Carlos V de Francia

Carlos V de Francia
rey de Francia (es)
regente de Francia (es)
duque de Normandía (es)
Duke of Touraine (en)
Anexo:Delfines franceses (herederos) (es)
Vida
Nacimientu	Vincennes, 21 de xineru de 1338
Nacionalidá	Francia
Muerte	París, 16 de setiembre de 1380 (42 años)
Sepultura	basílica de Saint-Denis (es)
Causa de la muerte	enfermedá infecciosa
Familia
Padre	Juan II de Francia
Madre	Bona de Luxemburgo
Casáu con	Xuana de Borbón (1350, 1350 (Gregorianu) – 1378)
Pareyes	Biette de Casinel (es)
Fíos/es	Carlos VI de Francia (es) ; Louis I, Duque de Orléans; Catalina de Valois, condesa de Montpensier; Marie of Valois (en) ; Isabelle of Valois (en) ; Oudard d'Attainville; Jean de France
Hermanos/es	Isabel de Francia (es) ; Juana de Valois, reina de Navarra (es) ; Maria de Valois i de Luxemburg; Felipe II de Borgoña; Juan I de Berry (es) ; Lluis d'Anjou
Familia	ver Carlos IV de Luxemburgu (tíu maternu);
Pueblu	Dinastía Valois (es)
Estudios
Llingües falaes	francés
Oficiu	monarca, políticu
Creencies
Relixón	cristianismu

Carlos V (21 de xineru de 1338, Vincennes – 16 de setiembre de 1380, París), llamáu el Sabiu (en francés, le Sage), foi un monarca de la dinastía Valois, que gobernó como rei de Francia dende 1364 hasta la so muerte. Yera'l fíu primoxénitu del rei Juan el Bonu y de Bona de Luxemburgu.

En 1349, siendo un nuevu príncipe, Carlos recibió del so güelu el rei Felipe VI la provincia del Delfinado por que la gobernara. Esto dexó-y llevar el títulu de "Delfín" hasta la so coronación, que vio la integración del Delfinado a les tierres de la Corona de Francia. Dende 1350, tolos herederos naturales de Francia llevaron el títulu de delfín hasta la so coronación.

Carlos convertir en rexente de Francia cuando'l so padre, Xuan II foi prindáu polos ingleses na batalla de Poitiers en 1356. Pa pagar el rescate, Carlos tuvo que xubir los impuestos y tratar cola hostilidá de la nobleza, liderada por Carlos el Malu, rei de Navarra; la oposición de la burguesía francesa, que foi enriada al traviés de los Estaos Xenerales, lideraos por Etienne Marcel; y coles revueltes llabradores conocíes como Jacquerie. Carlos superó toes estes rebeliones, pero pa lliberar al so padre, tuvo qu'alcordar el tratáu de Brétigny en 1360, pol qu'apurría amplies porciones del suroeste de Francia a Eduardu III d'Inglaterra y amosóse conforme con pagar un enorme rescate.

Carlos convertir en rei en 1364. Cola ayuda d'arteros conseyeros conocíos como los Marmousets, el so arteru manexu del reinu dexó-y reponer l'ayalga real y pa restaurar el prestíu de la casa de Valois. Estableció'l primer exércitu permanente pagáu con ingresos regulares, que lliberó al pueblu francés de les compañíes de routiers que regularmente escalaben el país cuando nun taben trabayando. Lideraos por Bertrand du Guesclin, l'exércitu francés yera capaz de camudar el sentíu de la Guerra de los Cien Años en ventaya de Carlos, y pa finales del reináu de Carlos, reconquistaren cuasi tolos territorios cedíos a los ingleses en 1360. Entá más, l'armada francesa, liderada por Juan de Vienne, consiguió atacar la mariña inglesa per primer vegada dende l'empiezu de la Guerra de los Cien Años.

Carlos V morrió en 1380. Asocedió-y el so fíu Carlos el Llocu, que'l so desastrosu reináu dexó a los ingleses recuperar el control d'amplies partes de Francia.

Personalidá

Foi un home relixosu, profesaba veneración pol so antepasáu San Luis, sabía ser tolerante, amante del arte y del luxu,^[3] bien cultu^[4] y lletráu: fundó la primer Biblioteca Real de Francia, que foi instalada nel Louvre, arriqueciéndola con traducciones d'antiguos autores especialmente feches pa él.

Primeros años

Nació nel Castiellu de Vincennes, nes contornes de París (Ile-de-France), el 21 de xineru de 1338, fíu del príncipe Juan y de Bona de Luxemburgu.^[5] Foi educáu na corte con otros mozos de la so edá colos que se caltendría cercanu'l restu de la so vida: el so tíu Felipe, duque de Orléans (solu dos años mayor qu'él), los sos trés hermanos Luis, Juan, y Felipe, Lluis de Borbón, Eduardo y Roberto de Chigre, Godofredo de Brabante, Lluis I, conde de Étampes, Luis de Evreux, hermanu de Carlos el Malu, Juan y Carlos de Artois, Carlos de Alençon, y Felipe de Rouvres.

El futuru rei yera bien intelixente, pero físicamente débil, con piel pálido y un cuerpu fino y desproporcionao. Esto faía-y oldear marcadamente col so padre, que yera altu, fuerte y roxu.

Invistidura del Delfinado

Humberto II de Vienne, arruináu pola so incapacidá pa recaldar impuestos dempués d'una cruzada en Palestina, y ensin fíos tres la muerte del so únicu fíu, decidió vender el Delfinado, que yera un feudu del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu. Nin el papa nin l'emperador quixeron mercalo, asina que la transaición facer con Felipe VI de Francia.

Sol tratáu de Romans, el títulu de delfín tenía de llevalo un fíu del futuru rei Juan el Bonu. Asina que foi Carlos, el fíu mayor d'esti postreru, quien se convirtió nel primer delfín. L'abdicación de Humberto en Carlos, primoxénitu de Felipe VI produció'l 16 de xunetu de 1349.^[6]

El branu de 1356, el rei de Navarra y conde de Évreux, Carlos de Navarra, llamáu “el Malu”, intentó establecer una alianza col mozu Delfín en contra del so padre Xuan II. El Rei reaccionó encarcelando al navarru, pero'l rei d'Inglaterra Eduardu III intervién unviando al so fíu Eduardo de Woodstock llamáu'l Príncipe Negru” nel so defensa. Enfrentar nes cercaníes de Poitiers y los franceses sufrieron una cruel derrota na Batalla de Poitiers (1356), na que'l Rei francés xunto a unu de los sos fíos, foi fechu prisioneru.

Mientres esi mesmu añu, Carlos (en Francés Charles V -y Sage), como delfín de Vienne (feudu imperial) dirixir a Metz pa rindir homenaxe a Carlos IV, emperador del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu, a quien pide ayuda pal so padre. Carlos IV concéde-y la invistidura del Delfinado, sicasí nun fai más en favor de Francia.

A los dolce años d'edá, viose darréu enfrentáu col exerciciu del poder mientres permaneció en Grenoble (del 10 d'avientu de 1349 a marzu de 1350). Unos pocos díes dempués de la so llegada, el pueblu de Grenoble foi convidáu a la plaza de La nuesa Señora, onde s'alzó una plataforma. El mozu Carlos sentóse xunto al obispu Juan de Chissé y recibió el xuramentu d'homenaxe del pueblu. A cambéu, públicamente prometió respetar la carta de la comunidá y confirmó les llibertaes y les franquicies de Humberto II, que fueron resumíes nun solemne estatutu primero que él abdicara y garantizó una última amnistía a tolos prisioneros, sacante los que s'enfrentaben a la pena de muerte.

El 8 d'abril de 1350 en Tain-l'Hermitage, el delfín casóse cola so prima Xuana de Borbón. Llogróse primeramente la dispensa papal pa esti matrimoniu consanguíneu (dambos baxaben de Carlos de Valois. El matrimoniu retrasar pola muerte de la so madre Bona de Luxemburgu y la so güela Juana la Coxa, dambes muertes pola peste, a les que nun viera desque se coló al Delfinado. El mesmu delfín tuvo seriamente enfermu dende agostu hasta avientu de 1349. Llindábense les xuntes pa ralentizar l'espardimientu de la plaga cuando taba nel so apoxéu n'Europa; el matrimoniu celebrar en priváu.

El control del Delfinado ye pervalible pal reinu de Francia, porque ocupa'l valle del Ródano, una de les principales rutes comerciales ente'l Mediterraneu y el norte d'Europa dende l'antigüedá, poniéndolos en contautu direutu con Avignon, territoriu papal y centru diplomáticu de la Europa medieval. A pesar de la so mocedá, el delfín esforciar por llograr l'aprobación de los sos súbditos, intercediendo pa parar una guerra ente dos families vasalles. Adquirió una esperiencia que-y resultaría bien útil darréu.

Misión en Normandía

Carlos foi llamáu de vuelta a París a la muerte del so güelu Felipe VI y participó, el 26 de setiembre de 1350 en Reims, na coronación del so padre Juan el Bonu. La llexitimidá de Juan el Bonu, y la de los Valois polo xeneral, nun yera tan unánime. El so padre, Felipe VI, perdiera toa credibilidá colos desastrs de Crecy, Calais, l'azote de la peste y les devaluaciones de moneda pa sofitar les finances reales. El clan real tenía d'enfrentase a la oposición dende toles partes del reinu.

El primeru d'ellos foi lideráu por Carlos II de Navarra, llamáu "el Malu", que la so madre Xuana II de Navarra arrenunciara a la corona de Francia pola de Navarra en 1328. Carlos II de Navarra yera'l mayor d'un poderosu llinaxe. Ambiciosu por llograr la corona de Francia, consiguió axuntar en redol a sigo a los descontentos. Sofitar los sos parientes y aliaos: la casa de Boulogne (y los sos parientes de Auvernia), los barones de Champaña lleales a Xuan II de Navarra (herederu de Champaña, de nun ser absorbida per Francia) y polos siguidores de Roberto de Artois, espulsáu del reinu por Felipe VI. Tamién tenía los sofitu de la Universidá de París y de los comerciantes del norte pa quien el comerciu al traviés de la Canal de la Mancha yera vital.

Un brillosu orador, y acostumbrdo a una monarquía controlada poles cortes de Navarra, Carlos el Malu defendía la reforma d'un estáu consideráu demasiáu arbitrariu, que nun dexaba voz a la nobleza o les ciudaes (Juan el Bonu gobernó con un círculu de favoritos y oficiales dacuando d'humilde estracción). A diferencia del so padre, Carlos V pensó qu'un rei tenía de tener l'aprobación de los sos súbditos y que tenía d'escuchar el so conseyu. Esta perspeutiva dexó-y enfrentase a los reformistes y nobles normandos, y tamién de Carlos de Navarra.

El poder de Navarra yera tal que'l 8 de xineru de 1354, asesinó impunemente a Carlos de la Cerda, favoritu del rei Xuan II, y abiertamente atribuyóse'l crime. Llogró inclusive, al traviés del tratáu de Mantes, concesiones territoriales y soberanía amenaciando con aliase colos ingleses. Pero n'Avignon, los ingleses y los franceses taben axustando una paz que torgaría a Carlos de Navarra cuntar col sofitu d'Eduardu III. Poro, concluyó un tratáu col inglés nel que'l reinu de Francia estremar ente ellos. Un desembarcu inglés taba entamáu pa finales de la tregua, que expiraría el 24 de xunu de 1355.

El rei Juan ordenó al delfín en marzu de 1355 qu'entamara la defensa de Normandía, lo que riquiría recaldar los correspondentes impuestos. La xera yera difícil por cuenta de la creciente influencia de Carlos el Malu. Col tratáu Mantes adquirió un estatus similar al d'un "duque"; yera probable que s'aliara con Eduardu III, y podía en cualquier momentu abrir Normandía a los ingleses. El delfín evitó la guerra reconciliando al de Navarra col rei lo que se selló nuna ceremonia na corte'l 24 de setiembre de 1355. Eduardu III sintióse ofendíu por esta últimu traición de Carlos de Navarra; el prometíu desembarcu nun tuvo llugar. Darréu, el rei Juan arrestó a Carlos el Malu.

La rexencia y l'alzamientu del Tercer Estáu

El rei Xuan II foi un bravu guerreru, pero un pésimu gobernante qu'ayenó a los sos nobles al traviés d'una xusticia arbitraria y l'elevación d'asociaos consideraos ensin méritos. Dempués d'un altu de trés años, la Guerra de los Cien Años con Inglaterra volver# a entamar en 1355, con Eduardo, el Príncipe Negru, liderando un exércitu anglu-gascón nuna violenta acaballada pol suroeste de Francia. Dempués de comprobar una incursión inglesa en Normandía, Juan lideró un exércitu d'unos 16.000 homes escontra'l sur, cruciando'l Loira en setiembre de 1356 col propósitu d'arrodiar a los 8.000 soldaos del Príncipe en Poitiers. Refugando'l conseyu d'un capitán d'arrodiar al príncipe y dexa-y pasar fame una táctica qu'Eduardo tarrecía, Juan atacó la fuerte posición del exércitu enemigu. Na posterior batalla de Maupertuis (Poitiers), los arqueros ingleses práuticamente aniquilaron a la caballería francesa, y el rei Juan foi prindáu.^[7] Carlos lideró un batallón en Poitiers que se retiró llueu de la llucha; si la orde vieno de Juan (como él pretendió más tarde), o si'l mesmu Carlos ordenó la retirada, ye daqué que nun queda claro.^[8]

La resultancia de la batalla dexó a parte de la nobleza bien amargurida. La opinión popular acusaba a los nobles de traicionar al rei, pero Carlos y los sos hermanos nun fueron acusaos, y foi recibíu con honores al so regresu a París. El Delfín axuntó a los Estaos Xenerales n'ochobre p'axuntar dineru pa la defensa del país. Furiosu ante lo qu'ellos víen como una mala alministración, munchos d'aquellos aconceyaos na asamblea entamar nun cuerpu lideráu por Étienne Marcel, el preboste de los mercaderes (un títulu qu'aprosimao equivalía al d'alcalde de París). Marcel esixó la dimisión de siete ministros reales, el so reemplazu por un conseyu de 28 formáu por nobles, clérigos y burgueses, y la lliberación de Carlos el Malu, rei de Navarra, que fuera encarceláu por Juan pol asesinatu del so condestable. El delfín refugó les sos demandes, eslleió los estaos Xenerales, y abandonó París.

Producióse entós una luchade voluntaes. Nun intentu d'axuntar dineru, Carlos intentó devaluar la moneda; Marcel ordenó fuelgues y el delfín viose obligáu a atayar los sos planes y volver axuntar los Estaos Xenerales en febreru de 1357. Presentáron-y al delfín una Gran Ordenanza, una llista de 61 artículos que daríen a los Estaos Xenerales el derechu a aprobar tolos futuros impuestos, axuntase por deséu propiu, y escoyer un Conseyu de 36 (con 12 miembros de cada Estáu) p'asesorar al rei.^[9] A la fin, Carlos robló la ordenanza, pero los conseyeros a los que despidió lleváron-y el documentu al rei Juan, encarceláu en Burdeos. El rei refugó la ordenanza primero que'l príncipe Eduardo llevar prisioneru a Inglaterra.

Carlos avanzó per tol país esi branu, ganando sofitu nes provincies, y recuperó París. Marcel, mentanto, aliar con Carlos de Navarra, quien afirmó que la so pretensión al tronu de Francia yera siquier tan bona como la del rei Eduardu III d'Inglaterra, quien usó la so reclamación como una sida pa empecipiar la Guerra de los Cien Años.

Marcel usó l'asesinatu d'un ciudadanu en busca de santuariu en París p'atacar al delfín de cerca. Axuntando a un grupu de comerciantes, el preboste coló a la cabeza d'un exércitu de 3.000, entró nel palaciu real y hico que la masa asesinara a dos de los mariscales del delfín ante los sos mesmos güeyos. <<<<<carlos, espantáu, momentáneanrte pacificó al ensame, pero unvió a la so familia fora y dexó París tan rápido como pudo. En Compiègne convocó a los Estaos Xenerales que-y yeren fieles, fixo un llamáu a les tropes pa defender la so causa. L'acción de Marcel destruyó'l sofitu que'l tercer estáu tenía ente los nobles y la posterior actuación del Preboste, sofitando a la Jacquerie debilitó la so sofitó nes ciudaes.

Dambos bandos empezaron a incursionar pela redolada de París, escalando los campos y llevando sufrimientu a los llabradores, polo que'l 28 de mayu de 1358, dempués de la execución d'un señores de la zona de Picardía, esplota la roxura del campesinado en contra de la nobleza, culpable de toles desgracies poles que taba travesando'l reinu. La revuelta, que foi llamada la Jacquerie^[10] yera encabezada por Guillaume Carle^[11] y foi por demás dura pa la nobleza, especialmente col saquéu y robu de les sos propiedaes y castiellos.

Étienne Marcel, ensin poder consiguir otra alianza, sofitó la Jacquerie mientres Carlos el Malu llogró, gracies a engaños, atraer a Guillaume Carle y faelo axusticiar. Púnxose asina fin a la revuelta, qu'ensin cabezalera foi apagada rápido. Yá pa xunu morrieren más de 20 mil siervos.

El Rei de Navarra tenía intenciones d'entrar a París y proclamase Rei de Francia, pero cuando'l 21 de xunetu de 1358 ye asesináu Étienne Marcel, Carlos arrenuncia temporalmente a les sos intenciones. El 2 d'agostu'l Delfín entró a París y foi acoyíu con entusiasmu pela ciudá. Más tarde concedió una amnistía xeneral pa toos sacante para aquellos que collaboraron más estrechamente con Marcel.

Al convocase los Estaos Xenerales decretóse siguir la guerra colos ingleses, pero antes, Carlos prefirió atacar al rei de Navarra asediando Melun, por mieu a que los ingleses ayudaren a Carlos el Malu, en xunu de 1359 foi sellada la paz definitiva, que decretaba que'l Rei navarru caltenía toles sos propiedaes y recibía otres, amás devolvíase-y el privilexu d'entrar en París.

El tratáu de Brétigny

La captura del rei Xuan II de Francia dio a los ingleses la meyor posición nes negociaciones de paz tres la batalla de Poitiers. El rei robló un tratáu en 1359 que significaría la cesión de la mayor parte de Francia occidental a Inglaterra ya imponía un ruinosu rescate de cuatro millones d'écus al país. El delfín, sofitáu polos sos conseyeros y los Estaos Xenerales, refugó'l tratáu, y el rei Eduardo usó esto como escusa pa invadir Francia na seronda. Coló escontra Reims pa faese coronar rei de Francia, y algamó la llocalidá n'avientu y París en marzu, pero Carlos, en ficies de defenses municipales improvisaes, prohibió a los sos soldaos una confrontación direuta colos ingleses. Carlos confiaba nes fortificaciones ameyoraes realizaes por Marcel en París y más tarde reconstruyíes nel muriu de la vera izquierda (Rive gauche) y construyó una nueva muralla na vera derecha (Rive droite) que s'estendía hasta una nueva fortificación llamada la Bastilla.

Eduardo escaló'l campu, pero nun pudo atraer a los franceses a una batalla decisiva, asina que eventualmente amosóse d'alcuerdu n'amenorgar les sos pretensiones. Esta estratexa de non confrontaría demostraría ser desaxeradamente beneficiosa pa Francia mientres el reináu de Carlos.

El 1 de mayu de 1360 empecipiaron les conversaciones de paz, que concluyeron cola firma de tratáu de Brétigny el día 8 de mayu:

El rei Eduardu III d'Inglaterra arrenunciaba al tronu de Francia pero en compensación llograba diversos territorios de los cualos Francia tenía de retirase, un terciu de la Francia occidental: Ponthieu, Calais, Gascuña y gran parte d'Aquitania.
Francia tenía de pagar un rescate pol so rei de tres millones de écus, en distintes cuotes, la primera de les cualos yera de 600.000 écus. El rei Juan foi lliberáu'l siguiente ochobre. El so fíu segundu, Lluis I d'Anjou, tomó'l so puestu como rehén.
Como promesa pol pagu de les siguientes cuotes teníen d'apurrise dellos rehenes, escoyíos ente los meyores nobles de Francia. A parte del propiu Rei Juan, taben los sos fíos Luis d'Anjou y Juan de Berry.

Juan aportó a Calais en xunetu, Eduardu III recibió a los rehenes y de la primer cuota solamente pagar 400.000 corones, el tratáu ratificó'l 24 d'ochobre de 1360.

Anque'l so padre recuperara la so llibertá, Carlos sufrió una gran traxedia personal cuasi coles mesmes. La so fía Juana de trés años d'edá y la so fía ñácaru Bona, morrieron en menos de dos meses a finales de 1360; nel so doble funeral, díxose que'l delfín taba "tan murniu como nunca lo vio". El mesmu Carlos había taba severamente enfermu, col so pelo y les sos uñes cayéndose-y; dalgunos suxeren qu'esos yeren síntomes d'envelenamientu por arsénicu.^[12]

Juan demostró ser tan inútil pa gobernar al so regresu a Francia como lo foi antes de la so captura. Cuando Luis d'Anjou rompió la so pallabra y fuxó de la so cautiverio n'Inglaterra, Xuan II, pa salvar l'honor, tomó'l so llugar y coló a Londres. El Delfín foi nomáu rexente nuevamente, hasta la muerte del so padre, esi mesmu añu de 1364.

Mentanto, tres la muerte de Felipe I de Borgoña l'añu 1361, reabrióse'l casu de la socesión del so ducáu, que según Carlos II de Navarra correspondía-y, por ser el pariente más cercanu.^[13] Sicasí Xuan II amiesta los territorios a la corona y l'añu 1363 presentóse personalmente en Dijon pa tomar posesión y apurrilo al so fíu Felipe.

Viéndose priváu de Borgoña, Carlos el Malu empecipia nuevamente les hostilidaes, pero esta vegada en contra del Delfín Carlos, a puntu de ser coronáu Rei de Francia tres la muerte de Xuan II en prisión en Londres. Les tropes de Carlos de Navarra, qu'apoderaben Normandía y el valle del Sena, empecipiaron operaciones militares destinaes a torgar la coronación en Reims, pero'l xeneral del Rei Bertrand Du Guesclin reconquistó Mantes y Meulan y l'exércitu navarru foi ganáu en Cocherel, polo que Carlos el Malu foi espulsáu del valle del Sena.

Reináu

Carlos V foi coronáu como Rei de Francia'l 19 de mayu de 1364 na Catedral de Reims.^[14] El nuevu rei yera bien intelixente, pero dau a los secretos, con güeyos agudos, una llarga ñariz y una manera grave. Careció gota na mano derecha y abscesos nel brazu esquierdu, posiblemente un efeutu secundariu del intentu d'envelenamientu de 1359. Los doctores fueron capaces de tratar la firida, pero dixéron-y que si dalguna vegada ensugábase, morrería en 15 díes. El so comportamientu podía despintar un llau más emocional; el so matrimoniu con Xuana de Borbón yera consideráu bien fuerte, y nun fixo nengún intentu de despintar el so dolor nel so funeral o nos de los sos fíos, cinco de los cualos morrieron primero que él.

El so reináu tuvo apoderáu pola guerra colos ingleses y dos grandes problemes: recuperar los territorios cedíos en Brétigny y llibrar al país de los Tard-Venus (los "postreros en llegar"), compañíes mercenaries que se daben al robu y al pillaje dempués de que se roblara'l tratáu. Pa consiguir superar estos dos problemes, Carlos recurrió a un noble menor de Bretaña llamáu Bertrand du Guesclin moteyáu "el Perru Negru de Brocéliande", du Guesclin combatió a los ingleses mientres la Guerra de Socesión Bretona y yera espertu en guerra de guerrilles. Du Guesclin tamién ganó a Carlos II de Navarra na batalla de Cocherel en 1364 y esanició la so amenaza a París. Dempués d'un añu de llucha ensin grandes trunfos pa nengún de los dos exércitos, el 3 de marzu de 1365 roblóse la paz en Pamplona. Carlos el Malu, por non arrenunciar a les sos aspiraciones al tronu de Francia, nun quixo xurar fidelidá al Rei. El xuramentu de fidelidá faise acabante estrenar l'añu 1371 col Tratáu de Vernon, onde a cambéu se -y apurre la soberanía de Montpellier que nun llegó a exercer, yá que los sos habitantes subleváronse negándose a aceptar el so dominiu.

Pa llevar a los Tard-Venus fora de Francia, Carlos primero arrendar pa intentar una cruzada n'Hungría, pero la so reputación de malfechores preceder, y los ciudadanos d'Estrasburgu refugaron dexa-yos cruciar el Rin nel so viaxe.

Guerra Civil en Castiella

El siguiente movimientu de Carlos foi unviar a los Tard-Venus (sol lideralgu de Du Guesclin) a lluchar na guerra civil castellana, sofitando a Enrique, Conde de Trastámara contra'l so mediohermanu Pedru I. Du Guesclin y los sos homes fueron capaces d'espulsar a Pedro de Castiella en 1365 dempués de tomar de les fortaleces de Magallón y Briviesca y la capital Burgos. Pero Eduardo, el Príncipe de Gales, actuando como virréi del so padre nel suroeste de Francia, asumió la causa de Pedro. Tamién recibía los sofitu de Carlos el Malu, quien facilitara la entrada de les tropes ingleses, dexando que'l 3 d'abril de 1367 ganaren la batalla de Nájera, onde foi prindáu Bertrand Du Guesclin. El rei Carlos pagó un rescate por él, yá que lo consideraba insustituible.

Pero'l príncipe Eduardo tuvo que dexar Castiella por enfermedá. L'exércitu inglés espereció mientres la retirada. Cuatro de cada cinco soldaos ingleses morrieron na campaña castellana. En 1369, du Guesclin anovó'l so ataque sobre Pedro, ganándolo na decisiva batalla de Montiel. Enrique apuñaló al cautivu Pedro hasta matalo na tienda de du Guesclin, llogrando asina'l tronu de Castiella. Bertrand foi nomáu duque de Molina, y quedó sellada l'alianza francu-castellana. Carlos V podría entós volver a entamar la guerra contra Inglaterra so condiciones favorables.

Continuación de la guerra contra los ingleses

La guerra contra los ingleses volver# a entamar. Carlos, que dempués d'amenorgar la preponderancia de les Grandes Compañíes de mercenarios entamara un exércitu real estable, nomó a du Guesclin condestable del reinu, qu'esi añu gana a los ingleses y conquista Limoges. El Príncipe de Gales, al poco tiempu, retoma'l comandu del so exércitu, reconquista la ciudá y escalar, y pocu dempués torna a Inglaterra al agravase la so enfermedá. Sicasí les victories de Bertrand Du Guesclin siguieron, reconquistando Poitou y Bretaña nel añu 1373.

L'añu 1378 el Conde de Foix prindó dellos axentes del Rei de Navarra y probó a Carlos el Sabiu que'l navarru siguía cola so intriga col Rei inglés pa destronalo. Tres esto Carlos V ocupa los territorios normandos de Carlos el Malu, prindando al so fíu mayor y herederu, Carlos de Évreux y foi-y impuestu refugar al so padre.

Mentanto, Navarra taba siendo atacada y derrotada pol nuevu Rei de Castiella Enrique II,

El Gran Cisma

Sol reináu de Carlos V, a pesar de les súpliques y negociaciones, Avignon dexó de ser la sede pontificia, y el Papa Gregorio XI reinstauró Roma como Sede Pontificia'l 17 de xineru de 1377. Al añu siguiente, Gregorio morrió y Carlos V aceptó al nuevu Pontífiz Urbanu VI. Sicasí los cardenales escoyeron un nuevu Papa, el conocíu como l'Antipapa Clemente VII. Mientres un tiempu Carlos nun amosó preferencies, pero más tarde sofitó abiertamente a Clemente, so la promesa d'este de llevar la sede del papáu nuevamente a Avignon. Promesa que foi cumplida.

Últimos años y muerte

Tres delles allanadures a los ingleses nel norte de Francia, ensin ésitu, Carlos V foi cutíu por una grave enfermedá. Morrió l'añu 1380 nel castiellu de Beauté-sur-Marne en Nogent-sur-Marne. Tres la so muerte cuasi tolos territorios franceses que cayeron en manes de los ingleses por causa de la primer parte de la Guerra de los Cien Años, del tratáu de Bretigny y de la Paz de Calais, volvieron formar parte de la Corona.

El so cuerpu foi soterráu xunto al de la so muyer Juana, muerta dos años antes, na Basílica de Saint-Denis. Dempués de la so muerte, el so fíu Carlos xube al tronu como Carlos VI, so la rexencia de los sos tíos: el duque d'Anjou, el duque de Borgoña, el duque d'Orleans y el duque de Berry.

Matrimoniu y descendencia

El 8 d'abril de 1350 casóse con Xuana de Borbón (1338-1378), la bisnieta de Felipe III «l'Atrevíu». Tuvo los siguientes fíos:

Juana (1357-1360)
Juan (1359-1364)
Bona (1360)
Juan (1366)
Carlos «el Bienamado» (1368-1422)
María (1370-1377)
Luis, duque d'Orleans (1372-1407)
Isabel (1373-1378)
Catalina (1378-1388)
-y Mortie (1380-1409)

Predecesor: Humberto II de Viennois	Delfín de Viennois 1349 - 1368	Socesor: Carlos de Valois
Predecesor: Integráu nel Dominiu real francés (duque precedente Juan de Valois)	Duque de Normandía 1355 - 1364	Socesor: Integrar al Dominiu real francés (siguiente titular Carlos de Berry)
Predecesor: Felipe II de Borgoña	Duque de Turena 1363 - 1364	Socesor: Integrar al Dominiu real francés (siguiente titular Lluis I d'Anjou)
Predecesor: Xuan II	Rei de Francia 1364–1380	Socesor: Carlos VI

Referencies

↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 11 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Afirmao en: Kindred Britain.
↑ a Carlos V encantábalu arrodiase d'oxetos preciosos, finalmente tresformó y enguapeció el Louvre, edificó l'Hotel Saint-Paul, residencia de rica decoración y terminó'l castiellu de Vincennes.
↑ Carlos V yera un estudiosu de la filosofía y de too aquello qu'entendíen les ciencies del so tiempu, tamién yera entendíu n'astroloxía y geomancia.
↑ Charles V the Wise, John Bell Henneman Jr., Key Figures in Medieval Europe:An Encyclopedia, ed. Richard K. Emmerson, (Routledge, 2006), 127.
↑ [1]
↑ David Nicolle, Poitiers 1356: The Prinde Of A King, (Osprey Publishing, 2004), 28.
↑ Jonathan Sumption, The Hundred Years War: Trial by Fire, (University of Pennsylvania Press, 2001), 241.
↑ Thomas Ertman, Birth of the Leviathan: Building States and Regimes in Medieval and Early Modern Europe, (Cambridge University Press, 1997), 85-86.
↑ Proveniente de la chaqueta qu'usaben los llabradores, llamaos jacques
↑ Na bibliografía tamién llamáu Caillet, Callet, Karle o Cale
↑ Jean-Sébastien Laurentie, Histoire de France, divisée par époques depuis anícieslos gauloises jusqu'aux temps présents, Tome IV, Deuxième époque, (Lagny Frères, Libraires, Paris, 1841), p. 61
↑ Carlos II de Navarra reclamaba tener el derechu por sobre'l Rei Juan yá que yera nietu de Margarita de Borgoña mientres Juan yera fíu de la so hermana más nueva Xuana de Borgoña
↑ Jonathan Sumption, The Hundred Years War: Trial by Fire, 511.

Enllaces esternos

[332d162d365fc309135025684aa893bfe39caf21-1] Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 11 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.

[e6596ed0d2b81634d4a2b94f1bd23a5d26a198cf-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Afirmao en: Kindred Britain.

[3] Carlos V encantábalu arrodiase d'oxetos preciosos, finalmente tresformó y enguapeció el Louvre, edificó l'Hotel Saint-Paul, residencia de rica decoración y terminó'l castiellu de Vincennes.

[4] Carlos V yera un estudiosu de la filosofía y de too aquello qu'entendíen les ciencies del so tiempu, tamién yera entendíu n'astroloxía y geomancia.

[5] Charles V the Wise, John Bell Henneman Jr., Key Figures in Medieval Europe:An Encyclopedia, ed. Richard K. Emmerson, (Routledge, 2006), 127.

[6] [1]

[7] David Nicolle, Poitiers 1356: The Prinde Of A King, (Osprey Publishing, 2004), 28.

[8] Jonathan Sumption, The Hundred Years War: Trial by Fire, (University of Pennsylvania Press, 2001), 241.

[9] Thomas Ertman, Birth of the Leviathan: Building States and Regimes in Medieval and Early Modern Europe, (Cambridge University Press, 1997), 85-86.

[10] Proveniente de la chaqueta qu'usaben los llabradores, llamaos jacques

[11] Na bibliografía tamién llamáu Caillet, Callet, Karle o Cale

[12] Jean-Sébastien Laurentie, Histoire de France, divisée par époques depuis anícieslos gauloises jusqu'aux temps présents, Tome IV, Deuxième époque, (Lagny Frères, Libraires, Paris, 1841), p. 61

[13] Carlos II de Navarra reclamaba tener el derechu por sobre'l Rei Juan yá que yera nietu de Margarita de Borgoña mientres Juan yera fíu de la so hermana más nueva Xuana de Borgoña

[14] Jonathan Sumption, The Hundred Years War: Trial by Fire, 511.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]