Kommunistiese Party van die Sowjetunie
| Kommunistiese Party van die Sowjetunie | |
| KPSU | |
| |
Die embleem van die Kommunistiese Party van die Sowjetunie. Dit toon die gesigsprofiel van Wladimir Lenin, stigter van die party, asook die bekende hamer en sekel wat 'n kenmerk van kommunisme is.
| |
| Slagspreuk | «Пролетарии всех стран, соединяйтесь!» "Werkers van die wêreld, verenig!" |
|---|---|
| Gestig | Januarie 1912 as RSDLP(b) Maart 1918 as RCP(b) Desember 1925 as VKP(b) Oktober 1952 as KPSU |
| Ontbind | 29 Augustus 1991 Die hele Sowjetse gebied 6 November 1991 RSFSR-gebied |
| Voorafgegaan deur | Russiese Sosiaal-Demokratiese Arbeidersparty |
| Opgevolg deur | De jure: Geen Selfverklaar: KPSU (1992) KPRF |
| Nuusbrief | Prawda |
| Hoofkwartier | Moskou |
| Jeugvleuel | Komsomol Jong Pioniers |
| Ideologie | Kommunisme, Marxisme–Leninisme |
| Internasionale affiliasie | Tweede Internasionaal (1912–1914)[1] Komintern (1919–1943) Kominform (1947–1956) |
| Amptelike kleure | Rooi |
Die Kommunistiese Party van die Sowjetunie (Russies: Коммунисти́ческая па́ртия Сове́тского Сою́за, Kommoenistitsjeskaja partija Sowetskowo Sojoeza, [kəmʊnʲɪsʲtʲˈitɕɪskəjə ˈpartʲɪjə sɐvʲˈetskəvə sɐˈjuzə]), verkort in Afrikaans as die KPSU, was die stigter en regerende politieke party van die Unie van Sosialistiese Sowjetrepublieke (USSR of Sowjetunie). Die KPSU was die enigste regerende party van die Sowjetunie tot in 1990, toe die Kongres van Volksafgevaardigdes die artikel van die grondwet verander het wat die KPSU 'n monopolie oor die politieke stelsel gegee het. Die party is in 1912 gestig deur die Bolsjewiste ('n faksie van die Russiese Sosiaal-Demokratiese Arbeidersparty- RSDLP), 'n rewolusionêre groep onder leiding van Wladimir Lenin, wat die mag oorgeneem het in die nasleep van die Oktoberrewolusie van 1917. Die party is egter kort ná 'n mislukte staatsgreep op 29 Augustus 1991 op die Sowjetgebied ontbind en is op 6 November 1991 heeltemal op Russiese grondgebied afgeskaf.
Die KPSU was 'n kommunistiese party wat georganiseer was op grond van demokratiese sentralisme, 'n beginsel wat deur Lenin bedink is. Dit behels demokratiese en oop besprekings van beleidsvraagstukke binne die party en totale eenheid in die nakoming van die ooreengekome beleid. Die hoogste liggaam binne die KPSU was die Partykongres, wat elke vyf jaar byeengeroep is. Die leier van die party het gedien as die hoof van die regering en het die titel sekretaris-generaal, premier of staatshoof gehad. Die partyleier was die de facto-voorsitter van die KPSU se Politburo en hoof- uitvoerende beampte van die Sowjetunie. Die spanning tussen die party en die staat (Raad van Ministers van die Sowjetunie) oor die verskuiwende fokus van mag is nooit amptelik opgelos nie, maar in werklikheid het die party oorheers en daarom was daar altyd 'n hoofleier (eers Lenin en daarna die sekretaris-generaal).
Na die stigting van die Sowjetunie in 1922 het Lenin 'n gemengde ekonomie ingestel wat algemeen bekend staan as die Nuwe Ekonomiese Beleid, wat toegelaat het dat kapitalistiese praktyke onder voorskrif van die Kommunistiese Party hervat word om die nodige voorwaardes te ontwikkel vir sosialisme as 'n praktiese strewe in die ekonomies onontwikkelde land.
'n Aantal oorsake het bygedra tot KPSU se verlies aan beheer en die ontbinding van die Sowjetunie gedurende die vroeë 1990's. Sommige historici het geskryf dat Michail Gorbatsjof se beleid van "glasnost" (politieke openheid) die hoofoorsaak was, en opgemerk dat dit die party se beheer oor die samelewing verswak het. Gorbatsjof het volgehou dat perestroika sonder glasnost in elk geval tot mislukking gedoem is. Ander het die ekonomiese stagnasie en die daaropvolgende verlies van geloof deur die algemene bevolking in kommunistiese ideologie geblameer. In die laaste jare van die KPSU se bestaan is die Kommunistiese Partye van die federale onderdane van Rusland verenig in die Kommunistiese Party van die Russiese Federatiewe Sosialistiese Sowjetrepubliek. Na die KPSU se ondergang het die Kommunistiese Partye van die Unierepublieke onafhanklik geword en verskeie afsonderlike hervormingspaaie gevolg. In Rusland het die Kommunistiese Party van die Russiese Federasie ontstaan en is dit beskou as die erfgenaam van die KPSU se ou Bolsjewistiese nalatenskap tot vandag toe.[2]
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Die geskiedenis van die Kommunistiese Party van die Sowjetunie is oor die algemeen beskou as dek dié van die Bolsjewistiese faksie van die Russiese Sosiaal-Demokratiese Arbeidersparty waaruit dit ontwikkel het. Die datum 1912 word dikwels geïdentifiseer as die tyd van die stigting van die Kommunistiese Party van die Sowjetunie as 'n afsonderlike party, en sy geskiedenis sedertdien kan rofweg in die volgende tydperke verdeel word:
- die vroeë jare van die Bolsjewistiese Party in geheimhouding en ballingskap
- die tydperk van die Oktoberrewolusie van 1917
- konsolidasie van die party as die regerende mag van die Sowjetunie
- die Groot Suiwering van die 1930's
- die Chroesjtsjof en Brezjnef tydperke (1953–1982)
- die Gorbatsjof-era van hervorming (1985–1991), wat uiteindelik gelei het tot die opbreek van die party in 1991. Die geskiedenis van die streeks- en republikeinse takke van die party verskil egter van die Al-Russiese en Al-Unie Party op verskeie punte.
Naam
[wysig | wysig bron]- Mei 1917 – 8 Maart 1918: Russiese Sosiaal-Demokratiese Arbeidersparty (Bolsjewiste) (Russies: Российская социал-демократическая рабочая партия (большевиков); РСДРП(geromaniseer: Rossiyskaya sotsial-demokraticheskaya rabochaya partiya (bol'shevikov); RSDRP(b))
- 8 Maart 1918 – 18 Desember 1925: Russiese Kommunistiese Party (Bolsjewiste) (Russies: Российская коммунистическая партия (большевиков); РКП(б), geromaniseer: Rossiyskaya kommunisticheskaya partiya (bol'shevikov); RKP(b))
- 18 Desember 1925 – 5 Oktober 1952: Al-Unie Kommunistiese Party (Bolsjewiste) (Russies: Всесоюзная коммунистическая партия (большевиков); ВКП(б), geromaniseer: Vsesoyuznaya kommunisticheskaya partiya (bol'shevikov); VKP(b))
- 5 Oktober 1952 – 6 November 1991: Kommunistiese Party van die Sowjetunie (Russies: Коммунистическая партия Советского Союза; КПСС, geromaniseer: Kommunisticheskaya partiya Sovetskogo Soyuza; KPSS)
Regeerstyl
[wysig | wysig bron]Die bestuurstyl in die party het afgewissel tussen kollektiewe leierskap en 'n persoonlikheidskultus. Kollektiewe leierskap het mag tussen die Politburo, die Sentrale Komitee en die Raad van Ministers verdeel om enige pogings om 'n eenman-oorheersing oor die Sowjet-politieke stelsel te skep, te verhinder. Daarenteen is Stalin se tydperk as die leier gekenmerk deur 'n uitgebreide persoonlikheidskultus. Ongeag die leierskapstyl, was alle politieke mag in die Sowjetunie gekonsentreer in die organisasie van die KPSU.
Demokratiese sentralisme
[wysig | wysig bron]Demokratiese sentralisme is 'n organisatoriese beginsel wat deur Lenin uitgedink is.[3] Volgens Sowjet-uitsprake is demokratiese sentralisme te onderskei van "burokratiese sentralisme", wat sonder kennis of bespreking na handige formules verwys het.[3] In demokratiese sentralisme word besluite geneem na samesprekings, maar sodra die algemene partylyn gevorm is, moet bespreking oor die onderwerp ophou.[3] Geen lid of organisatoriese instelling mag verskil oor 'n beleid nadat dit deur die party se beheerliggaam ooreengekom is nie; om dit te doen, sou lei tot skorsing uit die party (geformaliseer by die 10de Kongres).[3] As gevolg van hierdie standpunt het Lenin 'n verbod op faksies begin, wat by die 10de Kongres goedgekeur is.[4]
Lenin het geglo dat demokratiese sentralisme beide party-eenheid en ideologiese korrektheid beskerm.[3] Hy het die stelsel na die gebeure van 1917 ontwikkel toe verskeie sosialistiese partye hulself "vervorm" het en aktief nasionalistiese sentimente begin ondersteun het.[5] Lenin het bedoel dat die toewyding aan beleid wat deur sentralisme vereis word, die partye sou beskerm teen sulke revisionistiese euwels en bourgeois-verandering van sosialisme.[5] Lenin het die idee van 'n hoogs gesentraliseerde voorhoedeparty gesteun, waarin gewone partylede die plaaslike partykomitee verkies het, die plaaslike partykomitee die streekkomitee verkies het, die streekkomitee die Sentrale Komitee verkies het, en die Sentrale Komitee die Politburo, Orgburo, en die Sekretariaat.[3] Lenin het geglo dat die party vanuit die middel regeer moet word en die mag tot sy beskikking moet hê om partylede na goeddunke te mobiliseer.[3] Hierdie stelsel is later deur die Kommunistiese Internasionale (Komintern) in kommunistiese partye in die buiteland ingestel.[4]
Voorhoede
[wysig | wysig bron]'n Sentrale beginsel van Leninisme was dié van die voorhoedparty.[6] In 'n kapitalistiese samelewing moes die party die belange van die werkersklas en almal wat deur kapitalisme in die algemeen uitgebuit is, verteenwoordig; dit moes egter nie deel van daardie klas word nie. [6] Lenin het besluit dat die party se uitsluitlike verantwoordelikheid was om die langtermynbelange van die onderdrukte klasse te verwoord en te beplan. Dit was nie verantwoordelik vir die daaglikse griewe van daardie klasse nie; dit was die verantwoordelikheid van die vakbonde.[6] Volgens Lenin kon die party en die onderdrukte klasse nooit een word nie omdat die party daarvoor verantwoordelik was om die onderdrukte klasse na oorwinning te lei.[7] Die basiese idee was dat 'n klein groepie georganiseerde mense mag kon uitoefen wat buite verhouding tot hul grootte is met voortreflike organisatoriese vaardighede. [7] Ten spyte hiervan het Lenin tot aan die einde van sy lewe gewaarsku teen die gevaar dat die party deur burokrate, deur 'n klein kliek of deur 'n individu oorgeneem kan word.[7] Teen die einde van sy lewe het hy die burokratiese traagheid van sekere amptenare gekritiseer en erken dat hy probleme het met sommige van die party se beheerstrukture, wat toesig moes hou oor die organisasielewe.[7]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ https://www.marxists.org/glossary/events/c/congress-si.htm#1912
- ↑ "Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898 – 1991" [A Handbook on the History of the Communist Party and the Soviet Union 1898 – 1991]. Knowbysight.info (in Russies). 4 Februarie 2014. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 September 2014. Besoek op 24 Januarie 2020.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Harding 1996, p. 186.
- ↑ 4,0 4,1 Harding 1996, p. 187.
- ↑ 5,0 5,1 Harding 1996, p. 183–184.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Harding 1996, p. 179.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Harding 1996, p. 181.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Kommunistiese Party van die Sowjetunie.
