Rastafarianisme

'n Rastafariër of rasta is 'n aanhanger van die Rastafariërbeweging. Die meeste Rastafariërs woon in Wes-Indië, veral in Jamaika.

Antieke wortels

Sommige Rastafariese groepe onderskryf Ethiopianisme, wat onder meer daarop aanspraak maak dat Ethiopië deel was van die Bybelse Tuin van Eden en dat Ethiopiërs buite Afrika die "verlore stamme van Israel is". Hulle glo dat die rivier Gihon, een van vier riviere wat uit die Tuin van Eden kom (Genesis 2: 13), deur Ethiopië vloei en dat dit 'n bewys is dat Ethiopië deel was van die Bybelse Eden. Volgens hulle het die hele vasteland van Afrika eens as Ethiopië bekend gestaan. Die swartmense wat daar gewoon het, het 'n hoogs ontwikkelde kultuur gehad vanwaar die beskawing al met die Nylrivier langs na onder meer Egipte, Griekeland en Rome versprei het. Die verskillende Bybelse verwysings na Ethiopië word gebruik om 'n antieke verbintenis tussen Israel en Ethiopië te motiveer. In Genesis (hoofstuk 49: 8-12) verklaar God dat Hy die heerskappy oor Sy koninkryk aan die stam van Juda sal toevertrou. In Psalm 89 word genoem dat God 'n verbond met koning Dawid (uit die geslag van Juda) gemaak het waarvolgens Hy Dawid "… die magtigste koning op aarde" (: 28) gemaak het wie se "… troon vas sal staan so lank as daar 'n hemel is" (: 30). Ná die besoek van die koningin van Skeba aan Dawid se seun en troonopvolger, koning Salomo (1 Konings 10), is daar vir hulle 'n seun gebore. Hy was Menelik I. Die Ark van die Verbond (Eksodus 37: 1 – 9) is later ook saam met twaalfduisend adellikes en priesters uit Israel na Ethiopië gebring, waar die Koninkryk van God sedertdien deur Dawid se nasaat, Menelik I, gesetel is. Hierdie siening word ook onderskryf deur sommige gelowiges in die Ortodokse Kerk van Ethiopië. Omdat die mense van hierdie koninkryk in 'n stadium ongehoorsaam was aan God, het Hy toegelaat dat soveel as honderd miljoen van hulle as slawe weggevoer is deur Europese en Arabiese slawehandelaars. In Esegiël 37, Jesaja 43 en Jeremia 23 en 33 beloof Hy dat indien hierdie bannelinge hulle weer tot Hom bekeer, Hy uit die nageslag van Dawid en Salomo (die stam van Juda) iemand sal gee wat Sy Koninkryk op aarde sal herstel en 'n "lig vir die wêreld" sal wees.

Marcus Garvey

In die 1920 het Marcus Garvey, 'n Jamaikaan van geboorte en stigter van die Universal Negro Improvement Association (UNIA), wêreldwyd aandag getrek met sy "terug na Afrika"-beweging vir swartmense. Garvey het swartmense aangemoedig om trots te wees op wie hulle is en selfstandig te raak van blanke heerskappy. Die ontstaan van die swartbewussynsbeweging en burgerlike versetbeweging in die VSA was direkte uitvloeisels van Garvey se werk. Tydens 'n toespraak het Garvey verklaar: "Kyk na Afrika, waar 'n swart koning gekroon sal word; Hy sal die Verlosser wees" . Enkele jare daarna, op 2 November 1930, is ras Tafari Makonnen gekroon as koning van Ethiopië. Hy het homself die titel gegee van "Keiser Haile Selassie (Krag van die Drie-Eenheid) I, Verowerende Leeu uit die Stam van Juda, Uitverkorene van God en Koning van die Konings van Ethiopië". Selassie se kroning is onmiddellik beskou as die vervulling van Garvey se voorspelling oor die swart koning en kan in 'n sekere sin gesien word as die amptelike begin van die Rastafariese geloof. Rastafariërs het sy titel effens aangepas en verwys na hom as "Sy Majesteit, Keiser Haile Selassie I, Koning van Konings, Here van Here, Oorwinnende Leeu uit die Stam van Juda, Uitverkorene van God, Lig van die Wêreld, Koning van Sion". Garvey, wat naas Selassie vandag steeds as die belangrikste figuur in die Rastafariese geloof beskou word, was nooit self 'n Rastafariër nie. Hy het Selassie selfs in die openbaar gekritiseer omdat slawerny na bewering steeds in Ethiopië bedryf is en hom allermins as die "Verlosser" beskou. Garvey het voortgegaan met sy opheffingswerk onder swartmense tot met sy dood in Londen (1940), waarna sy liggaam teruggeneem is na sy geboorteland, Jamaika.

Klassieke periode

In die tydperk tussen 1930 en die vroeë 1960's, bekend as die "klassieke periode", was die Rastafarianisme 'n Jamaikaanse godsdienstige beweging met min invloed van of na buite. Soos vandag steeds die geval is, het baie Rastafariërs buite die stede in kampies in die natuur gewoon onder gesag van 'n ouderling of "oudste". Sommige kampe is soortgelyk aan kloosters, met mans en vroue wat apart woon. Ander is in voorkoms en organisasie weer soortgelyk aan statjies in Wes-Afrika. Die lewe in die statjies is eenvoudig, met ital-kos wat deur die vroue voorberei word, en die rituele rook van ganja om die regte geestelike bewussynsvlak te bereik. Aanvanklik is die Rasta-lokke net deur diegene gedra wat die Nasireër-gelofte (Numeri 6: 2 – 8) afgelê het, maar dit het later gewild geword onder ander Rastas ook. 'n Ander baie interessante ontwikkeling het ook in hierdie tyd in Jamaika plaasgevind. Die Ethiopian World Foundation (EWF), wat vroeër deur Selassie se regering gestig is en nou bande met die Ethiopiese Ortodokse Kerk gehad het, het 'n tak op dié eiland begin. Hierdie tak van die EWF is gou deur Rastafariërs "gekaap", en in die daaropvolgende wisselwerking tussen die twee groepe het die Ortodokse Rastafarianisme amptelik tot stand gekom. Terselfdertyd is die Ethiopiese Ortodokse Kerk van Ethiopië ook op Jamaika begin, en hoewel alle Rastafariërs nie die ortodokse sieninge aanvaar het nie, is almal tog in mindere of meerdere mate daardeur geraak.

Eksodus na Ethiopië

Die een ding waaroor alle Rastafariërs saamgestem het, was dat Haile Selassie "goddelik" was en dat hy die swartmense van oor die wêreld sou help om terug te keer na Afrika (Ethiopië). Hoewel sommige 'n mistieke interpretasie van die terugkeer na Afrika verkondig het ná Selassie se dood, het die Rastas in die begin van almal verwag om self fisiek na Afrika te emigreer. Hierdie verwagting het aan die Rastafarianisme 'n politieke dimensie soortgelyk aan die Sionisme gegee. Terwyl politieke revolusionêre in die res van die wêreld geskreeu het "mag aan die mense", het "laat my mense gaan" die Rastas se slagspreuk geword. In die laat 1950's en vroeë 1960's het sommige Rastafariërs uit frustrasie omdat die uittog na Afrika nie plaasvind nie, die Rastafariese beginsels van nie-gewelddadigheid laat vaar en in verskeie skietgevegte met Britse troepe in Jamaika slaags geraak. Dit het wêreldwyd 'n baie negatiewe beeld aan die Rastafarianisme besorg wat eers later, met die gewildheid van reggae-musiek, weer sou verander. Teen die 1960's het die Rastafarianisme gegroei en het die ideaal om terug te keer na Afrika teoreties nog heel moontlik gelyk vir Rastas. Hoewel die buitewêreld reeds tot beperkte mate kennis geneem het van die geloof en sy doelstellings, was dit egter steeds hoofsaaklik tot Jamaika en die Karibiese Eilande beperk. Rastafarianisme sou egter voor die einde van die dekade wêreldwyd bekend word met die koms van nuwe "profeet" - Bob Marley.

Grounation-dag

Die groei van die Ethiopiese Ortodokse Kerk in Jamaika het daartoe gelei dat Haile Selassie op 21 April 1966 op die eiland aangekom het op 'n amptelike besoek. Hierdie dag word sedertdien deur Rastafariërs as 'n spesiale vakansiedag, Grounation-dag, gevier. Daar bestaan verskillende weergawes van Selassie se indruk van die Rastafariërs tydens sy besoek. Hy het wel by geleentheid samesprekings gehou met 'n groep Rasta-ouderlinge, maar weer eens is daar verskillende weergawes oor wat tydens hierdie historiese ontmoeting bespreek is. Die meeste weergawes stem wel saam dat Selassie (moontlik juis uit vrees vir 'n massa-emigrasie na Ethiopië) aan die ouderlinge sou voorstel om Jamaika eers "te bou". Hiermee het Selassie, of Jah vir sy volgelinge, tot groot mate baie Rastas se geesdrif gedemp om so gou as moontlik na Ethiopië te emigreer.

Rastafarianisme vandag

Die meeste Rastafariërs is vandag nie baie gesteld op die fyner besonderhede van die leerstellings van hul geloof nie. Hulle glo in die basiese leerstellings van die Rastafarianisme, maar behoort nie noodwendig tot 'n besonderse, georganiseerde groep of orde nie. Daar is egter vandag 'n paar georganiseerde Rastafariese groepe waarvan kennis geneem kan word. Die "Twaalf Stamme van Israel" (nie verwant aan die swart Hebreër-groep met dieselfde naam nie) is waarskynlik die grootste. Hierdie groep glo dat Haile Selassie in werklikheid Jesus Christus is wat teruggekeer het na die Aarde. Die Wederkoms het dus alreeds plaasgevind. Volgelinge van "prins" Edward Emmanuel, wat daarop aanspraak gemaak het dat hy een van die Goddelike Drie-eenheid is saam met Haile Selassie en Marcus Garvey, is moontlik die beste georganiseerdes. Dié groep se leerstellings, priesterlike rangorde en liturgie is duidelik omskryf en hulle voer 'n soort kloosterbestaan met sterk ortodokse kenmerke. Die Sioniste- Koptiese Kerk (Zion Coptic Church) het 'n oplewing in die 1960's beleef toe blanke hippies hulle tot die Rastafarianisme bekeer het. Hierdie groep beskou hulself as 'n wettige ortodokse kerk wat sekere aspekte van die klassieke Rastafariese kultuur aangeneem het. Sekere van die groep se denke grens aan die Gnostisisme. Lede van die Sioniste- Koptiese Kerk word soms gekritiseer omdat sommige van hulle, hoewel hulle nog Rasta-lokke dra en ganja rook, ook finansieel besonder welaf en na bewering van die grootste grondeienaars op Jamaika is.

Afsluiting

Daar is na raming tans tussen 200 000 en 700 000 Rastafariërs wêreldwyd. Omdat Rastafariërs nie amptelike kerkgeboue of tempels het nie, daar nie 'n amptelike Rastafariërpublikasie of 'n amptelike organisasie-struktuur is nie, is dit moeilik om presies vas te stel hoe akkuraat hierdie syfer is. Die land met die grootste aantal Rastafariërs is Jamaika, waar sowat 100 000 van die ongeveer drie miljoen mense die Rastafariese geloof amptelik beoefen Daar is egter takke van die geloof in Engeland, Kanada, die Karibiese Eilande en die VSA. Rastafariërs kom in die meeste lande voor, ook in Afrika-lande en Suid-Afrika. Vandag is daar selfs blankes wat hulself as Rastafariërs beskou en die Rasta-leefwyse aanhang. Die Rastafarianisme groei steeds in Jamaika, maar aansprake dat ses uit elke tien Jamaikane Rastafariërs is, is waarskynlik heelwat oordrewe. Vir die meeste Rastafariërs is die aanvanklik sterk politieke ideale van hul geloof, insluitend die terugkeer van die swartmense na Ethiopië, vandag nie meer so belangrik nie. Hulle vind eerder aanklank by die alternatiewe, "natuurlike" leefwyse waar gesondheidskos, reggae-musiek en ganja sorg vir 'n eiesoortige "hemel op aarde".

Rastafariërstamme van Suid-Afrika

Die volgende stamme van Rastafarnisme word in Suid-Afrika aangetref.

Die 12 stamme van Israel
Nyabhingi
Bobo Shanti
Abakhilipe
Bakehase

Eksterne skakels

Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Rastafarianisme.