পুঁজিবাদ
পুঁজিবাদ বা ধনতন্ত্ৰ (ইংৰাজী: Capitalism) হৈছে এক প্ৰকাৰৰ অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থা আৰু উৎপাদন পদ্ধতি য’ত ব্যৱসায়, উদ্যোগ আৰু উৎপাদনৰ কাৰক বা উপাদানসমূহ সম্পূৰ্ণৰূপে নাইবা অধিকাংশই ব্যক্তিগত মালিকাধীন। ব্যক্তিগত প্ৰতিষ্ঠান বা মালিকীস্বত্বৰ উদ্দেশ্যে সাধাৰণতে লাভ আহৰণ কৰা যদিও কোনো অলাভকাৰী প্ৰতিষ্ঠানৰো মালিকীস্বত্ব ব্যক্তিগত হ’ব পাৰে।[1][2] পুঁজিবাদৰ বৈশিষ্ট্যসমূহৰ ভিতৰত ব্যক্তিগত সম্পত্তি, মূলধন আহৰণ, মজুৰিপ্ৰাপ্ত বনুৱা আৰু কোনো কোনো ক্ষেত্ৰত পূৰ্ণ প্ৰতিযোগিতা সম্বলিত বজাৰেই প্ৰধান।[3][4] পুঁজিবাদী অৰ্থব্যৱস্থাৰ লেনদেন একোটাত মুক্ত বজাৰত হোৱা প্ৰতিযোগিতাৰ ভিত্তিত মূল্যসমূহ নিৰ্ধাৰণ কৰা হয়।[5]
প্ৰতিযোগিতাৰ মাত্ৰা, অৰ্থনৈতিক হস্তক্ষেপ আৰু নিয়ন্ত্ৰণৰ ভূমিকা আৰু মালিকীস্বত্ব পুঁজিবাদৰ ভাগ অনুসৰি ভিন্ন হ’ব পাৰে।[6] অৰ্থনীতিবিদ, ৰাজনৈতিক অৰ্থনীতিবিদ আৰু ইতিহাসবিদসকলে বিশ্লেষণ কৰি পুঁজিবাদৰ বিভিন্ন ভাগ চিনাক্ত কৰিছে। ইয়াৰ ভিতৰত লেইছেজ ফেয়াৰ বা মুক্ত বজাৰ পুঁজিবাদ, কল্যাণকামী পুঁজিবাদ, ক্ৰ’নি (crony) পুঁজিবাদ, ব্যৱসায়িক প্ৰতিষ্ঠানমুলক পুঁজিবাদ, তৃতীয় পন্থাৰ সামাজিক গণতন্ত্ৰ আৰু ৰাষ্ট্ৰ পুঁজিবাদ। ইয়াৰে প্ৰতিটো ভাগত মুক্ত বজাৰ, মুক্ত মালিকীস্বত্ব, মুক্ত প্ৰতিযোগিতাৰ প্ৰতিৰোধক আৰু সামাজিক নীতিৰ অন্তৰ্ভুক্তিৰ মাত্ৰা ভিন্ন হ’ব পাৰে। মুক্ত বজাৰৰ মাত্ৰা আৰু ব্যক্তিগত সম্পত্তি ধাৰণৰ নিয়ম ৰাজনৈতিক আৰু চৰকাৰী নীতিগত বিষয় হৈ পৰে। বহু দেশত মিশ্ৰ অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থা দেখা যায় য’ত পুঁজিবাদ আৰু পৰিকল্পিত অৰ্থনীতিৰ উপাদানসমূহ মিহলি হৈ পৰে।[7] বিভিন্ন সময়ত, বিভিন্ন ঠাইত, বিভিন্ন সংস্কৃতিত আৰু বিভিন্ন ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থাত পুঁজিবাদৰ উপস্থিতি পৰিলক্ষিত হৈ আহিছে।[8] বণিজবাদৰ পতনৰ পিছেৰে পৰা পাশ্চাত্যৰ দেশসমূহত পুঁজিবাদী অৰ্থ ব্যৱস্থাই প্ৰধান ঠাই দখল কৰি আহিছে।[9]
বৈশিষ্ট্যসমূহ
[সম্পাদনা কৰক]এক অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থা বা উৎপাদনৰ এক পদ্ধতি হিচাপে পুঁজিবাদত তলত দিয়া বৈশিষ্ট্যসমূহ পৰিলক্ষিত হয়:[10]
- লাভ আৰু মূলধন আহৰণ (Capital accumulation)[11]
- বিনিময় মূল্য বৃদ্ধি কৰাৰ উদ্দেশ্যৰে পণ্যদ্ৰব্যৰ উৎপাদন
- ব্যক্তিগত মালিকীস্বত্ব[6][12]
- মজুৰীপ্ৰাপ্ত বনুৱা[13]
- লাভৰ উদ্দেশ্যেৰে ধনৰ বিনিয়োগ[14]
- যোগান আৰু চাহিদাৰদ্বাৰা প্ৰভাৱিত মূল্য ব্যৱস্থা এটাৰ ব্যৱহাৰ[6]
প্ৰকাৰ
[সম্পাদনা কৰক]- উচ্চ পৰ্যায়ৰ পুঁজিবাদ (Advanced Capitalism)[15][16][17]
- বিত্ত পুঁজিবাদ (Finance Capitalism)[18]
- বণিজবাদ (Mercantilism)
- মুক্ত-বজাৰ অৰ্থনীতি (Free-market economy)
- সামাজিক-বজাৰ অৰ্থনীতি (social-market economy)
- ৰাষ্ট্ৰ পুঁজিবাদ (State Capitalism)[19]
- ব্যৱসায়িক প্ৰতিষ্ঠানমুলক পুঁজিবাদ (Corporate Capitalism)
- মিশ্ৰ অৰ্থনীতি (Mixed economy)
তথ্য সংগ্ৰহ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ "Capitalism" Archived 2016-08-27 at the Wayback Machine Oxford Dictionaries. "capitalism. an economic and political system in which a country's trade and industry are controlled by private owners for profit, rather than by the state." Retrieved 4 January 2013.
- ↑ Chris Jenks. Core Sociological Dichotomies. "Capitalism, as a mode of production, is an economic system of manufacture and exchange which is geared toward the production and sale of commodities within a market for profit, where the manufacture of commodities consists of the use of the formally free labor of workers in exchange for a wage to create commodities in which the manufacturer extracts surplus value from the labor of the workers in terms of the difference between the wages paid to the worker and the value of the commodity produced by him/her to generate that profit." London, England, UK; Thousand Oaks, California, USA; New Delhi, India: SAGE. p. 383.
- ↑ Heilbroner, Robert L. "capitalism." Durlauf, Steven N.and Lawrence E. Blume, eds., The New Palgrave Dictionary of Economics. 2nd ed. (Palgrave Macmillan, 2008) doi:10.1057/9780230226203.0198
- ↑ Louis Hyman and Edward E. Baptist (2014). American Capitalism: A Reader. Simon & Schuster. ISBN 9781476784311.
- ↑ "an economic system characterized by private or corporate ownership of capital goods, by investments that are determined by private decision, and by prices, production, and the distribution of goods that are determined mainly by competition in a free market"
- ↑ 6.0 6.1 6.2 Macmillan Dictionary of Modern Economics, 3rd Ed., 1986, p. 54.
- ↑ Stilwell, Frank. “Political Economy: the Contest of Economic Ideas.” First Edition. Oxford University Press. Melbourne, Australia. 2002.
- ↑ Scott, John (2005). Industrialism: A Dictionary of Sociology. Oxford University Press.
- ↑ LaHaye, Laura (2008). "Mercantilism". In Henderson, David R. The Concise Encyclopedia of Economics. Library of Economics and Liberty [Online]: Liberty Fund. Retrieved 15 June 2015.
- ↑ [1]
- ↑ [2]
- ↑ "আৰ্কাইভ কপি". Archived from the original on 2015-09-10. https://web.archive.org/web/20150910213150/https://www.mtholyoke.edu/courses/sgabriel/capitalism_defined.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 2015-08-15.
- ↑ http://www.ons.gov.uk/ons/rel/lmac/self-employed-workers-in-the-uk/2014/rep-self-employed-workers-in-the-uk-2014.html#tab-Self-employed-workers-in-the-UK---2014
- ↑ James Fulcher, Capitalism A Very Short Introduction, "the investment of money in order to make a profit, the essential feature of capitalism." p. 14, Oxford, 2004, ISBN 9780192802187.
- ↑ Lears, T. J. Jackson (1985) "The Concept of Cultural Hegemony"
- ↑ Holub, Renate (2005) Antonio Gramsci: Beyond Marxism and Postmodernism
- ↑ Boggs, Carl (2012) Ecology and Revolution: Global Crisis and the Political Challenge
- ↑ "Capitalism" by John Scott and Gordon Marshall in A Dictionary of Sociology Oxford University Press 2005. Oxford Reference Online. Oxford University Press
- ↑ state capitalism. Merriam-Webster. Retrieved July 7, 2015.