Basjkiers

Hierdie artikel handel oor die taal. Vir die etniese groep, sien Basjkiriërs.

 

Basjkiers Башҡорт теле, Başqort tele, باشقۇرت تئلئ
Uitspraak:	[baʂ.ˌqʊ̞rt.tɪ̞.ˈlɪ̞]
Gepraat in:	Rusland  Kasakstan
Gebied:	Basjkortostan
Totale sprekers:	1,3 miljoen
Taalfamilie:	Altaïes  Turkies   Kiptsjak    Noord-Kiptsjak     Basjkiers
Skrifstelsel:	Cyrilliese alfabet
Amptelike status
Amptelike taal in:	Rusland Basjkortostan
Gereguleer deur:	geen
Taalbedreigingstatus
Uitgesterf EXUitgestorwe taal Bedreig CRKrities bedreigde SEErg bedreigde DEBedreigde VUKwesbare    Veilig    NE Nie bedreig nie Dit is 'n kwesbare taal volgens die UNESCO-wêreldatlas van bedreigde tale.
Taalkodes
ISO 639-1:	ba
ISO 639-2:	bak
ISO 639-3:	bak

Basjkiers (Башҡорт теле, Basjkort tele, باشقۇرت تئلئ, ) is ’n Turkiese taal wat deur die Basjkiriërs gepraat word. Dit is saam met Russies die amptelike taal van die Republiek van Basjkortostan.

Sprekers

Verspreiding van Basjkiers in die Russiese Ryk in 1897

Die meeste sprekers van Basjkiers woon in Basjkortostan, of in die Tsjeljabinsk-, Orenburg-, Swerdlofsk-, Samara- en Koergan-oblast, die Chanto-Mansië-Outonome Okroeg, Tatarstan en Oedmoertië. Groot Basjkierssprekende minderhede kom ook voor in Kasakstan en Oesbekistan.

Alfabet en dialekte

Ná die Mongoolse inval van Rusland het die taal Kiptsjak al hoe meer algemeen geraak aangesien dit die taal van die meerderheid van die Goue Horde was. Moderne Basjkiers is deel van die Kiptsjak-groep van Turkiese tale. Dit het vandag baie dialekte, waarvan sommige baie soos Tataars is.

In 1923 is ’n skryfstelsel wat op die Arabiese alfabet gebaseer is, spesiaal vir Basjkiers geskep. Terselfdertyd is die Basjkierse letterkundige taal geskep, wat wegbeweeg het van die ouer Turkse invloede. Sedert 1930 is dit in die Latynse alfabet geskryf en sedert 1938 in die Cyrilliese alfabet, met die bykomense letters Ә ә [æ], Ө ө [œ], Ү ү [y], Ғ ғ [ɣ], Ҡ ҡ [q], Ң ң [ŋ], Ҙ ҙ [ð], Ҫ ҫ [θ], Һ һ [h].

Basjkierse alfabet (Башҡорт әлифбаһы)

Аа (а)	[a]	Бб (бэ)	[b]	Вв (вэ)	[w],[v]
Гг (гэ)	[g]	Ғғ (ғы)	[ɣ]	Дд (дэ)	[d]
Ҙҙ (ҙ)	[ð]	Ее (йе)	[e], [je]	Ёё (йо)	[jo]
Жж (жэ)	[ʒ]	Зз (зэ)	[z]	Ии (и)	[i]
Йй (ҡыҫҡа и)	[j]	Кк (ка)	[k]	Ҡҡ (ҡы)	[q]
Лл (эль)	[l]	Мм (эм)	[m]	Нн (эн)	[n]
Ңң (эң)	[ŋ]	Оо (о)	[ụ]	Өө (ө)	[ỵ]
Пп (пэ)	[p]	Рр (эр)	[r]	Сс (эс)	[s]
Ҫҫ (ҫэ)	[θ]	Тт (тэ)	[t]	Уу (у)	[u]
Үү (ү)	[y]	Фф (эф)	[f]	Хх (ха)	[x]
Һһ (һа)	[h]	Цц (цэ)	[ts]	Чч (чэ)	[tʃ]
Шш (ша)	[ʃ]	Щщ (ща)	[ɕ]	Ъъ (ҡатылыҡ билдәһе)	[ʔ]
Ыы (ы)	[ɯ]	Ьь (йомшаҡлыҡ билдәһе)	[ʲ]	Ээ (э)	[e]
Әә (ә)	[æ]	Юю (йу)	[ju]	Яя (йа)	[ja]

Bibliografie

• Poppe, Nicholas (1997), Bashkir Manual, Routledge, pp. 186, ISBN 978-0-7007-0836-9 

Eksterne skakels

• Ethnologue: Basjkiers
• Basjkierse folklore en vertellings Geargiveer 13 Oktober 2016 op Wayback Machine (en)
• Grammatika (kan afgelaai word as PDF/Word)^{[dooie skakel]} (ru)
• Folklore en legendes Geargiveer 6 Oktober 2008 op Wayback Machine (ru)

In Basjkiers

• Bashinform-nuusagentskap Geargiveer 3 April 2006 op Wayback Machine
• Bashkortostanse koerant Geargiveer 16 Maart 2006 op Wayback Machine
• Oeral batir-epos
• Basjkierse liedjies
• Folklore en legendes Geargiveer 9 Augustus 2009 op Wayback Machine

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Basjkiers.

• Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir Basjkiers.

• 

  Hierdie artikel is vertaal vanuit die Engelse Wikipedia