San Marino

San Marino (Italiaans: [sam maˈriːno]), amptelik die Republiek San Marino (Repubblica di San Marino), ook bekend as die Mees Deurlugtige Republiek San Marino (Serenissima Repubblica di San Marino), is 'n landingeslote land in suidelike Sentraal-Europa met 'n oppervlakte van 61 vierkante kilometer en 'n bevolking van 35 095 soos in 2024. Die grootste deel van die staatsgebied word beslaan deur die kalksteenmassief van Monte Titano (met drie bergpieke waarvan die hoogste op 739 m bo seevlak geleë is) waarop die hoofstad San Marino-stad ontstaan het.

Republiek San Marino
Repubblica di San Marino (Italiaans)

Vlag Wapen
Nasionale leuse: Libertas (Latyn vir: "Vryheid")
Volkslied: Inno Nazionale della Repubblica (Italiaans vir: "Nasionale volkslied van die republiek")
Hoofstad	San Marino-stad 43°56′N 12°26′O
Grootste stad	Dogana 43°59′N 12°29′O
Amptelike tale	Italiaans
Regering • Capitani Reggenti (Staatshoofde)	Unitêre parlementêre grondwetlike republiek Francesca Civerchia Dalibor Riccardi
Onafhanklikheid • Volgens tradisie • Van die pouslike staat • Huidige grondwet	van die Romeinse Ryk 3 September 301 1291 8 Oktober 1600 (Statuut) 12 Julie 1978 (Burgerregte)
Oppervlakte  - Totaal    - Water (%)	61 km2  (227ste) 23,6 myl2 0
Bevolking  - 2024-skatting  - Digtheid	35 095 (214de) 575,3 / km2 (24ste) 1487,1 / myl2
BBP (KKP)  - Totaal  - Per capita	2024-skatting $2,978 miljard (176ste) $86 989 (7de)
BBP (nominaal)  - Totaal  - Per capita	2024-skatting $2,034 miljard (171ste) $59 405 (12de)
MOI (2022)	0,867 (43ste)  –  baie hoog
Geldeenheid	Euro (€) (EUR)
Tydsone  - Somertyd	MET (UTC+1) MEST (UTC+2)
Internet-TLD	.sm
Skakelkode	+378 (+39 0549 via Italië)

Guaita, een van drie bergvestings op Monte Titano wat deur Unesco in 2008 saam met die historiese kernstad van San Marino tot wêrelderfenis verklaar is

Kaart van San Marino

Volgens historiese oorlewering is San Marino op 3 September 301 deur Marinus, 'n Christelike klipmesselaar, as toevlugsoord vir Romeinse Christene gestig. Hierdie stigtingsdag word steeds as nasionale dag van San Marino gevier, terwyl Marinus later deur die Rooms-Katolieke Kerk heilig verklaar is. As San Marino het hy die naamgewer vir die republiek en sy hoofstad geword. San Marino vorm 'n enklawe in Noord-Italië wat sowat 20 km (12 myl) suidwes van die Adriatiese hawestad Rimini en 10 km van die seekus af geleë is. Van hier kom baie van die jaarliks sowat 1,9 miljoen toeriste wat merendeels daguitstappies na San Marino onderneem.

Die oorspronge van San Marino se selfregering strek terug tot in die antieke tydperk. Sedert die 13de eeu bestaan San Marino as 'n onafhanklike republiek met vaste staatsregtelike strukture (die eerste twee regeringsrade of Capitani Reggenti, wat volgens die antieke Romeinse konsulêre stelsel vir 'n ampstermyn van ses maande gemeenskaplik geregeer het, is in 1243 benoem). San Marino se onafhanklikheid is formeel in 1631 deur die Pous en nog eens tydens die Kongres van Wene in 1815 bevestig. In 1862 is 'n vriendskapsverdrag met Italië gesluit.

San Marino is een van die oudste republieke ter wêreld en die vyfde kleinste land volgens oppervlakte. Dit is – naas die Vatikaanstad en Monaco – een van die drie kleinste state in Europa. Die hoofstad is San Marino-stad met 'n bevolking van 4 500, die grootste nedersetting is Dogana in die castello of munisipaliteit Serravalle met meer as 10 000 inwoners.

San Marino is lid van die Verenigde Nasies, die Raad van Europa en die Latynse Unie (van Romaanssprekende lande), maar dit het nie by die Europese Unie aangesluit nie. Weens die hegte ekonomiese bande met Italië maak die republiek nogtans deel uit van die Eurosone.

Geskiedenis

Nasa-Satellietbeeld van San Marino

Illustrasie van Sint Marinus, die stigter van die Republiek San Marino en bekende kulturele figuur

Vir administratiewe doeleindes word San Marino in nege castelli of munisipaliteite verdeel wat – soos die benaming reeds aandui – hul oorsprong in historiese kasteeldistrikte het

Die geskiedenis van die land is nou verbind met dié van sy hoofstad. Die Città di San Marino, soos dit in Italiaans genoem word, is in 301 – twee jaar voor die groot Christenvervolgings onder die die Romeinse keiser Diocletianus – deur Sint Marinus en verskeie ander aanhangers van die Christelike geloof op Monte Titano gevestig. Dit het vervolgens as veilige toevlugsoord vir Christenvlugtelinge uit die Romeinse Ryk gedien.

Die historiese kernstad van San Marino is gedurende die Middeleeue deur verskeie geskiedkundige versterkings beveilig wat van die stad 'n ondeurdringbare bergvesting gemaak het. As gevolg hiervan was daar geen groot aanvalle op die stad geloods nie. Verskeie torings en mure, wat opgerig is om die stad te beskerm, is steeds te siene.

Klimaat

San Marino het 'n gematigde Mediterreense klimaat. Temperature in die heuwelagtige land is ietwat laer as in die nabygeleë Adriatiese kusgebied, met tussen 20 °C en 30 °C gedurende die somermaande en tussen 10 °C en -2 °C in die winter. In koue winters is die bergpiek Monte Titano soms met 'n ligte sneeulaag bedek.

Flora en fauna

Die steil hellings van Monte Titano is net soos die heuwellandskap in sy omgewing sterk bebos. Boomspesies, wat hier aangetref word, is hoofsaaklik Mediterreens met esdoring-, denne- en iepebome asook steeneike (Quercus ilex). In die macchia, die Mediterreense standhoudende bossieveld, oorheers olyf- en aarbeibome (Arbutus), mirte-, lavendel- en lourierstruike.

Naas uitgesproke kultuurvoolgers soos Europese hase, vosse, krimpvarkies en wesels, wat digby of in menslike nedersettings aangetref word, is San Marino se fauna ryk aan voëlspesies. Hoë bome en rotsklowe is gewilde nesplekke vir sowel valke as verskeie sangvoëlspesies.

Geografie

Die staatsgebied van San Marino, wat op 'n onreëlmatige vierhoek lyk en waarvan die grense sedert 1463 feitlik onveranderd gebly het, is tussen die Italiaanse administratiewe geweste Emilia-Romagna en Marche geleë. Die grens met Italië het 'n lengte van 39 km.

Die terrein is heuwelagtig. Die hoofstad San Marino is teen die suidwestelike helling van die hoogste bergpiek Monte Titano (739 meter bo seevlak) geleë. Alle ander nedersettings is in laer geleë gebied rondom Monte Titano geleë. Daar is geen groot mere nie.

Ekonomie

Die toerisme- en die finansiële bedryf (veral San Marino se bankwese) genereer die grootste inkomste. San Marino se per capita-inkomste vergelyk gunstig met dié van Noord-Italië se welvarendste streke.

Die landbousektor, voor 1945 die primêre ekonomiese aktiwiteit, het algaande van sy belangrikheid ingeboet. Ander noemenswaardige sektore is die ontginning van kalksteen, meubel-, tekstiel- en keramiekvervaardiging, die modebedryf en wynbou. San Marino voer voedsel, elektrisiteit en die meeste ander basiese benodigdhede vanaf Italië in. Invoere uit en uitvoere na Italië verteenwoordig byna 80 persent van San Marino se totale buitelandse handel.

Hoewel San Marino nie 'n lid van die Europese Unie is nie, verkeer die republiek in 'n monetêre en doeane-unie met Italië. So is die Italiaanse lira en later die Euro as wettige betaalmiddel ingevoer.

San Marino reik egter sedert 1877 sy eie posseëls uit. Tot en met 2018 is meer as 2 700 gedenkseëls en seëls in vaste reekse uitgebring. San Marinese posseëls is gewild by versamelaars en was tradisioneel 'n belangrike bron van inkomste vir die klein republiek wat in die verlede tot 'n tiende van die totale staatsinkomste verteenwoordig het.

Demografie

Die laer geleë moderne buurte van San Marino aan die voet van Monte Titano word per kabelspoor met die Middeleeuse bergstad verbind

Van die totale bevolking van meer as 33 000 in Mei 2018 was sowat 28 000 Italiaanssprekende San Marinese en meer as 5 000 buitelanders (waarvan sowat 4 600 Italianers). 17 000 San Marinese het hulle in die buiteland gevestig, veral in Italië.

Tale

Italiaans is die amptelike taal in San Marino.

Godsdiens

Meer as 89 persent van die bevolking is Rooms-Katolieke.

Vervoer

'n Snelweg, Strada Statale 72, verbind San Marino met Rimini in Italië. Meeste huishoudings in San Marino besit 'n motor. Daar was 'n spoorlyn voor 1945, maar dit is nie meer in werking nie. Die spoorlyn is gedurende die Tweede Wêreldoorlog gebombardeer.

Bronnelys

Algemeen

• (en) "San Marino". Encyclopædia Britannica. Besoek op 3 Oktober 2024.
• (en) "San Marino". Central Intelligence Agency. Besoek op 3 Oktober 2024.

Eksterne skakels

• (it) Amptelike webwerf van die San Marinese regering

Toerisme

• (en) (it) San Marino Tourism Board – Visit San Marino
• (en) Toerisme-inligting oor San Marino op Wikivoyage