Serbia
.svg)
La República de Serbia, (en serbiu: Република Србија o Republika Srbija), ye un Estáu Soberanu constituyíu n'Estáu social y democráticu de Drechu gobernáu baxo'l sistema de República parllamentaria. Allugáu na Península Balcánica, nel sureste d'Europa, allenda con Hungría al norte, Rumanía y Bulgaria al este, Macedonia y Albania al sur y Bosnia y Herzegovina, Croacia y Montenegru al oeste. La so capital y ciudá más poblada ye Belgráu.
Serbia foi un reinu medieval que se tornó n'imperiu, algamando la so mayor superficie nel sieglu XIV. Nel sieglu XVI el territoriu serbiu foi conquistao pol Imperiu Otomanu, al que perteneció hasta'l sieglu XIX, cuando recuperó la so independencia y espardió'l so territoriu. Tres la fin de la Primer Guerra Mundial Serbia formó xunto con otros territorios balcánicos el Reinu de Yugoslavia. Dempués de la Segunda Guerra Mundial pasó a ser parte de la República Federal Socialista de Yugoslavia, que finó desaniciándose tres les guerres de los Balcanes nos años noventa. Serbia tornóse de nuevu nun Estáu independiente en 2006 tres la disolución del estáu de Serbia y Montenegru.
El 17 de febreru de 2008 el parllamentu provisional de Kosovu, provincia del sur de Serbia de mayoría étnica albanesa, declarió la so independencia de Serbia de miente unilateral. Esta independencia nun ye reconocida pol gobiernu serbiu, que considera a la provincia un territoriu autónomu serbiu.
Serbia ye miembru de Naciones Xuníes de la Organizacón pa la Seguridá y l'Andecha n'Europa y del Conseyu d'Europa, calteniendo la presidencia d'esti en 2007. Ye ún de los potenciales candidatos pa inxirise na Xunión Europea.
Etimoloxía
[editar | editar la fonte]El nome de Serbia (Srbija, o tierra de los serbios) recíbelu polos sos más antiguos pobladores eslavos, los serbios (srbi), d'orixe desinfiníu. Acordies cola Crónica de Néstor, historia del primer estáu eslavu oriental, los serbios tán ente los cinco primeros pueblos eslavos que foron conocíos pol so nome modernu.
Camiéntase que los serbios son mentaos per primer vegada por Claudiu Ptolomeo nel sieglu II nel so Geographia pa referise a los Serboi, una tribu qu'aniaba en Sarmacia, escurque al norte d'El Cáucasu, xunto al baxu Volga, o xunto al Mar Negru. Contemporáneos de Ptolomeo como Tácitu y Pliniu'l Vieyu refiérense tamién a los Serboi na redolada del Cáucasu.
Una de les hipótesis más aceptaes ye la de que los sorbios o sorabos (Serbja n'altu sorabu qu'anien en Lusacia comparten ascendencoa colos serbios (en serbiu, sorbiu dizse Lužički Srbi, o serbiu de Lusacia). Según esta hipótesis, los eslavos serboi que nel sieglu V marcharon del Cáucasu hacia Europa son los ancestros comunes de serbios y sorbios, que se dixebraron en dos grupos. Ún de los grupos (los antepasaos de los serbios), conocíu como los serbios blancos (beli srbi) emigró a los Balcanes hacia 610-626 lideraos pol Arconte Desconocíu. Pol so gabitu al emperador Heracliu nes sos lluches escontra los ávaros, ésti dexó-yos asitiar una fastera de Macedonia averada a l'anguaño ciudá griega de Servia. Más sero foron espardiéndose hacia'l norte.
Historia
[editar | editar la fonte]
Prehistoria y dómina romana
[editar | editar la fonte]Les cultures de Vinča y Starčevo foron les primeres civilizaciones neolítiques nel llugar qu'anguaño ocupa Serbia, ente'l VII y el III mileniu e.C.. El yacimientu arqueolóxicu más importante d'esta dómina ye Lepenski Vir. Les más antigües civilizaciones paleobalcániques qu'aniaron nel llugar entantes de la conquista romana, asocedía nel s. I e.C. foron los ilirios, tracios, dacios y celtes. Los celtes aniciaron munches fortificaciones, y atribúise-yos la fundación de munches ciudades modernes en Serbia, como Kalemagdan (Singidunum, Belgráu). Los griegos llegaron nel so espardimientu al sur de la Serbia moderna nel sieglu IV e.C., algamando'l puntu más septentrional del imperiu d'Alexandru Magnu. La Serbia d'anguaño ta formada (totalmente o en parte) poles provincies clásiques de Mesia, Panonia, Praevalitana, Dalmacia, Dacia y Macedonia. La ciudá del norte, Sirmium, foi una de les capitales del Imperiu romanu durante la tetrarquía. Tamién s'atoparon importantes güelgues en Viminacium. Al menos 17 emperadores romanos nacieron na rexón na qu'anguaño s'alluga Serbia.
Reinos medievales y Imperiu Serbiu
[editar | editar la fonte]
Nel añu 395, l'Imperiu Romanu d'Oriente, nel que taba inxirida la Península Balcánica, tornóse nel Imperiu Bizantín. Ente l'añu 500 y el 700 entamaron a llegar los primeros eslavos, que veníen del norte de los Cárpatos, hacia la fastera allugada ente'l Danubiu y el Mar Adriáticu. Tres aidar a los bizantinos escontra los intentos d'invasión de los ávaros, y lideraos pol Arconte Desconocíu, los primeros protoserbios, que veníen de Sorabia, recibieron el preste por parte del emperador Heracliu p'asitiar na provincia de Macedonia, pa migrar dempués hacia'l norte.
Les estremaes tribus que foron poblando'l llugar dende l'entamu del sieglu VII, ameciéronse en 845 pa formar Rascia, un estáu medieval dientro del Imperiu Bizantín, y formáu polos anguaño sureste de Serbia, Kosovu y parte de Montenegro. La so definitiva cristianización asocedió ente 867 y 869, cuando l'emperador bizantín Basiliu I envió sacerdotes, dempués de que'l Knez Mutimir reconociera la soberanía bizantina. A lo llargo del sieglu XI el Gran župan de Rascia, Stefan Nemanja, fízose co Zeta, Doclea y territorios de la redolada pa formar el primer gran Reinu Serbiu. Los sos socesores, sobromanera Stefan II Nemanjić, Stefan Dragutin, Stefan Uroš II Milutin y Stefan Uroš III Dečanski enantaron tovía más el territoriu.
En 1346, el Zar Stefan Uroš IV Dušan, fíu de Stefan Uroš III, proclamó l'Imperiu Serbiu. Nel so gobiernu Serbia algamó'l so esplendor territorial, tornándose nún de los estaos más grandes d'Europa. Dušan foi asocedíu como emperador por so fíu Stefan Uroš V quien, per aciu de la so mocedá, nun foi quien a caltener el dominiu sobro l'imperiu aniciáu por so, faciendo que s'escachara nun grupu de principaos. Stefan morrió ensin fíos, n'avientu de 1371, dempués de que gran parte de la nobleza serbia fora desaniciada pol emerxente Imperiu Otomanu na batalla de Marizta nel entamu d'esi añu. El noble Lazr Hrebeljanović fízose col lideralgu del Reinu Serbiu y en 1389 anició un gran exércitu con tola nobleza serbia pa detener l'avance de los otomanos, anque foron derrotaos por ellos na batalla de Kosovu. Cola cayida de Belgráu en 1521 tol imperiu quedó baxo la soberanía otomana, siendo'l Despotáu de Serbia, que cayó en 1459, el caberu llugar de resistencia.
Dómina otomana y Principáu
[editar | editar la fonte]La dómina de dominiu turcu supunxo una gran represión pa los serbios, qu'amás foron obligaos a tornase al Islam, polo qu'hubo una gran migración de población hacia'l norte. Gran parte d'ella afuyó hacia'l Sacru Imperiu Romanu Xermánicu, onde l'emperador Lleopoldu I acoyió a bona parte d'ellos na anguaño Vojvodina. Tres la guerra austro-otomana de 1716-1718, esta fastera foi quien a independizase de los turcos como reinu baxo la soberanía Habsburgu, pero los otomanos lu reconquistaron en 1739, tres la guerra de 1736-1739.
El descontentu serbiu cola alministración turca supunxo la Primer Insurrección Serbia de 1804, cuando Đorđe Petrović, Karađorđe, lideró una revuelta que foi reprimida en 1813.
En 1815 españó la Segunda Insurrección Serbia, liderada pol Príncipe Miloš Obrenović. Anque los turcos triaron la rebelión en 1817, Serbia ganó una cierta autonomía baxo la soberanía otomana, con Obrenović nel poder como príncipe y gobernante absolutu. Nació asina'l Principáu de Serbia. Los decretos del Sultán de 1830 y 1833 enantaron los sos derechos sobro un territoriu más grande, y permitieron afitar en Belgráu un patriarcáu de la Ilesia ortodoxa serbia, independiente del Patriarcáu de Constantinopla. La condición de Rusia como garante de l'autonomía de Serbia foi tamién importante.
Por aciu de nuevos xareos ente l'exércitu otomanu y grupos de civiles en Belgráu en 1862, y baxo la presión de les grandes potencies, en 1867 los caberos soldaos turcos marcharon del principáu. Pola mor de la promulgación d'una nueva constitución, los diplomáticos de Serbia confirmaron la independencia del país, reconocida internacionalmente nel Congresu de Berlín de 1878. Esti punxo fin a la Guerra Ruso-Turca. Esti tratáu, sicasí, prohibía l'amecedura de Serbia col Principáu de Montenegru y asitiaba les rexones de Bosnia y Herzegovina baxo l'alministración del Imperiu austrohúngaru.
Reinu de Serbia
[editar | editar la fonte]
Los serbios de Vojvodina, baxo xurisdicción del Imperiu Austriacu, participaron nes revueltes de 1848 escontra los Habsburgu, afitándose la rexón autónoma del Vojvodatu de Serbia y Banatu de Timișoara. La so autonomía foi abolida en 1860, cuando pasó a formar parte del Reinu d'Hungría.
El 23 de marzu de 1882, el príncipe serbiu, Milan IV Obrenović, proclamó'l Reinu de Serbia, siendo él el so primer monarca baxo'l nome de Milan I. En 1903, la Casa Real de Karađorđević, (descendientes del líder revolucionariu Karađorđe asumió'l poder tres l'asesinatu del rei Alexandru I en Belgráu por un grupu de conspiradores qu'asaltó'l palaciu. El so socesor, Pedru I, alióse con Bulgaria, Montenegru y Grecia (aniciando la Lliga de los Balcanes) pa enfrentase al Imperiu Otomanu na Primer Guerra de los Balcanes (1912-1913), y llueu (aliáu con turcos, montenegrinos, rumanos y griegos) escontra Bulgaria na Segunda Guerra de los Balcanes. Estes finaron colos trataos de Londres y Bucarest en 1913, polos que'l Reinu de Serbia triplicó'l so territoriu per aciu de l'amestadura de parte de Macedonia, Kosovu y partes de la propia Serbia.
Primer Guerra Mundial
[editar | editar la fonte]El 28 de xunu de 1914 foron asesinaos l'archiduque Franciscu Fernandu d'Austria y so esposa Sofía Chotek en Sarayevu, entós perteneciente al land bosniu dientro del Imperiu Austrohúngaru. L'autor del asesinatu foi Gavrilo Princip, miembru del grupu revolucionariu Moza Bosnia, una organizacón que foi davezu venceyada al nacionalismu serbiu y a la organización Xunión o Muerte. Esti fechu llevó a Austria-Hungría a declariar la guerra al Reinu de Serbia. L'Rusia salió en defensa de Serbia y entamó la movilización de les sos tropes, lo que llevó a los austrohúngaros y a los sos aliaos del Imperiu Alemán a declariar la guerra tamién a Rusia'l 1 d'agostu de 1914. La represalia d'Austria-Hungría escontra Serbia activó una riestra d'aliances-militares (la Triple Entente y la Triple Alianza) que provocaron una reacción en cadena de declaraciones de guerra en tol continente, lo que llevó nun mes al españíu de la Primer Guerra Mundial. L'Imperiu Otomanu y más sero'l Reinu de Bulgaria amestáronse del llau austrohúngaru, ente que Rusia y Serbia recibieron el sofitu de Francia y el Reinu Xuníu.
El 12 d'agostu les tropes austriaques cruciaron el Drina y entamaron la invasión de Serbia. L'exércitu serbiu llogró delles importantes victorias escontra Austria-Hungría al entamu de la guerra, como la Batalla de Cer y la Batalla de Kolubara, constituyendo les primeres victories aliaes escontra les Potencies Centrales de tol conflictu. Magar l'éxitu del entamu los serbios foron a la fin derrotaos poles fuercies conxuntes del Imperiu alemán, Austria-Hungría y Bulgaria, y en payares de 1915 el gruesu del exércitu serbiu y miles de civiles retiráronse hacia Grecia y, al traviés d'Albania, a Corfú. Dempués reagrupáronse en Tesalónica y ameciéronse a una fuercia multinacional con franceses, británicos, griegos y italianos y volvieron al frente de Macedonia, onde en setiembre de 1918 fixeron la gran ofensiva aliada que supunxo la capitulación de Bulgaria y la lliberación de Serbia.
Dómina d'enteguerres
[editar | editar la fonte]Tres la guerra les ex-provincies austrohúngares de Croacia-Eslavonia y Carniola y la provincia imperial de Bosnia y Herzegovina, ameciéronse nel efímeru Estáu de los Eslovenos, Croates y Serbios. Magar les rocees de dalgunes potencies europees, esti estáu amestóse a Serbia y Montenegru na Declaración de Corfú pa proclamar, el 1 d'avientu de 1918, una monarquía parllamentaria, el Reinu de los Serbios, Croates y Eslovenos. Tamién pasaron a formar parte del nuevu estáu Vojvodina de la parte húngara del imperiu y parte d'Estiria y la mayor parte de Dalmacia del llau austriacu.
Ceo esti espardimientu xeográficu viose escontra los intereses d'Italia, que vindicaba más fasteres de la costa dálmata, mientres el nuevu reinu desixía la península d'Istria. Otramiente, la rivalidá ente serbios y croates enantó, y el 20 de xunu de 1928, nel parllamentu, un diputáu montenegrín disparó al políticu croata Stjepan Radić, que morrió díes más sero. Esti fechu sirvió al rei Alexandru I Karadorđorđević (qu'en 1921 asocediera'l so pa, Pedru I) p'abolir la Constitución de 1920 y proclamar la dictadura real. El 3 d'ochobre de 1929 el Reinu de los Serbios, Croates y Eslovenos pasó a llamase Reinu de Yugoslavia.
La dómina d'enteguerres nun traxo bayu al nuevu estáu. Les tensiones étniques ente serbios y croates foron enantando, y el 9 d'ochobre de 1934 el rei Alexandru I foi asesináu en Marsella, nuna visita oficial a Francia, por un miembru de la Organización Interna Revolucionaria de Macedonia. Amás el nuevu rexente, el Príncipe Pablu Karađorđević afitó rellaciones d'amistá colos emerxentes estaos totalitarios d'Alemaña y Italia.
Segunda Guerra Mundial
[editar | editar la fonte]La invasión de Polonia por parte del exércitu alemán, en setiembre de 1939, foi'l detonante del españíu de la Segunda Guerra Mundial. Ante la llercia a una invasión por parte d'Alemaña, el Príncipe Pablu firmó'l Pautu Tripartitu coles Potencies del Exe'l 25 de marzu de 1941, lo que provocó disturbios en Serbia. El 27 de marzu, Pablu foi derrocáu por un güelpe d'Estáu sofitáu polos potencies aliaes y sustituyíu pol rei Pedru II Karađorđević, socesor llexítimu del tronu.
Magar el nuevu gobiernu nun declarió formalmente la so enemistá col Exe, el 6 d'abril de 1941 Adolf Hitler punxo en marcha la Operación Castigu, ordenando la Invasión de Yugoslavia. Esi mesmu día la Luftwaffe bombardió Belgráu y el 17 d'abril firmóse la rendición incondicional del país. Tres la invasión el Reinu de Yugoslavia foi sumíu: en Serbia afitóse un gobiernu militar collaboracionista, xestionáu pol xeneral Milan Nedić; otres fasteres foron repartíes ente los países del Exe, y con Croacia y Bosnia anicióse l'Estáu Independiente de Croacia, baxo'l gobiernu d'Ante Pavelić, xefe del partíu fascista croata Ustacha.
La resistencia a la ocupación organizóse en dos frentes: por un llau'l movimientu partisanu, d'inspiración comunista y lideráu por Josip Broz Tito, y por otro los Chetniks, d'empobine monárquicu y proserbiu, que teníen por comandante a Draža Mihajlović. Mientres estes fuercies s'enfrentaben a los invasores, en Croacia entamó l'estermín sistemáticu de serbios, xudíos y xitanos, dirixíu pol réxime ustashi, qu'afitó dellos campos de concentración, siendo'l más importante'l de Jasenovac. Albídrase qu'ente 500.000 y 700.000 serbios foron asesinaos pol réxime collaboracionista d'Ante Pavelić.
Nel entamu de 1944 los partisanos foron la fuercia cimera de resistencia en Bosnia, Montenegro, Eslovenia y Herzegovina. En Serbia, sicasí, sobremanera nes fasteres rurales, la población simpatizó más colos chetniks. En setiembre de 1944 l'avance del Exércitu Bermeyu cuasi algamaba Yugoslavia, poro, Tito viaxó a Moscú y coordinó con Stalin l'acción conxunta escontra les fuercies del Exe. El 20 d'ochobre de 1944 les tropes partisanes y l'Exércitu Bermeyu tomaron Belgráu nuna operación amecida, y pa la fin d'añu, la metá oriental de Yugoslavia fora lliberada dafechu. N'abril de 1945 Sarayevu foi lliberada tamién, y Croacia y Eslovenia'l mes siguiente. Enantes d'entamar la pacificación del país, los partisanos tuvieron facer frente a los chetniks, lo que supunxo un verdaderu conflictu civil ente dambes fuercies.
Serbia na Yugoslavia socialista
[editar | editar la fonte]Dempués de la guerra, Tito y el Partíu Comunista de Yugoslavia entamaron el procesu de gobiernu de la República Democrática Federal de Yugoslavia. Aprobóse una nueva llei eleutoral y convocáronse eleiciones. Éstes celebráronse en payares de 1945 con una llista única nomada Frente Popular y dominada polos comunistes, qu'obtuvo más del 90% de los votos. L'asamblea constitucional proclamó l'abolición de la monarquía y afitóse un gobiernu monopartidista plurinacional. El 31 de xineru de 1946 afitóse la República Federal Socialista de Yugoslavia, formada por seyes repúbliques socialistes: Eslovenia, Croacia, Bosnia y Herzegovina, Macedonia, Montenegru y Serbia.
L'estáu entamó con un bultable dominiu de la República Socialiesta de Serbia sobre la política federal, centralizáu al entamu na so capital, Belgráu. La rápida socialización económica y los Planes Quinquenales venceyaron un importante desenvolvimientu industrial. La llegada masiva d'emigrantes, qu'aseguraben la mano d'obra, de la probe Albania (especialmente a l'averada Kosovu) y el so estraordinariu españíu demográficu provocó que'l númberu d'albaneses en Kosovu se duplicara dende la fin de la Segunda Guerra Mundial, algamando la cifra de 916.168 nel censu yugoslavu de 1971, lo que la tornó na rexón con mayor crecimientu demográficu de Yugoslavia y d'Europa.
L'aniciu nes estremaes repúbliques de grupos nacionalistes cobró fuercia y aceñaben la estabilidá política de la federación, lo que puxó la descentralización del poder. Asina, en 1974, acordóse l'aniciu de les provincies autónomes de Kosovu y Metohija y Vojvodina dientro de Serbia, pa satisfacer les vindicaciones de los estremaos grupos étnicos que les componíen.
Tito, que caltuviera Yugoslavia baxo una terria política multiétnica dende 1945, morrió en 1980, lo que venceyó un espoxigue de los movimientos nacionalistes agraváu pola crisis económica yugoslava. Na década de los ochenta los albaneses de Kosovu enantaron les sos esixencies de que la provincia tuviera estatus de república como primer paso hacia un posible autodetermín. Les tensiones étniques ente serbios y albaneses de Kosovu supunxeron violencia y tuvieron una gran influencia na fin de Yugoslavia.
Fin de Yugoslavia. Guerres yugoslaves
[editar | editar la fonte]En 1989 xubió al poder en Serbia Slobodan Milošević, de la Lliga de los Comunistes de Serbia, que s'esfixera de los sos opositores al traviés d'un xeitu d'intrigues y intimidación. Una de les sos primeres midíes foi l'abolición de l'autonomía de les provincies serbies de Kosovu y Vojvodina. El 28 de xunu de 1989, en plenu fervor nacionalista, Milošević presentóse en Kosovu Polje, l'escenariu de la Batalla de Kosovu nel 600 aniversariu de la derrota escontra los turcos, donde, ante una multitú d'ente 500.000 y 1.000.000 de serbios, pronunció l'afamáu discursu de Gazimestan, nel qu'emponderó los ideales serbios que traxo graves consecuencies.
Les guerres que provocaron el desaniciu de Yugoslavia tuvieron el so aniciu'l 27 de xunu de 1991, cuando entamó la Guerra d'Independencia d'Eslovenia, na que foi sorprendío l'Exércitu Popular Yugoslavu. La independencia eslovena nun afeutó a otres nacionalidaes, porque yera étnicamente homoxénea, pero prendió la mecha axebriega nes demás repúbliques. Esti curtiu conflictu nun se repitió nes sangrientes Guerra Croata d'Independencia y Guerra de Bosnia qu'avagaríen hasta 1995 causando cientos de miles de muertos y millones de refuxaos, y onde las amplias comunidaes serbias provocaron y sufrieron graves socesos de llimpieza étnica y xenocidiu.
En 1992 los gobiernos de Serbia y Montenegro acordaron l'aniciu d'una nueva federación col nome de República Federal de Yugoslavia, de miente que s'abandonaba'l nome d'antaño y el sistema comunista y s'adoptaba la democracia. El 23 de xunetu de 1997 Milošević foi proclamáu Presidente de la República Federal de Yugoslavia.
La violencia étnica na provincia de Kosovu fízose más dura y algamó'l so máximu en [[1998], cuando los enfrentamientos ente l'exércitu federal y la guerrilla albanesa Exércitu de Lliberación de Kosovu (UÇK) llegaron a tornase nuna guerra abierta. Los asesinatos y deportaciones masives de civiles en dambos llaos punxeron a Kosovu nel puntu de mira de la opinión pública occidental. Entós, la OTAN intervieno pa detener la Guerra de Kosovu y fizo una entrulladura comerciar escontra la República Federal Yugoslava, forciando les converses de paz de Rambouillet (xineru de 1999), que fracasaron per aciu de la negativa de Serbia d'aceptar les condiciones propuestes. La OTAN dio un ultimátum a les autoridaes federales y fizo una campaña d'ataques aéreos qu'arrasó les infraestructures serbies y fundió la so economía, amás de dexar una güelga de 3.000 civiles muertos y 10.000 firíos. El 12 de xunu llegó a Kosovu'l continxente internacional de tropes KFOR encargáu de pacificar la zona, que quedó baxo l'alministración de la Misión d'Alministración Provisional de les Naciones Xuníes en Kosovu (MINUK).
Transición política
[editar | editar la fonte]De magar setiembre de 2000, tres les eleiciones federales y col país en bancarrota, los partíos d'oposición entamaron a acusar de fraude a Milošević. Les protestes caleyeres y manifestaciones en toda Serbia puxáronlu a dar el poder a la Oposición Democrática de Serbia, una gran coalición de partíos reformistes, lo que sacó a Serbia del so aislamientu internacional. El 28 de xunu de 2001 Milošević foi apurríu poles autoridaes serbies al Tribunal Penal Internacional pa la ex-Yugoslavia, que lu acusaba d'afalar crímenes de guerra y crímenes escontra la humanidá nes guerres en Croacia, Bosnia y Kosovu. El so xuiciu allargóse hasta la so muerte en L'Haya en 2006.
El 4 de febreru de 2003 entró en vigor una nueva Constitución y eliminóse'l nome de Yugoslavia, pasando'l país a nomase Serbia y Montenegru (oficialmente Xunión Estatal de Serbia y Montenegro). El primer ministru serbiu Zoran Đinđić, responsable de la entrega de Slobodan Milošević, y qu'entamara una política d'apertura y averamientu a occidente, foi asesináu en Belgráu'l 12 de marzu de 2003, nun atentáu afalau pola mafia serbia, venceyada con Milošević.
Los socesivos gobiernos de Boris Tadić, presidente de Serbia dende 2004 continuaron l'averamientu de Serbia a la comunidá internacional y a la Xunión Europea, y la so política internacional supunxo la normalización de les rellaciones internacionales en xeneral y coles otres ex-repúbliques yugoslaves en particular.
El 21 de mayu de 2006 fízose en Montenegru un referendu pa determinar si se procedía a rematar l'amecedura con Serbia. Los resultaos amosaron un 55,4% de votantes favoratibles pa cola independencia, polo que'l Parllamentu de Montenegro proclamó la independencia del estáu, el 3 de xunu de 2006. Esi día Serbia declarióse estáu soberanu y socesor del anterior.
La situación de Kosovu enredóse cuando'l 17 de febreru de 2008 los sos dirixentes proclamaron unilateralmente la independencia. El gobiernu serbiu dio anuncia de que se trataba d'una violación del Drechu Internacional y que nunca reconocería la so independencia. Un grupu de países reconocieron al nuevu estáu, pero otros nun lo fixeron, poro, el so estatus quedó nel aire.
La normalización de les rellaciones internacionales del país y les sos aspiraciones d'accesu a la Xunión Europea viéronse postiaes pola prindada y aportación a la xusticia internacionales, por parte del gobiernu de Tadić, de los dos homes más esqueraos pol so papel nes guerres yugoslaves: Radovan Karadžić y Ratko Mladić, apurríos en 2008 y 2011 respeutivamente y que aniaben dafurtu nel país.
Xeografía
[editar | editar la fonte]Xeografía política
[editar | editar la fonte]Serbia tien una estensión de 88.361 km² de los que 10.887 correspuenden a Kosovu, que s'afaya autogobernáu y en disputa, poro, el territoriu baxo alministración serbia ye de 77.474 km².
La llende ente Serbia y Kosovu ye de 352 km y xuntes les sos llendes son: pel norte 151 km con Hungría, pel sur 112 km con Albania y 62 km con Macedonia; pol este 476 km con Rumanía y 318 con Bulgaria; y pol oeste 241 km con Croacia, 302 km con Bosnia y Herzegovina y 203 km con Montenegru.
El ríu Danubiu fai de llende natural nun gran tramu con Rumanía y n'otro con Croacia, asina como'l Sava y el Drina (ésti per 150 km) con Bosnia y Herzegovina.
Xeografía física
[editar | editar la fonte]Serbia allúgase nel cruceru ente Europa Central, del Sur y del Este, ente la península de los Balcanes y el llanu de Panonia.
La provincia de Vojvodina, qu'ocupa'l terciu norte del país, afáyase dafechu dientro del llanu panónicu centroeuropéu. L'estremu más oriental de Serbia espárdese pol llanu de Valaquia. La llende noreste del país ta determinada pola cordal de los Cárpatos, qu'ataviesen el conxuntu d'Europa Central. Los Cárpatos del Sur xúntense colos Montes Balcanes nel sureste del país, siguiendo'l calce del ríu Gran Morava, d'unos 500 km de llargo (parcialmente navegables). Pel sur la cordal de los Balcanes alcuéntrase colos cuetos Ródope. Los Alpes Dináricos de Serbia siguen, en direición este-suroeste, el cursu del ríu Drina (350 km navegables namái por embarcaciones pequeñes), con vistes a los cuetos Dináricos de la oriella opuesta, en Bosnia y Herzegovina. Los Montes Šar de Kosovu formen la llende con Albania, y tienen los cuetos más altos del país, el Đeravica (2.656 m.), Peskovi (2.651 m) y Bistra (2.609 m.). Fuera de Kosovu les mayores elevaciones son el Midžor (2.168 m.) y el Dupljak (2.032 m.) nos Balcanes y el Cuetu Pančić (2.017 m.) nos Alpes Dináricos.
Anque'l país nun tien costa, hai alredor de 2.000 km navegables en ríos y canales, ameciendo Serbia col norte y oeste d'Europa (al traviés de la Canal Rin-Menu-Danubiu), con Europa del Este (vía Tisza, Timiș, Begej, Danubiu y les rutes del mar Negru) y col sur d'Europa (al traviés del ríu Sava). Dos de les mayores ciudaes de Serbia, Belgráu y Novi Sad, son los cimeros puertos fluviales del Danubiu.
El 27% del territoriu serbiu ta añubríu por viesques. En 2010, según lo albidrao, los parques nacionales y reserves naturales ocuparán un 10% del territoriu total del país. Serbia correspondíase nun entamu col bioma viesca templada de frondoses. La WWF axebra'l país en cuatro ecorrexones:
- Viesca amecida de Panonia nel terciu norte
- Viesca amecida de los Alpes Dináricos na llende con Montenegro
- Viesca amecida de los cuetos Ródope na cordal del sureste, llende con Bulgaria
- Viesca amecida balcánica nel restu del país
Hidrografía
[editar | editar la fonte]Los ríos de Serbia pertenecen a les cuenques del Mar Negru, Adriáticu y Exéu, y nun hai grandes llagos nel so territoriu anque sí dalgunos banzaos, como'l Banzáu de Đerdap y llagos artificiales como'l Vlasina y el Ledinci. El país nun tien salida al mar.
Hidrográficamente Serbia encadármase a lo llargo de dos exes fluviales cimeros. El Danubiu fluye dende'l norte al este a lo llargo de 588 km. Dende l'apertura de la canal Rin-Meno-Danubiu en 1992, afayóse'l tráficu fluvial de Rotterdam al mar Negru, afitando la importancia de la fastera serbia, na que s'anició una rede de canales de más de 600 km, amestando colos ríos Sava y Tisza. L'otru exe cimeru nel que s'enconta'l sistema fluvial ye'l ríu Morava, que dibuxa la so cuenca de norte a sur del país, atravesando dalgunes de les sos ciudaes cimeres, lo que lu fai estratéxicamente importante.
Los diez ríos de mayor llonxitú qu'atraviesen territoriu serbiu son los siguientes:
| Ríu | Km en Serbia | Llonxitú total (km) |
Nᵘde países qu'atraviesa* | |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Danubiu | 588 | 2783 | 9 |
| 2 | Gran Morava** | 493 | 493 | 1 |
| 3 | Ibar | 250 | 272 | 2 |
| 4 | Drina | 220 | 346 | 3 |
| 5 | Sava | 206 | 945 | 4 |
| 6 | Timok | 202 | 202 | 1 |
| 7 | Tisza | 168 | 966 | 4 |
| 8 | Nišava | 151 | 218 | 2 |
| 9 | Tamiš | 118 | 359 | 2 |
| 10 | Begej | 75 | 244 | 2 |
NOTAS:
- (*): Incluyendo Serbia.
- (**): Incluyendo'l Morava Occidental (Zapadna Morava).
Climatoloxía
[editar | editar la fonte]El clima serbiu camuda ente un clima continental nel norte, con iviernos fríos y branos calecíos y llentos con precipitaciones bien distribuyíes, y un clima más adriáticu nel sur, con branos calecíos y secos y serondes y iviernos relativamente fríos con bones nevaes nel interior. Les diferencies d'altitú, lo averáu del mar Adriáticu y les grandes cuenques fluviales, asina como la so esposición a los vientos marquen les diferencies climátiques. Vojvodina tien un clima continental típicu, con mases d'aire del norte y oeste d'Europa qu'alterien el so perfil climáticu. El sur y suroeste de Serbia tán influenciaos pol Clima mediterraneu. Sicasí, los Alpes Dináricos y otres cordales contribúin al enfriamientu de la mayoría de les mases d'aire caliente. Los iviernos son duros na rexón de Sandžak, per aciu de los montes qu'arodeian la meseta.
La temperatura media añal del aire na dómina 1961-1990 nel llugar con una altitú d'hasta 300 m. foi de 10,9 °C. Los llugares con una altitú d'ente 300 y 500 m. tuvieron una temperatura media añal d'alredor de 10 °C y con más de 1000 m. d'altitú en tornu a 6 °C. La menor temperatura rexistrada en Serbia foi -39,5 °C (13 de xineru de 1985, Karajukića Bunari, en Pešter), y la más alta de 44,9 °C (24 de xunetu de 2007, Smedervska Palanka).
Llugares protexíos
[editar | editar la fonte]En Serbia allúguense 5 parques nacionales, 10 reserves naturales y 12 cueves naturales. Los parques nacionales son:
| Parques Nacionales de Serbia | |||
| Nome | Allugamientu | Superficie | |
|---|---|---|---|
| Fruška Gora | Sirmia | 250 km² | |
| Kopaonik | Serbia Central | 120 km² | |
| Tara | Serbia Central | 220 km² | |
| Đerdap | Serbia Central | 640 km² | |
| Cuetos Šar | Kosovu | 390 km² | |
Natura
[editar | editar la fonte]Fauna y flora
[editar | editar la fonte]- Fauna
L'abondanza de ríos, viesques y llugares montañosos faen que la fauna en Serbia sía bayurosa. Ente les especies protexíes que s'atopen nos sos hábitats figuren el ciervu, el llobu, el llince européu y el raposu común. Otros mamíferos presentes nel país son la llebre europea, el xabalín, el robecu y el moflón. En total tán presentes 90 especies de mamíferos y unes 110 especies de peces d'agua doce, incluyíos 14 soespecies que s'alcuentren namái na rexón y otres 7 qu'apaecen na Llista Bermeya de la UICN. Tamién hai 70 especies de reptiles. El llugar llamarguizu de Carska Bara, en Voivodina, ye una reserva natural declariada Llugar Ramsar y que s'afaya ente los llugares de gran valir ecolóxicu de la UNESCO.
Pero la mayor bayura faunística de Serbia ye la ornitolóxica. La rexón balcánica supón ún de los llugares d'observancia d'aves más importantes d'Europa. Hai 379 especies catalogaes, cinco d'elles protexíes: l'águila imperial, la gran avutarda, el patu xabaz de Madagascar, el cernícalu primilla y el crex crex. Munches d'estes aves atopen nel país un hábitat afayadizu pal aniciu en branu, mientres qu'otres lleguen dende'l norte n'iviernu. Ente les aves de cría hai 103 que son camentaes d'interés pol Conseyu Européu de Conservación. Serbia tien una importante proporción de les poblaciones europées d'aves como'l falcón sacre, l'avetorrillu, la garza imperial, l'autillu, el picu medianu y el picu siriu.
- Flora
Magar ser un país relativamente pequeñu, hai en Serbia un númberu anormalmente grande d'especies, dalgunes d'elles endémiques. Camiéntense hábitats cimeros los llugares d'altu monte, viesca de coníferes, viesca somediterránea, vexetación mediterránea de monte, estepa y estepa con viesca.
Ente Serbia y Montenegru abelluguen 4.300 especies de plantes, lo que supón el 2% del total mundial, 400 d'elles endémiques. Ente éstes, encalquen dos variedaes de pinu, el munika y el molika, y una d'abetu, l'omorika, descubierta nel sieglu XX. Munches de les plantes montesines más abondantes son el carbayu, el negrillu, l'arce, la nogal, la castañal, el fresnu, el salgueru y el teyu.
Ecoloxía
[editar | editar la fonte]La proteición de la natura ye supervisada pola Axencia de Proteición de la Natura de la República de Serbia (SEPA), una estaya del Ministeriu de Ciencia y Proteición de la Natura. Según los datos de la mesma, los bombardeos de la OTAN de 1999 foron dañibles pa cola natura serbia, con dellos miles de tonelaes productos químicos tóxicos que s'alcontraben almacenaos en fábriques y foron vertíos al suelu, l'atmósfera y les cuenques hidrográfiques, afeutando a los seres humanos y la fauna.
El reciclaxe ye una actividá que tovía principia nel país, con solo'l 15% de los refugos tornaos pa la so reutilización, anque'l Ministeriu de Ciencia y Proteición de la Natura trabaya pa meyorar la situación. En mayu de 2002 anicióse l'Axencia Serbia d'Eficiencia Enerxética (SCAE), una organización nacional ensin fines de lucru, que desendolca y propón programes y midíes, y coordina y afala actividaes empobinaes a llograr un usu racional y d'aforru d'enerxía, asina como l'aumentu de la eficiencia del usu de la enerxía en toles estayes del consumu. El país puxa tamién pa qu'haiga un mayor emplegu de les enerxíes renovables, desendolcando un parque eólicu de 20 MW en Belo Blato, como parte d'un plan de desenrollu que quier algamar los 300 MW.
Cadarma alministrativa
[editar | editar la fonte]Oficialmente, la República de Serbia, ta formada pola rexón histórica de Serbia (anguaño conocida como Serbia Central) y les provincies autónomes de Vojvodina (Аутономна Покрајина Војводина / Autonomna Pokrajina Vojvodina en serbiu), al norte, y Kosovu y Metohija (Косово и Метохија / Kosovu i Metohija), al sur. Ta axebrada alministrativamente en 29 distritos (Округ / Okrug en serbiu) y la Ciudá de Belgráu.
De los 30 distritos (incluyía la ciudá de Belgráu), 7 tán allugaos en Vojvodina, 18 en Serbia Central y los 4 restantes en Kosovu. Esta rexón alcuéntrase fuera de l'alministración gubernamental dende 1999, cuando la Misión d'Alministración Provisional de les Naciones Xuníes en Kosovu se fizo cargu de la mesma. El 17 de febreru de 2008 Kosovu proclamó la so independencia, non reconocida por Serbia, y que s'alcuentra en disputa na Organización de les Naciones Xuníes.
Los distritos, pola so parte, axébranse en conceyos, en total 192: 108 en Serbia Central, 54 en Vojvodina y 30 en Kosovu.
Serbia Central nun ye una estaya alministrativa y nun tien gobiernu propiu.
Distritos por provincia
[editar | editar la fonte]- Serbia Central
| Distritu | Provincia | Superficie (km²) |
Población (2002) |
Capital |
|---|---|---|---|---|
| Bor | Serbia Central | 3.507 | 146.551 | Bor |
| Braničevo | Serbia Central | 3.865 | 200.503 | Požarevac |
| Jablanica | Serbia Central | 2.769 | 240.923 | Leskovac |
| Kolubara | Serbia Central | 2.474 | 192.204 | Valjevo |
| Mačva | Serbia Central | 3.268 | 329.625 | Šabac |
| Moravica | Serbia Central | 3.016 | 224.772 | Čačak |
| Nišava | Serbia Central | 2.729 | 381.757 | Niš |
| Pčinja | Serbia Central | 3.520 | 227.690 | Vranje |
| Pirot | Serbia Central | 2.761 | 105.654 | Pirot |
| Podunavlje | Serbia Central | 1.248 | 210.290 | Smederevo |
| Pomoravlje | Serbia Central | 2.641 | 227.435 | Jagodina |
| Raška | Serbia Central | 3.918 | 291.230 | Kraljevo |
| Rasina | Serbia Central | 2.668 | 259.441 | Kruševac |
| Šumadija | Serbia Central | 2.387 | 298.778 | Kragujevac |
| Toplica | Serbia Central | 2.231 | 102.075 | Prokuplje |
| Zaječar | Serbia Central | 3.623 | 137.561 | Zaječar |
| Zlatibor | Serbia Central | 6.140 | 313.396 | Užice |
| Ciudá de Belgráu | Serbia Central | 3.222 | 1.576.124 | Belgráu |
- Vojvodina
| Distritu | Provincia | Superficie (km²) |
Población (2002) |
Capital |
|---|---|---|---|---|
| Bačka del Norte | Vojvodina | 1.784 | 200.140 | Subotica |
| Bačka del Oeste | Vojvodina | 2.420 | 214.011 | Sombor |
| Bačka del Sur | Vojvodina | 4.016 | 593.666 | Novi Sad |
| Banat Central | Vojvodina | 3.256 | 208.456 | Zrenjanin |
| Banat del Norte | Vojvodina | 2.329 | 165.881 | Kikinda |
| Banat del Sur | Vojvodina | 4.245 | 313.937 | Pančevo |
| Sirmia | Vojvodina | 3.486 | 335.901 | Sremska Mitrovica |
- Kosovu*
| Distritu | Provincia | Superficie (km²) |
Población (2002) |
Capital |
|---|---|---|---|---|
| Kosovu (distritu)* | Kosovu | 3.117 | 672.292 | Prístina |
| Kosovu-Pomoravlje* | Kosovu | 1.412 | 217.726 | Gnjilane |
| Kosovu-Mitrovica* | Kosovu | 2.050 | 275.904 | Kosovska Mitrovica |
| Peć* | Kosovu | 2.450 | 414.187 | Peć |
| Prizren* | Kosovu | 1.910 | 376.085 | Prizren |
NOTA: (*) Esta ye la división alministrativa oficial de la República de Serbia. Los distritos de la Provincia de Kosovu y Metohija: Kosovu, Kosovu-Pomoravlje, Kosovu-Mitrovica, Peć y Prizren alcuéntranse alministraos pol autoproclamáu Gobiernu de Kosovu, con una nueva organización alministrativa y baxo disputa internacional. (Ver Divisiones alministratives de Kosovu).
Fonte: Los datos correspuenden al censu fechu en 2002 pola Oficina d'Estadístiques de la República de Serbia.
Política
[editar | editar la fonte]Símbolos
[editar | editar la fonte]- Bandera
El 30 de setiembre de 2006, tres el desaniciu de Serbia y Montenegru, el parllamentu serbiu decidió renunciar a la bandera de Yugoslavia y tornó en constitucional la que representara al país na so dómina como Reinu de Serbia. La nueva enseña tien los colores del paneslavismu: bermeyu na estaya cimera, azul nel mediu y blancu na estaya baxera. Esta bandera vien de 1804, cuando foi emplegada na Primer Insurrección Serbia escontra l'Imperiu Otomanu.
- Escudu
Tamién se fizo oficial l'escudu del Reinu de Serbia, col águila bicéfala, la cruz de Serbia y la corona real. Al recuperase esti antiguu escudu, decidióse caltener tolos sos elementos, magar nun se restauró la monarquía. L'escudu tien dos versiones, dambes oficiales, la yá citada, y otra más grande con un mantu real en púrpura qu'añubre l'anterior.
- Himnu
L'himnu nacional de Serbia según l'Artículu 7 de la Constitución ye Bože Pravde (Dios de la xusticia), que tamién foi himnu del Reinu de Serbia, escritu en 1872 como una composición teatral pero que per aciu de la so gran popularidá se tornó n'himnu del país. Llueu foi adoptáu por Serbia na so amestadura con Montenegro, n'agostu de 2004, anque l'himnu oficial de la federación yera Hej Sloveni.
Gobiernu
[editar | editar la fonte]La forma de gobiernu de la República Serbia ye, dende la so dixebra de Montenegro en 2006, la república parllamentaria. El 30 d'ochobre de 2006 los ciudadanos aprobaron una nueva Constitución, que tenía l'envís de garantizar "el postéu de la democracia y del Estáu de drechu en Serbia". La constitución entró en vigor el 10 de payares de 2006.
El Poder executivu osténtenlu'l xefe del estáu, que ye'l Presidente, y el xefe del gobiernu, que ye'l Primer Ministru. El cargu de Presidente, qu'avaga 5 años, decídese per aciu de referendu, ente que'l Primer Ministru lu elixe l'Asamblea Nacional.
El Presidente de Serbia ye, dende'l 11 de xunetu de 2004, Boris Tadić, que foi reelixíu'l 3 de febreru de 2008. Otramiente, el cargu de Primer Ministru ocúpalu dende xunetu de 2008 Mirko Cvetković, qu'ocupaba'l cargu de Ministru de Finances.
El Poder llexislativu afítase sobro l'Asamblea Nacional Serbia, que ye'l so parllamentu unicameral. Compónenlu 250 diputaos, que son escoyíos en referendu cada 4 años. Los partíos políticos con mayor representación son el Partíu Demócrata (DS), el Partíu Radical (SRS, el G17 Plus (G17+), el Partíu Democráticu de Serbia (DSS) y el Partíu Progresista (SNS).
El sistema eleutoral básase nel sufraxu universal y la mayoría d'edá afítase en 18 años.
Estatus de Kosovu
[editar | editar la fonte]La provincia serbia de Kosovu y Metohija, tres una riestra de conflictos, foi alministrada pola Misión d'Alministración Provisional de les Naciones Xuníes en Kosovu (UNMIK) hasta que'l 17 de febreru de 2008 proclamó unilateralmente la so independencia. El gobiernu serbiu dio anuncia de que se trataba d'una violación del Drechu Internacional y que nunca reconocería la so independencia.
Sicasí, un grupu de países, encabezaos polos Estaos Xuníos y parte de la Xunión Europea aguantaron a reconocer la soberanía del nuevu estáu, ente qu'otros, como Rusia, España y parte de la Xunión Europea espresaron el so determín de nun reconocer a Kosovu como estáu independiente. El 8 d'ochobre de 2008 l'Asamblea Xeneral de Naciones Xuníes aprobó una resolución a propuesta serbia pa pescudar al Tribunal Internacional de Xusticia si la Declaración d'Independencia de Kosovu foi compatible col Drechu Internacional. Les delegaciones de Serbia y Kosovu presentaron les sos alegaciones en L'Haya nel mes d'avientu de 2009, y el 22 de xunetu de 2010 el tribunal comunicó la so conclusión de que la declaración d'independencia nun violó'l drechu internacional nin la resolución 1244 del Conseyu de Seguridá de les Naciones Xuníes.
Na fin de 2009 la situación de Kosovu calteníase nes mesmes condiciones: nun ye un estáu reconocío pola ONX y sigue siendo de iure una provincia serbia, anque de facto el gobiernu serbiu nun tien autoridá denguna sobro'l llugar, que ye alministráu políticamente pol Gobiernu de Kosovu, y militarmente pol continxente internacional KFOR, encargáu de pacificar el territoriu. Sicasí, según la ONX, la situación nel llugar sigue siendo de tensión y inseguridá.
Fuercies armaes
[editar | editar la fonte]Les Fuercies Armaes tán subordinaes al Ministeriu de Defensa y tán dixebraes n'Exércitu de Tierra, Fuercia Aérea y Comandos de Formación. Como país ensin costa, Serbia nun tien Armada, anque opera una flotilla de ríos como serviciu independiente. Constitucionalmente'l comandante de les Fuercies Armaes ye'l Presidente de Serbia.
Les guerres y crisis de la década de los noventa aprobeció bultablemente l'exércitu, que dende entós sufrió la falta de financiación y baxes tases d'alistamientu. En 2006, cuando se dixebraron Serbia y Montenegro, les fuercies armaes de la federación contaben con 65.700 efectivos, ente qu'en 2009'l so númberu amenorgara a 30.000. Los gastos militares mermaron del 5% del PIB na fin de 1990, a un 2,1% en 2009. El gobiernu tien albidraes fondes reformes y la profesionalización dafechu, pero la falta de recursos fizo más sele'l procesu. El serviciu militar de 6 meses sigue siendo obligaroriu pero un gran númberu de reclutes s'acueyen a la oxeción de conciencia, pudiendo servir 9 meses n'emprestaciones sociales.
Serbia participa nel programa Asociación pa la Paz pero pol momentu nun amosó inclín d'una integración dafechu na OTAN, per aciu d'un importante refugu social, en gran midida venceyáu colos bombardeos a los que sometió l'Alianza en 1999 a Yugoslavia. El país tamién soscribió'l Pautu d'Estabilidá pal Sureste d'Europa y el Tratáu anti-mines d'Ottawa. Participa en misiones de caltenimientu de paz de la ONX en República Democrática d'El Congu, Costa de Marfil, Liberia y Chad.
Rellaciones internacionales
[editar | editar la fonte]Serbia ye miembru de les cimeres organizaciones internacionales, como la ONX, el Conseyu d'Europa, la OSCE, Interpol, Bancu Mundial, Asociación pa la Paz, Pautu d'Estabilidá pal Sureste d'Europa, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNMIL, UNOCI, Organización Mundial del Turismu, Xunión Postal Universal, Confederación Mundial del Trabayu, Organización Mundial d'Aduanes, Organización Meteorolóxica Mundial y Organización Mundial de la Salú.
Asinamesmu, mentó'l so inclín d'inxerise na Xunión Europea. Serbia acometió'l pasu previu pa solicitar la so adhesión, l'Alcuerdu d'Estabilización y Asociación (SAA) en 2007. Entós recibió'l vetu d'Holanda, que se negó a la firma, poniendo como condición l'aportadura al Tribunal Penal Internacional pa la ex-Yugoslavia, por parte de les autoridaes serbies, de criminales de guerra de les Guerres yugoslaves, que presuntamente s'ancultaben en territoriu serbiu. La firma del alcuerdu fízose, a la fin, el 29 d'abril de 2008 en Bruxeles. El gobiernu serbiu comprometióse a acomuñar col tribunal, y, nesti marcu, asocedió la prindada y aportadura de Stojan Župljanin y, sobro too, de Radovan Karadžić en xunu de 2008, ún de los afuxíos más esqueraos pola xusticia internacional. Magar esta collaboración, L'Haya siguió reclamando a Belgráu la prindada de Goran Hadžić y Ratko Mladić, los caberos prófugos del tribunal, que se camentaba s'ancultaben en Serbia. Sicasí, en payares de 2009 el Ministru serbio d'Asuntos Esteriores, Vuk Jeremić, afirmó que Serbia presentaría la so candidatura d'accesu a la XE enantes de fin d'añu, y el 22 d'avientu de 2009, el presidente Boris Tadić presentó oficialmente la solicitú d'ingresu del país na xunión. Tadić marcó amás un añu, 2014, como oxetivu inicial d'ingresu, anque'l comisariu européu Olli Rehn alvirtió que'l plazu podría allargase hasta los diez años.
La candidatura cumplió con una de les sos cimeres condiciones cuando'l presidente serbiu dio anuncia, el 26 de mayu de 2011, de la prindada de Ratko Mladić y el so procesu d'estradición a L'Haya. El 20 de xunetu, cumplió tamién cola prindada de Goran Hadžić.
Demografía
[editar | editar la fonte]Los datos de población de Serbia camuden abondo per aciu de los postreros acontecimientos asocedíos na antigua Yugoslavia, y asoleyen un bultable censu de población flotante aniciada, sobro too, por refuxaos d'otres ex-repúbliques que s'aballaron a territoriu serbiu y nun consten en dengún censu. Demientres la Guerra de Kosovu hubo un argayu de refuxaos serbios (denunciada por ACNUR) que dexaron el territoriu kosovar y aniaron en Serbia. Estos refuxaos (camiéntase que 200.000, anque'l gobiernu serbiu cuida que son munchos más) nun aprucen en dengún censu, ya que'l postrer censu oficial foi fechu en 2002, y nel mesmu nun s'incluyeron datos de Kosovu. El siguiente será fechu en 2010.
Según les fontes, el númberu de desplazaos y refuxaos en territoriu serbiu cimbria ente los 350.000 y los 800.000. El Comisionáu Serbiu pa Refuxaos, a comuña con ACNUR, anició un censu según el cual el 63% d'esti collectivu procedía de los llugares serbios de Krajina y Eslavonia, en Croacia, y el 36% de l'anguaño Federación de Bosnia y Herzegovina. Estes persones viven en campos de refuxaos espardíos pol pais, y en dalgunos casos, con familiares.
Según los datos del postrer censu, la población de Serbia yera la siguiente (2002):
- Serbia Central: 5.466.009 habitantes.
- Vojvodina: 2.031.992 habitantes.
- República de Serbia (ensin Kosovu): 7.498.001 habitantes
Según los datos del The World Factbook publicáu pola CIA en 2009, los datos relativos a Serbia y Kosovu son los siguientes (estimaciones de 2009):
- República de Serbia (ensin Kosovu): 7.379.339 habitantes
- Kosovu: 1.804.838 habitantes
- Serbia + Kosovu: 9.184.177 habitantes
Una estimación de Brad Travel Guides aporta a Serbia (incluyendo a Kosovu) 10.150.265 habitantes en 2007.
Por edaes, el 15,4% de la población tien ente 0 y 14 años, el 67,8% ente 15 y 64 y el 16,8% tienen 65 años o más
Además, según estimaciones, hai cuasi 2 millones de serbios n'otres antigües repúbliques yugoslaves (1,7 millones d'ellos en Bosnia y Herzegovina. El 32% de la población total de Montenegru (620.145 habitantes) declárense serbios.
Ciudaes más habitaes
[editar | editar la fonte]Según los datos del censu de 2002, les 20 ciudaes más habitaes de Serbia, ensin incluir Kosovu, son les siguientes (población del conceyu):
| Ciudá | Distritu | Población | Ciudá | Distritu | Población | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Belgráu | Ciudá de Belgráu | 1.576.124 | 11 | Kraljevo | Distritu de Raška | 121.707 | |||
| 2 | Novi Sad | Distritu de Bačka del Sur | 299.294 | 12 | Čačak | Distritu de Moravica | 117.072 | |||
| 3 | Niš | Distritu de Nišava | 250.518 | 13 | Smederevo | Distritu de Podunavlje | 109.809 | |||
| 4 | Kragujevac | Distritu de Šumadija | 175.802 | 14 | Sombor | Distritu de Bačka del Oeste | 97.263 | |||
| 5 | Leskovac | Distritu de Jablanica | 156.252 | 15 | Valjevo | Distritu de Kolubara | 96.761 | |||
| 6 | Subotica | Distritu de Bačka del Norte | 148.401 | 16 | Vranje | Distritu de Pčinja | 87.288 | |||
| 7 | Zrenjanin | Distritu de Banat Central | 132.051 | 17 | Novi Pazar | Distritu de Raška | 85.996 | |||
| 8 | Kruševac | Distritu de Rasina | 131.368 | 18 | Užice | Distritu de Zlatibor | 83.022 | |||
| 9 | Pančevo | Distritu de Banat del Sur | 127.162 | 19 | Kikinda | Distritu de Banat del Norte | 67.002 | |||
| 10 | Šabac | Distritu de Mačva | 122.893 | 20 | Zaječar | Distritu de Zaječar | 65.969 | |||
| Fuente: Censo oficial de 2002 | ||||||||||
La ciudá más poblada de Kosovu ye la so capital, Prístina, con 550.000 habitantes.
Grupos étnicos
[editar | editar la fonte]Según el censu de 2002 (nel que nun s'inclúin datos de Kosovu), les cimeres etnies qu'aniaben en Serbia yeren les siguientes, en númberu d'individuos:
| Etnia | Persones |
|---|---|
| Serbios | 6.212.838 |
| Húngaros | 293.299 |
| Bosnios | 136.087 |
| Xitanos | 108.193 |
| Yugoslavos | 80.721 |
| Croates | 70.602 |
| Montenegrinos | 69.049 |
Relixón
[editar | editar la fonte]Serbia ye un estáu multiconfesional. La relixón mayoritaria del país (ensin incluir Kosovu) ye la Ortodoxa serbia, profesada por un 85% de los sos habitantes. Anque afitada en 1219, la Ilesia ortodoxa serbia foi reconocida en 1922 pol Patriarcáu Ecuménicu de Constantinopla. La so cimera autoridá ye'l Patriarca de Serbia, col títulu completu d'Arzobispu de Peć, Metropolita de Belgráu y Karlovci, y Patriarca de los serbios. El cargu ta ocupáu, dende ochobre de 2010, por Ireneu I, que sustituyó al fináu Pablu II. Aparte de los ortodoxos, esiste un 5,5% de católicos, un 1,1% de protestantes, un 3,2% de musulmánes y un 5,2% d'ateos, de relixón desconocida y otres. Les minoríes eslovaca y alemana de Vojvodina son les que profesen el protestantismu, mientres l'islam ye la relixón de les minoríes bosnia y albanesa. En Kosovu, aproximadamente'l 90% de la población ye musulmana.
Llingua
[editar | editar la fonte]La llingua oficial del país ye'l serbiu, que ye faláu pol 88,3% de la población. Un 3,8% fala húngaru y el 1,8% romanín. En Vojvodina son cooficiales el rumanu, húngaru, eslovacu, ucraín y croata. Estos datos nun inclúin Kosovu, onde son cooficiales el serbiu y l'albanés, que ye faláu por un 90% de la población.
El serbiu ye una llingua eslava meridional y el so sistema d'escritura permite l'alfabetu llatín y el cirílicu. Los sos cimeros dialeutos son el štokavski y el torlački, y ye oficial en Serbia y Bosnia y Herzegovina; camiéntase que lu falen unos 12 millones de persones. Tamién ye faláu por minoríes en Croacia, Macedonia, Rumanía, Montenegru y Hungría.
Economía
[editar | editar la fonte]Moneda
[editar | editar la fonte]La moneda oficial de Serbia ye'l Dinar serbiu (código ISO: RSD), que se dixebra en 100 para y que foi adoptáu en 2003 pa sustituir al Dinar yugoslavu. La so cotización, en febreru de 2011 ye de 1€ = 103,2 RSD.
El Bancu Central del país ye'l Bancu Nacional de Serbia, siendo les sos funciones el determín y aplicación de la política monetaria, remanar les reserves de divises, la emisión de billetes y monedes, y el caltenimientuo de los sistemes financieros.
De magar 2002 en Kosovu úsase l'euru como moneda oficial, declarada por UNMIK.
Datos económicos
[editar | editar la fonte]Con una PPA pa 2008 camentada en 79.662 millones de dólares, y una renta per cápita de 10.792 $, la economía serbia ye considerada pol Bancu Mundial d'un nivel mediu-altu. La IED (Inversión Foriata Direuta) en 2006 foi de 5.850 millones de dólares. La IED en 2007 amenorgó a 4.200 millones, mientres que'l PIB real per cápita s'albidraba qu'algamara los 6.781 $ en 2009. La tasa de crecimientu del PIB amosó un aumentu del 6,3% en 2005 y un 5,8% en 2006, algamando'l 7,5% en 2007 y el 8,7% en 2008, siendo asina la economía de más rápidu medru na rexón. Según datos d'Eurostat, el PIB serbiu per cápita asitióse nel 37% de la media de la Xunión Europea en 2008.
Al entamu de la transición económica, en 1989, el gobiernu yugoslavu columbró unes perspectives económiques favoratibles. Pero les sanciones económiques de 1992 a 1995 asina como los daños sufríos pola industria durante la guerra de Kosovu estragaron la economía serbia. Los daños causaos polos bombardeos albidráronse en más de 30.000 millones de dólares y l'aniciu industrial cayó un 70%. Les pérdides del mercáu de l'antigua Yugoslavia y del COMECON tamién tuvieron un impautu fatal sobro les esportaciones.
Tres el derrocamientu del ex-presidente federal yugoslavu Slobodan Milošević n'ochobre de 2000, el país esperimentó un mayor medru económicu, y avió la so inxeridura na Xunión Europea, el so sociu comercial más importante.
La recuperación de la economía tovía s'enfrenta a munchos problemes, ente ellos asítiense como los más importantes un desemplegu del 16-18%, l'altu déficit de la balanza comercial (esportaciones: 8.800 millones de dólares, importaciones: 18.300) y una bultable deuda esterna de 26.240 millones de $ (la deuda pública algamó en 2007 el 37% del PIB). Les previsiones del gobiernu esperen dalgún puxu económicu importante y mayores tases de medru nos próximos años, siguiendo na llinia ascendente de los trés postreros, que promediaron un 6,6%.
Amás del so alcuerdu de llibre comerciu cola XE como miembru asociáu, Serbia ye l'únicu país européu fuera de l'antigua Xunión Soviética que tien alcuerdos de llibre comerciu cola Federación de Rusia y, más recientemente, tamién con Bielorrusia. Amás d'estos favoratibles alcuerdos económicos, el gobiernu tien albidrao soscribir importantes alcuerdos con Turquía ya Irán. D'estamiente Serbia cuida aniciar una economía empobinada a la esportación.
Les cimeres empreses con inversiones en Serbia son U.S. Steel, Philip Morris, Microsoft, Grupu Fiat, Coca-Cola, Lafarge, Siemens, Carlsberg y otres menores. Nel campu de la enerxía les mayores inversiones cuerren a cargu de les multinacionales ruses Lukoil y Gazprom. La estaya bancaria tien inversiones de Banca Intesa (Italia), Crédit Agricole y Société Générale (Francia), HVB Bank (Alemaña), Erste Bank (Austria), Eurobank EFG y Piraeus Bank (Grecia) y otros. Na estaya comercial, los cimeros inversores foriatos son Intermarché de Francia, l'alemana Metro Cash & Carry, la griega Veropoulos y Mercator, d'Eslovenia.
Albídrase que les inversiones foriates nel país medren per aciu de la so política fiscal, empobinada a favorecer l'afitamientu de compañías de fuera y a la captación de capitales. Asina, en 2009, el Fondu Monetariu Internacional y el Bancu Mundial alcordaron la concesión d'empréstamos de 402,5 y 34,9 millones d'euros, respeutivamente, p'aguyar la so economía. La inversión foriata en Serbia foi de 1.596 millones d'euros en 2008, de los que se vieron mui beneficiaos la estaya financiera (47%), inmobiliaria (22,4%), industria de tresformación (21,4%) y comerciu (15,5%). Los países que fixeron más inversión foron Holanda, Italia, Austria, Croacia, Suiza, Eslovenia, Alemaña y Francia.
Industria
[editar | editar la fonte]Dos actividaes industriales importantes del país son les venceyaes cola minería y l'aniciu d'enerxía lléctrica. Serbia tien abondantes recursos minerales, qu'incluin mines de carbón, plomu, cobre, zinc, plata y oru. L'aniciu lléctricu afítase nes numberoses centrales hidrolléctriques nel cursu de los ríos Danubiu, Drina, Vlasina y Lim, asina como nes centrales térmiques, asitiándose les cimeres n'Obrenovac, Kostolac y Obilic. En 2004, l'aniciu d'enerxía lléctrica foi de 33,87 billones de kWh. Asina y too, el país sigue teniendo un importante déficit lléctricu, y vese obligao a importar gran parte de la llectricidá que consume. Poro, el gobiernu tien espresao la necesidá d'aniciar nueves centrales lléctriques.
Tamién tienen importancia la industria alimentaria y la testil, amás de les empobinaes al procesamientu de metales y l'aniciu d'automóviles. Hai tamién factoríes d'aniciu de maquinaria agrícola, llectrodomésticos, productos petroquímicos y productos farmacéuticos. La industria agrícola tien recibío un emburrie importante col afitamientu de factoríes d'aniciu de fertilizantes minerales.
Les cimeres empreses nacionales son Nafta Industrija Srbije, líder de la industria petrolífera y Elektroprivreda Srbije, dedicada al aniciu de llectricidá y a la minería.
Agricultura y ganadería
[editar | editar la fonte]La superficie cultivable de Serbia ye de 4.867.000 ha, mui favoratible pa l'agricultura per aciu de la triba de suelu y les condiciones climátiques. Los llanos de Vojvodina, Kosovu, Posavina, Tamnava, Krusevac y Leskovac son les árees qu'ufren unes condiciones más favoratibles pa los cultivos mecanizaos y l'aniciu d'hortalexes.
Según datos del gobiernu serbiu, 1.305.426 persones (el 17,3% de la población total) dedíquense a llabores agrícoles o ganaderes, una estaya de población que ta avieyando rápido. Por actividá, un 43% d'éstos dedícase a la cría de ganáu, el 42% a cultivos estensivos, el 12% al aniciu de frutes y vinu y el 3% a otros cultivos.
L'aniciu agrícola ta dominao pol maíz (6.158.000 t/añu), remolacha de zucre (2.300.000 t/a), alfalfa (1.070.000 t/a), pataques (844.000 t/a) y xirasoles (454.000 t/a). Amás Serbia anicia cerca d'un terciu de les frambueses del mercáu mundial y ye'l cimeru esportador de fruta xelada.
La cabaña ganadera taba compuesta, en 2008, por 3.594.000 tiestes de ganáu porcín, 1.605.000 de ganáu ovín, 1.057.000 de ganáu vacunu y 154.000 de ganáu caprín.
Comunicaciones
[editar | editar la fonte]El 89% de los fogagares en Serbia dispón de telefonía fixa y el númberu d'usuarios de teléfonos móviles supera al númberu de la población del propiu país nun 30%, ya qu'esisten 9,61 millones d'usuarios. Por empreses, Telekom Srbija tien 5,65 millones d'usuarios, Telenos 3,1 millones y Vip mobile el restu. El 46,8% de los fogares disponen d'ordenador, el 27% usa Internet (2,93 millones d'usuarios) y el 42% tienen televisión per cable, lo qu'asitia al país por delantre de dalgunos Estaos miembros de la XE.
Los periódicos de mayor tirada en Serbia son Blic, Politika y Danas. En cuantes a les canales de televisión, les de mayor audiencia durante 2008 foron: RTS1 (26,2% de share), RTV Pink (21,7%), B92 (8,7%), RTS2 (7,6%) y FOX con un 3,7%.
Tresporte
[editar | editar la fonte]- Terrestre
Históricamente Serbia, y particularmente'l valle del Morava, foi considerada fastera de pasu ente Oriente y Occidente, lo que tamién tien condicionao la so turbulente historia. La ruta del valle del Morava, qu'evita les rexones montañoses, ye la manera más fácil de viaxar per tierra dende la Europa continental a Grecia y Asia Menor.
Esta fastera foi pionera nos Balcanes nel afitamientu del ferrocarril: en 1858 el primer tren llegó a Vršac, entós Austria-Hungría. En 1884, completóse l'enllaz ente Belgráu y Niš. La empresa pública Ferrocarriles de Serbia encárgase de los enllazos ferroviarios en tol país, que suponen 3.808 km de vía férrea, un terciu de la cual ye electrificada. Les cifres de pasaxeros de los ferrocarriles serbios foron de 7.234.000 en 2003, 7.569.000 en 2004 6.492.000 en 2005 y 6.445.000 en 2006.
Serbia tamién ta asucada por una bultable rede de carreteres, 42.692 km d'esfaltu y 24.860 km d'hormigón. Les rutes europees E65, E70, E75 y E80, asina como la E662, E761, E762, E763, E771 y E851 pasen al traviés del país. La E70, al oeste de Belgráu y la mayor parte de la E75, son carreteres modernes y en bon estáu. Asina y too, l'estáu de les carreteres serbies ye malu, polo qu'esiste un plan encesu cola fin de la so renovación. En 2007, en Serbia esistíen matriculaos 1.476.642 automóviles, 24.897 motocicletes, 8.887 autobuses, 129.877 camiones, 25.802 vehículos de tresponrte especial, 127.263 tractores y 26.389 trailers.
- Fluvial
El ríu Danubiu, l'amecedura d'Europa central col Mar Negru, fluye al traviés de Serbia. Tamién ye accesible'l Mar del Norte al traviés de la Canal Rin-Menu-Danubiu. El ríu Tisza ufre una amecedura con Europa del Este, mientres que'l ríu Sava coneuta al oeste con otres ex-repúbliques yugoslaves, cerca del Mar Adriáticu. Asina y too, el tresporte fluvial en Serbia aprovéchase namás nun 5% en rellación con otres formes de tresporte. Poro, el gobiernu serbiu alcordó en 2009 un ambiciosu plan pa aniciar esta triba de tresporte, con una nueva llei de navegación y la firma d'importantes alcuerdos con otros países.
- Aereu
El país tien cuatro aeropuertos internacionales: l'Belgráu-Nikola Tesla, el remocicáu Niš-Constantín el Grande, l'Aeropuertu Internacional de Vršsac y l'Aeropuertu de Prístina, anque ésti ye xestionao pol autoproclamáu Gobiernu de Kosovu.
El númberu de pasaxeros qu'utilizaron l'avión como preseo de tresporte nel país foi de 1.615.000 en 2003, 1.814.000 en 2004, 1.824.000 en 2005 y 1.328.000 en 2006. El tresporte de mercancíes, sicasí, enantó bultablemente: 7.417 T en 2003, 9.898 en 2004, 8.889 en 2005 y 9.034 en 2006.
Serbia tien una de les aereollinies más antigües del mundu, JAT Airways, aniciada'l 17 de xunu de 1927. Salvo l'alemana Germanwings, en 2008 tovía denguna Aereollinia de baxu coste asitiara en Serbia.
Turismu
[editar | editar la fonte]La ufierta turística de Serbia dixébrase ente'l turismu urbanu, afitáu nes grandes ciudaes de Belgráu, Novi Sad y Niš, y el venceyáu con fasteres rurales (sobremanera los sos monesterios) y natura (árees montañoses de Zlatibor, Kopaonik, y Tara). En 2007 visitaron Serbia 2,2 millones de turistes, con una xuba del 15% respective de 2006.
- Turismu urbanu
- Belgráu: Los barrios y edificios históricos de la capital serbia, como'l Parllamentu de Serbia, la Catedral de San Sava, el Teatru Nacional, el parque Kalemegdan y el Muséu Nacional son los más emblemáticos y visitaos de la ciudá. Tamién son bien apreciaos polos visitantes los cruceros pol Danubiu.[16]
- Novi Sad: La ciudá de la cultura, con edificios históricos como'l Ayuntamientu, el Palaciu del Obispu, la Catedral Ortodoxa y la Fortaleza de Petrovaradin. El Parque Nacional de Fruška Gora tamién ta na so redolada.
- Niš: Cruce de caminos europeo, los sos monumentos más representativos son la su fortaleza y el monumentu a la lliberación. Na redolada afáyense'l balneariu Nis Spa Center y los espacios naturales del cañón de Sicevo Gorge, la reserva de Jelasnik Gorge y la cueva Cerjanska.
- Patrimoniu de la Humanidá
Serbia tien cuatro llugares declaraos Patrimoniu de la Humanidá pola UNESCO, son los siguientes:
| Serbia en la lista de Patrimonio de la Humanidad de la UNESCO | |||||
| Nome | Llugar | Observaciones | Añu de Proclamación | Triba | |
|---|---|---|---|---|---|
| Stari Ras y Sopoćani | Novi Pazar | Conxuntu monumental medieval | 1979 | Cultural | |
| Monesteriu de Studenica | Kraljevo | Monesteriu ortodoxu serbiu | 1986 | Cultural | |
| Monumentos medievales de Kosovu | Kosovou | Monesteriu de Visoki Dečani, Patriarcáu de Peć, Ilesia de Nuesa Señora de Ljeviš y Monesteriu de Gračanica. Patrimoniu en peligru. | 2006 | Cultural | |
| Palaciu de Galeriu, Gamzigrad-Romuliana | Zaječar | Yacimientu romanu seruendo. | 2007 | Cultural | |
- Monte
Les tres cimeres árees montañoses (y les más visitaes) de Serbia son los montes de Zlatibor, Kopaonik y Tara. Kopaonik ye'l centru ivernizu más importante del país, y el de meyores infraestructures pa la práutica del esquí. Zlatibor, asitiada nel suroeste, tien tamién una bultable estación d'esquí, y Tara encalca polos sos paisaxes bien acuchaos, anque tamién tien instalaciones d'esquí y importantes infraestructures hoteleres.
- Otros
Ente les fasteres más visitaes hai qu'incluyir les formaciones volcániques de Đavolja varoš, les pelegrinaciones per tol país, y los cruceros a lo llargo de los ríos Danubiu, Sava y Tisza. Ente los festivales más importantes encalquen el Festival EXIT en Novi Sad (emponderáu meyor festival musical d'Europa nos UK Festival Awards del Reinu Xuníu en 2007) y el Festival de la trompeta de Guča.
Tamién hai bien de balnearios, siendo ún de los cimeros Vrnjacka Banja. Otros centros termales d'importancia son Soko Banja y Niska Banja.
Cultura
[editar | editar la fonte]La so situación xeográfica, nes llindes d'Oriente y Occidente, y les sos socesives invasiones por parte d'estremaos imperios, orixinaron fuertes contrastes ente les estremaes rexones de Serbia: el norte ta más venceyao a Europa Occidental y el sur agambándose hacia los Balcanes y el Mar Mediterraneu.
Pesia estes influencies, la identidá serbia considérase sólida abondo, siendo descrita como "el más occidentalizáu de los pueblos ortodoxos orientales, tanto social como culturalmente" pola Enciclopedia d'Historia Universal (2001).
La influencia del Imperiu bizantín na cultura Serbia foi fonda aesgaya, pola mor de la inxertadura de la Ilesia ortodoxa de Grecia dende'l sieglu VII (dempués Ilesia Ortodoxa Serbia). Tamién hai bultables influencies de la dómina otomana y austrohúngara.
Arte
[editar | editar la fonte]- Arquiteutura
Los monesterios de Serbia, aniciaos cuasi toos durante la Edá Media, son una de les más valioses y visibles güelgues de l'asociación medieval de Serbia con Bizanciu y el mundu ortodoxu, pero tamién col románicu d'Europa Occidental, cola que Serbia tuvo arreyos na dómina medieval, al traviés de matrimonios ente monarques. Serbia tien cuatro llugares desinaos como Patrimoniu de la Humanidá pola UNESCO.
- Pintura
La pintura serbia tuvo'l so mayor rellume ente 1850 y 1950 con Đura Jakšić (1832-1878), Petar Dobrović (1890-1942) o Nadežda Petrović (1873-1915). Pero foron Paja Jovanović, (1859-1957) y Uroš Predić (1857-1953) la elite del realismu serbiu de los sieglos XIX-XX. Sava Šumanović (1896-1942) foi pioneru en xeitos como'l cubismu y l'espresionismu, y Đorđe Andrejević-Kun (1904-1964) foi'l pintor por escelencia de la dómina yugoslava.
El muséu más importante del país ye'l Muséu Nacional, fundáu en 1844, qu'atecha una coleición de más de 400.000 oxetos (incluyendo más de 5.600 pintures y 8.400 dibuxos y grabaos), munchos consideraos obres maestres. Dispón de'estayes d'arqueoloxía, arte medieval, arte postmedieval y modernu y numismática.
- Lliteratura
La lliteratura de Serbia dátase davezu dende'l Evanxeliu de Miroslav, un manuscritu de 1180 incluyíu pola UNESCO na llista de la Memoria del Mundu.
La poesía épica serbia tuvo un encalcáu papel na tresmisión a estremaes xeneracionies de fechos bélicos históricos como la Batalla de Kosovu (1389), que se tornó en too un símbolu pa los ideales serbios.
Vuk Stefanović Karadžić y Đuro Daničić desenvolvieron un papel fonderu en remocicar l'idioma serbiu modernu. Ya nel sieglu XX florió la lliteratura en serbiu con escritores como Ivo Andrić (anque él mesmu siempres se consideró yugoslavu), Premiu Nobel de Lliteratura en 1961, Danilo Kiš, Meša Selimović, Borislav Pekić, Milorad Pavić y Dobrica Ćosić.
- Música
Los compositores Kornelije Stanković (1831-1865) y Stevan Mokranjac (1856-1914) son consideraos davezu los precursores de la música sinfónica serbia. Otres figures cimeres de los sieglos XIX-XX foron Petar Konjović, Stevan Hristić y Josif Marinković.[17]
La figura que más encalcó na música serbia contemporánea ye Goran Bregović, con una singular amecedura de ritmos modernos con xeitos populares de los Balcanes. Tamién algamó cierta fama la cantante Marija Šerifović, tras afitar la victoria pa Serbia nel Festival del Cantar d'Eurovisión 2007.
Teatru y cine serbios
[editar | editar la fonte]- Teatru
La tradición teatral serbia materialízase col afitamientu en 1861 del Teatru Nacional de Serbia, el más antiguu del país, en Novi Sad. A fines del sieglu XIX entamaron ellí les representaciones d'ópera, que se tornaron en permanentes dende 1947. En 1868 inaguróse'l Teatru Nacional de Belgráu.
El BITEF, Festival Internacional de Teatru de Belgráu, ye ún de los festivales de teatru más antiguos del mundu. Fundáu en 1967, cerniose pos amosar siempres les postreres tendencies, tornándose nún de los cinco festivales europeos más importantes.
- Cine
Tres la dómina yugoslava, el cine serbiu remaneció afaláu polos conflictos nacionales qu'esgayaron el país. Nesti contestu, Emir Kusturica consiguó la Palma d'Oru del Festival de cine de Cannes en 1995 con Underground, una película cola que repasaba los postreros 50 años d'historia de Yugoslavia. En 1998, Kusturica ganó'l Lleón de plata pola direición de Gato negro, gato blanco.
El otro gran direutor serbiu contemporaneu ye Goran Paskaljević, que ha consiguió tres vegaes Espiga d'Oru de la Selmana Internacional de Cine de Valladolid, coles películes La otra América, Optimisti y Honeymoons.
Ciencia y teunoloxía
[editar | editar la fonte]La gran aportación serbia al mundu de la ciencia foi'l físicu, matemáticu, inxenieru llétricu y afamáu inventor Nikola Tesla (1856-1943). Anque nació en Smiljan (daquella Imperiu austriacu y anguaño Croacia), Tesla yera fíu y nietu de sacerdotes de la Ilesia ortodoxa serbia, y siempres evitó la escoyeta ente serbiu y croata, llegando a manifestar "siéntome tan arguyosu de los míos raigones serbios como de la mio patria croata". Cuando morrió en Nueva York, el so féretru foi cobiertu coles banderes de Yugoslavia y d'Estaos Xuníos.
Consideráu'l descubridor de la corriente alterna, y precursor del radar, el control remotu, la telegrafía y los rayos X, los inventos de Tesla revolucionaron el mundu científicu de fines del sieglu XIX, polo que ta consideráu l'inventor más influyente del cambiu de sieglu. En 1943, tres un llargu llitixu y dempués de la so muerte, la Corte Suprema d'Estaos Xuníos reconoció como suya la patente de la radio, que s'atribuyera erróneamente a Guglielmo Marconi.
En Serbia, Tesla ye consideráu un héroe nacional, y en 1952 anicióse'l Muséu Nikola Tesla en Belgráu, donde s'afaya la urna coles sos cenices, amás de los sos instrumentos, proyeutos y oxetos personales y la so biblioteca. Amás, los billetes de 100 dinares lleven la so imaxe nel anversu, y l'aeropuertu cimeru del país foi renomáu en 2006 como Aeropuertu de Belgráu-Nikola Tesla. Tamién una unidá de medida, un Tesla (cráter)cráter de la Lluna y un asteroide lleven el so nome.
Educación
[editar | editar la fonte]La educación en Serbia ta regulada pol Ministeriu d'Educación. Esta entama nos centros preescolinos y continúa cola educación primaria. Los neños ingresen nes escueles primaries (en serbiu: Osnovna škola) a la edá de siete años y asitien ellí durante ocho años (dómina obligaroria). La educación secundaria puede seguise, dependiendo de les calificaciones obteníes, nos institutos d'Educación Secundaria (gimnazija, cuatro años), nos Colexos profesionales (stručna škola, cuatro años) o en Formación Profesional (zanatska škola, trés años). L'acesu a la Universidá faise sobre los resultaos de la educación secundaria y una preba d'accesu.
La Universidá de Belgráu ye la más antigua y importante de Serbia. Afitada en 1808, tien 31 facultaes, y dende la so fundación, cúidase que formó a 330.000 llicenciaos. Otres universidaes con un importante númberu de facultaes y alumnos son les de Novi Sad (fundada en 1960), Kragujevac (fundada en 1976) y Niš (1965)
Gastronomía
[editar | editar la fonte]La gastronomía de Serbia, allugada na llamada cocina balcánica, tien la influencia direuta de la cocina mediterránea, sobre manera la cocina griega, búlgara, turca y húngara, lo que-y aporta un calter heteroxéneu, formáu por una remestura d'estremaes tradiciones. Encalca pola variedá de les sos salses y aromes, asina como la diversidá de los sos postres.
La base de la ufierta gastronómica turística constitúila la carne a la parriya, amás d'estremaos platos de verdures. Los platos más tradicionales del país son:
- El ćevapčići, un platu a la parriya a base de carne picada. Tradicionalmente guísase con carbón.
- La čorba, sopa de verdures (xeneralmente fréxoles) condimentada con cachos de carne.
- El sarme, royinos de carne picada sazonada con especies y envuelta en fueyes de repollu.
- El pljeskavica, una triba d'hamburguesa de carne picada paecida al ćevapčići, pero más cenciellu, considérase la comida nacional.
- El đuveč, arroz con carne y abondantes especies.
El postre más afamáu ye'l gibanica, una pasta aniciada con quesu y güuevu, y la bebida nacional el slivovitz (sljivovica), de fuerte conteníu alcohólicu, resultante de la destilación y fermentación del xugu de nisa, bien paecida al brandy.
Deportes
[editar | editar la fonte]Magar Serbia ye considerad la socesora deportiva de les selleiciones yugoslaves, la so participación axebrada en competiciones deportives oficiales nun se produz hasta xunu de 2006, cuando s'afita'l desaniciu del estáu formáu por Serbia y Montenegru, y la so proclamación como estáu soberanu. Entós Serbia a ocupó'l llugar del antiguu estáu nel Comité Olímpicu Internacional, que reconoció a Montenegro como nuevu miembru nel so conceyu de Guatemala de xunetu de 2007.
Los deportes más afamaos y con mayor númberu de siguidores nel país son el fútbol, el baloncestu y el balonmano.
- Fútbol
La primer participacón de la Seleición de fútbol de Serbia nuna competición oficial foi pola mor del tornéu de clasificación pa la Eurocopa 2008, pa la que nun consiguió clasificase. Sicasí nel tornéu de Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 2010, tuvo'l primer puestu del so grupu, per delantre de Francia y tuvo la clasificación direuta pal Campeonatu Mundial de Sudáfrica 2010, anque foi eliminada na primer fas del campeonatu. Dalgunos de los integrantes xueguen n'equipos de tol continente, como Nemanja Vidić, Branislav Ivanović, Miloš Krasić, Neven Subotić, Dejan Stanković y Nikola Žigić.
El campeonatu de lliga serbiu, la Superlliga Serbia ye la competición cimera por equipos del país. El campeón la dómina 2009/10 foi'l FK Partizan, per delantre del Estrella Bermeya de Belgráu, l'equipu más llauriáu del país. Dambos protagonicen el Derby Eternu de Belgráu, el clásicu más afamáu del fútbol serbiu.
- Baloncestu
Socesora del exitosu equipu nacional yugoslavu, consideráu la tercer meyor selleición de la historia del baloncestu pol númberu de medayes conseguíes, y cinco vegaes vencedora del Campeonatu mundial de baloncestu, la Seleición de baloncestu de Serbia consiguió'l segundu puestu nel Campeonatu d'Europa de 2009, tres perder na fin ante la selleición d'España por 63-85. Dellos xugadores serbios militaron n'equipos de la cimera lliga de baloncestu del mundu, la NBA, como Vlade Divac, Predrag Stojaković, Nenad Krstić, Darko Miličić y Vladimir Radmanović ente otros.
La lliga serbia de baloncestu, la Naša Sinalko Liga, ye la cimera competición de clubes de Serbia. El vixente campeón ye'l KK Partizan de Belgráu, que se proclamó campeón por 8ª vegada consecutiva, per delantre del Estrella Bermeya, la dómina 2008/09.
- Otros
Otros deportes d'equipu onde Serbia tien una importante relevancia son el balonmano, disciplina na que la seleición nacional afitó'l 8ᵘ puestu nel Campeonatu Mundial de 2009, y el wate-rpolo, nel que la seleición serbia ye vixente campeona del mundu tres vencer na fin del Campeonatu Mundial de 2009 a [[Seleición de water-polo d'España|España na tanda de penalties. Amás, la seleición serbia de voleibol afitó'l primer puestu del Campeonatu Européu de Voleibol de 2011 celebráu n'Austria y República Checa, mientres que la seleición femenina fizo igual nel Campeonatu Européu de Voleibol Femenín de 2011.
Otros deportistes serbios que s'alcuentren en primer nivel mundial son los tenistes Novak Đoković (vencedor del Abiertu d'Australia en 2008, 2011 y 2012), ganador de la edición de 2011 del Campeonatu de Wimbledon, y del Abiertu d'Estaos Xuníos en 2011: Ana Ivanović (que ganó Roland Garros en 2008) y Jelena Janković (finalista del Abiertu d'Estaos Xuníos en 2008) y el nadador Milorad Čavić, 6 vegaes campeón d'Europa, 1 vegada campeón del mundu y medaya de plata nos Xuegos Olímpicos de Beixín 2008.
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Direición web d'archivu: https://web.archive.org/web/20070928091304/http://www.bsec-organization.org/main.aspx?ID=About_BSEC.
- ↑ URL de la referencia: https://www.interpol.int/Member-countries/World. Editorial: Interpol. Data de consulta: 7 avientu 2017.
- ↑ URL de la referencia: http://www.nuclearsuppliersgroup.org/en/participants1. Editorial: Grupu d'abastecedores nucleares. Data de consulta: 7 avientu 2017.
- ↑ URL de la referencia: https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/. Editorial: Organización pa la Prohibición d'Armes Químiques. Data de consulta: 7 avientu 2017.
- ↑ URL de la referencia: https://www.iho.int/srv1/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=452&lang=en. Editorial: Organización Hidrográfica Internacional. Data de consulta: 8 avientu 2017.
- ↑ URL de la referencia: http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp.
- ↑ URL de la referencia: http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html. Data de consulta: 4 mayu 2019.
- ↑ URL de la referencia: https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8. Data de consulta: 4 mayu 2019.
- ↑ URL de la referencia: http://icdo.org/who-we-are/members/member-states.html. Data de consulta: 11 mayu 2020.
- ↑ URL de la referencia: https://public.wmo.int/en/members/serbia. Data de consulta: 26 mayu 2020.
- ↑ URL de la referencia: https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/. Data de consulta: 21 xunetu 2020.
- ↑ URL de la referencia: https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf. Data de consulta: 16 marzu 2024. Páxina: 5. Supports qualifier: data de principiu.
- ↑ URL de la referencia: https://holocaustremembrance.com/countries/serbia. Data de consulta: 17 marzu 2024. Tipo de referencia: official member page. Supports qualifier: data de principiu.
- ↑ Aplícase a esta parte: masculín singular.
- ↑ Aplícase a esta parte: femenín singular.
- ↑ Tourist Organization of Belgrade. Your Guide to Culture. Consultáu'l 5 de payares de 2009.
- ↑ Error de cita: La etiqueta
<ref>nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaesCultu
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Serbia.- Gobiernu serbiu Archiváu 2006-12-06 en Wayback Machine (n'inglés)
| Estaos | Albania · Alemaña · Andorra · Austria · Bielorrusia · Bélxica · Bosnia y Herzegovina · Bulgaria · Chequia · Croacia · Dinamarca · Eslovaquia · Eslovenia · España · Estonia · Finlandia · Francia · Grecia · Hungría · Irlanda · Islandia · Italia · Letonia · Liechtenstein · Lituania · Luxemburgu · Macedonia del Norte · Malta · Moldavia · Mónacu · Montenegru · Noruega · Países Baxos · Polonia · Portugal · Reinu Xuníu · Rumanía · Rusia · San Marín · Serbia · Suecia · Suiza · Turquía · Ucraína · Vaticanu · Xeorxa · Xipre |  |
|---|---|---|
| Dependencies | ||
| Rexón autónoma | ||
| Países con status discutíu | ||
| Control d'autoridaes |
|
|---|
