2. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Wat is duurzaamheid?
Duurzaamheidsproblematiek
wordt bepaald door
• de eisen die worden gesteld aan een
archiefdocument
in relatie tot
• de risico’s die zich voordoen m.b.t. het
verlies aan kwaliteit, informatie, vorm en
opmaak en functionaliteit
3. Leeromgeving
Digital
Preservation
●
2 Duurzaamheid. Wat is duurzaamheid?
Eisen aan een archiefdocument:
Waarborgen van:
• Authenticiteit
• Integriteit
• Betrouwbaarheid
• Bruikbaarheid (leesbaar, vindbaar etc.)
Het document en zijn ontstaanscontext en de
risico’s daarbij
• Organisatie / Proces
• Techniek / ICT
(opslagmedium, bitrot, hardware,
bestandssysteem, besturingssysteem,
software)
• Gebrek aan contextmetadata
4. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Risico’s.
Het document en zijn ontstaans-
context en levenscyclus en de
risico’s daarbij.
Een document ontstaat vanuit een
handeling of transactie binnen een
taakuitvoering of proces en bestaat uit de
presentatie van de inhoud binnen een
redactionele vorm.
Een digitaal document wordt opgebouwd
uit één of meerdere digitale objecten
en kan verschillende verschijningsvormen
hebben (bestandsformaat, resolutie etc.)
Het document kenmerkt zich door:
• bestandsformaat
• resolutie
• representatie
• look-and-feel
5. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Risico’s.
Papier, digitaal en duurzaamheids-
risico’s
Tussen het papieren document en het digitale
document zijn er enkele belangrijke verschillen
die duurzaamheid en preservering
beïnvloeden.
Papier:
• drager, vorm en informatie vormen een
eenheid
• nauwelijks veranderbaar
Digitaal:
• drager is gescheiden van vorm en
informatie (de bitstream kan pas met
behulp van ICT tot een bruikbare vorm van
informatie gemaakt worden)
• sterk veranderbaar
• bij openen document ontstaat er feitelijk een
nieuwe kopie, een document dat opnieuw
opgebouwd moet worden
• geen garantie dat er bij het maken van een
kopie geen informatie- en kwaliteitsverlies
optreedt
8. Leeromgeving
Digital
Preservation
●
2 Duurzaamheid. Risico’s.
Risico’s ontstaanscontext binnen
organisatie en taakuitvoering
Problemen bij de access
Problemen bij opname en beheer in
collectie instelling
Gebrek aan contextmetadata en
beschrijvende metadata
Document is niet meer betrouwbaar en
mogelijk problemen met authenticiteit
De ontstaanscontext van een document is
niet meer duidelijk
Verband tussen document en zijn
ontstaanscontext is onvoldoende duidelijk
of is verloren geraakt
9. Leeromgeving
Digital
Preservation
●
2 Duurzaamheid. Risico’s.
Risico gebrek metadata
Nodig bij:
• opname
• beheer
• digital preservation
• access
Soorten en risico:
• beschrijvende metadata
(verwant: administratieve en proces-
metadata)
• technische metadata
• preserveringsmetadata
• metadata m.b.t. herkomst en eerder
beheer
10. Leeromgeving
Digital
Preservation
●
2 Duurzaamheid. Risico’s.
Risico’s metadata: waar:
Mogelijke bronnen van administratieve,
beschrijvende, technische en preservation
metadata:
• in of bij het digitale bestand
(documenteigenschappen,
documentnaam, document inhouds-
elementen etc.)
• in mapnamen en file path
• in allerlei (administratieve) applicaties
• in lijsten en overzichten
risico beperken: voldoende bronnen gebruiken
12. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Risico’s.
Risico’s technische
ontstaanscontext
Digitaal bestand:
• Op een bepaald opslagmedium
• Bitstream (de enen en de nullen)
• De hardware en het bestandsysteem
• Het besturingssysteem
• De software
Deze vormen de schakels die leiden tot een
bruikbaar en leesbaar bestand.
13. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Risico’s.
Risico’s technische
ontstaanscontext
Opslagmedium niet meer leesbaar
(hardware, stuurprogramma ontbreekt,
werkt niet met huidig besturingssysteem,
bestandssysteem niet meer bruikbaar / in
onbruik geraakt = hoe diskette geformateerd,
bussen en kabels zijn in onbruik geraakt etc.)
Bestand niet retrievable
15. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Risico’s.
Risico’s technische
ontstaanscontext
Bitstream
Een reeks van enen en nullen vormt de bits en bytes
binnen een digitaal bestand. Zo'n reeks noemen we
de bitstream. Deze kan alleen binnen de juiste
hardware- en softwareomgeving in correcte vorm
leesbaar gemaakt worden.
Risico: de bitstream (de enen en de nullen)
is niet meer in orde: bitrot
Bestand digitaal niet meer integer
Mogelijke oorzaken:
• kopieerfouten
• mechanische defecten aan de drager
Mogelijke beantwoording:
• Fixity checks controleren de digitale
integriteit
16. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Risico’s.
Risico’s technische
ontstaanscontext
Risico: Hardware en besturingssysteem
waarop de software draaide niet meer
beschikbaar, bestandssysteem niet meer
beschikbaar, in onbruik geraakt.
Bestand niet meer
• Retrievable
• Interpreteerbaar
19. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Risico’s.
Risico’s technische
ontstaanscontext
Risico: Software of juiste softwareversie niet
meer beschikbaar en/of niet meer bekend
binnen welke software en versie bestand
is opgemaakt.
Bestand niet meer (goed)
interpreteerbaar, leesbaar.
Er ontstaat kwaliteits- en
informatieverlies en onregelmatig-
heden bij de representatie.
Achterwaartse comptabiliteit meestal beperkt
tot een aantal versies.
21. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Risico’s.
Ontstaanscontext:
de bron als basis
Bij de archiefvormer vindt de creatie van
documenten en de ordening van het archief
plaats.
Hier wordt voor een belangrijk deel de basis
gelegd voor kwaliteit en risico’s m.b.t. beheer
en digital preservation later.
Er zijn diverse bronnen met adviezen
voor de aanpak bij de archiefvormer.
22. Leeromgeving
Digital
Preservation
●
2 Duurzaamheid. Risico’s.
Risico’s, samenvatting
Het identificeren van en omgaan met
risico’s vormen de basis van digitale
duurzaamheid.
• we zijn er ons nu bewust van geworden
• er zullen altijd problemen te beantwoorden
zijn m.b.t. duurzame toegankelijkheid
van born digital documenten
• we zullen moeten leren omgaan met
risico’s en te maken keuzes
• dat doen we voor een groot deel binnen ons
duurzaamheidsbeleid en de uitvoering
daarvan binnen preservation planning
en preservation management
• daartoe moeten we beschikken over
de juiste kennis, competenties, rollen, taken,
en verantwoordelijkheden, organisatie,
processen en systemen
25. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Kader beantwoording duurzaamheidsproblematiek
. zelf ontwikkelen
. kopen / leasen
.aansluiten bij bestaande voorziening
Functionele en technische eisen aan een
e-depot oplossing
Informatiearchitectuur
Eisen aan organisatie, processen,
systemen, metadata, informatiebeheer
Beleid en strategie implementeren
Beleid en strategie ontwikkelen
Mogelijke beantwoordingen
Eisen waaraan te voldoen
Problematiek
26. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Duurzaamheidsbeleid bestrijdt risico’s
De risico’s hangen samen met verval en in
onbruik raken van:
• Opslagmedia
• Hardware en bestandssystemen
• Operating systems
• Software
En hebben gevolgen voor:
• Authenticiteit
• Betrouwbaarheid
• Integriteit
• Bruikbaarheid
• Compleetheid
27. Leeromgeving
Digital
Preservation
●
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Significante eigenschappen
Binnen het duurzaamheidsbeleid en de
preservation strategy worden de significante
eigenschappen van een digitaal object bepaald.
Het gaat om de meest karakteristieke
eigenschappen die nodig zijn voor toegang en
een betekenisvolle representatie.
In principe moet dit voor alle veelvoorkomende
bestandsformaten bekend zijn.
28. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
• Bit(stream) preservation
• Functional preservation
► Emuleren
► Computer museum
► Migreren
► Printen op papier of COM (Computer
Output to Microfilm)
• Een gemixte strategie
• Ook speelt archival storage een rol bij
duurzaamheid
29. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies.
Kenmerken bitstream preservation
en functional preservation.
• Bit(stream) preservation
Bewaren van het document als origineel
digitaal object zonder onderscheid tussen
informatie en vorm.
• Functional preservation
Onderscheid tussen informatie en vorm.
► Emuleren
De oorspronkelijke vorm wordt binnen
een geëmuleerde omgeving zo veel
mogelijk geëvenaard.
► Migreren
Er wordt besloten in welke vorm
(bestandsformaat) informatie wordt
bewaard en welke kenmerken
(significante eigenschappen) van de
informatie, vorm en functionaliteit daarbij
worden bewaard.
30. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
Bitstream preservation
• De bitstream bestaat uit de enen
en nullen die de bits en bytes
van het digitale object vormen
• Je bewaart deze binnen een
veilige opslag met behoud van
digitale integriteit
• De bitstream kent alle wezenlijke
data m.b.t. de creatie die van belang zijn
voor preserveringsdoeleinden
• Daarmee leg je de basis voor toekomstige
preserveringsstrategieën
31. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
Bitstream preservation en waardering en
selectie
Bitstream preservation kan een onderdeel zijn
van het beleid voor waardering en selectie,
doordat je digitale bestanden en archief-
bestanddelen die je als niet als van direct van
belang beschouwd binnen je verzamelbeleid
en voor de designated community alleen als
bitstream preserveert.
32. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
Digitale archeologie
Het begrip digitale archeologie is verwant aan
bitstream preservation. Door alleen de
‘kale bitstream’, eventueel aangevuld met zijn
technische kenmerken op te nemen, stel je
digitaal archeologen later in staat om te trachten
- met eigen tools – bestanden weer leesbaar
te maken.
33. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
Rol Archival Storage
Onder meer:
• Veiligheid en toegangsbeheer
• Bewaking digitale integriteit
• Verversing van verouderde naar nieuwe
opslagmedia
34. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
Emuleren
De oorspronkelijke vorm wordt binnen
een geëmuleerde omgeving zo veel
mogelijk geëvenaard.
Emuleren is het nabootsen van een bepaald
computerplatform of computerprogramma op
een ander platform of programma.
Vaak gaat het daarbij om het platform
(besturingssysteem) waarop oude software
gedraaid kan worden.
35. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
Emulatie voorbeeld
Een voorbeeld is DOS games op Internet archive
(maakt gebruik van DOSBox emulator):
Klik rechts op
DOS
en kies dan bijv. om binnen het oude DOS
Word 5.5 of een game te laten draaien
36. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
Migreren
• je besluit op grond van je duurzaamheids-
beleid welke significante eigenschappen
je wilt bewaren voor welke bestandsformaten
• je stelt bij voorkeur een beperkt aantal
preferred formats vast waarnaar je wil
migreren
• bij de uitvoering van je duurzaamheidsbeleid
en je preservation strategy houdt je binnen
de technology watch in de gaten welke
bestandsformaten in onbruik dreigen te
raken
• op grond daarvan neem je binnen je
preservation planning besluiten om
preservation actions voor te berieden,
zoals migraties
37. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
Migreren, converteren en normaliseren
• Migreren is het overzetten naar en ander
bestandsformaat
• Converteren is het overzetten naar een
hogere versie van hetzelfde
bestandsformaat
• Normalisatie is de omzetting naar
een bestandsformaat dat duurzamer
wordt geacht binnen het duurzaam-
heidsbeleid en de preservation
strategy van een organisatie.
38. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
Migreren
Preferred formats
Is gerelateerd aan het begrip ‘Normalisatie’.
Het leveren van preferred formats kan als eis
gesteld worden aan de archiefgever, of
bestanden kunnen bij opname omgezet worden
naar een preferred format. Voor een niet
toegestaan bestandsformaat kunnen binnen
de migratie strategie één of meer preferred
formats aangewezen worden.
39. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
Migreren: route naar preferred formats
• afgeleide van duurzaamheidsbeleid
• houdt rekening met designated community
• relatie met ‘Normalisatie’
• basis voor preferred formats wordt gelegd door
definiëring van significante eigenschappen
40. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
Vuistregel: beperk schakels
Zorg er voor dat er in je reconstructieproces
van het – in onbruik geraakte – digitale object
zo weinig mogelijk schakels zitten. Elke extra
schakel levert risico op. Dit geldt met name
voor migratiestrategieën.
42. Leeromgeving
Digital
Preservation
●
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies en de
access functie
De preservation strategy is gericht op
• duurzaam bewaren
• het bedienen van de designated community.
Archiveringsformaten en raadpleegformaten
• Archiveringsformaten kunnen tevens
raadpleegformaten zijn. Dit wordt Ook wel JIC
(Just in case) genoemd.
• Raadpleegformaten kunnen bij levering
‘on the fly’ of anders gezegd JIT (Just in time)
gecreëerd worden, vanuit:
► het archiveringsformaat
► het opgenomen origineel (als dit nog niet
in onbruik is geraakt)
Voordeel: je hoeft binnen e-depot niet regelmatig
migraties van grote aantallen bestanden uit te
voeren.
Migratiestrategieën moet dus in meerdere opzichten
goed doordacht zijn en de juiste afwegingen kennen.
Voor de gebruiker geldt dat hij moet kunnen
raadplegen binnen de voor hem beschikbare
hardware- en softwareomgeving. Te leveren
raadpleegformaten moeten daarop afgesteld zijn.
43. Leeromgeving
Digital
Preservation
●
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
Vinden van het juiste evenwicht
• tussen bestandsformaten die in onbruik
dreigen te raken en software en
viewer software die nog wel de
significante eigenschappen kan
representeren
• wat er binnen de ICT-omgeving van
de designated communicty beschikbaar
is aan software en viewers
• evenwicht vertalen naar normalisatie
en preferred formats
• kan leiden dot gelaagde preservation
strategy
► bitstreamarchivering
► redelijk duurzaam uitwisselingsformaat
► een bijna standaard (zeer veel gebruikt
en breed ondersteund)
► een officiële standaard of de-facto
standaard
44. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
Vinden van het juiste evenwicht
Voorbeeld van een gelaagde strategie:
Origineel Leesbaar
Bewerkbaar
Redelijk
duurzaam
Vaak
uitwisselings-
formaat
Hogere
standaard
Duurzame
standaard
.xls .csv .pdf
.txt
.xml
.dwg .dxf .stp .step
(STEP
industrie
standaard)
.pdf
PDF/A-1b
en PDF/E-1)
.tiff
.jpeg
.jpeg 2000
.png
45. DXF uitwisselingsformaat als archiveringformaat
- behoud van bijna alle kenmerken en functionaliteit
- niet geschikt als raadpleegformaat voor de gebruiker
46. PDF als archiveringsformaat en raadpleegformaat
- duurzaam archiveringsformaat en geschikt als raadpleegformaat
- bewerkbaarheid / functionaliteit gaat grotendeels verloren
- lagen uit AutoCAD DWG kunnen in gelaagde PDF behouden blijven
47. JPG als raadpleegformaat
- alleen geschikt als raadpleegformaat
- bewerkbaarheid / functionaliteit gaat geheel verloren
48. Leeromgeving
Digital
Preservation
●
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
Bestandsformaten, categorisering
naar duurzaamheid
• Proprietary bestandsformaten
(leveranciersafhankelijk)
• Uitwisselingsformaten (van nauwelijks
duurzaam tot hoog duurzaam)
• Zeer veel gebruikte en breed ondersteunde
bestandsformaten
• De-facto standaarden
• Standaarden
49. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
Proprietary bestandsformaten, kenmerken
• één leverancier en alleen door die
leverancier ondersteund
• vaak bedoeld voor een specifieke
taakuitvoering en gebruikt door een
specifieke groep
• softwarespecificatie niet of slechts
beperkt openbaar beschikbaar en
software niet of beperkt gedocumenteerd
• weinig kans op ondersteuning na
in onbruik raken software, ook niet
vanuit de gebruikersgemeenschap
50. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
Uitwisselingsformaten
• grote verschillen in duurzaamheid
• soms via één leverancier tot stand
gekomen, soms binnen een samenwerking
of standaardorganisatie
• ondersteuning kan breed of minder breed
zijn
• in een aantal gevallen goed gedocumen-
teerd en softwarespecificaties deels of in
voldoende mate openbaar beschikbaar,
in andere gevallen in grote mate gesloten
en leveranciersafhankelijk
• ondersteuning na in onbruik raken kan
per uitwisselingsformaat anders zijn
51. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
Zeer veel gebruikt en breed ondersteunde
bestandsformaten, kenmerken
• één leverancier
• breed ondersteund
• goed gedocumenteerd en software-
specificaties deels of in voldoende
mate openbaar beschikbaar
• veel kans op ondersteuning na
in onbruik raken software, ook
vanuit de gebruikersgemeenschap
• bijvoorbeeld: MS Office software
52. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
De-facto standaarden
Meest gekenmerkt doordat open specificaties
of aanbevelingen vastgelegd zijn door
niet-officiële normerende organisaties
(bijv. W3C, AIIM, OASIS, IETF).
53. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Preservation strategies
Officiële standaarden
• vastgelegd door officiële
standaardiseringsorganisaties, zoals
ISO, IEC, ITU, CEN, ITSI
• gelden als duurzaam en als geschikt
archiveringsformaat
• hiertoe behoren onder meer PDF/A, .txt,
.html, .tiff, .jpeg., Jpeg 2000 en .png.
55. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Risico’s.
Beantwoording problematiek m.b.t.
CAD-bestanden (1/2)
Belangrijke kenmerken CAD-bestand
• gericht op samenwerking, synchronisatie,
versiebeheer
• CAD-modellen opgebouwd uit veel data
georganiseerd in datalagen, in hoofdzaak
gericht op het creëren van geometrische
presentaties
• bestaat meestal uit meerdere digitale
objecten
• leveranciersafhankelijke software, veel
versie-updates, vaak gebrek aan
standaarden voor uitwisseling, software
specificaties meestal niet openbaar
56. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Risico’s.
Beantwoording problematiek m.b.t.
CAD-bestanden (2/2)
Mogelijke duurzaamheidstrategie
• bepaal significante eigenschappen die
je wil bewaren
• significante eigenschappen hangen af
van de verzamelende instelling en van
de gebruikersgroepen
• bepaal validation properties voor een
correcte opname
• archiveer de originele bitstream en kies
bij normalisatie voor minimaal één, maar
liefst twee of drie archiveringsformaten
• archiveer grote modellen met meerdere
onderdelen in hiërarchisch georganiseerde
archival packages
57. Leeromgeving
Digital
Preservation
●
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Onderzoek Henk Vanstappen
‘Opname en verwerking van born
digital objecten uit een architectuurarchief’
In opdracht van VAi/CVAa, april 2013.
• Kijk op inhoud en structuur van een
architectuurarchief
• Stappen nodig voor opname en nodige
instrumenten
• Aanbevelingen selectie archiefbestanden
• Overzicht met kennis over software,
opslagmedia en bestandsformaten
• Voorbereidingen nodig bij het ontwikkelen
van een preserveringsstrategie.
Over de preservering van CAD-bestanden verscheen
april 2013 ook het Technology Watch Report Preservering
Computer Aided Design (CAD). VK, DPC
(Digital Preservation Coalition) en DCC (Digital Curation Centre)
58. Leeromgeving
Digital
Preservation
●
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Onderzoek Henk Vanstappen
‘Opname en verwerking van born
digital objecten uit een architectuurarchief’
In opdracht van VAi/CVAa, april 2013.
Methode
• Overzicht van alle bestanden per drager
• Analyse van bestandsformaten
• Ordeningen (analyse en gevolgen voor
opname)
• Dragers (opslagmedia, analyse en
gevolgen voor opname)
• Overzicht van CAD-software en zijn
kenmerken
61. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Onderzoek Henk Vanstappen
‘Opname en verwerking van born
digital objecten uit een architectuurarchief’
In opdracht van VAi/CVAa, april 2013.
Archiveringsformaten voor CAD-bestanden.
• CAD bestandsformaat; kenmerken en
functies
• CAD representatiemethoden
• Eisen aan een CAD archiveringsformaat
► Bewaarstrategieën
► Algemene kenmerken van een
archiveringsformaat
► Kenmerken van een een CAD-bestand
► Twee mogelijke migratietrajecten en hun
kenmerken en voor- en nadelen
► Analyse van bestandsformaten in relatie
tot bovenstaande
65. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Onderzoek Henk Vanstappen
‘Opname en verwerking van born
digital objecten uit een architectuurarchief’
In opdracht van VAi/CVAa, april 2013.
Tests
Hoe gedragen bestanden zich bij een of
meerdere migraties naar een ander formaat
66. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Tests
behoud van basisvormen (lijnen en volumes);
behoud van referentiebestanden;
behoud van informatie met betrekking tot lagen;
behoud van voorkeursinstellingen met betrekking tot
zichtbaarheid van lagen;
behoud van kleur;
behoud van overige ‘intelligentie’, zoals schaal, afmetingen,
labels;
behoud van lijndiktes;
behoud van tekst (geen omzetting naar vectorgebaseerd
element);
behoud van krommen (geen ‘meshing’).
70. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Onderzoek Henk Vanstappen
‘Opname en verwerking van born
digital objecten uit een architectuurarchief’
In opdracht van VAi/CVAa, april 2013.
Conclusies
Scoren van bestandsformaten op vier
preserveringskenmerken.
72. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Beantwoording problematiek
Onderzoek Henk Vanstappen
‘Opname en verwerking van born
digital objecten uit een architectuurarchief’
In opdracht van VAi/CVAa, april 2013.
Migratietrajecten voor de belangrijkste
bestandsformaten
• Basisgegevens bestandsformaten
• Mogelijke archiveringsformaten
• Mogelijke tools
79. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Beantwoording problematiek.
Opdracht ca. 10 min
Ga naar oefendossier
• identificeer 3 veel voorkomende
bestandformaten in het dossier
• wat denk je over de duurzaamheid
en hoe zou je ze duurzaam
bewaren?
82. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Duurzaamheidsbeleid.
Kader problematiek en duurzaamheidsbeleid
. zelf ontwikkelen
. kopen / leasen
.aansluiten bij bestaande voorziening
Functionele en technische eisen aan een
e-depot oplossing
Informatiearchitectuur
Eisen aan organisatie, processen,
systemen, metadata, informatiebeheer
Beleid en strategie implementeren
Beleid en strategie ontwikkelen
Mogelijke beantwoordingen
Eisen waaraan te voldoen
Problematiek
85. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Duurzaamheidsbeleid.
Duurzaamheidsbeleid
Waar moet het aan voldoen?
Onder meer de volgende zaken:
• heldere grondslag / motieven
• heldere organisatie, rollen, verantwoor-
delijkheden
• bestuursverantwoordelijkheid helder
• preservation strategy, normalisatie,
preferred formats etc. helder gedefinieerd
• overzicht aard en inhoud te verwerven
archieven
• beleid wordt onderhouden en ge-update
86. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Duurzaamheidsbeleid.
Duurzaamheidsbeleid
Afgeleide van het collectiebeleid
Duurzaamheidsbeleid en collectiebeleid
en beleid voor acquisitie, waardering en
selectie hangen sterk samen.
Afstelling en integratie
Het duurzaamheidsbeleid is een afgeleide van
de missie en het collectiebeleid, net als het
beleid voor acquisitie, waardering en selectie
dat is. Er zal dus een grote mate van integratie
en afstelling nodig zijn tussen deze
beleidsgebieden.
87. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Duurzaamheidsbeleid.
Duurzaamheidsbeleid
Duurzaamheidsbeleid en de
archiefgever en gebruiker
Verantwoording van het duurzaamheidsbeleid
t.o.v. de archiefvormer en de gebruiker.
• Je werkt met materiaal van anderen ten
behoeve van bepaalde gebruikersgroepen.
• Daarom moet je je verantwoorden
• Richting de archiefvormers beschikken over
► een mission statement
► overdrachts- en beheerovereenkomsten
► beleidsdocumenten
► gedocumenteerde beschrijvingen van
procedures en workflows
► documentatie van te bewaren significante
eigenschappen
• gedocumenteerde verantwoording tegenover
de gebruikers (designated community)
91. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Duurzaamheidsbeleid.
Duurzaamheidsbeleid
Eisen aan de beheerorganisatie
Beschikt over:
• Duidelijke missie en organisatiedoelen
• Organisatorische en financiële
continuïteit
• Adequate organisatiestructuur en formatie
• Adequaat beleid en procedures
• Heeft voor het beheer alle noodzakelijke
contracten, vergunningen en/of licenties
en verplichtingen vastgelegd
92. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Duurzaamheidsbeleid.
Eisen aan de beheerorganisatie
Waar staan we? Wat hebben we?
Onderdeel Analoog Digitaal
Organisatie
Processen
Verantwoor-
delijkheden
Formatie
Competenties
……………….. …………………
Financiering ……………….. ………………..
Beleid en
procedures
……………….. ………………..
Beleid W&S ……………….. ………………..
Beleid
conservering
……………….. ………………..
Contracten,
licenties etc.
……………….. ………………..
Informatie &
applicaties
……………….. ………………..
93. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Duurzaamheidsbeleid.
Duurzaamheidsbeleid
Overige eisen / voldoen aan
normen en standaarden
ISO 14721 (OAIS)
NEN-ISO 15489. Informatie- en archiefbeheer.
NEN 2082 Eisen voor functionaliteit van
informatie- en archiefmanagement in
programmatuur.
NEN-ISO 23081 Beheren van metagegevens
voor archiefbescheiden.
ISO 16363 Trustworthiness of digital
repositories
Metadata. SCAPE geef een
‘Guidance Policy’ voor metadata.
95. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Duurzaamheidsbeleid.
Digitale duurzaamheid
Begrippen
e-Depot
Een e-depot is het geheel van organisatie,
beleid, processen en procedures, financieel
beheer, personeel, databeheer, databeveiliging
en aanwezige hard- en software, dat duurzaam
beheren en raadplegen van te bewaren digitale
archiefbescheiden mogelijk maakt.
Een e-depot is dus veel meer dan een
archiefbeheerapplicatie voor duurzaam beheer
van digitale archieven.
Een e-depot omvat ook alles wat daarom heen
nodig is.
97. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Duurzaamheidsbeleid.
Duurzaamheidsbeleid en de
implementatietraject ervan binnen
een e-depot
• Duurzaamheidsbeleid
• Implementatie in preservation strategy
• Moet bij implementatie binnen e-depot
gedocumenteerde procedures kennen
• Preservation strategy moet via monitoring
functie up-to-date worden gehouden
(technology watch en monitoring
veranderingen bij de gebruiker)
• Alle acties die er in een e-depot binnen
de uitvoering van de preservation planning
worden uitgevoerd ten opzichte van de
digitale objecten moeten via
gedocumenteerde procedures plaatsvinden
en alle data die verslag doen van de acties
moeten duurzaam bij het digitale object
bewaard worden
98. Leeromgeving
Digital
Preservation
2 Duurzaamheid. Duurzaamheidsbeleid.
Duurzaamheidsbeleid en preservation
strategy
De praktijk
Goed traject bij het definiëren van het
duurzaamheidsbeleid is het bouwen van een
heldere business case.
DPC Step by step guide to building a business case
Heeft de werking van een checklist voor de
• Onderwerpen
• Stappen
• Beslissingen
Die je af moeten handelen in het traject naar
het duurzaamheidsbeleid.
100. Verwerking de rapportering resultaten.
Wat we geleerd en nog niet of onvoldoende geleerd hebben zal gebruikt worden voor de
rapportage van de leerresultaten binnen de vier resultaatgebieden.
Resultaatgebied Geleerd Nog onvoldoende
geleerd
Opvolging
Kennisontwikkeling en
aanleren
basisvaardigheden
Bijdrage aan eisen aan
processen, systemen en
informatie
Bijdrage eisen aan
competenties, rollen,
vaardigheden en taken
Bijdrage aan eisen
aan bestuur, organisatie
en beleid
Tools en methodieken
Editor's Notes
Metadata en digital preservation
metadata als risico
Een risico voor beheer, digital preservation en access
is een gebrek aan (betrouwbare) metadata.
Een deel van de metadata is gerelateerd aan het
ontstaan en de ontstaanscontext. De kunnen zich
op allerlei plaatsen binnen, bij en buiten het document
of digitale object bevinden, bijvoorbeeld in document headers,
bestandsinhoud, bestandsnamen, mapnamen en
allerlei (administratieve) applicaties.
Binnen het pre-ingest en ingest proces moeten
alle metadata beschikbaar worden gemaakt
die nodig zijn voor een adequaat beheer, een
adequate digital preservation en een goede access.
Het gaat daarbij om beschrijvende- en ontsluitingsmetadata,
en technische en preservation metadata.
Binnen de pre-ingest moet er geïnventariseerd worden
waar zich welke metadata bevinden en hoe deze
het best te onttrekken en beschikbaar te maken.
Een deel van de metadata kan ‘on ingest’ door
de ingestfunctie van het e-depot gegenereerd worden.
Er zijn tools beschikbaar om data te kunnen onttrekken
en bij het digitale object als metadata op te nemen in
het archiefbeheersysteem.
{zoeken bronnen}
Metadata en digital preservation
metadata als risico
Een risico voor beheer, digital preservation en access
is een gebrek aan (betrouwbare) metadata.
Een deel van de metadata is gerelateerd aan het
ontstaan en de ontstaanscontext. De kunnen zich
op allerlei plaatsen binnen, bij en buiten het document
of digitale object bevinden, bijvoorbeeld in document headers,
bestandsinhoud, bestandsnamen, mapnamen en
allerlei (administratieve) applicaties.
Binnen het pre-ingest en ingest proces moeten
alle metadata beschikbaar worden gemaakt
die nodig zijn voor een adequaat beheer, een
adequate digital preservation en een goede access.
Het gaat daarbij om beschrijvende- en ontsluitingsmetadata,
en technische en preservation metadata.
Binnen de pre-ingest moet er geïnventariseerd worden
waar zich welke metadata bevinden en hoe deze
het best te onttrekken en beschikbaar te maken.
Een deel van de metadata kan ‘on ingest’ door
de ingestfunctie van het e-depot gegenereerd worden.
Er zijn tools beschikbaar om data te kunnen onttrekken
en bij het digitale object als metadata op te nemen in
het archiefbeheersysteem.
{zoeken bronnen}
Tulip PC 1988
Mac Classic II ca. 1990
iMac, ca. 1998
Compaq Presario ca. 1998
Dell PC ca. 2004
Mac OS7, ca. 1991-1997
Daarna nog Mac OS 8 en 9
In 2001/2002 opgevolgd door (geheel nieuwe) Mac OS X
Kenmerken van een digitaal
Bestand
Onder meer DEMO en relatie
tussen CAD-tools en bestands-
formaten binnen de preservation
strategy.
Onder meer:
. Belang en faalrisico’s
. Soorten metadata (en hun rol)
. Metadata in relatie tot de structuur van een bestand
. Tools voor metadata extractie
Met DEMO’s en OEFENINGEN
Metadata en digital preservation
Risico’s die ontstaan vanuit de
technische ontstaanscontext
Risico’s die ontstaan vanuit de
technische ontstaanscontext
File preservation risico’s en
de beantwoording
. Theorie
. DEMO en OEFENING
Risico’s die ontstaan vanuit de
technische ontstaanscontext
File validation
. Wat is het?
. Welke risico bestrijdt het?
. DEMO en OEFENING
► Computer museum
. Betreft het preserveren van technologie, de
hardware met besturingssysteem
● emulatie en ‘computer museum’ zijn
strategieën die net als bitstream preser
behoren tot bitstream
preservation
. migratie maakt wel onderscheid tussen informatie
en vorm: er wordt besloten in welke vorm
(bestandsformaat) informatie wordt bewaard en
welke kenmerken (significant properties) van
informatie, redactionele vorm en functionaliteit daarbij
behouden moeten worden.
De preservation strategies zijn niet alleen gericht
op het duurzaam bewaren, maar ook op het
bedienen van de designated community.
Archiveringsformaten kunnen tevens
raadpleegformaten zijn. Dit wordt
Ook wel JIC (Just in case) genoemd.
Maar het is ook mogelijk om raadpleegformaten
bij levering aan de gebruiker ‘on the fly’ of
anders gezegd JIT (Just in time) te creëren.
Het voordeel van de laatste oplossing is dat je
binnen het e-depot niet voortdurend migraties
van grote aantallen bestanden hoeft uit te voeren.
Migratiestrategieën moet dus in meerdere opzichten
goed doordacht zijn en de juiste afwegingen kennen.
Voor de gebruiker geldt dat hij moet kunnen
raadplegen binnen de voor hem beschikbare
hardware- en softwareomgeving. Te leveren
Raadpleegformaten moeten daarop afgesteld zijn.
1.2.3 Analyse van de bestandsformaten
De bestanden werden geanalyseerd met behulp van de analysesoftware DROID. Hiermee werden de meeste bestanden herkend, op 847 na. Na verder onderzoek (o.a. met FILE en op basis van de extensie) bleven er 339 niet geïdentificeerde bestanden over.
H2
H2
H2
H2
H2
H2
Duurzaamheidsbeleid
Gewenst volwassenheidsniveau
Het beschikken over een duurzaamheidsbeleid,
een preservation strategy en een preservation planning
wordt gezien als belangrijk, maar er is tijd om aan de
ontwikkeling ervan te werken.
Het te bereiken volwassenheidsniveau op korte termijn
is ‘pro actief’.
Het is belangrijk op korte termijn ‘in control’ te zijn
voor:
. pre-ingest en ingest (het goed kunnen opnemen
van bestanden in het e-depot)
. archival storage en data management (het goed
kunnen opslaan en kunnen managen van archieven
in een e-depot)
Het op een gecontroleerde manier op nemen binnen een
gecontroleerde opslag- en beheeromgeving is een
eerste vereiste.
Dit is de randvoorwaarde om later preservation uit te voeren.
Ook is het nodig om besturing en organisatie op korte
termijn op orde te hebben. Processen kunnen immers
niet uitgevoerd worden zonder dat de verantwoordelijke
proceshouder zorgt voor een goede inrichting en
uitvoering van processen en de definiëring van rollen,
verantwoordelijkheden en taken daarbij.
Verantwoording van het duurzaam-
heidsbeleid t.o.v. de archiefvormer
en de gebruiker.
Je werkt met materiaal van anderen ten behoeve
van bepaalde gebruikersgroepen.
Daarom moet je je verantwoorden.
De instelling zal als verantwoording richting de archiefvormers
moeten beschikken over een mission statement,
overdrachts- en beheerovereenkomsten, beleidsdocumenten,
gedocumenteerde beschrijvingen van procedures en workflows
rond beheer en preservation en documentatie van te bewaren
documentkenmerken binnen het duurzaamheidsbeleid.
De instelling zal zich ook in een bepaalde mate
gedocumenteerd moeten kunnen verantwoorden tegenover
haar gebruikers (designated community
Verantwoording van het duurzaam-
heidsbeleid t.o.v. de archiefvormer
en de gebruiker.
Je werkt met materiaal van anderen ten behoeve
van bepaalde gebruikersgroepen.
Daarom moet je je verantwoorden.
De instelling zal als verantwoording richting de archiefvormers
moeten beschikken over een mission statement,
overdrachts- en beheerovereenkomsten, beleidsdocumenten,
gedocumenteerde beschrijvingen van procedures en workflows
rond beheer en preservation en documentatie van te bewaren
documentkenmerken binnen het duurzaamheidsbeleid.
De instelling zal zich ook in een bepaalde mate
gedocumenteerd moeten kunnen verantwoorden tegenover
haar gebruikers (designated community