Лагос

Лагос
	Лагос; Lagos
Флаг	Герб
Ил	Нигерия
Координаталар	6°27′ с. ш. 3°24′ в. д.HGЯO
Губернатор	Бабатунде Фашола
Нигеҙләнгән	1472
Элекке исеме	Эко
Майҙаны	999,58 км²
Бейеклеге	5 м
Халҡы	13 123 000 (оценка) кеше (2015)
Тығыҙлығы	13 128 кеше/км²
Агломерация	21 324 000
Сәғәт бүлкәте	UTC+1
Рәсми сайт	lagosstate.gov.ng (инг.)
	Лагос Аудио, фото и видео Викимилектә

Ла́гос (ингл. Lagos, йоруба Èkó) — Нигерияның көньяҡ-көнбайышындағы порт ҡала, илдең иң ҙур ҡалаһы. 7 миллиондан артыҡ кешегә эйә (метрополияла 12 800 000^[2]) булып Лагос Африкалағы иң ҙур икенсе ҡала (Каирҙан һуң) тип иҫәпләнә.

Тарихы

Йоруба, авори халыҡтарының торлағы булған ваөытта Лагосты Эко тип атағандар, бул һүҙ «ферма» йәки «лагерь» тигәнде аңлата. 1472 йылда португаль диңгеҙсеһе Руй де Секейра (Rui de Sequeira) килеп ултыра һәм был өлкәне Лагос тип атай, был «күл» тигәнде аңлата. 1704—1851 йылдарҙа Лагос колдар һатыу үҙеге була. 1841 йылда Оба Акитое тәхеткә килгәс ҡолдар менән һатыу итеүҙе тыя. Ҡолдар менән һатыу итеүселәр бунт күтәрәләр һәм королде бәреп төшөрәләр, тәхеткә ҡустыһы Оба Касоконы ултырталар. Ҡыуылған Оба Акитоеға инглиздәр кире власҡа әйленеп ҡайтырға ярҙам итәләр. Ул 1851 йылда тәхеткә ултыра һәм ҡолдар менән һатыу итеүҙе тыя.

1861 йылда Лагос Британия колонияһы булараҡ аннексиялана. 1914 йылда протекторат баш ҡалаһы тип иғлан ителә.

Лагос королдәре

(ҡарағыҙ: en:Oba of Lagos)

King Ado
King Gabaro (1720—1730)
Erelu Kuti(female)
King Ologun Kutere
King Adele (1806—1813), (1834—1836)
King Eshinlokun (1836—1841)
Oba Idewu Ojulari
King Oluwole
King Akintoye
Oba Kosoko

География и климат

Ҡала Атлантик океандың Бенин ҡултығындаҡа утрауҙарҙа урынлашҡан. Лагос климаты — субэкваториаль. Марттан июльгә тиклем оҙайлы дымлы миҙгел, һуңынан августа ҡыҫҡа ваҡытлы ҡоро сезон, сентябрҙан октяргә тиклем ҡыҫҡа дымлы миҙгел, ноябрьҙан мартҡа тиклем ҡоро миҙгел (был миҙгелдә ҡыҫҡа ваҡытлы яуым-төшөм булып тора).

Ҡала климаты
Күрһәткес	Ғин	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Йыл
Абсолют максимум, °C	33	35	37	38	33	35	31	31	30	32	32	32	38
Уртаса максимум, °C	32,2	33,2	32,9	32,2	30,9	29,3	28,2	28,3	28,9	30,3	31,4	31,8	30,8
Уртаса температура, °C	27,3	28,5	28,5	28,0	27,1	25,6	25,3	25,1	25,5	26,4	27,2	27,2	26,8
Уртаса минимум, °C	22,4	23,7	24,1	23,7	23,2	21,9	22,3	21,8	22,1	22,4	23,0	22,5	22,8
Абсолют минимум, °C	17	20	21	21	21	21	21	20	20	20	20	20	17
Яуым-төшөм нормаһы, мм	13	41	84	146	202	316	243	122	160	125	40	15	1507
Һыу температураһы, °C	28	28	29	29	29	28	26	25	26	27	29	28	28
Сығанаҡ: Гонконг обсерваторияһы, Weatherbase, World Climate Guide

Административ бүленеше һәм демография

Лагос айырым административ берәмек булып тормай, шуға күрә ҡала администрацияһы юҡ^[3]. Оло Лагос ҡала территорияһы Лагос штатына ингән 20 үҙидара биләмәһенең 16-һын үҙ эсенә ала. Лагос штаты 1967 йылдың 27 майында Нигерияны 12 штатҡа бүлеп административ реформа үткәргән ваҡытта барлыҡҡа килә. Ошоғаса Лагос муниципалитеты Нигерияның хөкүмәте тарафынан идара ителә. Лагос муниципалитеты советы эшмәкәрлеге 1967 йылда туҡтатыла, уныү эшмәкәрлеге айырым территорияларға йөкмәтелә^[4]. 1970 йылдар башында нефть бумы осоронда Лагос демографик үҫеш кисерә. Экономик үҫеш ваҡытанда ауыл ерҙәренән халыҡ ҡалаға күсенә. Был ҡала халҡының артыуына килтерә, ҡала тирәләй эйәрсен ҡасабалар барлыҡҡа килә. Ҡала тирә яғындаға ҡасаба-ҡаласыҡтар «Оло Лагос» ҡалаһын барлыҡҡа килтерә.