Estremeñu

Lengua estremeña, Barranquênhu y Ehtremeñu
Faláu en
Faláu en	España
Númberu de falantes
Datos
Familia	Subgrupo Castellano (es)
Sistema d'escritura	alfabetu llatín
Códigos
ISO 639-3	ext

Consulta la edición de Wikipedia n'estremeñu.

Esti artículu forma parte de la serie
Llingües romániques

Grupos llingüísticos

Iberorrománicu

gallegu-portugués
astur
español
aragonés
catalán-valencianu
mozárabe

Galorrománicu
Retorrománicu
Italorrománicu
Balcanorrománicu
Sardorrománicu

L'estremeñu o altoestremeñu (en contraposición al dialeutu estremeñu del castellán faláu na mayor parte de la rexón d'Estremadura) ye una llingua falada nel norte de la provincia de Cáceres y sur de la de Salamanca, considerada como parte del asturlleonés por autores como Ramón Menéndez Pidal^[1] o el PROEL^[2] y como parte del castellán pol Ethnologue.^[3]

Tamién recibe'l nome de castúo, anque esti nome s'emplega tamién pales fales castellanes de tránsitu col llionés o d'influencia llionesa.

Fálase nes comarques de Sierra de Gata, Las Hurdes, Guijo de Santa Bárbara, Valle del Alagón, Riberos del Tajo-Alagón, Riberos del Tajo-Almonte, poblaciones del Valle del Jerte y de las Villuercas-Guadalupe.

El so númberu de falantes ye perescasu, sicasí, nun se conocen cifres oficiales.

Trazos que concasen col asturianu

Mantenencia F- d'aniciu llatina por aspiración: h.ierru “fierro”, h.umu “fumu”, h.oscu "foscu", h.uerti “fuerte”, h.azel “facer”.
Mantenencia del grupu /mb/: lambel “llamber”
Caída de les consonantes sonores veníes de les sordes llatines: mieu, tou, fuèu, lau “llau”, Estremaúra. Non obstante, la caída ye xeneralizada nel Estremeñu: ayúa, perioicu, moceá, perious "periodos", moaliais “modalidaes”, devíi “devide”, trauci “tradúz”.
Usu del prefixu aumentativu per-: percayíu.
Formes verbales del grupu -zc- en -z-: conozu, agraezu, paeza, creza.
Formes del imperativu plural en -ái, -éi e -í: coméi, pasái y sentaivus.
Formes condicionales: sedríe, h.adríe, abríe..
Vocalismu caberu: -a /-i /-u monja “monxa”, mongi “monxu”, complu “compro” y –-as/-is/-us monjas “monxes”, mongis “monxos”, puebrus “pueblos”. Namás na fala del Rebollal fáese’l plural femenín -es y formes verbales –en: les coses, cantaben (elles), llorabes…
Reducción de los diptongos –oi: Vo “voy”, to “toy”, so “soy”
Contraición de en + artículu: nel, ena, enus, enas/enes.
Usu antepuestu del artículu posesivu: el mi libru, la tu casa, las nuestras vicinas
Mantenencia de la vieya -e llatina: redi “rede”, h.oci “foz”, h.azi “fexe”, tosi “tuse”, sedi “sede”, peci “pexe”.
Acabu xeneral nel diminutivu –inu: librinu “llibrín”, casina, gatinu “gatín”.

Cambéu del l > r en grupos trabaos por consonante (cl, pl, bl, fl…): craru “claru” pruma “pluma” brandeal ”blandiar” puebru “pueblu” fruyil “fluyer” frol “flor” defendeol “defensor”.

Trazos llariegos del estremeñu

Al aviesu cambéu del r > l nel grupu pr- plau “prau” templanu “tempranu”.
Acabu xeneral de -r cabera etimolóxica’n -l, mesmo que’n delles fales del andaluz oriental: puel “poder”, trael “trayer”, amol “amor”.
Igüa de participios debles: h.azíu “fechu”, abríu “abiertu”.

Normativización y normalización

L'estremeñu nun tien unes regles ortográfiques ampliamente aceptaes nin reconocimientu oficial dalu. Sicasí, esiste l'Órgano de seguimiento y coordinación del extremeño y su cultura (OSCEC) que pretende normativizar y puxar pol idioma, y utiliza la propuesta ortográfica d'Ismael Carmona Garcia en Ortografía del extremeño.

Clasificación llingüística

Indoeuropéu
- Itálicu
  - Románicu
    - Románicu occidental
      - Iberorrománicu
        Iberorrománicu occidental
        Astur-llionés
        Estremeñu

Referencies

↑ Na so obra El dialecto leonés consideraba que se falaba una variedá de leonés oriental n'Estremadura.
↑ http://www.proel.org/index.php?pagina=lenguas/extremeno
↑ Ficha del estremeñu n'Ethnologue

Enllaces esternos

Biblioteca Virtual de dialeutología extremeña
Les fales d'Extremadura Archiváu 2008-02-20 en Wayback Machine
Wiki extremeña VOZDEMITIERRA
Escritos en castúo Archiváu 2015-02-18 en Wayback Machine
Asociación cultural APLEx Archiváu 2008-05-11 en Wayback Machine
Blog n'Ehtremeñu Archiváu 2011-01-28 en Wayback Machine

Llingües romániques
Sardorrománicu	Sardu
Iberorrománicu	Galaicoportugués (Portugués • Gallegu • Gallegoasturianu • Fala de Xálima) • Asturlleonés (Asturianu • Lleonés • Mirandés • Estremeñu • Cántabru) • Castellanu • Navarroaragonés (Navarru • Aragonés)
Occitanorrománicu	Gascón • Llinguadocianu • Provenzal • Catalán-valencianu-balear (Balear • Catalán • Valencianu)
Galorrománicu	Llingües d'Oïl (Borbonés • Francés • Galó • Normandu • Picardu • Pictavín-santonxés • Franc-Comtois • Valón)
Galoitalianu	Piamontés • Lombardu • Ligur • Emiliano-Romañol • Vénetu
Retorrománicu	Romanche • Friulanu • Ladín
Italorrománicu	Italianu • Corsu • Napolitanu • Sicilianu
Balcanorrománicu	Dálmata • Rumanu • Macedorrumanu • Istriorrumanu • Meglenorrumanu

[1] Na so obra El dialecto leonés consideraba que se falaba una variedá de leonés oriental n'Estremadura.

[2] ttp://www.proel.org/index.php?pagina=lenguas/extremeno

[3] Ficha del estremeñu n'Ethnologue

[1]

[2]

[3]