Dr Jüdisch Chrieg

E Modäll vom Jerusalemer Tämpel, wo dr Titus zerstört im Joor 70 het.

Dr grooss Jüdisch Chrieg gege d Römer het im Joor 66 n. d. Z. in Judäa aagfange und isch im Joor 74 mit em Fall vo Masada z Änd gange. Er isch usglöst worde wäge dr politische und religiöse Underdrückig vo de Juude. Es isch dr erst vo de drei groosse jüdische Ufständ gege d Römer im 1. und 2. Joorhundert gsi – dr zwäit isch dr Diasporaufstand um 116 gsi und dr dritt dr Bar-Kochba-Ufstand vo 132 bis 135.

Die wichtigsti Kwelle über e Jüdisch Chrieg isch s Wärk Dr jüdisch Chrieg vom Flavius Josephus.

Vorgschicht und Lauf vom Chrieg

Sit dass Judäa im Joor 6 e römischi Browinz worde isch, het s alli baar Joor Unrueje und Ufständ gee, wo vilmol mit de Ändziterwartige in Verbindig gstande si, so zum Bischbil dr Ufstand in de Joor 6 und 7 vom Judas, Soon vom Ezechias, oder dä im Joor 26, wo dr Jesus vo Nazaret im Lauf von em as Unruestifder zum Dood verurdäilt worde isch. Die diräkt Ursach für e Chrieg si d Stüüre gsi, wo dr römisch Brokurator Gessius Florus iizooge und zum e groosse Däil in si äignige Hoosesack gsteckt het. Won d Iinaame 600 Sesterze z niidrig gsi si, het er im Mai 66 n. d. Z. us em Tämpelschatz 435 Kilo Silber in Beschlaag gnoo. D Juude häi sich druf erhoobe und in Jerusalem e römischi Kohorte, wo dört stazioniert gsi isch, umbrocht und d Macht über d Stadt übernoo. D Stimme vo gmässigte jüdische Brominänte häi kä Iifluss gha und fast s ganze Land het sich erhoobe.

Dr Kaiser Nero het im Oktober 66 d Legio XII Fulminata, mit Hilfsdrubbe öbbe 30'000 Maa, uf Jerusalem gschiggt, aber die het e schweeri Niiderlaag erlitte und dr Legionsadler verlore. Dr Vespasian isch druf mit 60'000 Maa vo Sürie us in Judäa iigfalle und si Soon Titus isch mit ere Legion vo Egüpte us choo. Alli Ortschafte, wo d Römer erooberet häi, häi si zerstöört und iiri Iiwooner umbrocht. Si häi nodinoo Jerusalem vo siner Umgääbig abgschnitte. Noch em Sälbstmord vom Nero het d Armee am 9. Juli 69 dr Vespasian zum Kaiser usgrüeft und dä isch druf zrugg uf Rom und het d Erooberig vo Jerusalem em Titus überloo.

Schetz us em Jerusalemer Tämüel, drunder au d Menora, si noch dr Zerstörig vo Jerusalem im Driumfzug uf Rom brocht worde (Daarstellig uf em Titusboge z Rom)

Im Septämber vom Joor 70 het dr Titus s belagerete Jerusalem erooberet und drbii d Stadt und dr Tämpel lo zerstööre. 60 Joor lang isch d Stadt denn umbewoont bliibe. Die letschte Ufständische häi sich in die Judäischi Wüesti zrugzooge und sich dört in dr Bärgfestig Masada verschanzt. Erst im Joor 73 oder 74 häi d Römer Masada noch em Sälbstmord vo alle Verdäidiger chönne iinee.

D Folge vom Chrieg

• Im Jüdische Chrieg häi öbbe 1,1 Millione Juude iir Lääbe verloore. No 97'000 si in d Sklaverei verschleppt worde und wil s eso vil Sklave gee het, si d Briis uf de Sklavemäärt iibroche.

• Wo d Chriegsbüti verchauft worde isch, isch dr Briis vom Gold in dr römische Browinz Sürie um d Helfti gfalle.

• E Hufe Juude häi iiri Häimet verloo und d Gmäinde in dr Diaspora si gwaggse und mä het sä bald rund ums Middelmeer gfunde. E Hufe si au in s Persische Riich emigriert, wo mit Rom verfindet gsi isch und wo für d Juude günstigeri Bedingige gherrscht häi.

• Mit em Tämpel het s Juudedum si äinzigs kulturells und religiöses Zentrum und die äinzigi Opferstett verloore und mit em het au s wichdige Amt vom Hoochebriester ufghöört existiere.

• S rabbinische Juudedum het sich afo entwiggle. Si ersts Zentrum isch die jüdischi Gleerteschuel z Jabne, wo dr Jochanan ben Sakkai in im Joor 70 n. d. Z. gründet het. D Synagoge isch zum nöije Zentrum vom jüdische Lääbe worde.

• D Gebot vo dr Tora wo mit em Tämpel verbunde si undlbbe e Driddel vo alle Gebot usmache, si sit denn nüm braktiziert worde.

• Mit dr Eroberig vo Jerusalem isch dr latiinisch Satz Hierosolyma est perdita („Jerusalem isch verlore“) ufchoo, wo d Aafangsbuechstaabe vo de Wörter HEP HEP bis in d Middi vom 20. Joorhundert vo Antisemite as Kampf- und Schimpfruef brucht worde isch.

• Es het denn no zwäi jüdischi Ufständ gege d Römer gee, dr Diasporaufstand vo 116 und dr Bar-Kochba-Ufstand vo 132 bis 135. Noch dene Ufständ het s in dr römische Browinz Judäa kä zämmehängends jüdischs Siidligsgebiet me gee. Eso isch d Diaspora-Situazion vom Juudedum permanänt worde.

Litratuur

• Andrea M. Berlin, J. Andrew Overman (Hrsg.): The First Jewish Revolt. Archaeology, History and Ideology. Routledge, London u. a. 2002, ISBN 0-415-25706-9.
• Klaus Bringmann: Geschichte der Juden im Altertum. Vom babylonischen Exil bis zur arabischen Eroberung. Klett-Cotta, Stuttgart 2005, ISBN 3-608-94138-X, S. 218 ff.
• Martin Goodman: The Ruling Class of Judaea. The Origins of the Jewish Revolt against Rome A.D. 66–70. Cambridge University Press, Cambridge u. a. 1987, ISBN 0-521-33401-2.
• Markus Sasse: Geschichte Israels in der Zeit des Zweiten Tempels. Historische Ereignisse, Archäologie, Sozialgeschichte, Religions- und Geistesgeschichte. Neukirchener Verlag, Neukirchen-Vluyn 2004, ISBN 3-7887-1999-0.
• Ute Schall: Die Juden im Römischen Reich. Pustet, Regensburg 2002, ISBN 3-7917-1786-3.
• Emil Schürer: The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ. (175 B.C. – A.D. 135). Volume 1. A new English Version, revised and edited by Geza Vermes and Fergus Millar. Clark, Edinburgh 1973, ISBN 0-567-02242-0.
• Helmut Schwier: Tempel und Tempelzerstörung. Untersuchungen zu den theologischen und ideologischen Faktoren im ersten jüdisch-römischen Krieg (66–74 n. Chr.) (= Novum Testamentum et Orbis Antiquus. Bd. 11). Universitäts-Verlag u. a., Freiburg (Schweiz) 1989, ISBN 3-525-53912-6 (Zugleich: Heidelberg, Universität, Dissertation, 1988).
• E. Mary Smallwood: The Jews under Roman rule. From Pompey to Diocletian. A study in political relations (= Studies in Judaism in late Antiquity. Bd. 20). 2. edition, photomechanical reprint with corrections. Brill, Leiden 1981, ISBN 90-04-06403-6.

Weblingg

 Commons: Dr Jüdisch Chrieg – Sammlig vo Multimediadateie

 Flavius Josephus, Der Jüdische Krieg auf Griechisch im dütschsprochige Wikisource
 Flavius Josephus, Der Jüdische Krieg auf Deutsch im dütschsprochige Wikisource

• Klaus Koenen: Zerstörung Jerusalems. In: Michaela Bauks, Klaus Koenen, Stefan Alkier (Hrsg.): Das wissenschaftliche Bibellexikon im Internet (WiBiLex), Stuttgart 2006 ff.
• Jona Lendering: Artikel. In: Livius.org (änglisch)