Citrus × aurantifolia

Citrus × aurantifolia; limera
Clasificación científica
Reinu:	Plantae
División:	Magnoliophyta
Clas:	Magnoliopsida
Orde:	Sapindales
Familia:	Rutaceae
Subfamilia:	Citroideae
Tribu:	Citreae
Xéneru:	Citrus
Especie:	Citrus × aurantifolia; (Christm.) Swingle
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew	Royal Botanic Gardens, Kew
	[editar datos en Wikidata]

Citrus × aurantifolia, el limero o llimonal, ye una especie arbórea de la familia de les rutácees, ye un árbol frutal perteneciente al xéneru Citrus (cítricos).^[1]

Ye una especie híbrida de Citrus micrantha x Citrus medica.^[2]^[3]^[4], natural del sureste d'Asia ya introducida n'Europa en tiempos de les Cruzaes al traviés del Oriente Mediu y África del Norte.

Descripción

Árbol perenne bien paecíu al naranxal, d'unos 6 m d'altor, y tueru davezu torcíu, ramifícase densamente dende bien embaxo. Les cañes tienen escayos curtios y duros que surden de les axilas, con fueyes perennes aovaes d'ente 2,5 a 9 cm de color verde asemeyaos a les del naranxal, d'ende'l so nome llatín aurantifolia. Les flores (fragantes como toles del xéneru), d'unos 2,5 cm, son de color blancu amarellentáu, con una fina llinia púrpura nos cantos, cola corola de cinco pétalos. El frutu ye una baga de color mariellu ovoide esférica, con pulgu de color mariellu y magaya xugosa y aceda.^[5]

Esisten distintos cultivares de C. × aurantifolia con diversos graos d'acidez y colores que varien del verde al mariellu.

Fruta

El llimón (llima n'España) de forma globosa y ente 2,5 a 3 cm de diámetru ye de color verde amarellentáu al maurecer, anque se suel consumir enantes de la maduración. La magaya verde y xugosa tien un característicu sabor acedo y arumosu. Esta fruta tien un altu conteníu en vitamina C, según ácidu cítricu.

Fízose famosa ente los marineros británicos del sieglu XVIII, quien les consumíen davezu mientres les sos llargues travesíes pa combatir l'escorbutu, y foi según llegar a moteyar Limey (términu un tanto peyorativu dadu a estos marineros).

La so hestoria n'América del Sur empecipiar cola llegada de los colonizadores españoles qu'ingresen especies foranes d'animales y vexetales al Virreinatu de Perú dende onde se promueve el so cultivu y crianza nel subcontinente. En Perú conozse como "llimón criollu" n'oposición al "llimón real", o en décades recién a cencielles como "llimón", y el so zusmiu ye bien utilizáu na gastronomía peruana, pal arreglo d'ensalaes y na preparación de bébores. Ye l'ingrediente fundamental del ceviche, un platu a base de pexe o mariscos frescos, y del pisco sour, un cóctel en base al pisco.^{[ensin referencies]}

Propiedaes

El pericardiu del llimón puede contener hasta un 2.5% d'aceite esencial con principios activos qu'inclúin flavonoides como hesperidósido, diosmósido, limocitrina, citronina, noboletina y tangerina. Tamién contién pectina. La magaya del llimón ye bien rica en ácidu cítricu (hasta un 8%) y vitamina C.^[5]

Usos

El pulgu del llimón ye aperitiva, esto ye, aguiya'l mambís.^[5]

Pola so riqueza en flavonoides ye útil en casos de fraxilidá capilar y insuficiencia venosa, según na prevención de hemorroides y alteraciones diabéticas o hiperténsivas.^[5]

Ye llimón ye un escelente antisépticu, especialmente si aplicar en forma d'inhalaciones, nes que'l limoneno amás exerz de espectorante.^[5]

Per vía esterna: cuando esiste picor xenital (d'escrotu o vulva) puede solliviase cola aplicación esterna de zusmiu de llimón. Los gargarismos de zusmiu de llimón son un escelente colutorio antisépticu en casu de farinxitis o irritación de gargüelu.^[5]

Taxonomía

Citrus × aurantifolia describióse por (Christm.) Swingle y espublizóse en Flora Indica; or descriptions of Indian Plants 1: 423, nel añu 1820.^[6]

Etimoloxía

Citrus: nome xenéricu que comparte parcialmente la so etimoloxía cola pallabra «llimón». Deriva del árabe hispanu llima, esti del árábe līmah, esti del persa لیمو /limú/, y esti del sánscritu nimbú,^[7] qu'en realidá se refería a esta llima aceda.^[8]

aurantifolia: epítetu llatín que significa "con fueyes doraes".^[9]

Sinonimia

Citrus × acida Pers.
Citrus × davaoensis (Wester) Yu.Tanaka
Citrus depressa var. voangasay (Bojer) Bory
Citrus × escelsa Wester
Citrus × escelsa var. davaoensis Wester
Citrus × hystrix subsp. acida Engl.
Citrus × javanica Blume
Citrus llima Lunan
Citrus × macrophylla Wester
Citrus medica var. acida Brandis
Citrus medica f. aurantiifolium (Christm.) M.Hiroe
Citrus × montana (Wester) Yu.Tanaka
Citrus × nipis Michel
Citrus × notissima Blanco
Citrus × papaya Hassk.
Citrus × pseudolimonum Wester
Citrus × spinosissima G.Mey.
Citrus × webberi var. montana Wester
Limonia × aurantiifolia Christm.^[10]

Nome común

Esta especie ye conocida nel dominiu llingüísticu asturlleonés col nome común limera^[11].

Ver tamién

Referencies

↑ USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network - (GRIN) [Online Database]. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. URL: http://www.ars-grin.gov.4/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?10683 (01 September 2015)
↑ «BMC Genetics - Full text - Next generation haplotyping to decipher nuclear genomic interspecific admixture in Citrus species: analysis of chromosome 2». doi.org.
↑ Germplasm Resources Information Network, 2010, Citrus aurantiifolia (Christm.) Swingle
↑ Nicolosi, Y.; Deng, Z.N.; Gentile, A.; La Malfa, S.; Continella, G. & Tribulato, Y., 2000, Citrus phylogeny and genetic origin of important species as investigated by molecular markers. Theoretical and Applied Genetics 100(8): 1155–1166. doi 10.1007/s001220051419 (abstract in HTML)
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 Dr. Berdonces I Serra. . Gran Enciclopecia de les Plantes Melecinales páxs. 608. Tikal ediciones ISBN 84-305-8496-X.
↑ «Citrus × aurantifolia». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 2 d'ochobre de 2013.
↑ Según l'artículu «llima» nel Diccionario de la lengua española de la RAE.
↑ Vease la entrada Nimbū and nimbūka, esautamente nel mediu de la tercer columna de la páx. 551 del Sanskrit-English Dictionary, del sanscritólogo británicu Monier Monier-Williams (1819-1899).
↑ En Nome Botánicos
↑ Citrus × aurantifolia en PlantList
↑ URL de la referencia: http://www.sabencia.net/nomenclator.php.

Enllaces esternos

[1] USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network - (GRIN) [Online Database]. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. URL: http://www.ars-grin.gov.4/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?10683 (01 September 2015)

[2] «BMC Genetics - Full text - Next generation haplotyping to decipher nuclear genomic interspecific admixture in Citrus species: analysis of chromosome 2». doi.org.

[3] Germplasm Resources Information Network, 2010, Citrus aurantiifolia (Christm.) Swingle

[4] Nicolosi, Y.; Deng, Z.N.; Gentile, A.; La Malfa, S.; Continella, G. & Tribulato, Y., 2000, Citrus phylogeny and genetic origin of important species as investigated by molecular markers. Theoretical and Applied Genetics 100(8): 1155–1166. doi 10.1007/s001220051419 (abstract in HTML)

[GEPM-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 Dr. Berdonces I Serra. . Gran Enciclopecia de les Plantes Melecinales páxs. 608. Tikal ediciones ISBN 84-305-8496-X.

[Trop-6] «Citrus × aurantifolia». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 2 d'ochobre de 2013.

[7] Según l'artículu «llima» nel Diccionario de la lengua española de la RAE.

[8] Vease la entrada Nimbū and nimbūka, esautamente nel mediu de la tercer columna de la páx. 551 del Sanskrit-English Dictionary, del sanscritólogo británicu Monier Monier-Williams (1819-1899).

[9] En Nome Botánicos

[10] Citrus × aurantifolia en PlantList

[25371c05886d508f0bd3b89319c1e188ec3c8883-11] URL de la referencia: http://www.sabencia.net/nomenclator.php.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]