Reinu de Northumbria

	estáu desapaecíu
Alministración
Capital	ensin valor
Forma de gobiernu	monarquía
Rey de Northumbria (es)	Oswiu de Northumbria (es)
Llingües oficiales	Northumbrio ; inglés antiguu
Relixón oficial	paganismu y cristianismu
Xeografía
Coordenaes	55°00′N 2°30′W / 55°N 2.5°O

Northumbria (/nɔːrˈθʌmbriə/; n'antiguu saxón: Norþanhymbra; en nórdicu antiguu: Norðimbraland, nome que reflexa'l so allugamientu al norte del ríu Humber) foi unu de los reinos de los anglos, mentáu nel sieglu XII por Enrique de Huntingdon como parte de la Heptarquía Anglosaxona-Juta, los dominios establecíos polos pueblos xermánicos qu'empezaron a invadir Gran Bretaña a finales del sieglu V, cuando yá faía casi 70 años que fuera abandonada poles lexón romanes.

Fundada por anglos sol mandu d'Etelfrido (Ethelfrith) no que güei ye'l nordés inglés nel añu 593 a partir de la unión d'otros dos reinos menores, Bernicia y Deira, florió nel sieglu VII, llegando a estendese poles Tierres Altes escoceses y Gales, dende'l Humber hasta'l Forth. Tuvo la so capital en Whitby, sede del célebre sínodu homónimu que decidió en favor del ritu cristianu romanu frente al irlandés pa ser enllantáu en tierres britániques.

El territoriu northumbrio foi ocupáu polos daneses nel sieglu IX ya integróse al reinu d'Inglaterra en 829, de la mano de les conquistes d'Egberto de Wessex.

El condáu que se formó dempués, taba llindáu al sur pel ríu Tees y al norte pol ríu Tweed (lo qu'anguaño ye similar a la rexón moderna del Nordés d'Inglaterra) y foi reconocíu como parte d'Inglaterra pol Tratáu de York de 1237 ente Inglaterra y Escocia. Berwick-upon-Tweed, que s'asitia al norte del Tweed, foi definíu como súbditu de les lleis d'Inglaterra pol Acta de Gales y Berwick de 1746. El territoriu qu'una vegada foi parte de Northumbria mientres el so apoxéu ye alministráu anguaño por rexones distintes como Nordés d'Inglaterra (Bernicia), Yorkshire y Humber (Deira), Noroeste d'Inglaterra (Cumbria), los Scottish Borders, West Lothian, Edimburgu, Midlothian y East Lothian.

Anguaño, Northumbria ye la rexón Nordeste d'Inglaterra. El nome usar nos títulos de la Policía de Northumbria (la cual alministra Northumberland y Tyne y Wear) y la Universidá de Northumbria (allugada en Newcastle), y tamién foi adoptáu pola Xunta de Turismu d'Inglaterra pa referise al nordeste d'Inglaterra.

Historia

Northumbria orixinalmente taba compuesta pola unión de dos reinos dependientes, Bernicia y Deira. Bernicia cubría'l territoriu norte del ríu Tees, mientres Deira correspondía a lo qu'anguaño ye aproximao Yorkshire. Bernicia y Deira fueron xuníos per primer vegada por Etelfrido, un rei de Bernicia que conquistó Deira alredor del añu 604. Foi derrotáu y morrió en 616 nuna batalla cerca del ríu Idle a manes de Raedwald, rei d'Anglia Oriental, quien instaló a Edwin, el fíu d'Aella, un antiguu rei de Deira, como'l nuevu rei de Northumbria.

Edwin de Northumbria, qu'aceptó'l cristianismu en 627, llueu se convirtió nel rei más poderosu d'Inglaterra: foi reconocíu como Bretwalda y conquistó la Islla de Man y el Reinu de Gwynedd, nel norte de Gales. Sicasí, foi ganáu por una alianza ente'l rei exiliáu de Gwynedd, Cadwallon ap Cadfan, y Penda, rei de Mercia, na batalla de Hatfield Chase en 633.

Reináu de Oswaldo

Vidrera del rei Oswaldo de Northumbria na catedral de San Oswaldo en Glousceter.

Al morrer Edwin, Northumbria estremóse otra vegada ente Bernicia, onde Eanfrido, un fíu d'Etelfrido, facer col poder, y Deira, onde gobernaba un primu de Edwin, Osric. Cumbria tendió a permanecer una tierra fronteriza colos britanos. Los dos monarques reconvertir al paganismu y dambos morrieron en combate un añu dempués, mientres Cadwallon siguía'l so devastadora invasión de Northumbria. Dempués de la muerte d'Eanfrido, el so hermanu, Oswaldo, sofitáu por guerreros unviaos por Domnall Brecc de Dalriada, ganó y dio muerte a Cadwallon na Batalla de Heavenfield en 634.

A partir d'entós, Oswaldo espandió considerablemente'l so reinu. Incorporó tierres de Gododdin al norte del Fiordu de Forth y gradualmente estendió'l so dominiu escontra l'oeste, arrodiando los reinos de Rheged y Strathclyde. Por tanto, Northumbria non solo formó parte de lo qu'anguaño ye'l norte d'Inglaterra, sinón que tamién cubrió abondo del sureste d'Escocia.

El Rei Oswaldo reintrodució'l cristianismu nel reinu, pero esta vegada facer encargándo-y a San Aidan, un monxu irlandés de la islla escocesa d'Iona, la xera de convertir el so pueblu al cristianismu. Esto llevó a la introducción del cristianismu celta, distintu del catolicismu romanu. Fundóse un monesteriu en Lindisfarne, probablemente n'honor al so par isleño de Iona.

Sicasí, la guerra con Mercia siguió. En 642, Oswaldo morrió a manes de Penda na Batalla de Maserfield. En 655, Penda llanzó una invasión contra Northumbria cola ayuda d'Ethelwaldo de Deira, pero sufrió una devastadora derrota a manes d'Oswiu, el socesor de Oswaldo, na Batalla de Winwaed. La batalla marcó una etapa importante nel destín de Northumbria: Penda morrió nella y Oswiu consiguió la supremacía sobre Mercia, convirtiéndose nel rei más poderosu d'Inglaterra. La Batalla de Winwaed llibrar en 702.

Relixón

Una de les páxines de los Evanxelios de Lindisfarne

Nel añu 664 un gran sínodu tuvo llugar en Whitby p'aldericar el discutiniu de la fecha de les fiestes de Pascua. Munchos conflictos manifestárense ente les práutiques de la Ilesia Celta en Northumbria y les creencies de la Ilesia Católica. Finalmente, Northumbria foi persuadida de retomar les creencies de la fe católica, y l'obispu celta, Apinen de Lindisfarne, volvió a Iona.

*Llibru de Kells*, Foliu 292r, introducción al Evanxeliu de Xuan (*«In principiu erat verbum»*).

El reinu foi afamáu como centru relixosu y artísticu. Primeramente Northumbria foi cristianizada por monxos de la Ilesia Celta, y esto llevó al florecimientu de la vida monástica, con un estilu d'arte relixoso únicu que combinaba estilos anglosaxones y celtes. Dempués del Sínodu de Whitby en 664 la Ilesia Celta y la Romana xuniéronse. Sicasí, l'estilu únicu d'arte relixoso foi calteníu y promovíu, que'l so exemplu más famosu son los Evanxelios de Lindisfarne.

Apoxéu y decadencia

Northumbria perdió'l control de Mercia a finales de los años 650, dempués d'una revuelta esitosa comandada pol fíu de Penda, Wulfhere, pero recuperó la supremacía hasta sufrir una desastrosa derrota polos pictos na Batalla de Nechtansmere en 685. El rei de Northumbria, Egfrido (fíu de Oswiu), foi derrotáu, y el so poder nel norte foi gravemente amenaciáu. El reináu pacifista d'Aldfrido, el mediohermanu y socesor de Egfrido, llogró llindar el dañu fechu, pero foi dende esi puntu que'l poder de Northumbria empezó a aparrar, y l'inestabilidá siguió dempués de la muerte de Aldfrido, asocedida en 704.

Una serie d'invasiones escoceses amenorgaron Northumbria entá más hasta convertila nun condáu que s'estrechaba dende'l Humber hasta'l Tweed, y por enforma tiempu Northumbria foi apostada ente los emerxentes reinos d'Inglaterra y Escocia. Los Duques de Northumbria caltuvieron un nivel d'independencia de dambos reinos, pero hubo llargos periodos de conflictos pol dominiu del condáu.

Invasión normanda y partición del reinu

Parte d'un mapa, por William Shepherd, de les Islles Britániques c. 802, onde s'amuesa'l reinu de Northumbria.

Guillermo'l Conquistador convertir en rei d'Inglaterra en 1066. Llueu se dio cuenta de que yera necesariu controlar Northumbria, que permaneciera virtualmente independiente de los reis d'Inglaterra, pa protexer el so reinu de la invasión escocesa. Pa reconocer la remota independencia de Northumbria y asegurase qu'Inglaterra tuviera afechiscamente defendida de los escoceses, Guillermo ganó l'alianza del Obispu de Durham y del duque, confirmando los sos poderes y privilexos. Sicasí, esto causó rebeliones antinormandes. Polo tanto Guillermo intentó instalar a Robert Comine, un noble normandu, como Duque de Northumbria, pero primero que Comine pudiera ocupar el cargu, él y 700 de los sos homes fueron masacrados na ciudá de Durham. En vengación, Guillermo empunxo al so exércitu contra Northumbria nuna sangrienta campaña, un eventu que se conoz como la Masacre del Norte. Ethelwino, l'obispu anglosaxón de Durham, intentó escapar de Northumbria nel momentu de la matanza con ayalgues de Northumbria, pero foi prindáu y encarceláu, morriendo na cárcel; la so sede quedó vacante.

P'aselar les revueltes y protestes, el fíu de Guillermo, Guillermo Rufus, decidió estremar Northumbria. William de St. Carilef foi nomáu Obispu de Durham, y tamién se-y foi otorgando poderes de Duque pa la rexón meridional de los ríos Tyne y Derwent, que formó'l Condáu de Durham. El restu, la rexón septentrional de los ríos, convertir en Northumberland, onde los poderes políticos del Obispu de Durham llindar a solo ciertos distritos, y el duque siguió rixendo como súbditu del tronu inglés.

La ciudá de Newcastle foi fundada polos normandos en 1080 col fin d'apoderar la rexón y l'importante puntu estratéxicu del ríu Tyne.

Edá Media

La rexón tuvo una llarga historia de disturbios y revueltes en contra del poder establecíu, como se vio na Pelegrinación de Gracia y el Llevantamientu del Norte nos tiempos de la Casa de Tudor. La mayor razón foi la fuercia del catolicismu nel área dempués de la Reforma relixosa qu'instauró'l anglicanismu. Ello llevó a un fervorosu sentimientu jacobita tres la Restauración Inglesa. La rexón cobró la fama de ser un condáu selvaxe, onde fuxitivos y separatistes esconder de la llei, yá que yera mayoritariamente rural y pocu poblada. Sicasí, dempués de la unión d'Escocia ya Inglaterra, en 1603, la paz volvió ser instaurada.

Reis de Northumbria

Reináu !width="20%"\|Nome !width="20%"\|Notes
593 - 616	Etelfrido	Primer rei de Nothumbria. Rei de Bernecia que conquistó Deiria.
616 - 12 d'ochobre de 632	Edwin	Rei de Deira, que se convirtió en monarca de Northumbria y polo tanto de Bernicia tamién. Morrió en batalla a manes de Cadwallon ap Cadfan. Santu.
634 - 5 d'agostu de 641	Oswaldo	Fíu de Etelfrido. Dio muerte a Cadwallon. Rei de Northumbria. Morrió a manes de Penda de Mercia. Santu.
654 - 15 de febreru de 670	Oswiu	Fíu de Etelfrido. Llogró unificar los reinos y formó una Northumbria estable. Dexó de ser Rei de Bernicia nel añu 655, pa convertise en rei de toa Northumbria.
Febreru de 670 - 20 de mayu de 685	Egfrido	Fíu de Oswiu. Morrió en batalla contra los Pictos. El poder del reinu foi gravemente comprometíu pola derrota.
20 de mayu de 685 - 14 d'avientu de 704	Aldfrido	Mediuhermanu de Egfrido.
Finales de 704 - principios de 705	Eadwulf	Usurpó'l tronu yá que Osred apenes yera un neñu cuando'l so padre morrió.
705 - 716	Osred I	Fíu de Aldfrido.
716 - 718	Conred
718 - 29 de mayu de 729	Osric	Fíu de Aldfrido. Adoptó a Ceolwulfo como'l so herederu.
729 – seronda de 731	Ceolwulf	Un fallíu golpe d'estáu na seronda de 731 obligó-y a dexar el tronu por un curtiu tiempu.
731 – iviernu de 737/8	Ceolwulf	El so poder foi restauráu, pero depués abdicó pa convertise en monxu.
737 - 758	Edberto	Primu de Ceolwulf. Abdicó por que'l so fíu fuera rei, y depués convirtióse en monxu.
758 - 759	Oswulf (Osulf)	Asesináu polos sos sirvientes.
759 - 765	Ethelwald Moll	Destronáu.
765 - 774	Alhred	Destronáu y exiliáu.
774 - 779	Ethelred I	Destronáu.
779 - 23 de setiembre de 788	Elfwald I	Asesináu.
788 - 790	Osred II	Destronáu y exiliáu.
790 - 18 d'abril de 796	Ethelred I	Retomó'l tronu.
796	Osvaldo	Se exilió dempués d'un reináu d'apenes 27 díes.
14 de mayu de 796 - 806/8	Eardwulfo	Destronáu.
806/8 - 808/10	Elfwaldo II
808 - 810	Eardwulfo	Retomó'l tronu.
810 - 841	Enred	Fíu de Eardwulfo.
840/1 - 844	Ethelred II	Destronáu.
844	Redwulfo	Usurpador al tronu.
844 - c. 848/9	Ethelred II	Retomó'l poder.
C. 848/9 - 862/3	Osberto	Destronáu.
862/3/7 - 23 de marzu de 867	Aelle	Usurpador, asesináu polos daneses xunto a Osberto.
867 - 21 de marzu de 867	Osberto	Asesináu polos daneses xunto al usurpador Aelle.

Ver tamién

Referencies

Enllaces esternos