Jan van Engeland

Jan (Sonder Land)
	Koning van Engeland
	;
Huis	Angevyne (Plantagenêt)
Regeer	6 April 1199 – 18/19 Oktober 1216
Voorganger	Richard I
Opvolger	Hendrik III
Eggenote	Isabella van Gloucester ; Isabella van Angoulême
Kinders	Hendrik (1207–1272); Richard, 1ste Hertog van Cornwallis (1209–1272); Johanna, koningin-gemalin van Sisilië (1210–1238) ; Isabella (1214–1241) ; Eleanore (1215–1275)
Gebore	24 Desember 1166; Beaumont-paleis, Oxford
Oorlede	18 / 19 Oktober 1216; Newark, Engeland
Vader	Hendrik II
Moeder	Eleonore van Akwitanië

Jan (24 Desember 1166 – 18/19 Oktober 1216) het van 6 April 1199 tot met sy dood as koning van Engeland regeer. Hy was die jongste seun van Hendrik II en Eleonore van Akwitanië en het sy ouer broer Richard Leeuehart opgevolg. Hy het die byname "Sonder Land" en "Sagte Swaard" gekry.

Vroeëre lewe

Reeds voor sy troonbestyging het Jan bekend geword as ’n verraaier en samesweerder – soms saam met en soms teen sy ouer broers. In 1184 al het hy en Richard gestry oor die opvolging in Akwitanië. In 1185 het Jan die bestuur van Ierland oorgeneem, waar hy binne ses maande so ongewild was dat hy die land moes verlaat. Hy het ook tydens die Derde Kruistog in 1190 probeer om Engeland van Richard, wat intussen koning geword het, af te neem deur ’n komplot te smee met die Franse koning Filips II August.

In 1189 het hy getrou met Isabella, dogter van graaf Willem van Gloucester. Sy het egter geen kinders gekry nie en om en by met sy troonbestyging op 6 April 1199 het hy die huwelik nietig laat verklaar.

Bewind

Toe Jan koning word, wou die Franse gebiede (buiten Normandië) ’n ander heerser hê: Arthur I van Bretagne, die seun van Godfried, vierde seun van Hendrik II en Jan se ouer broer. Dit het tot ’n oorlog gelei wat in Mei 1200 beëindig is met die Vrede van Goulet. Die vrede was egter van korte duur, want Filips II van Frankryk het die stryd saam met Arthur hervat en ná die Slag van Bouvines (1214) het Jan sy grondgebied in Frankryk verloor.

Hy het intussen in Augustus 1200 weer getrou, dié keer met Isabella van Angoulême, wat 20 jaar jonger as hy was. Hulle het vyf kinders gehad: Hendrik III van Engeland, Richard van Cornwallis, Johanna, Isabella en Eleonore. Jan het ook 12 buite-egtelike kinders gehad.

In 1213 het hy Engeland ’n feodale besitting van die pous gemaak om ’n konflik met die Rooms-Katolieke Kerk te beëindig en in 1215 het sy opstandige baronne hom gedwing om die Magna Carta te onderteken, die daad waarvoor hy die meeste onthou word. Omdat hy dit onder dwang geteken het, het hy hom egter nie veel aan die bepalings gesteur nie.

Die opstandelinge wou die Franse kroonprins Lodewyk (die latere koning Lodewyk VIII) as koning hê. Dié het Londen in Junie 1216 binnegeval en Jan het na die noorde teruggetrek. Op 18 of 19 Oktober 1216 is hy aan disenterie dood. Hy is opgevolg deur sy negejarige seun as Hendrik III.

Nalatenskap

Jan se heerskappy word tradisioneel beskou as een van die rampspoedigstes in die Engelse geskiedenis: Dit het begin met nederlae toe hy sy Franse grondgebied verloor het en geëindig met Engeland gewikkel in ’n burgeroorlog terwyl hy op die punt was om uit sy amp gedwing te word. Volgens party was sy bewind egter niks beter of slegter as dié van Richard I of Hendrik III nie. Nogtans is sy reputasie die rede waarom baie Engelse heersers hulle opvolgers nie Jan (John) genoem het nie.

Verdere leesstof

King John, deur W.L. Warren ISBN 0-520-03643-3
The Feudal Kingdom of England 1042–1216, deur Frank Barlow ISBN 0-582-49504-0
Medieval Europe: A Short History (sewende uitgawe), deur C. Warren Hollister ISBN 0-07-029637-5

Skakels

Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Jan van Engeland.

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Nederlandse Wikipedia vertaal.