã được cho điểm và trả lại, sinh viên phải làm bài “phân tích kiểm tra” thứ hai bằng việc mô tả đáp ứng của họ với điểm thi trên thang điểm từ 1 tới 5 (với 1 = Ngạc nhiên, 2 = Thất vọng, 3 = Được nhẹ gánh, 4 = Hài lòng và 5 = Cực kỳ hài lòng). Họ phải so sánh điểm thực tế của họ với điểm dụ đoán của họ và giải thích họ đã dự đoán tốt hay tệ thế nào về điểm của họ. Họ phải nhận diện từng câu hỏi thi đến từ đâu (ghi chép trên lớp, tài liệu sách giáo khoa, học nhóm hay các nguồn khác) và rồi tính số phần trăm câu hỏi bị hỏng. Qua số phần trăm này, họ có thể suynghĩ về cách họhọc cho kì thi và khối lượngthời gianhọdành ra. Sau bài phân tích này, họ phải mô tả mọi thay đổi mà họ lập kế hoạch để làm trong thói quen học tập của họ cho kì thi tiếp. Bằng việc kiểm điểm, phân tích bài kiểm tra thứ hai, tôi có thể cho họ điểmphụvề phân tích của họmà có thể làmthay đổi điểmthi của họ. Hoạt động “phântíchkiểm tra và giải quyết vấnđề” nàycó tác dụngrất tốt.Bởi vì nóxảy ra sớmtrong mônhọc, sinhviêncó thể có sửa chữa về điềuhọ đã học, cuối cùng là thayđổi thói quen học tập của họ. Tôi bao giờ cũng giải thích mối tươngquan giữanỗ lực và kếtquả và gợi ý vài điều mà sinhviêncóthể làmđể cải tiếnhiệuquảthi của họ. Hoạt động “họcquahành” này KHÔNGCHỈ giúphọ nhậnra thói quenhọctập tiêngcủa họ MÀ CÒN dạycho học “kĩ năngphântích” và khả năng “giải quyết vấn đề”,đềulànhữngkĩ năngquan trọng của mọi kỹ sư phầnmềm.
- 7. 4 Lời khuyên cho sinh viên đại học năm thứ nhất Hôm nay, khi các bạn vào năm học đầu tiên trong đại học, các bạn kích động về cuộc sống mới là sinh viên đại học, nhưng một số trong các bạn có thể cảm thấy chút ít không thoải mái bởi vid có khác biệt giữa đại học và trung học. Tôi muốn gởi đến các bạn vài lời khuyên mà có thể giúp trong bốn năm tới: Thứ nhất, bạn cần biết rằng trong đại học không có ai sẽ bảo bạn làm gì. Bạn KHÔNG có thầy giáo theo dõi bạn để chắc chắn rằng bạn học, bạn làm bài tập về nhà, và lên lớp học. Phần lớn các giáo sư đại học đều bận rộn và họ coi bạn là người lớn chịu trách nhiệm cho hành động riêng của bạn. Một số sinh viên có ý niệm rằng cuộc sống đại học là “tự do làm bất kỳ cái gì bạn muốn” nhưng xin cẩn thận cho. Tự do KHÔNG có nghĩa là hành động vô trách nhiệm mà nó có nghĩa là nhận trách nhiệm về việc học tập riêng của bạn. Bạn chịu trách nhiệm cho số mệnh của mình, nghề nghiệp của mình, và tương lai của mình, cho nên bạn phải nhìn nhận nó một cách nghiêm túc. Là giáo sư đại học, tôi đã thấy một số sinh viên bỏ lớp và tin rằng họ vẫn có thể học tốt bằng cách học “nhồi nhét” trước khi thi. Điều này có thể có tác dụng trong trường trung học nhưng KHÔNG có tác dụng trong trường đại học, bạn sẽ KHÔNG đi xa được bởi vì tài liệu trong đại học nhiều hơn ở trung học rất nhiều, cho nên “nhồi nhét” sẽ KHÔNG có tác dụng. Nếu bạn KHÔNG nghiêm túc về học tập, bạn sẽ KHÔNG có khả năng lên lớp tiếp. Tôi đã thấy nhiều sinh viên bỏ học, thất vọng, chán nản và giận dữ bởi vì họ không học được nhiều môn. Lý do chính cho thất bại của họ: Bỏ nhiều lớp và KHÔNG thể theokịp. Thứ hai, các môn đại học yêu cầu sinh viên tham dự bài giảng, đọc thêm, tuân theo hướng dẫn học tập, và làm bài tập về nhà để đảm bảo rằng sinh viên hiểu tài liệu và thu được tri thức cần thiết. Bạn phải làm tất cả những điều này hàng ngày một cách siêng năng vì có nhiều tài liệu và không thểnào họcnhồi nhétvà ngụy trang cho có được. Thứ ba, phần lớn các đại học vẫn dựa trên điểm thi để đo lường khả năng học tập của sinh viên. Nhiều sinh viên coi thi cử là vận may rủi “đỗ hay trượt” nhưng điều đó là KHÔNG đúng. Thi Lời khuyên của tôi: Hãy đến lớp một cách siêng năng và coi thời gian và nỗ lực của bạn là sự đầu tư cho tương lai của bạn. Lời khuyên của tôi: Xin coi một giờ trên lớp bằng ít nhất hai giờ “học tập cá nhân”. Ngay khi bắt đầu vào học, bạn phải lập lịch thời gian hàng tuần để thực hiện việc học tập của mình. Bạn sẽ cần chỗ yên tĩnh cho việc học tập riêng nơi bạn có thể tập trung và học tập. Học cùng bạn bè là rất tốt nhưng chúng ta không tính điều đó là “học tập cá nhân”. Bạn cần thời gian để học tập theo cách riêng của mình.
- 8. chẳng liên quan gì tới rủi ro hay may mắn. Hoặc bạn biết rõ tài liệu hoặc không, cho nên bạn phảiđược chuẩn bị. Thứ tư, tài liệu đại học là trừu tượng và phức tạp cho nên điều tự nhiên là bạn có thể không hiểu nó rõ. Một số sinh viên ưa thích hỏi bạn bè họ khi họ không hiểu thay vì hỏi giáo sư. Đôi khi bạn họ cũng không hiểu rõ và có thểcho họ câu trả lời sai. Như vậy, cuộc sống đại học KHÔNG phải chỉ là học tập. Nó cũng là sự trưởng thành trách nhiệm và gặp gỡ bạn bè mới. Có nhiều điều để học trong đại học cho nên bạn phải lấy cơ hội này để phát triển mối quan tâm trí tuệ của riêng bạn, đam mê riêng của bạn về những điều khác như văn học, nghệ thuật và thể thao. Từng học kỳ, phải chắc để dành thời gian học cái gì đó bạn thực sự quan tâm vì điều đó sẽ giữ cho bạn cân bằng hơn khi bạn trưởng thành trong đại học. Nhớ rằng cuộc sống đại học ngắn ngủi và quí giá,cho nênđừng phí hoài nó. 5 Lời khuyên khác dành cho các sinh viên năm đầu Tôi nhận được một email mà người gửi viết: “Em thực dự thích những lời khuyên của thầy trong website SEGVN nhưng bên cạnh việc học những vấn đề kĩ thuật, còn gì khác thầy có thể gợi ý cho sinh viên đại họcnămthứ nhấtkhông?” Lời khuyên của tôi: Một tuần trước khi thi, bạn nên tạo ra “câu hỏi kiểm tra riêng của bạn” dựa trên hướng dẫn học tập, bài tập về nhà, từ kì thi năm trước, hay từ các điểm then chốt của giảng viên trong bài giảng và lấy nó làm “điều kiện kiểm tra”. Điều đó nghĩa là bạn phải thực hiện nó trong giới hạn thời gian chặt chẽ, không nhìn vào sách. Bằng việc làm điều đó tốt, nghĩa là bạn đã sẵn sàng cho kì thi thực. Khi bạn có kết quả thi, xin xem qua mọi lời phê mà giáo sư đã viết và so sánh chúng với bài “kiểm tra riêng” của bạn để xác định phần bạn đã bỏ lỡ vấn đề, và học lại nó một lần nữa. Đây là định nghĩa rằng học tập nghiêmchỉnh là gì, vì bạn đang học những điều mới. Lời khuyên của tôi: Xin ĐỪNG ngần ngại đặt câu hỏi. Nhiều sinh viên KHÔNG muốn hỏi trong lớp vì sợ rằng họ có thể hỏi điều sai. Quan điểm của tôi là: KHÔNG có câu hỏi sai mà chỉ có thái độ “KHÔNG hỏi”. Nếu bạn KHÔNG cảm thấy thoải mái khi hỏi trong lớp, bạn có thể tới gặp giáo sư sau giờ trên lớp và đặt câu hỏi. Phần lớn các giáo sư đều sẵn lòng giải thích cho bạn điều bạn không hiểu, đó là việc làm của họ để đáp ứng cho sinh viên và giúp sinh viên. Việc học của bạn sẽ tốt hơn nếu bạn có cơ hội hỏi về những điều bạn không hiểu. Bạn có thể nhận được hướng dẫn nào đó từ giáo sư về câu trả lời tốt nên là gì, hay cái gì sẽ có trong bài kiểm tra.
- 9. Gợi ý của tôi: “Cuộc sống đại học KHÔNG phải là chỉ có học những vấn đề kí thuật mà còn là sự nhận biết bản thân mình và sự trưởng thành là người lớn có trách nhiệm. Gợi ý đơn giản của tôi với bạn là hãy chăm nom cho bản thân bạn. Phải đảm bảo rằng bạn ngủ và nghỉ ngơi đủ. Bạn có thể bắt đầu từng buổi sáng với bài tập thể dục nhẹ nhàng để duy trì sức khỏe cho mình. Tất nhiên, sẽ tốt hơn nếu bạn có thể tham gia vào các môn thể thao như đá bóng, bóng bàn, cầu lông, chạy bộ hay đi bộ v.v. Sức khỏe của bạn và tâm trí của bạn có lien quan với nhau, bạn không thể học tốt nếu bạn ốm cho nên duy trì sự mạnh khỏelà điều quan trọng cho mọi sinh viên đại học. Là sinh viên năm đầu, bạn cần giữ cho tâm trí mình bình thản và tránh những hoạt động không cần thiết có thể làmxao lãng viêc học tập của bạn. Học tập là “thói quen được học” và bạn cần có kỉ luật tự giác để phát triển thói quen này qua thời gian ở trường và chung cuộc cả đời mình. Nếu bạn có thời gian, hãy đọc thật nhiều sách, đọc tối đa theo khả năng của mình, bạn có thể lựa chọn nhiều loại sách mà bạn quan tâm để mở rộng tri thức của mình. Tôi biết rằng ngày nay nhiều thanh niên không thích đọc sách mà ưa xem TV, nghe nhạc, hay chơi các trò chơi máy tính. Tôi tin rằng đọc sách cho bạn luyện tập tốt hơn về bộ não, giữ cho bạn thảnh thưoi và chuẩn bị cho bạn một tinh thần học tập sâu hơn. Trò chơi máy tính có thể thành nghiện và một số trò chơi đề cao bạo lực, tình dục, hay có ảnh hưởng xấu, cho nênbạn phải cẩn thận, vì chúngcó thể gây phiềntoái chotinhthần bạn. Ở trường, bạn có nhiều cơ hội hơn để gặp gỡ mọi người, làm bạn mới và chia sẻ các mối quan tâm. Bạn nên thận trọng trong chọn bạn vì có những ảnh hưởng tốt và xấu. Nhớ rằng giáo dục là đầu tư chính dưới dạng tài chính và nỗ lực cho nên bạn cần cẩn thận trong việc quản lý thời gian và chi tiêu của bạn. Bạn nên đặt mục đích cho học tập của mình và giữ mối quan tâm trong lĩnh vực học tập. Đừng so sánh bản thân mình đối với người khác vì bao giờ cũng có ai đó tốt hơn bạn, mà hãy khiêm tốn và tiếp tục duy trì tiến bộ của bạn, đó là chìa khóa cho việc phát triển tính cách của bạn. Bạn cũng cần thực hành kiên nhẫn và tránh phán xét mọi người. Mọi người đều có quan điểm riêng của họ và cái gì đó để nói cho nên bạn phải đối xử với người khác bằng long kính trọng, và lắng nghe họ. Lòng tốt đi theo con đường dài, bạn cần biến lòng từ bi của mình thành hành động bằng việc giúp đỡ người khác. Bạn cần phát triển “kĩ năng mềm” của mình như trao đổi, trình bày, làm việc nhóm, thương lượng, thảo luận nhưng cũng nhớ thực hànhlắng nghe vì đó là một trong những kĩ năng tốt nhất bạn sẽ có trong cuộc đời mình. Khi bạn trưởng thành, bạn sẽ phạm phải sai lầm nhưng chừng nào bạn học KHÔNG lặp lại cùng một sai lầm cũ, thì điều đó có nghĩa là bạn vẫn đang làm tốt. Đừng cay đắng hay thất vọng vì những điều có thể không xảy ra như bạn ao ước mà duy trì tiến trình của bạn và giữ mối quan tâm với nghề nghiệp riêng của mình. Nhớ rằng mọi điều đều sẽ tới và đi nhưng mục đích của bạn nên vẫn còn nguyên vẹn vì bạn đang nhắm tới nó, cũng giống như con thuyền giương buồm trong đại dương, sẽ có sóng lớn nhưng bạn phải vượtqua tất cả chúngđể đạt tới cái đích chungcuộc của mình. Ngay cả bạn đang trong đại học, nơi bạn sống trong kí túc xá hay ở cùng gia đình, bạn cần nghĩ về gia đình mình, đừng bao giờ quên rằng cha mẹ bạn đã làm việc rất vất vả để nuôi nấng bạn và cho bạn cơ hội tuyệt vời này. Đừng làm họ thất vọng vì họ yêu thươg bạn còn nhiều hơn tất cả những gì bạn có thể tưởng tượng được. Một số sinh viên rời gia đình vào đại học, tận hưởng sự độc lập của họ rồi quên mất sự hy sinh của gia đình mình. Trước khi bạn có thể thành công cùng với nghề nghiệp của mình,
- 10. bạn trước hết nên là người con trai hay con gái tốt. Đó là bước quan trọng khi bạn đi vào cuộc sống của người lớn, nếu bạn không phải là đứa con biết đạo làm con, bạn sẽ không phải là người lớn có trách nhiệmvànếubạn khôngphải là người lớncó trách nhiệm, bạnsẽ KHÔNGđi đâu được cả. 6 Đầu tư vào giáo dục đại học Một số sinh viên biết họ muốn trở thành gì khi họ vào đại học nhưng số khác không chắc về kế hoạch tương lai của học. Đại học không chỉ gói gọn trong nghĩa học tập và kiếm việc làm sau khi tốt nghiệp mà nó cũng còn là chỗ để học về bản thân bạn và trưởng thành là con người có trách nhiệm với gia đình, với xã hội, và với đất nước của bạn. Thời gian ở đại học tương đối ngắn mà sinh viên cần chuẩn vị cho bản thân họ với thách thức này. Thiếu chuẩn bị là nguyên nhân số một của thất bại ở đại học và sinhviênbỏhọc. Khi sinh viên vào đại học, họ phải nghĩ nghiêm chỉnh về loại nghề nghiệp nào họ muốn theo đuổi và đây là CHỌN LỰA CỦA HỌ. “Nghề nghiệp” là cái họ sẽ làm cả đời, trong khi “việc làm” là cái họ chỉ làm để được trả tiền. Sinh viên phải nghĩ về nghề nghiệp, KHÔNG phải về việc làm khi họ chọn lĩnh vực học tập. Tôi nghĩ điều rất quan trọng là nhấn mạnh vào sự khác biệt này khi sinh viên nghĩ về điều họ muốn làm trong cuộc đời họ. Sinh viên phải tự tìm ra câu trả lời này cho mình bởi vì đó là cuộc sống của họ và tương lai của họ. Họ phải đặt ra những câu hỏi như sau: “Mình thích làm cái gì? Mình thích chủ đề nào” Điều gì mà mình cảm thấy bắt buộc phải làm nhất” Mình giỏi cái gì? Cái gì là quan trọng cho mình?” Điều quan trọng là sự gặp nhau giữa kế hoạch nghề nghiệp của họ với khu vực học tập, điều thật sự quan trọng đối với họ. Nếu họ phải học cái gì đó không thích hay không cảm thấy khá về nó thì sẽ khôngthànhcông. Tuy nhiên, khi sinh viên ra quyết định, họ phải xem xét yếu tố “thực tế”. Chẳng hạn, nếu họ thích bóng đá, có thể họ muốn trở thành cầu thủ bóng đa nhưng câu hỏi là họ có cần giáo dục đại học chỉ để trở thành cầu thủ bóng đá không? Bất kỳ ai bao giờ cũng có thể chơi bóng đá như một môn thể thao. Tôi biết nhiều kĩ sư phần mềm chơi bóng đá sau công việc vì bóng đá là môn thể thao, nhưng có thể nó không phải là nghề nghiệp mà bạn có thể làm cả đời. Tất nhiên, có những cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp chơi rất giỏi như Beckham hay Renaldo. Tuy nhiên, có rất ít người trong số họ trên thể giới này khi nhiều triệu người muốn giống họ. Tương tự như vậy nếu sinh viên muốn là ngôi sao điện ảnh. Đây là nghề nghiệp rất hấp dẫn và siêu sao làm ra nhiều tiền, nhưng cơ hội để người ta trở thành như vậy có lẽ là một trong một tỉ. Đó là lý do tại sao sinh viên cần xem xét tới yếu tốt “thực tế” để chắc chắn rằng chọn lựacủa họlà “hợplý” và dựatrên thực tế chứ KHÔNG là “aoước”. Nếu toán học là môn giỏi nhất của bạn, và mọi sự có liên quan tới tính toán làm bạn hào hứng, hãy nghĩ về ngành Kế toán, Tài chính hay Toán học. Nếu bạn thích máy móc và những thứ cơ khí hãy nghĩ về lĩnh vực kĩ nghệ. Nếu bạn thích công nghệ, có thể khoa học máy tính hay kĩ nghệ phần mềm là chọn lựa tốt. Nếu bạn không chắc chắn, bạn có thể hỏi các cố vấn viên của nhà trường, nói chuyện với
- 11. sinh viên học trogn lĩnh vực nào đó hay tham gia các lớp jocj khác, đọc sách khác để tìm ra chủ đề làm bạn quan tâm. Cách tốt hơn là hỏi những người đang làm việc trong lĩnh vực đó để có được ý tưởng về công việc. Mỗi năm, tôi bao giờ cũng khuyên sinh viên tới thăm các công ty phần mềm, nói chuyện với những người làm việc ở đó và quay lại thảo luận về điều họ đã quan sát trong lớp. Điều hợp lý là thay đổi cách nghĩ của bạn trong năm đầu đại học, nhưng bạn phải có quyết định vững chắc để tiếp tục với chọn lựa nghề nghiệp trong năm thứ hai, bởi vì đổi lĩnh vực học tập về sau làm tốn kém, phí thời gian, và làmchậm trễ tiếntrình tốt nghiệpcủabạn. Sinh viên phải chọn nền giáo dục của mình cẩn thận bởi vì đó là sự đầu tư chính của bản thân bạn và gia đình bạn. Đó là thời gian của bạn, nỗ lực của bạn, và tương lai của bạn mà bạn ra quyết định. Bên cạnh việc làm tăng tri thức của bạn và làm tốt hơn kĩ năng của bạn, giáo dục đại học có thể giúp bạn xâydựng nghề nghiệpmàbạn muốnvới mức lươngtốthơnvà cuộc sốngổn định. Trong thế giới toàn cầu hóa này, ,giáo dục đại học là cần thiết, là yêu cầu và một tài sản quan trọng. Tri thức và kĩ năng của bạn là điều bạn có và bạn có thể đem chúng theo cùng bạn tới bất kỳ đâu. Bằng cấp KHÔNG quan trọng bằng tri thức và kinh nghiệm bạn có trong thời gian bạn ở đại học. Cách bạn học, hoạt động học tập mà bạn tham gia, bạn bè và những người bạn gặp, là những yếu tố quan trọng cho nghề nghiệp thành công trong tương lai. Chúng là nền tảng mà bạn sẽ xây dựng tương lai của mình. Hiện nay, chúng ta đang sống trong thế giới toàn cầu hóa, mọi thứ đang thay đổi rất nhanh chóng và nhiều thứ không ở cùng chỗ như chúng đã từng như vậy. Khi bạn bắt đầu nghề nghiệp của mình, bạn sẽ phải cạnh tranh với những người khác giống bạn, không chỉ trong nước bạn mà trong mọi nước trênthế giới. Đó là lý do tại sao bạn phải xem xét một cách nghiêm chỉnh về nền giáo dục của mình, ĐỪNG BAO GIỜ lấy “lối tắt” nào bởi vì bên cạnh tri thức, thời gian của bạn ở đại học cũng giúp bạn xây dựng nên cá tính của bạn, sức mạnh của bạn, nhân cách của bạn. Bạn phải tập trung vào việc là người “có giáo dục”, công dân tốt, người tiêu thụ khôn ngoan hơn, và là một người có trách nhiệm cho gia đình bạn, bạn bè bạn, vàđất nướcbạn. Bạn có thể làm gì để chắc chắn rằng đầu tư của bạn vào giáo dục đại học là thành công? Lựa chọn lĩnh vực học tập đúng và tận hưởng nó. Làm sao bạn biết rằng bạn đang chọn đúng lĩnh vực học tập? Bạn chỉ biếtđiềuđó khi: 1. Bạn yêu lớp của mình nhiều tới mức bạn đến lớp với nhiệt tình cao mỗi ngày. 2. Bạn sung sướng về điều bạn học trong lớp. 3. Bạn làm bài đọc được phân công trước giờ lên lớp và sẵn sàng thảo luận với thầy giáo và bạn bè. 4. Bạn đặt các câu hỏi hay và đưa ra phản hồi có nghĩa trong lớp. 5. Bạn kính trọng thầy giáo,bạn họccùng lớp và thảo luận vấn đề mộtcách tích cực. 6. Bạn dành ưu tiên cho nhiệmvụ của mình để đạt tới mụcđích họctập của bạn. 7. Bạn động viên và ảnh hưởng tới nhómcủa bạn một cách tích cực. 8. Bạn chăm nom tới bạn của bạn, gia đình bạn và để bố mẹ bạn biết rằng bạn đang yêu thích trường học của mình. 9. Bạn quản lý mối quan hệtốt với mọibạn bè.
- 12. 7 Cách học tốt hơn Ngày nay, sinh viên đại học có nhiều xao lãng ngăn cản họ học tập. Nhiều sinh viên tới lớp mang theo máy laptop và thường nhận hay gửi email trong lớp. Một số người thậm chí còn chơi trò chơi máy tính trong giờ giảng. Với điện thoại thông minh, nhiều học sinh “nhắn tin” cho bạn bè thay vì nghe thầy giảng. Là một giáo sư, tôi thường yêu cầu sinh viên đóng laptop của họ lại và tắt điện thoại di động trong giờ giảng của tôi. Khi sinh viên nói với tôi rằng họ cần laptop để ghi chép, tôi bảo họ rằng mọi bài giảng của tôi đều sẵn có trực tuyến trước giờ lên lớp, rằng họ nên in chúng ra và viết ghi chép của họ lên nó thay vì dùnglaptop. Tôi thường nhắc nhở các sinh viên rằng để thành công ở đại học, họ nên học là người nghe tốt. Mọi điều quan trọng mà sinh viên phải học thường được giáo sư trình bày trong bài giảng của họ. Bằng việc lắng nghe và hiểu bài giảng cho rõ, họ có nhiều cơ hội thành công hơn là chỉ đọc sách giáo khoa. Có khác biệt giữa nghe và lắng nghe: Nghe là thụ động như lắng nghe là chủ động. Lắng nghe yêu cầu sinh viên chú ý và suy nghĩ về điều họ nghe.Với phương pháp “Học qua hành”, tài liệu môn học bao giờ cũng sẵn có cho sinh viên, cho nên họ phải đọc và hoàn thành công việc được trao cho TRƯỚC KHI tới lớp. Bằng việc đọc tài liệu trước, họ nhận biết về điều sẽ được dạy trong lớp và họ sẵn sàng học thêm. Đây là “lầnhọc thứ nhất” Trong lớp, khi lắng nghe bài giảng, sinh viên có thể nhận diện điều giáo sư mong đợi ở họ học và trắc nghiệm điều họ đã học. Điều này sẽ cho sinh viên cảm giác về mục đích cho việc học của họ. Bởi vì sinh viên có thể nghĩ nhanh hơn lời nói của giáo sư, cho nên họ có thể đánh giá điều được nói và điều họ đã học hay đã hiểu. Đây là lúc sinh viên đặt ra các câu hỏi để làm sáng tỏ điều họ đã học và xác nhận hiểu biết của họ. Bằng việc tập trung vào điều giáo sư nói, sinh viên có thể tránh được vấn đề để tâm trí họ vẩn vơ với những điều khác. Qua việc là người học chủ động, họ chọn lựa có ý thức về việc học của mình và đây là “ lần học thứ hai”. Trong khi sinh viên có thể nghĩ nhanh hơn lời nói của giáo sư nhưng họ không thể viết nhanh hơn, cho nên ghi chép đòi hỏi họ ra quyết định về việc viết cái gì, thay vì viết mọi thứ. Vì họ in ra tài liệu bài giảng và viết ghi chép của họ lên nó, họ sẽ có nhiều “tài liệu học tập” đầy đủ để ôn lại. Điều này cho phép sinh viên chú ý nhiều hơn đến cái gì là quan trọng và lọc loại ra những thứ không cần thiết. Bằng việc ghi chép tốt về điều giáo sư nói và có thái độ sẵn sàng, đảm bảo sinh viên sẽ học được nhiều hơn. Sau giờ lên lớp, khi họ ôn lại những ghi chép của mình và so sánh với điều họ đã học, họ sẽ hiểu tài liệu tốt hơn. Đây là“lần học thứ ba”. Nhiều nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi mọi người học cái gì đó ba lần, họ sẽ nhớ được tài liệutốthơnnhiều. Là sinh viên đại học, bạn KHÔNG muốn chờ đợi cho tới lúc thi kiểm tra để bắt đầu học. Bạn phải là “người học chủ động” ngay khi bạn bắt đầu đến lớp. ĐỪNG từ bỏ hay thôi lắng nghe khi bạn thấy tài liệu được dạy khó hiểu. Lắng nghe chắm chú hơn và làm việc chăm chỉ để hiểu điều được nói. ĐỪNG ngần ngại đặt câu hỏi. Mọi giáo sư đều thích trả lời những câu hỏi vì câu hỏi làm cho lớp quan tâm hơn, sống động hơn và có thể giúp họ cải tiến cách dạy. Nếu bạn duy trì được khả năng tập trung và HỌC TẬP,chắc chắn bạn sẽ THÀNH CÔNG.
- 13. 8 Học tích cực Có sự khác biệt giữa cách sinh viên học ở Mỹ và ở Châu Á. Khi tôi dạy trong vài vùng, tôi có thể thấy nhiều sinh viên ở Mỹ đã quen với lối “học tích cực” hay “phương pháp học qua hành” nhưng phần lớn sinh viên ở Châu Á lại không quen. Nhiều người vẫn tham gia vào lối “học thụ động” và điều đó có thể là nhượcđiểmchính khi họ đi học ở nước ngoài hay làmviệctrong công nghiệp. Ngày nay, công nghệ thay đổi rất nhanh chóng với nhiều tài liệu và có mọi tài liệu cho sinh viên học tập là không thể được. Để mở rộng tri thức của họ, phần lớn các giáo sư sẽ bổ sung thêm cho bài giảng bằng tài liệu đọc thêm. Tuy nhiên, nhiều sinh viên KHÔNG có thói quen tốt về việc đọc, đặc biệt là đọc các sách kĩ thuật vì họ muốn cái gì đó nhanh chóng, dễ dàng và rất ngắn. Làm cho sinh viên thực hiện các bài tập về đọc một cách nghiêm chỉnh KHÔNG phải là nhiệm vụ dễ dàng. Cho dù đã được nói rõ ràng ngay từ đầu của lớp rằng điều đó được yêu cầu nhưng ít người coi điều đó là nghiêm chỉnh. Khi dạy ở Châu Á, tôi thấy rằng nhiều sinh viên vẫn cố học môn học mà không đọc thêm, hay chỉ làm điều đó một cách hời hợt, chỉ ưu tiên cho kiểm tra. Về căn bản, họ KHÔNG sẵn sàng học mà chỉ được chuẩn bị qua kỳkiểmtra. Khi tôi hỏi, một số người trong họ trả lời: “Em đã đọc vài trang vài ngày trước”, “Em đãđọc bài trình bàyPowerPoint rồi” hay“Em chỉ học chươngchính thôi”. Sẵn sàng cho phương pháp “học tích cực” yêu cầu cả nỗ lực từ sinh viên và giáo sư bởi vì nó cần làm việc nhiều hơn. Với giáo sư, “học tích cực” yêu cầu thảo luận với sinh viên về các vấn đề: “Tại sao họ cần biết tài liệu đó”, “Làm sao họ học chúng” và “Kết quả là gì”. Bằng việc tập trung vào những điều này, giáo sư có thể động viên sinh viên trong học tập thay vì chỉ đọc bài giảng và cho phép họ ghi nhớ mọi điều để qua được kiểm tra. Những sinh viên tới lớp có chuẩn bị và tham gia tích cực trong lớp cần được thưởng và những người không có chuẩn bị cần phải chịu trách nhiệm. Thực hành đánh giá và tham gia trênlớpnênlà yếutố thenchốtthay vì chỉ qua kì thi kiểmtra. Với sinh viên, học tích cực KHÔNG phải là nghe và ghi nhớ mọi điều. Về nền tảng, trách nhiệm học thuộc về một mình sinh viên. Để việc học xảy ra trong mọi môn học, sinh viên phải giữ vai trò tích cực trong quy trình này. Với mọi lớp, họ được trông đợi tới lớp “đã có chuẩn bị” và “sẵn sàng học”, điều yêu cầu họ “đọc” và “nghiên cứu” tài liệu đọc đã phân cho “trước khi” lên lớp. Được chuẩn bị trước khi lên lớp cho phép họ xây dựng nền tảng tri thức, theo đó việc học tập về sau sẽ được xây dựng nên. Cũng giống như nhà phải có móng chắc, việc đọc được yêu cầu là nền móng đó. Trong lớp, giáo sư KHÔNG đọc bài giảng mà thảo luận với sinh viên về cách họ học, làm sáng tỏ bất kỳ hiểu lầm nào hay cho các ví dụ để làm cho việc học được dễ dàng hơn. Tuân thủ theo cách học này, sinh viên sẽ tham gia tích cực vào việc dùng logic và lập luận của họ để đề cập tới vấn đề và giải quyết vấn đề. Đây là kĩ năng được cần nhất trong công nghiệp và trong trường tốt nghiệp. Tôi đã thấy nhiều sinh viên có “điểm cao” học tốt năm đầu đại học ở nước họ nhưng không học được ở các năm tốt nghiệp ở Mỹ bởi vì sự khác biệt như vậy trongphongcách học tập.
- 14. Ở Châu Á, tôi thường nghe thấy phàn nàn: “Chúng em có thực sự cần đọc mọi tài liệu không?”, “Như thế nhiều quá.”, “Thầy không thể tóm tắt nó cho chúng em được sao?”, “Thầy nói cho chúng em phầnnào sẽ trong bài thi đi?” Điều những sinh viên này muốn là đòi hỏi giáo sư giúp họ phần công việc vất vả về trích rút tài liệu từ các bài đọc và giải thích dễ dàng cho họ ghi nhớ. Tôi thường nhắc nhở các sinh viên rằng có những lý do quan trọng, rằng tại sao họ phải đọc những gì đã được yêu cầu theo cách riêng của họ. Sau nhiều thảoluận, tôi thấy rằng nhiều sinh viên không biết cách trích rút thông tin từ bài đọc được yêu cầu vì họ vẫn có thói quen đọc mọi thứ và ghi nhớ mọi thứ. Kì thực là nhiều người KHÔNG có thói quen đọc tốt vì họ đã quen ở trong các trường sơ cấp. Tôi ngạc nhiên bởi ngày nay sinh viên châu Á dành nhiều thời gian xem phim, trò chơi video, và chat trực tuyến hơn bất kỳ sinh viên nào khác. Phầnlớn KHÔNG đọc sách và nếu họ phải đọc, họ chỉ đọc lướt qua văn bản một cách nhanh chóng thay vì đọc kĩ. Các sinh viên bảo tôi rằng họ ưa thích internet bởi vì tài liệu có đầy hình ảnh, những câu chuyện đời thường thú vị và tin tức. Nhưng tôi thường tự hỏi liệu họ có thực sự học chủ đề trên internet hay bị xao lãng bởi các quảng cáo tinh ranh, các website xấu, và tài liệu khai thác tình dục. Internet có thẩy là người thầy tốt, nếu bạn nghiêm chỉnh về học tập. Có nhiều tài liệu ở đó nếu bạn biết cách tìm chúng và học chúng. Tuy nhiên nó cũng có thể là người bạn rất tệ vì nó có thể ảnh hưởngtới bạn,làm xaolãng bạnkhỏi việchọc tập của bạn một cách dễ dàng. Nếu sinh viên học tập nghiêm chỉnh, dù từ tài liệu đọc được yêu cầu hay từ tài liệu internet trước khi lên lớp thì điều xảy ra trong lớp sẽ làm cho việc học thành thú vị hơn. Khi có nền tảng và thảo luận tốt, sinh viên sẽ có hiểu biết sâu sắc hơn về các khái niệm then chốt và có khả năng tích hợp những khái niệm đó vào trong tri thức và kĩ năng riêng của mình. Họ sẽ học sự khác biệt giữa thảo luận được chuẩn bị tốt và không được chuẩn bị. Khi sinh viên đã đọc tài liệ trước khi lên lớp, việc thảo luạn trong lớp sẽ trở nên phong phú và vui hơn, không chỉ cho giảng viên mà cho các sinh viên khác nữa. Về căn bản, tới lớp được chuẩn bị kĩ và với tri thức nền tảng tốt sẽ làm biến đổi sinh viên từ người học thụ động thành người học tích cực. Họ sẽ chấm dứt việc ghi nhớ mà bắt đầu tư duy phê phán. Logic và lập luận này sẽ thúc đẩy việc học tốt hơn. Những điều này sẽ chuẩn bị cho họ việc học cả đời và làm họ sẵn sàng giải quyết bất kì vấn đề nào họ đối diện, trong công việc hay trong cuộc sống. Và đó là điều giáo dục nên là vậy. 9 Lập mục đích Bạn có biết thuyền trưởng dẫn hướng con thuyền của mình trên đại dương thế nào không? Đầu tiên, ông ta phải biết ông ta muốn đi đâu (đích đến của ông ta) và ông ta bắt đầu từ đâu (vị trí hiện thời của ông ta). Thuyền trưởng cũng cần bản đồ và la bàn để giúp ta lập ra hướng đi (kế hoạch của ông Để chuẩn bị cho sinh viên của chúng ta trong thời kỳ thay đổi nhanh chóng này, tôi mạnh mẽ khuyênnên nỗ lựcvào việcđọc và học trướckhi lênlớp.
- 15. ta). Cứ vài giờ, ông ta phải kiểm lại vị trí của con thuyền và so sánh nó với bản kế hoạch để chắc rằng ông ta vẫn đang trong hành trình và nếu cần, làm việc sửa chữa. Chỉ bằng cách làm điều đó, ông ta sẽ đạt tới đích của mình. Bạn có thể nghĩ rằng điều đó thật đơn giản nhưng thực tại nó không phải như vậy. Điều gì sẽ xảy ra nếu ông ta KHÔNG biết đích đến của mình? Liệu có thể giương buồm ra đại dương nhưng KHÔNG biết nơi bạn đi không? Trong trường hợp đó, bất kỳ chỗ nào cũng có thể là đích đến, phải không? Điều gì xảy ra nếu thuyền trưởng không biết vị trí hiện thời của mình? Nếu ông ta KHÔNG biết ông ta đang ở đâu thì ông ta bị lạc,phải không? Xin nghĩ về điều này. Mọi người KHÔNG bị lạc bởi vì họ không biết nơi đi mà bởi vì học KHÔNG biết nơi họ đang ở. Trong mọi cuộc hành trình, bạn phải biết nơi bạn đang ở, nơi bạn muốn đi để bạn có thể vẽ ra bản đồ giúp cho bạn đến đó. Bạn phải kiểm tra tiến bộ của mình và so sánh nó với bản kế hoạch để chắc chắn bạn vẫn theo sát bản đồ và nếu bạn bị lệch khỏi nó, bạn phải có hành động sửa chữa. KHÔNG có sự khác biệt giữa giương buồm trong đại dương và vào đại học bởi vì đại học cũng là cuộc hành trình. Là sinh viên, bạn là thuyền trưởng của con thuyền riêng của mình (nghề nghiệp của bạn). Bạn cần biết đích đến của mình (mục đích nghề nghiệp của bạn). Bạn cần biết nơi bạn bắt đầu (lĩnh vực học tập của bạn). Bạn cũng cần bản đồ và la bàn (bản kế hoạch nghề nghiệp của bạn) và kiểm tra tiến bộ của bạn (bạn học tốt thế nào trong lớp) để chắc chắn rằng bạn sẽ thu được tri thức và kĩ năng cần thiết sẽ đưa bạn từ năm đầu của đại học tới lúc tốt nghiệp, và bên ngoài nhà trường tới nghề nghiệp theolựa chọncủa bạn. Nhiều sinh viên đại học KHÔNG biết họ muốn gì (trong nghề nghiệp). Tất nhiên, dễ dàng giả định rằng mọi người đều muốn có việc làm tốt, lương tốt, và cuộc sống tốt. Tuy nhiên, đôi khi cần nhắc nhở họ rằng đại học là thời gian sinh viên phải RA QUYẾT ĐỊNH đó. Họ phải quyết định họ muốn gì trong cuộc sốngđể cho họ có thể thiếtlậpmục đích nghề nghiệpriêngcủamình và kế hoạch đạt tới nó. Khi sinh viên vào đại học, nhiều người có ý tưởng nào đó về điều cần làm và điều cần học. Tuy nhiên, nhiều người đã dựa trên “khái niệm lý tưởng” mà không có thông tin thực chất. Chẳng hạn, một sinh viên bảo tôi rằng anh ta muốn là bác sĩ y khoa nhưng KHÔNG BIẾT rằng nó yêu cầu 7 năm trong trường y, nhiều người nữa ở nội trú và làm bác sĩ thực tập. Người khác bảo tôi rằng anh ta muốn là nhà doanh nghiệp như Bill Gates nhưng không thích viết mà và anh ta cũng ghét toán học. Để làm cho ước mơ thành thực tại, điều quan trọng với sinh viên là lập “mục đích hợp lý” dựa trên thực tế. Bằng việc làm điều đó, có thể là họ sẽ đạt tới điều họ muốn, thay vì chỉ săn đuổi theo “giấc mơ không thể có”. Cũng giống như thuyền trưởng trên đại dường, tôi khuyên rằng sinh viên năm đầu nên tạo ra mục đích nghề nghiệp (bản kế hoạch nghề nghiệp), đi từng bước một, kiểm tra tiến bộ của họ, và thêm nhiều chi tiếthơnkhi cần. Bước đầu tiên là lập mục đích nghề nghiệp. Đây là bước quan trọng nhưng nhiều người có hướng đặt chúng quá cao và quá phi hiện thực. Có lẽ họ đã được gia đình bảo phải nhắm tới điều cao nhất có thể được. Có thể cha mẹ họ muốn con cái họ làm cái gì đó có ý nghĩa. Thỉnh thoảng các giáo viên trung học cũng động viên học sinh đặt mục đích lớn lao. Tất nhiên, nhiều sinh viên cũng muốn là anh hùng. Tuy nhiên, sinh viên phải rất cẩn thận bởi vì đây là lúc họ RA
- 16. QUYẾT ĐỊNH CỦA RIÊNG HỌ về nghề nghiệp rêng của họ và cuộc sống riêng của họ. Điều này có thể là quyết định lớn đầu tiên mà họ phải đặt ra cho bản thân mình. Mặc dù cha mẹ có thể gợi ý điều gì đó nhưng đó vẫn là quyết định họ phải đưa ra về điều gì họ muốn làm và họ sẽ là ai. Họ phải hình dung ra họ thích nghề nào và nghề nào họ không thích. Trước khi đặt mục đích, họ phải phân tích mối quan tâm CỦA HỌ, kĩ năng CỦA HỌ, khả năng CỦA HỌ, và giá trị CỦA HỌ. Đây là những điều sẽ ảnh hưởng tới tương lai. HỌ phải suy nghĩ nghiêm túc về điều họ thích thú nhất và điều họ giỏi. Nếu họ KHÔNG thích lĩnh vực học tập của mình, họ sẽ KHÔNG đi xa được trong nghề nghiệp, và họ sẽ bị thất vọng. Đó là lý do tại sao, điều quan trọng là sinh viên phải chọnlựa lĩnh vực của họ dựa trên sự ưa thích cũng như khả năng của họ, và họ phải chọn nó một cách khônngoan. Bước kế tiếp là nghiên cứu về nghề nghiệp được chọn của họ. Họ phải nghĩ về quyết đinh của mình và học nhiều hơn về chúng. Cách tốt nhất là tìm ra cách người khác trong lĩnh vực đó đã phát triển nghề nghiệp của họ. Nếu có thể, họ phải đi và hỏi những người đó. Nếu một sinh viên muốn là bác sĩ y khoa, người đó nên hỏi một số bác sĩ y khoa. Nếu sinh viên muốn là người phát triểnphầnmềm,họ nênvàocông ty phần mềmvà phỏngvánvài người làmviệcở đó. Sinh viên phải tìm ra câu trả lời cho câu hỏi như: “Loại đào tạo, giáo dục và kĩ năng nào được yêu cầu để làm việc trong ngành này?”, “Hoàn cảnh làm việc đời thực là gì, kĩ năng và lịch biểu trong việc làm này là gì? Nó có phải là công việc thường lệ mà bạn đi làm lúc 8:00 sáng và về lúc 4:00 chiều không? Nó có là công việc thách thức không, nơi KHÔNG có lịch biểu mà tùy thuộc vào yêu cầu việc làm?” Chẳng hạn, bác sĩ y khoa và y tá KHÔNG làm việc theo thường lệ, họ đáp ứng với nhiều trường hợp cấp cứu. “Lương, phúc lợi, cơ hội thăng tiến là gì…?”, “Có thưởng thêm, những thứ vật chất hay phi vậtchất trong lĩnh vựcnày không?” Dựa trên những thông tin này, sinh viên có thể ra quyết định vững chắc về mục đích nghề nghiệp của họ và cuối cùng cho cuộc đời họ. Họ có thể xác định các kế hoạch dựa trên mục đích của họ. Vào lúc này, sinh viên KHÔNG cần nhiều chi tiết vì họ sẽ thêm nhiều khi họ tiến bộ lên. Điều cốt yếu là sinh viên trung thực với bản thân họ, KHÔNG để bất kì ai thay đổi kế hoạch của họ haynghề nghiệpcủa họ. Sau khi có kể hoạch nghề nghiệp, bước kế tiếplà đi theo nó. Cũng giống như thuyền trưởng phải kiểm tra vị trí của con thuyền theo bản đồ, sinh viên phải kiểm tra tiến bộ của họ theo kế hoạch của họ. Họ cần biết rằng họ đang làm tốt thế nào so với kế hoạch của họ? Sau khi học vài môn học theo thời khóa biểu của trường, họ sẽ xác định lớp nào họ thích và lớp nào họ không thích. Họ phải kiểm tra những kết quả này với kế hoạch của họ để xem họ đã làm được bao nhiêu tiến Lời khuyên của tôi: “Bạn lập kế hoạch cho cuộc sống của bạn và tương lai của bạn. Bạn phải coi điều đó là nghiêm túc không để cái gì làm xao lãng bạn khỏi much đích của bạn. Nếu bạn KHÔNG coi nó là nghiêm túc hay trì hoãn nó lại sau, bạn sẽ mất thời gian quý giá và phí hoài nỗ lực của bạn.
- 17. bộ hướng tới mục đích của mình. Dựa trên tiến bộ này, họ sẽ cần một số điều chỉnh. Theo kinh nghiệm của tôi với sinh viên, vấn đề chính KHÔNG phải là MÔN HỌC mà phần lớn là về ĐIỂMhọ nhận được. Nếu họ được điểm tốt, họ tin rằng họ làm tốt và ngược lại. Tuy nhiên, điểm được xác đinhphần lớnbởi khối lượngthời giansinhviêndànhchohọctập. Thực tế là sinh viên đại học CHƯA BAO GIỜ có thời gian cho mọi thức cho nên họ phải học cách dùng thời gian của họ một cách khôn ngoan. Họ phải phối hợp các hoạt động hàng ngày, hàng tuần, hành tháng của họ tương ứng theo các nghĩa vụ, học tập, hoạt động xã hội và bất kì cái gì là quan trọng. Họ phải đặt ưu tiên bằng việc hiểu sự khác biệt giữa QUAN TRỌNG và KHẨN THIẾT. Nhiệm vụ quan trọng là những điều phải được làm. Nhiệm vụ khẩn thiết là những điều phải được làm BÂY GIỜ. Sinh viên phải hiểu rằng có những điều có thể được làm về sau, có thể ngày mai, có thể cuối tuần, hay có thể tuần sau. Họ phải biết quản lý thời gian của mình dựa trên ưu tiên. Họ phải chấp nhận sự thật là họ KHÔNG thể làm được mọi thứ vì họ cũng cần thời gian để ngủ, để nghỉ ngơi và để cho phép bộ óc của mình được thảnh thơi. Họ phải giới hạn các hoạt động của mình vào vài thứ bằng việc chỉ chọn những điều họ thích thú nhưng cũng nhất quán với mục đích nghề nghiệp của họ. Điều nàylà KỶ LUẬT mà sinh viên cần phát triển bởi vì làm chủ nó là một KĨ NĂNG sẽ có ích trong cả đời họ. Về căn bản, sinh viên phải phát triển thói quen tốt về học tập chăm chỉ, ngủ cho đủ, luyện tập thể dục đều đặn, và đặt thời gian cho việc nghỉ ngơi. NẾt họ có thể chăm sóc tốt cho sức khỏe của mình, điều đó sẽ giúp cho họ học tập nữa bởi vì nếu họ ốm, họ sẽ KHÔNG học tốt. Nhớ rằng căng thằng có thể gây ra nhiều tác hại cho cả thể chất lẫn tâm trí. Biết nơi bạn đi, biết nơi bạn đang ở, biết bạn đã tiến bộ bao nhiêu trên hành trình hướng tới much đich của mình thì bạn sẽ biết nhiều về bản thân mình. Nếu bạn biết mình là ai, bạn muốn là ai, bạn sẽ là ai thì bạn đang đi đúng trên con đường là thuyền trưởng của con thuyền riêng của bạn và sẵn sàngcho cuộc hànhtrình cả đời của bạn. 10 Kiên nhẫn Có vài nghiên cứu về tính kiên nhẫn và tự kiểm soát nhưng có một số nghiên cứu tôi thực sự thích cho nên tôi muốn chia sẻ cùng các bạn. Nghiên cứu này được tiến hành năm 1968 tại một trường tiểu học nơi trẻ em 4 tuổi được cho một cái kẹo đặt trước chúng. Chúng có thể ăn kẹo bất kì khi nào chúng thích nhưng nếu chúng có khả năng đợi 10 phút thì chúng được thưởng thêm một viên kẹo nữa. Phần lớn trẻ con không thể kéo dài chờ đợi rất lâu, nhiều đứa ăn ngay kẹo nhưng có một vài đứa có khả năng trì hoãn tính thích ăn và đợi được 2 viênkẹo. Tiến sĩ Mischel, người tiến hành nghiên cứu này, quan sát: “Trẻ con ưa hoạt động, chúng không có khả năng chờ đợi cái gì và bất kì cái gì chúng muốn đều cần nó ngay lập tức. Nhưng rồi khi tôi quan sát tôi thấy một sốđứa có khả năng tự kiểm soát chúng, tôi tự hỏi làm sao chúng học được cách trì hoãn mong muốn của chúng và làm sao điều đó lại khiến cho nhiều thứ khác biến thành có thể.” Sau khi quan sát thêm, TS.Mischel nhận ra rằng tự kiểm soát tới từ “phân phối chú ý chiến lược” chứ không phải là từ sức mạnh ý chí. Trẻ thành công tránh suy nghĩ về
- 18. kẹo bằng việc tập trung chú ý của chúng đi đâu đó, chẳng hạn chúng chơi đồ chơi hay nhìn vào sách và quênkẹo. Tiếng sĩ Mischel viết: “Nếu bạn nghĩ về kẹo và ý thức rằng nó ngon làm sao, thế thì bạn sẽ ăn nó cho nên chìa khóa là tránh nghĩ về nó ngay từ đầu. Với việc nhận ra đó, bạn không phải dùng sức mạnh ý chí để tránh ăn kẹo mà phát triển kĩ năng tập trung chú ý của bạn vào cái gì đó khác. Một khi bạn nhận ra rằng sức mạnh ý chí chỉ là vấn đề học cách kiểm soát chú ý và ý nghĩ của mình,bạn thực sự có thể cải tiến tính kiên nhẫncủa mình.” Tiến sĩ Mischel đi xa hơn để nhìn vào thành tựu hàn lâm của họ và ông ngạc nhiên thấy rằng mọi đứa trẻ biết tự kiểm soát đều xuất sắc trong học tập hàn lâm của chúng. Chủ đề học tập của chúng không thành vấn đề, chúng bao giờ cũng đạt tới điểm hàng đầu. Nghiên cứu về kiên nhẫn tiếp tục trong các trường phổ thông, đại học và cuộc sống người lớn và nó cho nhiều phát hiện đáng ngạc nhiên. Trên 80% trẻ con vào đại học với điểm hàng đầu và có cuộc sống người lớn thành công. Ông kết luận rằng “Kiên nhẫn, tự kiểm soát và thành công ở hạng hàn lâm hoàn toàn có quan hệ lẫn nhau.” Ngày nay sinh viên bị xao lãng bởi nhiều thứ và xu hướng là nhìn ra ngoài. Rất ít sinh viên coi kiên nhẫn là đức hạnh. Trong thế giới công nghệ thay đổi nhanh, nhiều người bị che mắt bởi “sự hài lòng tự khắc của thương mại hóa” cho nên bất kỳ cái gì họ thích, họ muốn có nó ngay. Họ phải có trang thiết bị mới nhất, máy laptop nhanh nhất, điện thoại di động mới nhất bởi vì những thứ này cho họ sự thỏa mãn ngay tức khắc. Ở trường học, nhiều sinh viên muốn học cái gì đó nhanh chóng để họ có thể sang các lớp tiếp. Rất ít người đi sâu để thực sự hiểu khái niệm hay làm chủ thấu đáo vấn đề. Máy tính và internet với mọi ích lợi cũng có thể gây ảnh hưởng tiêu cực lên sinh viên qua trò chơi video, các website có nội dung xấu, và các website kích dục vì chúng làm xao lãng họ khỏi học tập. Khi nhiều sinh viên đem laptop tới lớp, tôi đã quan sát bao sinh viên ghi chép bài giảng và bao nhiêu người chơi trò chơi video hay gửi email cho bạn bè họ. Với điện thoại di động và tin nhắn, ngay cả trong lớp, nhiều sinh viênkhônghọcvà bị phântán bởi các tinnhắn khôngcần thiết. Giáo dục truyền thông hầu hết dựa trên kiểm tra cho nên có “thủ đoạn và lối tắt” mà sinh viên có thể qua được kì thi chẳng mấy khó khăn. Bởi vì nhiều giáo sư có xu hướng dùng cùng bài thi hết năm nọ tới năm kia, sinh viên có thể kiểm được bài thi, bài kiểm tra năm trước và có thể thực hiện công việc chẳng mấy nỗ lực. Tuy nhiên, cuộc sống đại học thực sự ngắn ngủi. Sau bốn năm, sinh viên phải ra trường để xây dựng nghề nghiệp của họ mà không có đào tạo hay kĩ năng thích hợp. ĐIều gì sẽ xảy ra cho họ? Sao nhiều người trong họ không thể kiếm được việc làm? Ngay cả với việc thiếu hụt người trầm trọng của kĩ nghệ phần mềm trên khắp thế giới, nhiều sinh viên phần mềm vẫn không thể tìm được việc tốt? Bạn tôi, người sở hữu một công ty phần mềm, nói với tôi rằng ông ấy không thể tìm được người đúng với kĩ năng đúng. Với mọi cơ hội, ông ấy phỏng vấn ít nhất 30 tới 50 người để tìm ra một người thích hợp. Điều này có thể giải thích tại sao các nước đã phát triển phải ban hành quy chế di trú đặc biệt đối với người có kĩ năng cao từ các nước khác tới và làm việc, bởi vì người của họ không có nhữngkĩ năngđược cần tới. Tuy nhiên, khi tôi đi giảng bài ở Trung Quốc và Ấn Độ, tôi quan sát những thái độ học tập khác nhau. Các sinh viên này rất siêng năng và kiên nhẫn trong học tập. Họ hiểu rằng tương lai của họ phụ
- 19. thuộc vào kĩ năng của họ và họ có cơ hội để cải thiện cuộc sống của họ qua giáo dục. Tất nhiên, nhiều người có máy tính và truycập internetnhưngbằngcách nàođó họ có khảnăng tự kiểmsoát. Như một thói quen dạy học, tôi thích đi quanh lớp học trong lúc giảng bài để quan sát nhanh chóng các sinh viên. Tôi để ý rằng phần lớn tất cả họ đều ghi chép và nhiều người hỏi các câu hỏi, nhiều câu hỏi về một chủ đề, cho nên tôi biết rằng họ đang học hành chăm chỉ và hiểu rõ vấn đề. Vài năm trước, tôi không ngạc nhiên khi thấy nhiều người trong số họ làm việc ở các chức vụ then chốt ở các công ty hàng đầu tại Ấn Độ và Trung Quốc. Nhiều người trong số họ nhận ra tôi nên chúng tôi có nhiều đối thoại về các chủ đề phần mềm. Tôi hỏi họ: “Điều gì đã xảy ra trong lớp của tôi? Sao bạn không thể bị xao lãng bởi các điều khác và có khả năng vẫn còn tập trung?” Câu trả lời của họ làm tôi ngạc nhiên: “Tất nhiên bao giờ cũng có những xao lãng, nhưng khi xao lãng tới, chúng tôi đưa chú ý của mình về lại chủ đề của lớp bằng việc nghĩ tới câu hỏi của thầy. Dù các xao lãng đó hấp dẫn đến đâu, mạnh tới đâu chúng tôi cũng không cho chúng tiếnlên. Chúng tôi vẫn còn tập trung vào học tập của mình bằng việc chủ định dồn chú ý của mình vào các câu hỏi mà chúng tôi muốn hỏi thầy cho nên chúng tôi có thể quêncác xao lãng khác.” Tôi học được cái gì từ họ, về cách tự kiểm soát làm lợi cho chúng ta trong cuộc sống hàng ngày” như một khả năng hướng chú ý vào cái gì đó khác để cho quyết định của chúng ta không bị xác định bởi những ý nghĩ xao lãng. Cho nên tôi quay lại xem xét các nghiên cứu của TS.Mischel và thấy ra cái gì đó mà tôi đã khôngchú ý trước đây. Ông ấy đã chú thích: “Chỉ dạy trẻ về kiên nhẫn là không đủ - thách thức thực là biến đổi điều đó thành thói quen, và điều đó cần nhiều năm thực hành siêng năng.” Thực tế, tôi sẽ thêm rằng điều đó cần việc thực hành mới hàng ngày, đều đặn, vì hình mẫu thói quen suy nghĩ xao lãng của chúng ta rất mạnh. 11 Cách chọn bạn và thành công ở đại học Khi vào đại học, một trong những điều mới đầu tiên bạn có lẽ cần là chọn bạn. Bạn là một phần của cuộc sống và tình bạn nào đó có thể kéo dài một thời gian lâu, nếu bạn cẩn thận về loại bạn mình chọn lựa. Bạn tốt có thể giúp bạn cực kì nhiều nhưng bạn xấu có thể làm hại bạn còn hơn bạn có thể hình dung. Có câu ngạn ngữ cổ: “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng” cho nên sẽ là khôn ngoan để chọn Tiến sĩ Mischel kết luận nghiên cứu của mình: “Mặc dù hệ thống giáo dục của chúng ta và xã hội chúng ta đã từng hội tụ vào tri thức thông minh, nơi nhiều nhà khoa học đã tập trung vào thông minh như điều quan trọng nhất khi nó đi tới thành công dự báo trước được trong cuộc sống, tôi thấy rằng thôngminhKHÔNG phải là về kích cỡ bộ não mà phầnlớnlà KIÊN NHẪN và TỰ KIỂMSOÁT”.
- 20. bạn có những mối quan tâm tương tự, mục đích nghề nghiệp tương tự, nền tảng tương tự, và nhóm tuổi tươngtự. Đại học khác với phổ thông bởi vì nó có nhiều kiểu sinh viên và bạn phải cố gắng tránh một số kiểu. Tránh xa những sinh viên không tới đó để học tập mà chỉ vui đùa. Có nhiều sinh viên không có động cơ hay mục đích nghề nghiệp, họ không biết phải làm gì với cuộc đời và đại học là chỗ họ tới để tìm người họ có thể đi chơi hay tiệc tùng cùng nhau.Có những người ích kỷ và tìm người khác để lợi dụng. Nếu bạn đối xử tốt với họ, bạn có thể kết thúc giống họ hay bị tổn thương lúc cuối. Sinh viên lừa dối người khác không phải là bạn tốt, sinh viên vay tiền, hỏi xin người khác giúp đỡ làm bài tập về nhà của họ, giúp họ gian lận thi cử, hay cho phép họ sao chép bài làm của bạn sẽ chỉ làm hại bạn nếu bạn cho phép họ làm như vậy. Bạn không bao giờ nên cho phép họ lợi dụng bạn và không bao giờ thổ lộ với bất kỳ người nào mà bạn không tin cậy đầy đủ. Bạn có thể làm gì đó mà không nghĩ ngay lập tức nhưng có thể hối tiếc cả phần đời còn lại của mình. Bạn chịu trách nhiệm cho điều bạn làm bởi vì, hoặc bạn kiểm soát thái độ của bạn, hoặc điềubạn làmkiểmsoátbạn. Tôi đã thấy nhiều sinh viên vào đại học với thái độ tích cực và lí tưởng hóa nhưng rời khỏi đại học đầy đau đớn và căm ghét. Đó là lý do tại sao bạn phải chọn bạn rất cẩn thận và cho phép tình bạn phát triển dần qua thời gian. Thời gianlà người bạn tốt nhất của bạn bởi vì chỉ qua thời gian bạn sẽ tìm ra người bạn có thể tin cậy và người bạn không thể tin được. Bạn không phải thay đổi bạn như một số bạn của bạn sẽ thay đổi bởi vì chỉ những người với mối quan tâm và mục đích tương tự mới ở lại cùng nhau. Tình bạn đúng nghĩa tiếp tục phát triển, qua thời gian và khoảng cách nhưng cái khác sẽ phai nhòa khi bạn trưởng thành là người lớn có trách nhiệm hơn. Xin nhớ rằng trưởng thành phải có liên quan tới kiểu kinh nghiệm bạn có và điều bạn học từ chúng chứ không phải là chuyện bạn già bao nhiêu. Bạn phải nhớ rằng đại học là đầu tư chính của bạn về thời gian, công sức, tài chính và hỗ trợ của gia đình bạn cho nên ĐỪNG làm phí hoài chúng.Bạn chịu trách nhiệmduynhấtvề việcbạn sẽ trở thànhai. Nhiều sinh viên chú ý nhiều tới bằng cấp nhưng bằng cấp chỉ là mảnh giấy. Bằng cấp không làm cho bạn là người tốt, người có trách nhiệm, công dân tốt, hay người có hiểu biết. Chính thái độ, sự trường thành, tri thức, kĩ năng mới làm cho bạn là ai trongxã hội. Điều quan trọng nhất trong đại học là nỗ lực của bạn, nỗ lực của bạn để học, nỗ lực của bạn để vượt qua chướng ngại, nỗ lực của bạn để tránh những cám dỗ nào đó, nỗ lực của bạn để duy trì sự tập trung vào mục đích nghề nghiệp của bạn. Tôi đã thấy nhiều sinh viên không đạt được mục đích của họ rồi đổ thất bại của họ cho cái gì đó khác thay vì chính bản thân họ. Nhiều sinh viên bảo tôi rằng họ không đủ thông minh, hay họ không có năng lức học những chủ đề nào đó như toán học hay hóa học. Họ tin rằng một số người được sinh ra với bộ não tốt hơn, thông minh hơn, có sức mạnh ý chí hay nhiều kỹ năng hơn người khác. Điều đó là không đúng bởi vì chuyện thành công ở đại học thực sự phụ thuộc vào nỗ lực. Ca ngợi sinh viên rằng họ thông minh không phải là ý tưởng tốt, thay vì thế tôi ưa thích ca ngợi sinh viên về nỗ lực của họ. Nỗ lực là phẩm chất thực sự dẫn tới thành công ở đại học. Một số sinh viên tin lý do làm họ thất bại bởi vì họ đã không biết phải làm gì. Điều đó là không đúng. Sinh viên bao giờ cũng biết điều phải làm nhưng KHÔNG dồn nỗ lực vào hành động. Nếu
- 21. họ muốn giảm cân, họ biết phải làm gì. Nếu họ muốn kết bạn, họ biết phải làm gì. Vấn đề ở đây là nhiềungười khôngđể thời giannghĩcẩn thậnvề cái gì cần làm haybước nào họ phải lấy. Họ biế rằng họ có bài tập về nhà như người bạn bảo họ đi xem phim, họ chấp nhận điều đó và nghĩ “Mình sẽ làm bài tập ở nhà sau khi xem phim”. Sau khi xem phim, họ sẽ tới quán cà phê để uống vài cốc và nói chuyện thêm. Cuối cùng đã quá muộn trong đêm cho nên họ phải đi ngủ và bài tập về nhà chưa bao giờ kết thúc. Một số sinh viên tin họ vẫn có thể làm mọi thứ nếu họ làm việc chăm chỉ nhưng mọi sự không xảy ra giống như điều đó. Nếu mục đích của bạn là học tập và được điểm tốt thì bạn phải xác định khi nào, làm sao và ở đâu bạn sẽ làm điều đó, có gì để thực hiện. Thời gian trong đại học là ngắn với nhiều điều phải làm, sinh viên bao giờ cũng có nhiều hoạt động xao lãng, nhiều cám dỗ cho nên họ phải đặt ưu tiên. Nếu học tập không phải là ưu tiên cao nhất thì bạn phải tự hỏi mình bạnđang làm gì ở đại học? Tại sao bạn vào đại học? Tại sao bạn dành thời gian và tiền bạc ở đại học? Nếu bạn quá bận rộn với nhiều thứ khác, bạn sẽ khôngbao giờ có thời gianđể làm một điềuđúngđắn. Tất nhiên, khó thay đổi thói quen xấu một khi bạn phụ thuộc vào chúng cho nên tôi khuyên rằng bạn hãy tuân theo một kĩ thuật đơn giản: “Lập kế hoạch NẾU-THÌ” (Bạn không cần phải là sinh viên khoa học máy tình để tuân theo kĩ thuật này cho dù tôi vay mượn nó từ cụm từ trong ngôn ngữ lập trình). Sau đây là một ví dụ: “NẾU đó là thứ hai, thứ tư và thứ sáu lúc 2:00 giờ chiều, THÌ tôi sẽ lên thư viện để học trong 3 tiếng. NẾU đó là thứ ba hay thứ năm, THÌ tôi sẽ đi thư viện lúc 1:00 giờ chiềuđể học trong 5 tiếngbởi vì tôi khôngcó giờ trênlớpvào buổi chiều.” 12 Các kiểu sinh viên khác nhau Học tập đại học là đầu tư thời gian, công sức và tài chính để thu được tri thức và kĩ năng. Tuy nhiên, một số sinh viên tới đại học với mong đợi rằng họ sẽ nhận được những điều có giá trị này “một cách tự động” không mấy nỗ lực. Họ tin rằng họ có thể có được “mảnh giấy” nói rằng họ có kĩ năng nào đó và với cái đó, họ sẽ có được việc làm và có tương lai sáng lạn. Tất nhiên, họ thất vọng khi những điều này đã KHÔNG xảyra. Chúng ta hãy nhìn vào tình huống này một cách cẩn thận. Một số sinh viên được ước định ĐỂ mọi sự việc xảy ra VỚI họ, thay vì LÀM mọi sự xảy ra CHO họ. Họ được bảo rằng để tốt nghiệp họ phải Về căn bản, NẾU bạn đặt ưu tiên của mình, THÌ bạn biết điều cần làm. NẾU bạn đưa nỗ lực vào, THÌ bạn sẽ hoàn thành ưu tiên của mình. NẾU bạn chọn bạn một cách cẩn thận và để nó phát triển qua thời gian, THÌ bạn sẽ có tình bạn kéo dài với thời gian lâu dài. NẾU bạn làm mọi điều ở trên, THÌ bạn sẽ tăng cơ hội thành công của bạn ở đại học và đạt tới mục đích của bạn. NẾU bạn đạt tới mục đích học tập của bạn, THÌ gia đình bạn sẽ rất tự hào về bạn. NẾU bạn có thể làm điều đó cho mọi mục đích của bạn trong cuộc sống, THÌ bạn sẽ tuyệt đối có thể thành công hơnbạn tưởng.
- 22. qua những kì kiểm tra nào đó cho nên họ tìm manh mối, lời khuyên, thủ đoạn, lối tắt chỉ để qua kì kiểm tra. Họ sẽ tìm hiểu xem liệu giáo sư thích tập trung vào bài giảng hay sách giáo khoa rồi tìm các bài kiểm tra cũ hay bài ghi chép từ năm trước với hi vọng rằng họ sẽ qua được bài kiểm tra.Về căn bản, họ cố tìm ra cái gì được MONG ĐỢI về họ rồi chuẩn bị đáp ứng. Họ tập trung vào việc qua được kiểm tra thay vì thu lấy tri thức. Nếu họ qua được bài kiểm tra, họ sẽ đi sang lớp tiếp “một cách tự động”. Trong trường hợp này, người có nhiều câu trả lời “đúng” được coi là “sinh viên giỏi nhất”. Kiểu hành vi thụ động này sẽ tiếptục khi họ tốt nghiệp. Họ mong đợi rằng với bằng cấp, họ sẽ kiếm được việc làm và họ sẽ cứ làm việc và chờ đợi sếp của họ bảo họ điều cần làm. Tuy nhiên, cuộc sống KHÔNG đơn giản thế cho nên nếu có điều gì sai xảy ra trong thời gian đó, họ sẽ đổ lỗi cho cái gì đó khác. Có thể họ KHÔNG may hay đó là số mệnh của họ. Tôi đã thấy các sinh viên thất vọng, cáu kỉnh, ngã lòng trong đại học vì “cái gì đó” xảy ra cho họ. Tôi cũng thấy nhiều người không thể tìm được công việc rồi đổ lỗi cho giáo sư, trường học, cha mẹ họ, và xã hội KHÔNG chăm nomtới họ. Có kiểu sinh viên khác hơn kiểu vừa nói trên. Họ là kiểu người vươn tới, họlàm nhiều hơnlà nhà trường yêu cầu. Họ bao giờ cũng làm bài đọc thêm, họ phát sinh ý tưởng mới, họ học giá trị của tri thức và biến thành kĩ năng thay vì phụ thuộc vào việc qua kì kiểm tra. Họ biết cách thu được sự thừa nhận, điều sẽ đưa tới cơ hội. Họ cởi mở cho tình huống và kinh nghiệm mới. Họ hiểu tầm quan trọng của việc hình thành nhóm để trao đổi ý tưởng. Họ quan tâm tới tin tức công nghiệp, học từ kinh nghiệm của người khác và bất kỳ cái gì là quan trọng cho nghề nghiệp của họ. Về cơ bản, họ năng nổ trong bất kì cái họ làm và bao giờ cũng chứng tỏ sự nhiệt tình của mình trong học tập. Họ tình nguyện trong các hoạt động của nhà trường để nối bản thân mình với các ý tưởng và mọi người. Họ là người lãnh đạo nhóm trong công việc nhóm của lớp và tình nguyện trợ giúp cho các giáo sư bất kì khi nào họ có thể làm được. Họ chọn các dự án mà họ quan tâm, cho dù khi họ có khó khăn. Họ hỏi các câu hỏi trong lớp, chỉ huy việc thảo luận trong lớp. Họ tham gia vào các hoạt động nhà trường mặc cho lịch biểu học tập khác nặng. Đó là lý do tại sao họ nổi tiếng trong trường và nhiều người sử dụng lao động để ý tới. Các công ty thích các sinh viên năng nổ, sáng tạo, có hướng doanh nhân và tìm họ khi họ vẫn còn trong trường. Khi họ được phỏng vấn việc làm, họ KHÔNG chỉ trả lời câu hỏi được hỏi mà còn lấy mọi cơ hội để giải thích điều họ đã học được trong lớp và các hoạt động bên ngoài. Tất nhiên, họ cũng khiêm tốn về điều gì đó họ không biết, dầu vậy vẫn biểu lộ nhiệt tình và sự chuẩn bị của họ. Trong công việc, họ biểu lộ trách nhiệm và phẩm chất lãnh đạo của mình. Họ bao giờ cũng làm nhiều hơn là đi theo chỉ đạo và sẵn lòng chứng tỏ sáng kiến của họ, dẫnlái và động cơ. Họ làm việc tốt với mọi người, giải quyết xung đột và giải quyết vấn đề.Đó làlý dotại sao họ tiếnxatrong nghề nghiệpcủamình. Những sinh viên này KHÔNG dựa trên danh tiếng của trường hay bằng cấp để kiếm việc làm. Họ biết cách tổ hợp tri thức của mình với kĩ năng thực hành để làm nổi bật bản thân mình. Họ làm mối quan tâm, năng lực của họ được người khác biết tới. Họ biết rằng cuộc sống sẽ không bao giờ là sự tiến bộ trôi chảy từ chỗ này sang chỗ khác. Thay vì thế, họ coi nó như cuộc hành trình thám hiểm và phiêu lưu. Họ biếtcách chuẩn bị cho cuộc sống của mình bằng việclàmcho mọi sự xảyra.
- 23. 13 Gian lận bài tập về nhà Tuần trước tôi nhận được một email, người gửi viết: “Người bạn tốt nhất của em đề nghị em cho bạn ấy chép bài tập về nhà của em. Em không muốn mất bạn nhưng cũng không muốn bạn ấy gianlận.Xin thầy cho lời khuyên.” Câu trả lời của tôi: “Vấn đề chép bài tập về nhà của ai đó khác là rất thông dụng trong trường học ngày nay. KHÔNG phải bởi vì sinh viên KHÔNG thể làm được bài tập về nhà mà rất có thể là họ không có đủ THỜI GIAN để học.” Có thể họ quá bận rộn chơi trò chơi video cả ngày? Hay có thể họ dành quá nhiều thời gian vào tiệc tùng banđêm? Đột nhiên họ nhận ra rằng họ phải nộp bài tập về nhà nếu họ muốn qua được lớp và họ sợ, cho nên điều dễ dàng nhất là chép bài của ai đó khác và hy vọng rằng chẳng có gì sẽ xảy ra. Tất nhiên, nếu bị bắt, điềuđó có thể là mất điểm,haybị đình chỉ học. Vấn đề với kiểu gian lận nàylà nếu sinh viên có thể làm nó một lần, họ sẽ làm nó lần nữa và toàn thể việc học tập có thể trở thành “trò chơi gian lận” với hậu quả nghiêm trọng. Nếu bạn nghĩ các giáo sư KHÔNG biết thì có lẽ bạn quá lạc quan rồi. Phần lớn các giáo sư đều có kinh nghiệm với loại tình huống này. Nếu bài tập về nhà nào đó trông giống nhau, việc kiểm tra đơn giản có thể làm lộ ra vấn đề. Cho dù giáo sư không bắt việc gian lận, người bạn thân nhất của bạn đang tự lừa mình và làm hỏng việc học tập của bạn đó. Bằng việc cho phép bạn ấy chép bài tập về nhà của bạn, bạn cũng giúp cho bạn ấy KHÔNG học và là “người bạntốt nhất”,bạn sẽ khônglàm thế chứ, phải không? Không sinh viên nào tới đại học với ý định gian lận cho nên nguyên nhân gốc rễ chủ yếu là vấn đề quản lý thời gian. Học quản lý thời gian ở trường là phần quan trọng của việc học kỹ năng được cần cho chỗ làm việc. Ngay cả sinh viên giỏi nhất đôi khi cũng gặp rắc rối với thời gian và giáo sư biết điều này. Lời khuyên của tôi là bạn của bạn nên xin kéo dài thời gian hơn là đi vào cái gì đó KHÔNG phải là việc làm của bạn ấy. “Bạn tốt nhất” của bạn nên tới nói chuyện với giáo sư và xin thời gian thêm để nộp bài tập về nhà. Một sinh viên yêu cầu lễ phép thêm vài ngày để có thể học được thêm và làm bài tập của mình CÓ THỂ có được điều người đó đòi hỏi. Trong trường hợp đó, giáo sư biết rằng mình đang giải quyết cho một sinh viên chín chắn, trung thực và chân thành và ai lại có ý định trừng phạt sinh viên trung thực? Bạn của bạn thậm chí KHÔNG cần tiết lộ lý do nếu đó là lần đầu tiên. Phần lớn các giáo sư thà thấy sinhviênhọccái gì đó bằng việccó thêmthời gianhơnlà nộp bài tập về nhà “cẩuthả”. Nếu việc gia hạn là KHÔNG thể được, bạn của bạn có thể “thương lượng” nộp bài muộn với điểm thấp hơn. Học cách thương lương cũnglà phần quan trọng của việc học kĩ năng cần thiết ở chỗ làm việc. Nhiều giáo sư có thể đưa ra hình phạt nhỏ do bài tập về nhà muộn. Là giáo sư, tôi chấp nhận bài tập về nhà bị muộn tới hai ngày với hình thức phạt giảm 5 điểm mỗi ngày, để chắc chắn rằng sinh viên
- 24. quản lý thời gian của họ tương ứng và công bằng với các sinh viên khác. Bài tập về nhà nộp muộn nghĩa là sinhviênthựctế có đưa nỗ lựcvào việchọc cái gì đó và điềuđó làtốt hơn“chép bài của ai đó”. Đại học là nơi sinh viên học quản lý thời gian, hiểu ưu tiên, và chấp nhận trách nhiệm. Nó cũnglà một phần của việc trưởng thành, bạn sẽ học được từ sai lầm của mình. Lý do sinh viên tới trường là để được giáo dục, để học và việc học là thói quen tốt. Bạn có thể quên điều bạn đã học, bạn có thể quên công thức toán học hay phương trình tính toán vài năm sau kể từ giờ, nhưng bạn sẽ không bao giờ quên thói quen học tập. Cho nên xin giữ thói quen học tập tốt vì nó sẽ giúp bạn trong phần còn lại của cuộc đời bạn. 14 Đây là lỗi của laptop Ngày nay nhiều sinh viên có laptop và họ đem chúng tới trường. Cha mẹ không ngần ngại chi tiền cho khoản mục tốn kém này bởi vì có laptop nghĩa là con cái học đang học máy tính và giữ cùng nhịp với công nghệ hiện đại. Tuy nhiên, công nghệ có thể là con dao hai lưỡi vì nó có thể giúp bạn hay hại bạn. Sau đây là một bức thư của một sinh viên gửi cho cha mẹ anh ta được một người bạn trao cho tôi: “Bố mẹ yêu mến, lý do mà con trượt đại học KHÔNG phải do lỗi của con đâu mà do lỗi của laptop đấy. Con là sinh viên tốt nhưng laptop làm cho con thành xấu. Laptop phải chịu trách nhiệm cho việcthiếuđộngcơ học tập của con và thất bại ở trường. Khi con vào đại học, con đã bảo bố mẹ mua cho con laptop xịn nhất, đắt nhất mà có CPU cực mạnh, tốc độ nhanh nhất và ổ đĩa lớn nhất để con có thể lưu được nhiều sách, nhiều tài liệu bài học và nhiều trò chơi máy tính. Nhưng con lại không biết rằng chính trò chơi máy tính tiêu tốn nhiều thời gian của con, làm cho con không thể dừng chơi được, ngay cả ban đêm, ngay cả trước khi kiểm tra, bì nó động viênconhọc tập ít ơi làít. Đấy là lỗi của laptop,KHÔNGphải con. Khi mua laptop, con cũng bảo bố mẹ trả tiền truy cập internet tốc độ cao nhất để tải xuống tài liệu học tập của trường và không phí thời gian truy nhập internet như các modem quay số kiểu cổ. Tất nhiên, kết nối internet nhânh nhất cũng cho phép con tải xuống nhạc, phim, và xem nhiều website “kích động” trực tuyến. Con đâm nghiện các website này và cứ tìm hiểu chúng càng lúc càng nhiều vì có nhiều thứ thế mà con không biết. Con KHÔNG có thời gian làm cái gì khác, kể cả học tập. Cho nên web và laptoplàthủ phạm chính,KHÔNG phải con. Laptop là thứ kỳ diệu với nhiều chức năng như thế. Với email, con có thể thư từ với nhiều người và không phải chi tiền mua tem. Với phòng chat, con có thể nói chuyện với nhiều người trên khắp thế giới vào bất kỳ lúc nào, hết đêm tới ngày, và không phải trả tiền gọi điện thoại đường dài (Bố mẹ phải tự hào rằng con của bố mẹ đang tiết kiệm tiền đấy). Một số trong họ cũng dạy con “ngôn ngữ mới” mà KHÔNG có trong bất kỳ từ điển nào (Bố mẹ phải vui mừng rằng con đang học ngoại ngữ mới). Với một cú bấm chuột, con có thể làm nhiều thứ lắm, gửi email cho hàng trăm người đồng thời, cho một cô bạn