İslami İlimler Fakültesi

Tarikatların teşekkülü öncesi dönemde tasavvuf klasiklerinde yer alan kavramlar ve bu kavramların istidlâl edildiği âyetlerden hareketle mutasavvıflarca Kur’ân kaynaklı olarak takdim edilen tasavvuf kavramlarını ele alan bu çalışma “Giriş” bölümü ile birlikte üç bölümden oluşmaktadır. “Giriş” bölümünde araştırmanın konusu, amacı, kapsamı, yöntemi, kaynakları ve kavramsal çerçeve ele alındıktan sonra tarikatlar öncesi dönemde teşekkül eden tasavvuf kavramlarından genel olarak bahsedilmektedir. Ayrıca bu bölümde, çalışmada esas alınan tasavvuf klasiklerinde yer alan kavramlar Kur’ân ile istidlâli bakımından tablolar halinde ele alınmıştır.
İkinci bölümde Kur’ân’da zâhir anlamı ile yer alan kavramlar üzerinde durulmuştur. Bu kavramlar da farklı türevleriyle Kur’ân’da yer alanlar ve almayanlar olarak iki başlık altında değerlendirilmiştir. Daha sonra konularına göre tasnif edilerek müfessirlerin yorumları doğrultusunda Kur’ân’ın zâhir anlamına uygunluğu açısından irdelenmiştir. Üçüncü bölümde ise âyetlerin işârî anlamlarından istidlâl edilen tasavvuf kavramlarına yer verilmiştir. Bu kavramlar da Kur’ân’da yer alma şekli ve konuları açısından gruplandırılarak ele alınmıştır.
Çalışmamız neticesinde tasavvuf klasiklerinde yer alan 311 kavramın 143 tanesinin âyetlerle istidlâl edilerek sunulmuş olduğu anlaşılmıştır. Bu kavramlar için kaynak gösterilen âyetler incelendiğinde, kavramların yarıya yakınının âyetlerin zâhir anlamları ile uyum içerisinde istidlâl edilmiş olduğu, diğer kısmının ise ancak işârî teviller neticesinde söz konusu kavramlar ile irtibatlandırıldığı görülmüştür. Buradan hareketle kavramların, kaynak gösterilen âyetlerin zâhir anlamlarına yahut işârî tevillerine dayandırılması açısından iki ayrı bölümde sunulması tercih edilmiştir.
Anahtar kelimeler: Kur’ân, tasavvuf kavramları, ıstılah, işârî yorum.

ABSTRACT
QUR’AN-ORIGINATED SUFISM CONCEPTS

This study which deals with Qur’an-originated sufism concepts in the main sufî classical books in the period before the formation of sufi orders consists of three chapters including an introduction. In the introduction chapter, after the subject of research, objectives, scope, methods, resources and conceptual framework have been discussed, we then presented the subject sufism’s terminology in the period before the formation of sufi orders in general. Additionally in this section, concepts which in the main sufî classical books are examined in the tables.
In the second section the concepts of ostensible (zâhir) in the Qur’an is discussed. These concepts were evaluated under two headings: “Concepts located with different derivatives in the Qur’an.” and “Concepts located with meaning in the Qur’an.” These concepts in this section have been divided into the above subjects. In the third section, emphasis has been put onto Qur’anic verses with an isharî meaning/mystical interpretation. These concepts are discussed in terms of the state and topic and how it takes part in the Qur’an.
As a result of our study, 143 of 311 concepts in the main sufî classical books are deduced from the Qur’an. When examining the verses which were quoted as the authority for these concepts, we recognized that almost half of these concepts were deduced from ostensible meaning of the verses. Other concepts were deduced from the isharî meaning/mystical interpretations of the verses.


Keywords: Qur’an, sufism concepts, terminology, mystical interpretations.

Çalışma, Hanefî fakîhlerin, muhaddisler tarafından zayıf olarak değerlendirilen hadisleri hüküm istidlâlinde kullanma sebeplerini konu edinmektedir. Başta Ebû Hanife ve talebeleri olmak üzere daha sonraki asırlarda yaşamış Hanefî fakîhlerin zayıf hadis kullanma sebeplerini tespit etmeyi amaçlayan bu çalışmada Mergînânî’nin el-Hidâye isimli eserindeki hadisler temel alınmıştır.
Araştırmamız, giriş bölümü hariç iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tezin mahiyeti, zayıf hadisin ne olduğu ve el-Hidâye’de kullanılan hadislerin sıhhat durumları hakkında bilgiler verilmiştir.
Birinci bölümde, Hanefîlerin, muhaddisler tarafından zayıf hükmü verilen hadisleri kullanma sebepleri arasında yer alan, hadislerin zayıf olduğunu kabul etmeme başka bir ifadeyle bu rivâyetleri makbul görme sebepleri üzerinde durulmuştur.
İkinci bölümde ise, Hanefî mezhep imamlarının zayıf olduğunu kabul ettikleri bazı hadisleri buna rağmen hangi sebeplerle kullanmış olabilecekleri konusundaki öngörülerimiz sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Hanefî, Fakîh, Zayıf Hadis, İstidlâl, el-Hidâye.

SUMMARY
The study is concerned -as its subject- with the reasons which have brought Hanafî jurists to use the prophetic traditions commented as weak by muhaddiths, as their proof. We have based our study on the Prophetic Traditions found in Mergînânî’s work called al-Hidayah, aiming to determine the reasons why Abû Hanîfah firstly and then his pupils along with Hanafî Jurists throughout Islamic Jurisprudence history have used weak hadiths in their works.
Our study consists of two main chapters excluding introduction section. In introduction section, we have given information about essence of the thesis, and what does weak hadith mean, and the authenticity of hadiths used in al-Hidayah.
In the first section, we have dealt with the reasons why Hanafî Jurists don’t admit these hadiths commented weak by muhaddiths as weak in other words see them usable in their works as evidence.
In the second section, we have discussed the reasons why Hanafî School Imams used some hadiths which commented weak by muhaddiths, despite confirming them weak, too and have given our assumptions about that.
Keywords: al-Hanafî, Jurists (Fakîh), Weak Hadith, Deduction, al-Hidâyah.

Öz
Bu çalışma, hicrî VI./XII Asırda Kurtuba’da yetişmiş çok yönlü bir âlim olan Abdülcelîl b. Mûsâ el-Kasrî’nin (ö. 608/1211) hayatını ve Şerhu müşkili’l-hadîs isimli eseri çerçevesinde müteşâbih hadisleri yorumlama metodunu konu edinmektedir. Abdülcelîl el-Kasrî, tasavvufî yönünün yanı sıra aynı zamanda alanında eserler veren bir muhaddistir. Haddizâtında tasavvufa intisabının da şer’î ilimlerde derinleştikten sonra gerçekleşmiş olduğu kaynaklarda belirtilmektedir. Abdülcelîl el-Kasrî’nin Şerhu müşkili’l-hadîs isimli eseri ise müteşâbih hadisleri anlama ve yorumlamaya dair vücuda getirilen sayılı eserlerden biridir. Henüz yayınlanmamış olması sebebiyle bu çalışmada Süleymaniye Kütüphanesi’nde bulunan yazma nüshası esas alınmıştır.
Şerhu Müşkili’l-hadîs, Allah’ın eli, avucu, parmağı, kolu, ayağı, yüzü, gülmesi, konuşması, sevinmesi ve hasta olması gibi hususları içeren müteşâbih hadisleri konu edinmektedir. Eserde toplam elli yedi hadis özgün yorumlarla ele alınmaktadır. Abdülcelîl el-Kasrî’nin bu rivâyetler karşısında genel tutumu onları teşbihten uzaklaştıracak tevillerde bulunmaktır. Bunu yaparken de umumiyetle hadislerde geçen sıfatları Allahu Teâlâ’nın fiilleri ile irtibatlandırma yoluna gitmektedir.
Tasavvufî yönüyle de tanınmış bir âlim olan Abdülcelîl el-Kasrî’nin, Şerhu müşkili’l-hadîs’te bazı tasavvufî yorumları yer almakla birlikte sûfî kişiliğinden ziyade muhaddis kimliğinin öne çıktığı görülmektedir. Eser, haberi sıfatların şerhine dair özgün yorumları ile alanında önemli bir yere sahiptir.
Anahtar sözcükler: Abdülcelil el-Kasrî, Şerhu müşkili’l-hadîs, müteşâbih hadisler, haberi sıfatlar, sufi.

Abstract
This study deals with the biography of Abdulcelil b. Musa al-Kasri (d. 608/1211), a versatile scholar who lived in the VI./XII Century in Cordoba, and analyzes the method and structural properties of his work on muteshabih (allegorical) hadiths: Sherhu mushkili’l-hadith. Abdulcelil al-Kasri is the traditionalist in addition to his sufi personality. Essentially it is reported in the literature that he joined a sufi order after collecting knowledge on religious sciences. His work, Sherhu mushkili’l-hadith is one of the few works about understanding and interpreting of the muteshabih (allegorical) hadiths which has not been published. Therefore this study is based on a manuscript which can be found in the Suleymaniye Library.
Sherhu mushkili’l-hadith is about muteshabih (allegorical) hadiths which contains anthropomorphic attributions of Allah such as his hand, palm, fingers, hands, feet, face, laughing, talking, becoming happy and ill etc. In this book, fifty-seven ahadith are analyzed with original reviews. The general attitude of Abdulcelil al-Kasri in the face of these narrations is interpreting without simile (tashbih). In this work he also generally associates the allegorical statements in the hadiths to his actions and attributions.
It is observed that, in spite of his well-known sufi identity, Abdulcelil al-Kasri was distinguished with a hadith identity in Sherhu mushkili’l-hadith. This book has an important place in its area with the original comments.

Keywords: Abdulcelil al-Kasri, Sherhu mushkili’l-hadith, muteshabih (allegorical) hadiths, sufi.

Öz Bu makale, tarikatların teşekkülü öncesi dönemde tasavvuf klasiklerinde yer alan kavramlar ve bu kavramların istidlâl edildiği âyetlerden hareketle mutasavvıflar-ca Kur'ân kaynaklı olarak takdim edilen tasavvuf kavramlarını konu edinmekte-dir. Çalışmada, esas alınan tasavvuf klasiklerinde yer alan kavramlar Kur'ân ile istidlâli bakımından tablolar halinde ele alınmıştır. Çalışma neticesinde tasavvuf klasiklerinde yer alan 311 kavramın 143 tanesinin âyetlerle istidlâl edilerek su-nulmuş olduğu anlaşılmıştır. Bu kavramlar için kaynak gösterilen âyetler ince-lendiğinde, kavramların yarıya yakınının âyetlerin zâhir anlamları ile uyum içeri-sinde istidlâl edilmiş olduğu, diğer kısmının ise ancak işârî teviller neticesinde söz konusu kavramlar ile irtibatlandırıldığı görülmüştür. Buradan hareketle kav-ramların, kaynak gösterilen âyetlerin zâhir anlamlarına yahut işârî tevillerine dayandırılması açısından iki ayrı başlık altında sunulması tercih edilmiştir.

Anahtar kelimeler: Kur’ân, tasavvuf, kavram, ıstılah, işârî yorum.

Abstract

This study deals with Qur'an-originated sufism concepts in the main sufî classical books in the period before the formation of sufi orders. Additionally in this paper , concepts which in the main sufî classical books are examined in the tables. As a result of our study, 143 of 311 concepts in the main sufî classical books are deduced from the Qur'an. When examining the verses which were quoted as the authority for these concepts, we recognized that almost half of these concepts were deduced from ostensible meaning of the verses. Other concepts were deduced from the isharî meaning/mystical interpretations of the verses.

Keywords: Qur’an, sufism, concepts, terminology, mystical interpretations.

Mehmed Aydî Efendi, 19. Asır’da Antep’te yaşamış divan sahibi sûfî şairlerdendir. Antep, Halep, Kayseri ve İstanbul’da gerçekleştirdiği tahsiliyle dini ilimler alanında kendisini geliştirmiş, bunun yanında Kuşadalı İbrahim Halvetî’nin (ö. 1846) mânevî eğitiminden geçerek sülûkunu tamamlamak sûretiyle hilafet ile vazifelendirilmiştir. Diğer taraftan şairlik yönü de bulunan Mehmed Aydî Efendi’nin tasavvufî kişiliğinin büyük oranda şiirlerine yansımış olduğu görülmektedir. Divan’ında, başta silsilesi olmak üzere bir şeyhe intisap etmenin önemi, şeriat, tarikat, hakikat, marifet, zühd, takva, nefis, tevbe ve zikir gibi konular üzerinde önemle durmuştur. Aydî Efendi, Divan’daki hemen her şiirde âyetlere atıflarda bulunmuştur. Bu durum onun tasavvufî yönünün yanında şer’î ilimlere vukûfiyetini de göstermektedir. Netice itibariyle Aydî Efendi’nin Divan’ının, dînî ve tasavvufî kültür açısından zengin bir muhtevâya sahip olduğu anlaşılmaktadır.
Anahtar Sözcükler: Mehmed Aydî, Divan, Şiir, Tasavvuf, Halvetiyye, Şâbâniyye
Abstract
Mehmed Aydi Efendi was a sufi poet with his own divan, who was from Antep and lived in the 19th Century. He advanced himself in the field of religious sciences in Antep, Aleppo, Kayseri and Istanbul. After completing Kusadali İbrahim Khalwati’s (d. 1846) spiritual education, he was assigned as a caliphate. It’s also clear that his mystical personality reflected on his poems. He emphasized many mystical concepts in Divan such as the importance of affiliation to a sheikh, silsila, sharia, tariqa, hakika, marifa, zuhd, taqwa, nafs, tawba and dhikr. Aydi Efendi referred to Qur’anic verses in almost all his poetry. This shows the competency in the field of religious sciences besides his mystical aspects. As a result, the content of Divan of Mehmed Aydi Efendi is very rich in terms of religious and mystical culture.
Keywords: Mehmed Aydi, Divan, Poetry, Sufism, Khalwatiyyah, Shabaniyyah

Bu çalışma hâlihazırda Ürdün Hâşimî Krallığı’nda faaliyet gösteren tasavvufî tarikatları konu edinmektedir. Zira selefî - vehhâbî propagandalara rağmen Ürdün’de tasavvufî tarikatlar geniş faaliyet alanları bulmuşlardır. Günümüzde, Ürdün’de sekiz ayrı tarikat, bu tarikatlar adına faaliyet gösteren yetmişin üzerinde şeyh ve bunların kurmuş oldukları yüzlerce zaviye yer almaktadır. Özellikle Şâzelî tarikatının çok sayıda temsilcisi ve müridi bulunmakta, bunun haricinde Rifâiyye, Kadiriyye, Halvetiyye, Nakşıbendiyye,Tîcâniyye, Bedeviyye ve Aleviyye tarikatları burada tasavvufî hayatı temsil etmektedir.Ürdün yönetiminin tarikatların faaliyetleri karşısında müsamahakâr bir politika izlemesi, halkın tasavvufa yatkınlığı ve ülkenin konumunun ilim merkezlerine olan yakınlığı gibi faktörler tasavvufun gelişimine olumlu katkı sağlamıştır. Tasavvuf ve tarikatların, İrbid ve Amman başta olmak üzere ülkenin kuzey kesimlerinde daha yoğun iken, selefî akımların baskın olduğu güney kesimlerde ise faaliyet alanlarının daraldığı, Akabe gibi önemli bir merkezde neredeyse hiç etkinliğin bulunmadığı görülmektedir. Günümüzde Ürdün’de yer alan tarikatların, buraya daha çok ilim merkezlerini barındıran Suriye ve Filistin gibi çevre ülkelerden gelmiş olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca Filistin, Irak ve Suriye gibi ülkelerdeki mevcut savaşlar sebebiyle Ürdün’e göç eden sûfîlerin de tarikatların burada yayılmasında etkisi bulunmaktadır. Bu makalede yaklaşık yarım asır önce kurulmuş olan Ürdün Hâşimî Krallığı’nda günümüz itibariyle canlı bir şekilde faaliyet gösteren tarikatlar, temsilcileri, hilafet aldıkları şeyhler ve ülkeye geliş kanalları ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler
Ürdün, Tasavvuf, Tarikatlar, Şâzeliyye Tarikatı, Şeyh Nuh Ha Mim Keller.

Abstract
This study deals with active sûfî orders in present day Hashemite Kingdom of Jordan. Despite atrocious propaganda of the Salafi - Wahhabi movements and groups, sûfî orders have found wide - spread activity in Jordan. There are eight different orders, more than seventy sheikhs, and hundreds of a zawiyas in Jordan. There is especially a large number of representatives and followers of the Shadhili order. Additionally, there are followers of orders such as the Rifa’i, the Qadiri, the Khalwati, the Naqshbandi, the Tijani, the Badawi and the Alawi. Factors such as the permissive policy of management of Jordan about the activities of the sûfî orders, the predisposition to mysticism of the people of Jordan and its proximity to the science centers of the position of the country made a positive contribution to the development of sufism and sufi orders in Jordan. It is seen that active sufi orders in present day have come mostly from neighboring countries such as Syria and Palestine which host science centers. Also there are effect of migration due to the wars in countries such as in Palestine, Iraq and Syria in spreading of the order of the sufis in Jordan. This sufi orders and their representatives in today’s Jordan will be discussed in this article.

Keywords
Jordan, Sufîsm, Sufî Orders, Shadhili Order, Shaikh Nuh Ha Mim Keller

Özet

Halvet, bir şeyhin gözetiminde ve genellikle çilehâne olarak adlandırılan özel mekânlarda gerçekleşti-rilen kırk günlük mânevî eğitim tecrübesidir. Bu eğitim süresince müridin dünyevî duygu, düşünce ve arzularından sıyrılıp dış dünya ile her türlü irtibatını kesmesi ve böylece rabbi ile baş başa kalması hedeflenmektedir. Hz. Musa’nın Sina Dağında geçirdiği kırk günlük inzivasını ve Hz. Muhammed’in Hira’daki uzlet hayatını temel alan bu uygulama tasavvufî eğitimde asırlarca etkin bir şekilde kullanı-lagelmiştir. Nakşibendiyye tarikatının Anadolu’daki temsilcilerinden Ahmed Ziyâüddin Gümüşhânevî (ö. 1893) de halveti tasavvufî eğitimde tatbik eden mutasavvıflardandır. Kendisi de müteaddit defalar halvete girmek suretiyle yetişen Ahmed Ziyâüddin Gümüşhânevî, Câmiu’l-usûl fi’l-evliyâ adlı eserinde halvetin esasları ve uygulanışına dair önemli bilgiler vermektedir. Söz konusu eserde halvet öncesi hazırlık süreci, giriş adabı, halvet mekânının özellikleri, halvet esnasında hangi kurallara riayet edile-ceği, nelerin yenilip içilebileceği ve nelerin yasak olduğu gibi pek çok hususta malumat bulmak müm-kündür. Gümüşhânevî’nin açıklamalarına göre halvet; mürşidin izni ve gözetimi altında az yeme, az uyuma ve az konuşma esasına dayalı olarak ağır şartlar altında icra edilen bir eğitimdir. Dünya ile alakalı her türlü duygu ve düşüncenin halvet mekânının dışında bırakıldığı bu süreçte yalnızca zikrul-lah ile meşgul olunmakta ve gerçekleştirilen yoğun zikir vazifeleri ile Allah’a yakınlaşma hedeflen-mektedir. Bunun yanında gündüzleri oruçlu geçirilmekte, geceleri teheccüd ve tesbih namazları ile ihya edilmektedir. Mürşidin yönlendirmesiyle gerçekleştirilen bu kırk günlük eğitimin ardından belir-li bir mânevî olgunluğa erişen mürid tekrar toplumun içerisine karışmaktadır. Halvet yalnızca kırk günle sınırlı tutulmakta, daima uzlet içerisinde toplumdan soyutlanarak yaşamak ise hoş karşılanma-maktadır.
Anahtar Sözcükler: Tasavvufî Eğitim, Halvet, Erbaîn, Gümüşhânevî.

Abstract

Khalwa As a Method of Spiritual Education (The Case of Gumus-hanevi)

Khalwa is an experience of spiritual education which carried out under the supervision of a sheikh and in private spaces called cilehâne. During this education, abstraction of the murid from earthly feelings, thoughts and desires, cutting off all the contact with the world and being alone with the Lord are targe-ted. Khalwa is based on forty-day retreat of Prophet Musa on Mount Sinai and the days of Prophet Mu-hammed in the Cave of Hira. Khalwa has been effective for centuries in Sufi education. Ahmed Ziyaud-din Gumushanevi (d. 1893), one of the representatives of the Naksibendi order in Anatolia, has imple-mented khalwa in spiritual education. Ahmed Ziyauddin Gumushanevi, raised by entering into khalwa, provides important information about the importance and application of khalwa in his work, Câmiu’l-usûl fi’l-evliyâ. This book deals with many issues such as preparation for seclusion, the properties of khalwa space, the principles and procedures of khalwa and prohibitions of khalwa. According to the description of Gumushanevi, khalwa is a sufi education which carried out under the supervision and permission of a mentor. Khalwa is based on eating less, sleeping less and talking less. Every emotion and thought about the world is left outside of the khalwa room. To get closer to Allah, a lot of zikrullah is needed. There are fasting at daytimes and praying at nights during a khalwa. After forty-day training, murid emerges from khalwa and goes among people. According to Gumushanevi it is unacceptable to continuously live isolated from the community.
Keywords: Spiritual Education, Khalwa, Arbaeen, Gumushanevi.

Özet
Bir tasavvufî eğitim metodu olarak halvet, başta Hacı Bayram-ı Velî olmak üzere Akşemseddin Eşrefoğlu Rûmî ve Yazıcıoğlu Muhammed Efendi gibi halifelerinin üzerinde önemle durdukları bir uygulamadır. Çoğu zaman, henüz müridin tarikata girişi esnasında başlayan halvet, tasavvufî eğitimin tüm aşamalarında önemini korumaktadır. Bu bağlamda Bayramî halvet geleneğini konu edinen bu çalışmada, öncelikle Bayramiyye tarikatının tasavvuf anlayışında halvetin yeri ve önemi hususu irdelenmektedir. Sonrasında ise Hacı Bayram-ı Velî’nin ve takipçilerinin halvette hangi usul ve şartlara riâyet etmiş oldukları ve başta Akşemseddin’in eserleri olmak üzere Himmet Efendi’nin halvetin şartlarına dair beyanları Bayramî gelenekteki halvet uygulamaları ışığında mütalaa edilmektedir. Ayrıca çalışmada Bayramîlik’teki halvet ile Hacı Bayram-ı Velî’nin halifelerinden Eşrefoğlu Rûmî’nin kurmuş olduğu ve esas itibariyle Kadiriyye tarikatının bir kolu olan Eşrefiyye’deki halvet karşılaştırılarak ortak yönler tespit edilip Hacı Bayram-ı Veli’nin muhtemel halvet adabına dair genel bir çerçeve çizilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Bayramiyye, Eşrefiyye, Halvet, Çilehâne, Halvet Adabı.

Khalwa in the Bayramiyya and Eshrafiyya
Abstract
Khalwa as a method of spiritual education is an application which focused on Haci Bayram-i Veli and his khalifa such as Aksemseddin, Esrefoglu Rumi and Yazicioglu Muhammed Efendi. Khalwa in Bayramiyya often starts at the entrance of murid to the tariqa immediately. Furthermore khalwa, remains important application at all stages of spiritual education. This study deals with the place, importance and customs of khalwa in sufi thought of Bayramiyya. In this context firstly to be discussed importance khalwa in Haci Bayram-i Veli and Bayrami orders. Then to be mentioned the principles and procedures of khalwa in Bayramiyya and Eshrafiyya. Lastly to be compared metot of khalwa in Bayramiyya with Eshrafiyya. Consequently the principles and procedures of khalwa in Haci Bayram-i Veli to be studied to determine.
Keywords: Bayramiyyah, Eshrafiyyah, Khalwa, Chillahana, Khalwa Customs.

Tasavvuf Kavramlarının İstinbâtı Bağlamında İşâret İlmi

Tasavvufun menşei etrafındaki tartışmalarda mutasavvıfların genel kanaati tasavvufun temel kaynağının Kur’an olduğudur. Mutasavvıflar, bu yargılarını ispat için, telif ettikleri eserlerde tasavvuf kavramlarını âyetlerden deliller getirmek suretiyle ele almışlardır. Bu bağlamda Kur’ân’a uygun tasavvuf anlayışını ortaya koymak adına Serrâc, Kelâbâzî, Ebû Tâlib el-Mekkî, Hücvîrî, Kuşeyrî, Herevî ve Gazzâlî gibi sûfîlerin tasavvuf kavramlarının önemli bir bölümünü Kur’ân ile ilişkili olarak ele alındıkları görülmektedir. Bunu yaparken bir taraftan temel düşünce ve iddialarının muhalifler nezdinde kabul görmesini amaçlamışlar diğer taraftan ise sûfîlerin kendi aralarında mutmain olmalarını hedeflemişlerdir. Mutasavvıflar tasavvuf kavramlarını istinbât ederken âyetlerin zâhir anlamlarının yanında birtakım işârî anlamlara yönelmişler, buna da işaret ilmi adını vermişlerdir. İşaret ilmi, bildikleri ile amel eden kula Allahu Teâlâ’nın bilmediklerini öğretmesi ile elde edilmektedir. Dolayısıyla işâret ilmi, kulun Rabbine olan güzel kulluğunun bir semeresi olarak sûfî epistemolojisindeki yerini almıştır. Bildiride mutasavvıfların işârî yorumlarla Kur’ân’a dayandırdıkları kavramlardan yola çıkılarak işâret ilminin mutasavvıfların Kur’ân’ı anlama ve yorumlamalarına olan etkisini ve neticelerini tespit etmek amaçlanmaktadır. Bunun için mutasavvıflarca Kur’an kaynaklı olarak ele alınan kavramlardan örnekler incelenecektir. Zira işârî yorumlar ile ulaşmış oldukları mânâlar, mutasavvıfların Kur’ân’ı anlama ve yorumlama metotlarının bir ürünüdür. Mutasavvıflar, âyetlerin zâhir anlamları ile yetinmek yerine bunları reddetmemekle birlikte işârî yorumlara giderek bir anlamda Kur’ân’ın anlam alanını genişletmişlerdir. Bu bağlamda onların çıkarımlarının düşünsel anlamda bir zenginlik olarak görülmesi uygun olacaktır.

Anahtar Kelimeler: Tasavvuf Kavramları, İşâret İlmi, İşârî Yorum, Kur’ân, İstinbât

Tasavvuf, bazı sûfîlere göre, bütünüyle âdâbdan oluşmaktadır. Bundan dolayıdır ki kişinin çevresi ve rabbi ile olan ilişkilerini düzenleyen âdâb kuralla-rı tasavvuf edebiyatında önemli bir yer teşkil etmiştir. Tasavvuf klasikleri ince-lendiğinde ibadetler, sefer, konaklama, eşler arası ilişkiler, semâ, temizlik, yeme, içme, giyim kuşam, misafir ağırlama gibi pek çok konuda edeblere yer verildiği görülmektedir. Sohbet ve kardeşliğin âdâbı da bu kaynaklarda üze-rinde durulan önemli bir mevzudur. Sohbet kavramı, Tasavvufta bir yandan bireyler arasındaki sevgi ve anlayış temelli birliktelik anlamındaki arkadaşlığı, diğer taraftan da dînî ve dünyevî konuların konuşulduğu ortamları ifâde et-mektedir. Esas itibariyle tasavvufî eğitim, Hz. Peygamber ile ashabı arasında-ki ilişki örnek alınarak sohbet metoduna dayandırılmış, mürşid ile mürid ara-sındaki bilgi ve edeb aktarımı birlikte yaşama suretiyle gerçekleşmiştir. Dola-yısıyla mürid ile mürşid arasındaki ilişkinin sınırları ve edebleri de ayrıntılı bir şekilde kaynaklarda ele alınmıştır. Öte yandan müridin kendi seviyesindeki kimselerle arkadaşlık ve din kardeşliği âdâbı da temel bazı ilke ve esaslar tespit edilerek düzenlenmiştir. Bu bağlamda klasikleşmiş tasavvuf kaynakla-rında kimlerle arkadaşlık edileceği, arkadaşlığın gayesi, şekli ve ihvân ile olan muamelelerde esas alınması gereken usule dair geniş malumat bulmak müm-kündür. Bu çalışmada sohbet ve ihvân kavramları çerçevesinde mutasavvıfla-rın birbirleriyle ve toplum ile olan ilişkilerine dair tespitler yapılacaktır.

The Disciple (Murid) - Sheikh (Murshid) Relationship In The Spiritual Education (The Case Of Khalidiyya)
Abstract
Sufi education is based on the relationship between murshid and murid. Murshid teaches the principles of Islam and mysticism as well as the relationship between Prophet and Ashab. Essentially in Sufi education sohbet method is carried out. This method is based on the companionship between the Prophet and his companions. Murshid tells these principles to his followers at every moment, as well as demonstrates their application and the murid must adhere to certain rules and regulations. For this reason, the features that must be found in murshid and the rules that murid should obey are described in Sufi resources. Thus the fundamentals of strong relationship between student and teacher are established.
In this paper, relationship between murid and murshid in the context of Khalidiyya will be explained. In this context, the main sources of Khalidiyya, especially Risâla-i Khalidiyya of Mavlana Halid el-Baghdadi, will be discussed. Thus, the murshid and murid relations, which is one of the most important subjects of Sufi education tradition, will be put forward in a concrete way in the example of the school of Khalidiyya.
Keywords: Spiritual Education, Murshid, Murid, Good Manners, Khalidiyya.

Tasavvufî eğitim, mürid ile mürşid arasındaki ilişkiye dayanır. Tıpkı Hz. Peygamber ile ashabı arasında olduğu gibi mürşid genel anlamda İslam’ın özelde ise tasavvufun prensiplerini müridlerine örnek olmak suretiyle aktarır. Bu eğitim metodu tasavvufta sohbet olarak adlandırılır. Mürşid, müridlerine bir taraftan sözlü olarak diğer taraftan da hâlen bizzat uygulamalı olarak temel ilke ve esasların hayata nasıl aktarılabileceğini göstermektedir. Bunun karşısında mürid ise birtakım kurallara ve edeplere riayet etmekle yükümlüdür. Bunun için tasavvuf kaynaklarında mürşidde bulunması gereken özellikler ve bunun yanında müridin şeyhine karşı riayet etmesi gereken edepler ayrıntılı şekilde ele alınmış, böylece sağlam bir hoca – talebe ilişkisinin temelleri atılmıştır.

Çalışmada, tasavvufî eğitim süresince mürid ile mürşidi arasındaki ilişkiler Nakşibendiyye’nin Hâlidiyye kolu özelinde ele alınacaktır. Bu bağlamda Mevlânâ Hâlid el-Bağdâdî’nin günümüze kadar yaygın bir şekilde okunmuş ve tarikat âdâbı konusunda başucu kitabı haline gelmiş Risâle-i Hâlidiyye’si başta olmak üzere temel Hâlidiyye kaynakları çerçevesinde; mürşidde bulunması gereken özellikler, müridin mürşidine karşı uyması gereken edepler, mürşid ile müridi arasındaki mânevî bağın (rabıtanın) esasları, mürşid ile görüşme, konuşma, onun hizmetinde bulunma ve ziyaret etme âdâbı gibi hususlar değerlendirilecektir. Böylece Hâlidiyye ekolü örnekliğinde tasavvufî eğitim geleneğinin en önemli konularından biri olan mürşid ve mürid ilişkileri somut bir şekilde ortaya konulmuş olacaktır.

The Disciple (Murid) - Sheikh (Murshid) Relationship in the Sufi Tradition Of Khalidiyya

Sufi education is based on the togetherness between murshid and murid. Murshid teaches the principles of Islam and mysticism as well as the relationship between Prophet and Ashab. Essentially in Sufi education sohbet method is carried out. This method is based on the companionship between the Prophet and his companions. Murshid tells these principles to his followers at every moment, as well as demonstrates their application and the murid must adhere to certain rules and regulations. For this reason, the features that must be found in murshid and the rules that murid should obey are described in Sufi resources. Thus the fundamentals of strong relationship between student and teacher are established.

In this paper, relationship between murid and murshid in the context of Khalidiyya will be explained. In this context, the main sources of Khalidiyya, especially Risâla-i Khalidiyya of Mavlana Halid el-Baghdadi, will be discussed. Thus, the murshid and murid relations, which is one of the most important subjects of Sufi education tradition, will be put forward in a concrete way in the example of the school of Khalidiyya.

Keywords: Spiritual Education, Khalidiyya, Murid, Murshid, Good Manners.

Vâkıa, tasavvufta sâlikin kalbine gayb âleminden gelen işaret ve mânâları ifâde etmektedir. Esas itibariyle rüyaya benzemekle birlikte uyku ile uyanıklık arasında meydana gelmesi itibariyle umumiyetle rüyadan ayrı bir hal olarak yorumlanmaktadır. Buna rağmen bazı sûfîler rüyaların da vâkıa kapsamında değerlendirilebileceği kanaatindedir. Vâkıalar, Allah’ın emir ve yasaklarına itina ile riayet eden kulların bütün zamanını zikir ve ibadetle geçirmesi neticesinde kalpte oluşabildiği gibi mânevî alanda kabiliyet sahibi kimselerin kalplerine birtakım mânâ ve ilhamların doğması şeklinde de meydana gelebilmektedir. Tasavvufta vâkıalar, seyrü sülûk boyunca kişinin ruhi gelişimine ışık tutan bir emare olarak görülmüş, özellikle halvete giren sâlikin gördüklerini şeyhine anlatması neticesinde şeyhinin yorumları doğrultusunda kendisini yönlendirmesi ile zikir vazifelerine devam etmesi konusunda önemli bir kıstas ve işaret olarak yorumlanmıştır. Halvet esnasında görülen vakıalar şeyhe arz etmek gayesiyle yazıya geçirilmiş, böylece tasavvuf edebiyatında Vâkıât türü ortaya çıkmıştır.
Vâkıât literatürünün örneklerinden biri de Kübreviyye tarikatı şeyhlerinden Seyfüddîn Saîd b. el-Mutahhar b. Saîd el-Bâharzî’nin (ö. 659/1261) şeyhi Necmeddîn-i Kübrâ’ya (Ö. 618/1221) arz etmek için yazdığı Vekayiu’l-halvet yahut Vâkıât adlı eseridir. Bu eser henüz yayınlanmamış olup el yazması haliyle mevcuttur. Şeyhinin emri üzerine kaleme aldığı beş varaktan oluşan bu yazmada Bâharzî’nin yedi ayrı vâkıası yer almaktadır.
Bildiri kapsamında öncelikle tasavvufta vâkıa kavramından ve vâkıaların tasavvufî eğitimdeki fonksiyonundan bahsedilecek, sonrasında ise Bâharzî’nin hayatı, eserleri ve vâkıaları üzerinde durulacaktır.

VÂKIAS OF SEYFEDDIN BÂHARZÎ

Vâkıas are signs and meanings that come to salik from ghaib. Basically a vâkıa is like a dream but because it happens during a state between wakefulness and sleep, it is generally explained as a seperated concept from dreaming. Despite this, some sufis think that dreams can be studied in scope of vâkıas.  If a person obeys Allah’s orders and his prohibitions with care and spends his time with dhikr and prayer, a vâkıa can happen on his heart and it can also happen to the heart of a spiritually strong person as meaning and inspiration.  In sufism, vâkıas has been seen as a thing that enlightened person’s spiritual advancement along the seyrü sülük, especially it is interpreted as an important criterion and sign because the salik that joins halwat describes the things he have seen in vâkıa to sheikh and according to the comments and directions of sheikh, he continues doing his dhikr tasks. Vâkıas seen during halwat are writed for presenting to sheikh, thus Vâkıât has been emerged in sufism literature.
One of the samples of vâkıât literature is Vekayiu’l-halwat or Vâkıât written by Sheikh Seyfüddîn Saîd b. el-Mutahhar b. Saîd el-Bâharzî (D. 659/1261) from Kübreviyye Tariqah, for presenting his sheikh Necmeddîn-i Kübrâ (D. 618/1221). This work has not been published yet but it is available as a manuscript. This manuscript consists of five varaks and he has written this due to the order of his sheikh and in it seven separate vâkıas of Bâharzî takes part.
In this notification firstly the vâkıa concept in sufism and the function of vâkıas in sufism training will be mentioned, later life of Bâharzî, his works, and his vâkıas will be discoursed.
Keywords: Seyrü Sülûk, Vâkıa, Vâkıât, Bâharzî, Kübreviyye

Hakikat, tasavvufun en temel kavramlarından biridir. Tasavvufta, kulluğun / şeriatın tam anlamıyla yerine getirilmesi neticesinde “ilâhî gerçeklere ve sırlara aşina olmayı” diğer bir deyişle “Hakk’ın tecellîlerini temaşa etmeyi” ifâde eden hakikat kavramının mutasavvıflar nezdinde önemli bir kaynağı da Harise ile Hz. Peygamber arasındaki diyaloğu içeren hadistir:
Rivâyete göre Peygamber (sas) Hârise’ye “Nasıl sabahladın yâ Hârise?” diye sorar. Hârise, cevaben “Hakiki bir mümin olarak Yâ Rasûlallah!” der. Bunun üzerine Hz. Peygamber “Her hakkın bir hakikati (işâreti) vardır. Bunun hakikati nedir?” buyurur. Hârise ise “Kendimi dünyadan uzaklaştırdım. Geceleri uykusuz, gündüzleri susuz geçirdim. Artık sanki rabbimin arşına açıkça bakıyor gibiyim. Sanki cennetliklerin nasıl ziyaretleştiklerini ve cehennemliklerin nasıl bağırıp çağırdıklarını görüyor gibiyim.” Hârise’nin bu sözleri üzerine Peygamber (sas): “Marifete erdin, onun gereğini yap.” buyurur.
Bildiride öncelikle, bu rivâyetin merkezinde yer alan Hârise’nin kimliği, zühd anlayışı ve tasavvuftaki hakikat kavramı ile ilişkisi ele alınacaktır. Zira rivayetin çeşitli varyantlarında râvi bazen Hârise, kimi zaman Hâris b. Numan, bazı kaynaklarda ise Haris b. Mâlik şeklinde farklı adlarla geçmektedir. Bu durum rivâyetin anlaşılması konusunda hadisenin merkezinde yer alan sahabinin tesbitinin gerekliliğini göstermektedir. Öte yandan söz konusu rivâyetin tasavvuf literatürüne yansıması mutasavvıfların hadis ile ilgili yorumları bağlamında ele alınarak hakikat kavramına kaynaklık etmesi yönünden mütalaa edilecektir. Nitekim hakikat kavramı ile ilişkilendirilen bu rivâyetin tasavvuf kaynaklarında yaygın bir şekilde yer aldığı ve hakikat kavramının temellendirilmesinde önemli bir argüman olarak sunulduğu görülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Hakikat, Şeriat, Hârise, Tasavvuf, Hadis.

CONCEPT OF HAQIQA IN SUFISM AND HADITH OF HÂRISE
Haqiqa is one of the most fundamental concepts of sufism. Haqiqa is a concept that expresses "being familiar with divine truths and secrets" as a result of the complete fulfillment of sharia. An important source of the concept of haqiqa in the presence of Sufis is the hadith that contains the dialogue between Prophet Mohammed (pbuh) and Harise.
According to the narration, the Prophet (pbuh) asked Hârise, "How did you wake up?" Hârise answers, "As a true believer, Yâ Rasullah!". Whereupon the Prophet (pbuh) says "Every right has a truth (sign). What is its truth? Hârise says, "I took myself away from the world. I had sleepless nights and waterless days. Now I feel like I can clearly see the Arsh. I feel like I can see how the people of heaven visit eachother and I can hear how the people of hell scream." On these words of Hârise, the Prophet (pbuh) said: "You have reached Ma’rifa, so do its necessity".
In this declaration, firstly the identity of Hârise, his understanding of zuhd and his relation to the concept of haqiqa in sufism will be studied. Because, in various variants of the narration, the narrator is sometimes Harise, sometimes Haris b. Numan and in some sources Haris b. Mâlik is the narrator. This shows the necessity of determining the sahabah in the center of the hadith in terms of understanding the narrative. On the other hand, the reflection of this narration in the mystic literature will be reviewed in terms of its origin in the concept of truth, in the context of the interpretations of hadiths. As a matter of fact, it is seen that this narrative which is related with the concept of truth is widely used in mystic sources and presented as an important argument based on the concept of truth.
Keywords: Haqiqa, Sharia, Hârise, Sufism, Hadith

Tasavvufta Hakikat Kavramına Kaynak Olması Yönüyle Hârise Hadisi
Hakikat, tasavvufun en temel kavramlarından biridir. Tasavvufta, kulluğun / şeriatın tam anlamıyla yerine getirilmesi neticesinde “ilâhî gerçeklere ve sırlara aşina olmayı” diğer bir deyişle “Hakk’ın tecellîlerini temaşa etmeyi” ifade eden hakikat kavramının mutasavvıflar nezdinde önemli bir kaynağı da Hârise ile Hz. Peygamber arasındaki diyaloğu içeren ve temel tasavvuf kaynaklarının hemen hepsinin bir şekilde atıfta bulunduğu şu rivayettir: Rivayete göre Peygamber (sas) Hârise’ye “Nasıl sabahladın yâ Hârise?” diye sorar. Hârise, cevaben “Hakiki bir mümin olarak yâ Rasûlallah!” der. Bunun üzerine Hz. Peygamber “Her hakkın bir hakikati (işâreti) vardır. Bunun hakikati nedir?” buyurur. Hârise ise “Dünyadan uzaklaştım. Geceleri uykusuz, gündüzleri susuz geçirdim. Artık rabbimin arşına açıkça bakıyor, cennetliklerin nasıl ziyaretleştiklerini ve cehennemliklerin nasıl bağırıp çağırdıklarını görüyor gibiyim.” Hârise’nin bu sözleri üzerine Peygamber (sas), “Marifete erdin (bildin), onun gereğini yap.” buyurur. Bu çalışmada öncelikle tasavvufta şeriat ve hakikat kavramlarının mahiyeti konu edinilecek, ardından rivayetin hadis ve ricâl kaynaklarındaki yerine değinilecek, sonrasında ise söz konusu rivayetin merkezinde yer alan Hârise’nin kimliği ve rivayetin tasavvuftaki hakikat kavramı ile ilişkisi ele alınacaktır. Zira hadisteki sahabi, rivayete ait tarîklerin bazısında Hârise, bazısında Hâris b. Numan, bazılarında ise Hâris b. Mâlik şeklinde farklı adlarla geçmektedir. Bu durum rivayetin sıhhati ve anlaşılması konusunda olayın merkezinde yer alan sahâbînin tesbitinin önemli bir problem olduğunu göstermektedir. Sonrasında ise söz konusu rivayetin tasavvuf literatürüne yansıması mutasavvıfların hadis ile ilgili yorumları bağlamında ele alınarak hakikat kavramına kaynaklık etmesi yönünden mütalaa edilecektir. Hakikat kavramı ile ilişkilendirilen bu rivayetin tasavvuf kaynaklarında yaygın bir şekilde yer alması söz konusu rivayetin tasavvuf edebiyatındaki önemine delalet etmektedir.
Anahtar sözcükler- Hakikat, şeriat, Hârise, tasavvuf, hadis


The Hadith of Hârisah in Terms of Being a Source of Haqiqa Concept in Sufism
Haqiqa(the mystical turth) is one of the most fundamental concepts of sufism. Haqiqa is a concept that expresses "being familiar with divine truths and secrets" as a result of the complete fulfillment of sharia. An important source of the concept of haqiqa in the presence of Sufis is the hadith that contains the dialogue between Prophet Mohammed (pbuh) and Hârisah. According to the narration, the Prophet (pbuh) asked Hârisah, "How did you wake up?" Hârisah answers, "As a true believer, yâ Rasulullah!". Whereupon the Prophet (pbuh) says "Every right has a truth (sign). What is its truth? Hârisah says, "I became distant to the world. I had sleepless nights and waterless days. Now I feel like I can clearly see the Arsh. I feel like I can see how the people of heaven visit each other and I can hear how the people of hell scream." Following Harisa’s sentences, the Prophet (pbuh) said: "You have reached Ma’rifa(the mystical awareness), so do its necessity". In this study, firstly the nature of the terms sharia and haqiqa in sufism identity of Hârisah, his understanding of zuhd and his relation to the concept of haqiqa in sufism is studied. Because, in various variants of the narration, the narrator is sometimes Hârisah, sometimes Hâris b. Numan and in some sources Hârisah b. Mâlik is the narrator. This shows the necessity of determining the sahabah in the center of the hadith in terms of understanding the narrative. On the other hand, the reflection of this narration in the mystic literature is reviewed in terms of its origin in the concept of truth, in the context of the interpretations of hadiths. As a matter of fact, it is seen that this narrative which is related to the concept of truth is widely used in mystic sources and presented as an important argument based on the concept of truth.
Keywords- Haqiqa, sharia, Hârisah, sufism, hadith

The story of Adem is dealt with in detail in sufi resources especially in relation to human, world and being issues. The leading matter of the matters that are emphasized is the position of man among the creatures in terms of being a caliph. According to the Sufis man being appointed as a caliph on earthis man’s most important qualifier of superiority and distinguishedness from other beings. But the fulfillment of this task is directly related to him reaching the human perfection level (insan-ı kamil). Besides the caliphate, the fact that Adam was given knowledge is among the subjects that the sufis have emphasized. As a matter of fact, he has come to a higher rank than the angels because of the knowledge that was given to him. On the other hand, according to the Sufis, the creation of Adam from the soil is directly related to his humility. On the other hand, Satan is such an arrogant entitybecause he looked down on Adam. After their emphasis on the various aspects of Adam’s story, The Sufis emphasize that man can only rise to the position of the caliphate in the true sense if he can resist against all kinds of deceptions by the devil.

Hazrat Noah and his ship are described with various imageries in ishari comments. People like Noah and those who deny it will always be. Because the prophets are the captains of the Islamic ship that leads to salvation and their ships are sharia. Salvation is obtained by being on the ship of sharia. The successors of the Prophets are the murshids. Just like prophets, Murshids are guides who call people to goodness, beauty, salvation, and the favor of God. Because every kind of being other than God that mankind has trusted and relied on has surrounded the mankind like a flood and has taken his liberty. True liberty can only be possible by being attached to God, trusting in Him and sheltering in Him. As a result, according to sufis, the mankind who were created with the most beautiful form can wake up from the sleep of heedlessness and return to the God by following the Qur'an and Sunnah and being under the guidance of a perfect murshid.

Vâkıa, tasavvufta sâlikin kalbine gayb âleminden gelen işaret ve mânâları ifâde etmektedir. Esas itibariyle rüyaya benzemekle birlikte uyku ile uyanıklık arasında meydana gelmesi itibariyle umumiyetle rüyadan ayrı bir hal olarak yorumlanmaktadır. Buna rağmen bazı sûfîler rüyaların da vâkıa kapsamında değerlendirilebileceği kanaatindedir. Vâkıalar, Allah’ın emir ve yasaklarına itina ile riayet eden kulların bütün zamanını zikir ve ibadetle geçirmesi neticesinde kalpte oluşabildiği gibi mânevî alanda kabiliyet sahibi kimselerin kalplerine birtakım mânâ ve ilhamların doğması şeklinde de meydana gelebilmektedir. Tasavvufta vâkıalar, seyrü sülûk boyunca kişinin ruhi gelişimine ışık tutan bir emare olarak görülmüş, özellikle halvete giren sâlikin gördüklerini şeyhine anlatması neticesinde şeyhinin yorumları doğrultusunda kendisini yönlendirmesi ile zikir vazifelerine devam etmesi konusunda önemli bir kıstas ve işaret olarak yorumlanmıştır. Halvet esnasında görülen Vâkıalar şeyhe arz etmek gayesiyle yazıya geçirilmiş, böylece tasavvuf edebiyatında Vâkıât türü ortaya çıkmıştır.
Vâkıât literatürünün örneklerinden biri de Kübreviyye tarikatı şeyhlerinden Seyfüddîn Saîd b. el-Mutahhar b. Saîd el-Bâharzî’nin (ö. 659/1261) şeyhi Necmeddîn-i Kübrâ’ya (ö. 618/1221) arz etmek için yazdığı Vekâyiu’l-halvet yahut Vâkıât adlı eseridir. Bu eser henüz yayınlanmamış olup el yazması haliyle mevcuttur. Şeyhinin emri üzerine kaleme aldığı beş varaktan oluşan bu yazmada Bâharzî’nin yedi ayrı vâkıası yer almaktadır.
Makale kapsamında öncelikle Bâharzî’nin hayatından bahsedilecek, ardından tasavvufta vâkıa kavramı ve vâkıaların tasavvufî eğitimdeki fonksiyonu üzerinde durulacak, sonrasında ise Bâharzî’nin vâkıalarının çevirisine yer verilecektir.
Anahtar Kelimeler: Seyrü Sülûk, Vâkıa, Vâkıât, Bâharzî, Kübreviyye

Tasavvufî eğitim, mürşid ile müridin karşılıklı iletişimini içeren özgün bir metoda sahiptir. Bu eğitim sisteminde mürid daima mürşidinin gözetimi altındadır. Böylece müridini yakından tanıma fırsatı bulan mürşid, onun istidadına uygun bir metod ile hareket ederek kişiye özel bir eğitim uygular. Bu süreçte müridin vakıf olduğu vâkıaların önemli bir fonksiyonu vardır. Vâkıa, tasavvufta sâlikin kalbine gayb âleminden gelen işaret ve mânâları ifâde etmektedir. Esas itibariyle rüyaya benzemekle birlikte uyku ile uyanıklık arasında meydana gelmesi itibariyle umumiyetle rüyadan ayrı bir hal olarak yorumlanmaktadır. Tasavvufta seyrü sülûk boyunca kişinin ruhi gelişimine ışık tutan bir emare olarak görülen vâkıalar, özellikle halvete giren sâlikin gördüklerini şeyhine sözlü yahut yazılı olarak aktarması neticesinde yorumlanır. Böylece şeyhin müridini uygun şekilde yönlendirmesi sağlanmış olur. Bu bağlamda Kübreviyye tarikatının pîri Necmeddîn-i Kübrâ (ö. 618/1221) halvete aldığı müridlerinin vâkıalarını yorumlayan sûfiler arasında önemli bir isimdir.
Necmeddîn-i Kübrâ’nın vâkıalarını yorumladığı müridlerinden birisi de daha sonra Bâharziyye olarak anılacak kolun kurucusu olarak kabul edilen Seyfeddîn el-Bâharzî’dir (ö. 659/1261). Bâharzî, halvet esnasında şâhid olduğu vâkıaları, bizzat şeyhinin isteği üzerine, ona arz etmek için kaleme almıştır. Vekayiu’l-halvet yahut Vâkıât olarak tanınan bu eser henüz yayınlanmamış olup el yazması haliyle mevcuttur. Kendisine arz edildikten sonra Necmeddîn-i Kübrâ bu vâkıalardaki bazı remiz ve işaretlerin yorumunu yapmıştır. Bugün elimizde Bâharzî’nin vâkıları ve Necmeddîn-i Kübrâ’nın ona yazmış olduğu açıklamalar yazma nüsha olarak bulunmaktadır.