Braai
Braai is 'n sosiale tradisie waartydens kos (gewoonlik vleis) op 'n rooster of braaier oor vuurwarm kole gaargemaak word. Die tradisie het oorspronklik by die Afrikaners in Suid-Afrika begin,[1] maar het sedertdien na die res van Suidelike Afrika versprei, insluitend: Botswana, Namibië, Lesotho, Zimbabwe en Zambië.
Naas vleis word braaibroodjies, mielies, aartappels in foelie en sampioene ook algemeen gebraai, gewoonlik as bygeregte, maar ook soms as 'n vegetariese maal voorberei word.
Net soos die woord boerewors, is die woord braai ook in Engels en meeste Suider-Afrikaanse tale opgeneem.
Kultuur en tradisie in Suider-Afrika
[wysig | wysig bron]
'n Braaivleis (soortgelyk aan 'n "potluck"-partytjie oorsee) is 'n gemaklike en ontspanne sosiale geleentheid waar familie en vriende bymekaarkom op 'n piekniekplek of by iemand se huis (gewoonlik in die agtertuin of lapa) met hul eie vleis, slaai en bykosse byderhand. Vleis is die steunpilaar van die Suid-Afrikaanse braai. Dit sluit tipies boerewors, sosaties, gemarineerde hoender, vark- en lamtjops, steak, en moontlik selfs varkribbetjies in. Vis en kreef is ook gewild aan die kusgebiede.
Mieliepap is nog 'n vername deel van die maaltyd in die noordelike streke van die land. Hierdie gereg is 'n stywepap, of krummelpap, wat tradisioneel met die vleis geëet word. Pap word van fyngemaalde mieliemeel gemaak, en is 'n stapelvoedsel van die plaaslike gemeenskappe en kan geëet word met 'n tamatie-en-uiesous of 'n meer pikante smoor by 'n braai. In die Wes-Kaapse skiereiland, is die algemene bygereg 'n geroosterde broodjie met uie, tamaties en kaas, met appelkooskonfyt en gerasperde kaas nog 'n stapelvoedsel wat gewild is onder kinders.
Soms staan hierdie aktiwiteit bekend as tjop en dop (dop is Afrikaanse "slang" vir 'n alkoholiese drankie) en tjop die informele Afrikaanse naam vir 'n lamskotelet.
'n Braai is 'n sosiale geleentheid met spesifieke tradisies en sosiale norme. In wit en swart Suid-Afrikaanse kultuur, maak vrouens selde die vleis gaar by 'n sosiale byeenkoms, dit is gewoonlik die mans se verantwoordeikheid. Die mans versamel rondom die braaiplek in die buitelug en braai die vleis, terwyl die vroue die pap, slaaie, nagereg en groente in die kombuis voorberei. Die ete word buite by die braaier genuttig, aangesien hierdie byeenkomste gewoonlik tydens die lang somermaande gehou word. Die braai van die vleis is nie die prerogatief van al die mans om die vuur nie, net een persoon is gewoonlik in beheer van sake. Hy sal die vuur maak, kyk dat die kole gereed is en die vleis dan braai. Etiket hou voor dat ander persone nie mag inmeng met die braaiman se pligte nie, behalwe as hulle uitdruklik om hulp gevra word. Ander mans mag met die braaiwerk help, maar oor die algemeen neem almal om die vuur net deel aan kletsgesprekke terwyl hulle 'n drankie in die hand vashou.[2] Dit is soortgelyk aan hoe die Australiese, Nieu-Seelandse en Amerikaanse agterplaas barbecues dikwels verloop. Wat 'n braai verskillend maak van 'n barbecue is dat dit 'n belangrike sosiale geleentheid vir baie Suid-Afrikaners is, soos op Kersdag, na-gradeplegtigheidspartye, verjaarsdae en sommer alledaagse bymekaarkomste, wat as 'n rede gebruik word om iets te vier. Ander kulture mag 'n braai hou as 'n spesiale geleentheid in eie reg.
Braaimetodes en toerusting
[wysig | wysig bron]
'n Braaier is 'n toestel wat kos gaarmaak deur die aanwending van hitte, meestal van onder. Daar is verskeie soorte braaiers, die meeste val in een van twee kategorieë: hout/houtskool of gas-aangevuur. Daar word gedebateer oor watter metode die beste resultate lewer. Daar is baie verskillende braaimetodes wat gebruik kan word, asook verskillende soorte braaiers en braaitoerusting soos byvoorbeeld:
Braai oor oop kole
[wysig | wysig bron]Die gewone metode van braai in Suid-Afrika is om die vleis of ander kos op 'n rooster wat bo-oor 'n sterk hittebron geplaas word, gaar te maak. Die vuur behoort verkieslik van egte hout, soos kameeldoring, mopanie, rooikrans of sekelbos,[3] te wees. Dit is die gewildste metode van braai, veral omdat langer tyd bestee kan word in goeie geselskap, as bv. met 'n gasbraaier.
Waar egte hout voorheen die mees gebruikte braaibrandstof was, het die gebruik van houtskool, brikette en gas toegeneem in moderne tye as gevolg van hul gemak, soos met barbecues elders in die wêreld.[4] Daar is egter 'n hernude belangstelling in die gebruik van hout na die Suid-Afrikaanse regering begin het met sy indringerplantspesie-uitroeiprogram.[5] Baie huishoudings besit nou beide 'n gas- en hout- of houtskoolbraai.[6]
Ketelbraaier
[wysig | wysig bron]
Die ketelbraaier het in 1952 ontstaan toe George Stephen Sr, 'n werknemer by Weber Brothers Metal Works in Chicago, Illinois, 'n vervaardiger van mariene boeie, vorendag gekom het met 'n idee vir 'n braaier. Sy uitvinding was 'n koepelvormige braaier met 'n deksel om kos te beskerm teen die elemente, terwyl die braaismaak ingeseël word. George Stephen het 'n boei in die helfte gesny, luggate daarin gemaak, en bene aangesit, en so die uitvinder van die Weber-braaier geword.[7]
Spitbraai
[wysig | wysig bron]
Spitbraai is 'n metode van braai waar 'n groot stuk vleis op 'n roterende staaf vasgemaak word, en oor 'n hittebron van gas of oop kole gaargemaak word terwyl dit roteer. Die vleis word stadig gaar en word voortdurend bedruip totdat dit gaar is en gereed om te eet. 'n Hele skaapkarkas word dikwels op 'n spit gebraai, maar dit kan ook gedoen word met kleiner snitte soos skaap-, bees-, of varkboude en met heel hoenders. Wanneer 'n heel skaapkarkas op die spit gebraai word, word die vleis gewoonlik direk van die karkas gesny terwl dit nog aan die spit hang.[8]
Gasbraaier
[wysig | wysig bron]- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: gasbraaier.
Gasbraaiers gebruik gewoonlik vloeibare petroleum (LP) of natuurlike gas (NG) as hul brandstofbron vir die gasvlam wat gebruik word vir die gaarmaak van vleis of ander kos deur direkte of indirekte verwarming. Gasbraaiers is beskikbaar in verskillende groottes wat wissel van klein tot groot asook industriële restaurantbraaiers wat gebruik word om vir groot groepe mense te braai.
Die buitemuurse gasbraaier is in die vroeë 1950's deur Don McGlaughlin, eienaar van die Chicago Combustion Corporation, uitgevind, en staan vandag bekend as LazyMan. McGlaughlin se vroeë ontwerp is aangepas en in 1954 het die Chicago Combustion Corporation die wêreld se eerste draagbare gasbraaier, die LazyMan Model AP bekend gemaak.[9]
Skottelbraai
[wysig | wysig bron]
Die skottelbraai bestaan uit 'n pan wat op 'n gasbrander geplaas word, en is veral gewild vir die maak van ontbyt, veral wanneer daar kampeer word.[10]
Nasionale Braaidag
[wysig | wysig bron]Nasionale Braaidag word jaarliks op 24 September op erfenisdag gevier. Alle Suid-Afrikaners wêreldwyd word aangemoedig om op die dag hulle vure aan te steek en iets te rooster. Die dag gedenk Suid-Afrika sy ryk erfenis en sy unieke tydverdryf, die braai. Mense van alle demografiese groepe en godsdienste neem hieraan deel.[11]
Braaidag is vir die eerste keer in 2005 deur die Mzansi Braai-instituut georganiseer, en sedert 2008 word dit deur Jan Braai onder die vaandel van Braai vir Erfenis (Braai4Heritage), 'n nie-winsbejag inisiatief bemark.[12] Op 5 September 2007 word aartsbiskop Desmond Tutu as die beskermheer van die dag aangestel.[13] Die inisiatief ontvang in 2008 die amptelike goedkeuring van Suid-Afrika se Nasionale Erfenisraad.
Sien ook
[wysig | wysig bron]- Boerewors
- Mieliepap
- Potjiekos
- Potbrood
- Skilpadjies
- Sosaties
- Steak
- Tjop
- Ribbetjies
- Asado (in Engelse Wikipedia)
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Fran Osseo-Asare (2005). Food Culture in Sub-Saharan Africa. Greenwood Publishing Group. p. 81. ISBN 0-313-32488-3.
- ↑ "South African Braai Etiquette" (in Engels). YouTube. 5 Augustus 2006. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Januarie 2019. Besoek op 3 Augustus 2015.
- ↑ "Great hardwoods to use for braai wood in South Africa" (in Engels). braaiculture.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 3 Junie 2017.
- ↑ Mulrooney, Thomas. "Barbecues Around The World: South African Barbecue Braai". News.BBQBarbecues. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Oktober 2016. Besoek op 24 September 2013.
- ↑ "MANAGEMENT OF INVASIVE ALIEN PLANTS". Department of Water Affairs. Besoek op 24 September 2013.
- ↑ "Barbecue advice – South African style" (in Engels). healthlisted.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 November 2017. Besoek op 22 September 2016.
- ↑ "Weber Story" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Maart 2017. Besoek op 14 Junie 2015.
- ↑ "What is a spit braai – spitbraaidelivery.co.za" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 14 Junie 2015.
- ↑ Cart. "60 years of rich history! » LazyMan Gourmet Grills" (in Engels). Lazyman.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 14 Junie 2015.
- ↑ "New Breakfast Ideas For Your Skottel Braai". CADAC. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Februarie 2016. Besoek op 14 Junie 2015.
- ↑ http://southafricantimes.co.uk/the-expats/events/archive/2009/08/24/september-24-braai-day.aspx[dooie skakel]
- ↑ "National Braaiday, 24th Sep Every Year" (in Engels). 10 Oktober 2007. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Desember 2019. Besoek op 19 Oktober 2007.
- ↑ Tutu: One nation, one braai
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Braai.
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir braai.
