Рэспубліка

Рэспу́бліка — форма кіравання дзяржавы, пры якой усе найвышэйшыя органы кіравання абіраюцца ці фармуюцца агульнанацыянальнымі прадстаўнічымі ўстановамі (напрыклад, парламент) на пэўны тэрмін.

Гісторыя

Упершыню рэспубліка як форма кіравання ўзнікла ў старажытнай Грэцыі як антыпод манархіі.

Віды рэспублікі

У асноўным выдзяляецца 2 віды рэспублік: парламенцкая і прэзідэнцкая. Найбольш распаўсюджанымі з’яўляюцца змяшаныя формы.

Для парламенцкай рэспублікі характэрна:

• вяршэнства парламента;
• адказнасць урада перад парламентам, а не перад прэзідэнтам;
• фармаванне ўрада;
• прэзідэнту належаць у асноўным цырыманіяльныя функцыі.

Для прэзідэнцкай рэспублікі характэрна:

• адказнасць урада перад прэзідэнтам.

Да змяшаных формаў адносяцца прэзідэнцка-парламенцкая (Перу, Егіпет, Турцыя, Украіна да 2005 года, Расія) і парламенцка-прэзідэнцкая (Фінляндыя, Францыя, Польшча, Літва).

У Беларусі цяпер можна назіраць суперпрэзідэнцкую рэспубліку (хоць у Канстытуцыі мы можам бачыць шмат рыс, характэрных для прэзідэнцка-парламенцкай рэспублікі).

Іншыя значэнні

У шэрагу краін рэспублікамі называюцца адміністрацыйна-тэрытарыяльныя адзінкі, якія карыстаюцца правамі больш шырокай аўтаноміі, чым іншыя. Такія рэспублікі ёсць, напрыклад, у Расіі (21 рэспубліка), Украіне (Аўтаномная Рэспубліка Крым), Узбекістане (Каракалпакстан).