Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Articlo d'os 1000

A nieu[1][2] neu[2] u nyeu[2] (d'o latín < NIVIS) ye a caita d'augua en forma de multitut de chicoz cristals de chelo, ditos flocons de nieu. A causa d'a suya composición granular, tien un tarabidau suau y fluixo, si no ye atapiada por a presión. Cheneralment a nieu se forma por sublimación d'a vapor d'augua en as capas alteras de l'atmosfera, a una temperatura menor de 0 °C. L'orache de nieu se clama "fer nevera".[3]

Nevazo en Zaragoza.

Que se desvienga una nevada, a suya intensidat y cantidat dependen, entre atros factors, d'a latitut, l'altaria, a distancia a lo mar u l'oceano y d'o día de l'anyo.

A nieu tamién se puede fabricar con l'aduya d'os canyons de nieu. Ista tecnica ye emplegada por as estacions d'esquí pa amillorar o estau d'os carrerons cuan a temperatura ye prou baixa pero no caye prou nieu.

Un estudio recient ha contrimostrau que bellas bacterias tienen un papel important en a formación d'os cristals de chelo u de nieu.[4] Por un regular se tracta d'eubacterias como as d'o chenero pseudomonas que en bels casos pueden estar patochenas. Han estato identificatas en muestras de nieu en Europa, America d'o Norte y l'Antartida.

Tipos de precipitación nival

editar
 
Una nevada. Imachen nocturna feita con flash.

A precipitación de nieu dende l'atmosfera enta la superficie terrestre se diz "nevada"[5][6][nota 1]. L'acción de cayer a nieu se diz "nevar" y, si lo fa en poca cantidat, alavez ye "nevusquiar".[7][8][9] Una nevada gran se diz "nevazo"[7][5], mientres que un nevazo de grans proporcions se puet decir un "nevadizo"[7] (forma superlativa).

Aspectos fisicos

editar

Forma d'os flocons de nieu

editar
 
Flocons de nieu alufratos con microscopio

Os flocons de nieu tienen formas diversas, pero d'ordinario siguen tarabidaus hexagonals, que reproducen o tarabidau cristalín d'o chelo ordinario. A velocidat de creiximiento d'o flocón de nieu depende muito d'a temperatura y a humidat.

Mazadas

editar
  • Dios me'n guarde de la nieu polvina/polvorina y de la mala vecina.
  • La nieu del pin, aspera la d'el maitín.[10]
  • Si chela en chinero nevará en febrero.[11]
  • Si en hibierno tiens calor, u yes mozo u luego nieva u yes buen treballador.[11]
  • Ta Toz os Santos la nieu pe's cantos.[11] (Chistau)
  • Ta Toz os Santos a nieu por os altos.[11]
  • Sant Martín, la nieu en lo pin.[11] (Chistau)
  • Ta sant Andrés a nieu por os piez.[11]
  • Per sant Andreu, neu al peu; per santo Tomás un palmo mas.[11]
  • Una uenya nevada, una uenya femada.[11]

Se veiga tamién

editar

Referencias

editar
  1. (an) Silbia Garcés Lardiés,Francho Rodés Orquín:Un borguil de parolas.Bocabulario dialeutal escolar, Gubierno d'Aragón, 2006, ISBN 84-689-7358-0, p.38
  2. 2,0 2,1 2,2 (an) Diccionario ortografico de l'aragonés (Seguntes la Propuesta Ortografica de l'EFA). Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. ISSN 1988-8139. Octubre de 2022.
  3. QUINTANA i FONT, Artur, El Aragonés nuclear de Nerín y Sercué (Valle de Vio); Institución «Fernando el Católico» + Gara d'Edizions. Zaragoza, 2007. ISBN 978-84-8094-060-3
  4. (en) Science 29 de febrero de 2008 Vol. 319. no. 5867, p. 1214
  5. 5,0 5,1 BARCOS, Miguel Ánchel, El Aragonés Ansotano: estudio lingüístico de Ansó y Fago; Institución «Fernando el Católico» + Gara d'Edizions. Zaragoza, 2007. ISBN 978-84-8094-058-0
  6. ARNAL PURROY, Mª Luisa, Diccionario del habla de la Baja Ribagorza Occidental -Huesca-; Institución «Fernando el Católico» + Gara d'Edizions. Zaragoza, 2003. ISBN 84-8094-052-2
  7. 7,0 7,1 7,2 BLAS GABARDA, Fernando y ROMANOS HERNANDO, Fernando, Diccionario Aragonés: Chistabín-Castellano; Institución «Fernando el Católico» + Gara d'Edizions. Zaragoza, 2008. ISBN 978-84-8094-061-0
  8. (an) ROMANOS, Fernando y SÁNCHEZ, Fernando. L'Aragonés de A Fueba. Bocabulario y notas gramaticals. Consello d'a Fabla Aragonesa, 1999. ISBN 36-86036-68-2.
  9. CORONAS CABRERO, Mariano, Vocabulario aragonés de Labuerda-A Buerda (Sobrarbe); Prensas Universitarias de Zaragoza + Xordica Editorial. Zaragoza, 2007. ISBN 978-84-96457-23-2
  10. (es) José Enrique Gargallo Gil:Los refranes meteorológicos en aragonés, en el marco de la paremiología románica, Alazet n°20, 2008, ISSN 0214-7602, p.11-31
  11. 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 11,7 (an) "Sapienzia en purnas. L'añada en o refranero altoaragonés". Chusé Antón Santamaría Loriente. Aladrada Ediciones. Colección Clarión, 12. Zaragoza, 2017. ISBN 978-84-947712-2-4
  1. Con a variant nevata

Vinclos externos

editar