Прэмія Вольфа па хіміі

Прэмія Вольфа па хіміі
Тып	навуковая ўзнагарода[d]
Заснаванне	1978
Краіна	Ізраіль

Прэмія Вольфа ў галіне хіміі прысуджаецца адзін раз у год Фондам Вольфа (англ.: Wolf Foundation) у Ізраілі. Гэта адна з шасці прэмій Вольфа, створаных Фондам, якая ўручаецца з 1978 года.

Спіс лаўрэатаў

1970-я

Год	Імя	Краіна	Абгрунтаванне
1978	Карл Джэрасі	Аўстрыя	за працу ў галіне біяарганічнай хіміі, прымяненне новых спектраскапічных метадаў і падтрымку міжнароднага супрацоўніцтва. Арыгінальны тэкст (англ.)   for his work in bioorganic chemistry, application of new spectroscopic techniques, and his support of international cooperation.
1979	Герман Марк	Аўстрыя	за ўклад у разуменне структуры і паводзін прыродных і сінтэтычных палімераў. Арыгінальны тэкст (англ.)   for his contributions to understanding the structure and behavior of natural and synthetic polymers.
1980	Генры Эйрынг	Мексіка	за распрацоўку тэорыі пераходнага стану хімічных рэакцый і яе вобразнае прымяненне да хімічных і фізічных працэсаў. Арыгінальны тэкст (англ.)   for his development of absolute rate theory and its imaginative applications to chemical and physical processes.

1980-я

Год	Імя	Краіна	Абгрунтаванне
1981	Джозеф Чат	Вялікабрытанія	за наватарскі і фундаментальны ўклад у сінтэтычную хімію пераходных металаў, асабліва гідрыды пераходных металаў і комплексы азоту. Арыгінальны тэкст (англ.)   for pioneering and fundamental contributions to synthetic transition metal chemistry, particularly transition metal hydrides and dinitrogen complexes.
1982	Джон Чарлз Полані	Венгрыя / Канада	за даследаванні хімічных рэакцый у беспрэцэдэнтных дэталях шляхам распрацоўкі тэхнікі інфрачырвонай хемілюмінесцэнцыі і для стварэння хімічнага лазера. Арыгінальны тэкст (англ.)   for his studies of chemical reactions in unprecedented detail by developing the infrared chemiluminiscence technique, and for envisaging the chemical laser.
	Джордж К. Пайментэл	ЗША	за развіццё спектраскапіі матрычнай ізаляцыі і адкрыццё лазераў фотадысацыяцыі і хімічных лазераў. Арыгінальны тэкст (англ.)   for development of matrix isolation spectroscopy and for the discovery of photodissociation lasers and chemical lasers.
1983/4	Герберт С. Гутоўскі	ЗША	за наватарскую працу ў распрацоўцы і прымяненні спектраскапіі ядзернага магнітнага рэзанансу ў хіміі. Арыгінальны тэкст (англ.)   for his pioneering work in the development and applications of nuclear magnetic resonance spectroscopy in chemistry.
	Хардэн М. Мак-Конэл	ЗША	за даследаванні электроннай структуры малекул з дапамогай спектраскапіі парамагнітнага рэзанансу, а таксама за ўкараненне і біялагічнае прымяненне метадаў спінавых метак. Арыгінальны тэкст (англ.)   for his studies of the electronic structure of molecules through paramagnetic resonance spectroscopy and for the introduction and biological applications of spin label techniques.
	Джон С. Во	ЗША	за фундаментальны тэарэтычны і эксперыментальны ўклад у спектраскапію ядзернага магнітнага рэзанансу высокага раздзялення ў цвёрдых целах. Арыгінальны тэкст (англ.)   for his fundamental theoretical and experimental contributions to high resolution nuclear magnetic resonance spectroscopy in solids.
1984/5	Рудольф Артур Маркус	Канада / ЗША	за ўклад у хімічную кінетыку, асабліва ў тэорыі аднамалекулярных рэакцый і рэакцый пераносу электрона. Арыгінальны тэкст (англ.)   for his contributions to chemical kinetics, especially the theories of unimolecular reactions and electron transfer reactions.
1986	Эліяс Джэймс Коры	ЗША	за выдатныя даследаванні сінтэзу многіх вельмі складаных прыродных прадуктаў і дэманстрацыю новых спосабаў мыслення пра такія сінтэзы. Арыгінальны тэкст (англ.)   for outstanding research on the synthesis of many highly complex natural products and the demonstration of novel ways of thinking about such syntheses.
	Альберт Эшэнмозер	Швейцарыя	за выдатныя даследаванні ў галіне сінтэзу, стэрэахіміі і механізмаў рэакцыі ўтварэння натуральных прадуктаў, асабліва вітаміна B12. Арыгінальны тэкст (англ.)   for outstanding research on the synthesis, stereochemistry and reaction mechanisms for formation of natural products, especially Vitamin-B12.
1987	Дэвід Чылтан Філіпс Дэвід Мервін Блоў	Вялікабрытанія Вялікабрытанія	за іх уклад у рэнтгенаўскую крышталаграфію бялкоў і ў высвятленне структур ферментаў і механізмаў іх дзеяння. Арыгінальны тэкст (англ.)   for their contributions to protein X-ray crystallography and to the elucidation of structures of enzymes and their mechanisms of action.
1988	Джошуа Джортнер Рафаэль Дэвід Левін	Ізраіль Ізраіль	за іх праніклівыя тэарэтычныя даследаванні, якія тлумачаць атрыманне і ўтылізацыю энергіі ў малекулярных сістэмах і механізмы дынамічнай селектыўнасці і спецыфічнасці. Арыгінальны тэкст (англ.)   for their incisive theoretical studies elucidating energy acquisition and disposal in molecular systems and mechanisms for dynamical selectivity and specificity.
1989	Дуіліа Арыгоні Алан Раштан Батэрсбі	Швейцарыя Вялікабрытанія	за іх фундаментальны ўклад у высвятленне механізму ферментатыўных рэакцый і біясінтэзу прыродных прадуктаў, у прыватнасці пігментаў жыцця. Арыгінальны тэкст (англ.)   for their fundamental contributions to the elucidation of the mechanism of enzymic reactions and of the biosynthesis of natural products, in particular the pigments of life.
1990	Не прысуджалася

1990-я

Год	Імя	Краіна	Абгрунтаванне
1991	Рыхард Эрнст	Швейцарыя	за рэвалюцыйны ўклад у спектраскапію ЯМР, асабліва ў ЯМР з пераўтварэннем Фур’е і двухмерны ЯМР. Арыгінальны тэкст (англ.)   for his revolutionary contributions to NMR spectroscopy, especially Fourier-transform and two-dimensional NMR.
	Аляксандр Пайнс	Радэзія / ЗША	за рэвалюцыйны ўклад у спектраскапію ЯМР, асабліва ў шматквантавы і высокаспінавы ЯМР. Арыгінальны тэкст (англ.)   for his revolutionary contributions to NMR spectroscopy, especially multiple-quantum and high-spin NMR.
1992	Джон Попл	Вялікабрытанія	за выдатны ўклад у тэарэтычную хімію, асабліва ў распрацоўку эфектыўных сучасных метадаў квантавай хіміі, якія шырока выкарыстоўваюцца. Арыгінальны тэкст (англ.)   for his outstanding contributions to theoretical chemistry, particularly in developing effective and widely used modern quantum- chemical methods.
1993	Ахмед Зевейл	Егіпет / ЗША	за наватарства ў развіцці лазернай фемтахіміі. Выкарыстоўваючы лазеры і малекулярныя прамяні, фемтахімія зрабіла магчымым даследаваць эвалюцыю хімічных рэакцый, як яны на самой справе адбываюцца ў рэальным часе. Арыгінальны тэкст (англ.)   for pioneering the development of laser femtochemistry. Using lasers and molecular beams, femtochemistry has made it now possible to probe the evolution of chemical reactions as they actually happen in real time.
1994/5	Рычард Лернер Пітэр Шульц	ЗША ЗША	за распрацоўку каталітычных антыцелаў, дазваляючы тым самым каталізаваць хімічныя рэакцыі, якія лічыліся немагчымымі з дапамогай класічных хімічных працэдур. Арыгінальны тэкст (англ.)   for developing catalytic antibodies, thus permitting the catalysis of chemical reactions considered impossible to achieve by classical chemical procedures.
1995/6	Гілберт Сторк Сэмюэл Данішэфскі	ЗША ЗША	за распрацоўку новых хімічных рэакцый, якія адкрылі новыя шляхі да сінтэзу складаных малекул, у прыватнасці поліцукрыдаў і многіх іншых важных з біялагічнай і медыцынскай пункту гледжання злучэнняў. Арыгінальны тэкст (англ.)   for designing and developing novel chemical reactions which have opened new avenues to the synthesis of complex molecules, particularly polysaccharides and many other biologically and medicinally important compounds.
1996/7	Не прысуджалася
1998	Герхард Эртль Габор Саморжай	Германія; Венгрыя / ЗША	за выдатны ўклад у сферу навукі аб паверхні ў цэлым і за высвятленне фундаментальных механізмаў гетэрагенных каталітычных рэакцый на паверхнях монакрышталя, у прыватнасці. Арыгінальны тэкст (англ.)   for their outstanding contributions to the field of the surface science in general, and for their elucidation of fundamental mechanisms of heterogeneous catalytic reactions at single crystal surfaces in particular.
1999	Раймон Лем’ё	Канада	за яго фундаментальны і асноўны ўклад у вывучэнне і сінтэз алігацукрыдаў і ў высвятленне іх ролі ў малекулярным распазнаванні ў біялагічных сістэмах. Арыгінальны тэкст (англ.)   for his fundamental and seminal contributions to the study and synthesis of oligosaccharides and to the elucidation of their role in molecular recognition in biological systems.
2000	Франк Альберт Котан	ЗША	за адкрыццё зусім новай фазы хіміі пераходных металаў, заснаванай на парах і кластарах атамаў металаў, напрамую звязаных адной або некалькімі сувязямі. Арыгінальны тэкст (англ.)   for opening up an entirely new phase of transition metal chemistry based on pairs and clusters of metal atoms directly linked by single or multiple bonds.

2000-я

Год	Імя	Краіна	Абгрунтаванне
2001	Анры Каган Рыёдзі Наёры Карл Бары Шарплес	Францыя Японія ЗША	за іх наватарскую, творчую і важную працу па развіцці асіметрычнага каталізу для сінтэзу хіральных малекул, які значна павялічвае здольнасць чалавецтва ствараць новыя прадукты фундаментальнага і практычнага значэння. Арыгінальны тэкст (англ.)   for their pioneering, creative and crucial work in developing asymmetric catalysis for the synthesis of chiral molecules, greatly increasing mankind's ability to create new products of fundamental and practical importance.
2002/3	Не прысуджалася
2004	Гары Баркус Грэй	ЗША	за наватарскую працу ў біянеарганічнай хіміі, раскрыццё новых прынцыпаў структуры і далёкага пераносу электронаў у бялках. Арыгінальны тэкст (англ.)   for pioneering work in bio-inorganic chemistry, unravelling novel principles of structure and long-range electron transfer in proteins.
2005	Рычард Зэйр	ЗША	за геніяльнае прымяненне лазерных метадаў, за выяўленне складаных механізмаў у малекулах і іх выкарыстанне ў аналітычнай хіміі. Арыгінальны тэкст (англ.)   for his ingenious applications of laser techniques, for identifying complex mechanisms in molecules, and their use in analytical chemistry.
2006/7	Ада Ёнат Джордж Фехер	Ізраіль ЗША	за геніяльныя структурныя адкрыцці рыбасомнага апарата ўтварэння пептыдных сувязяў і кіраваных святлом першасных працэсаў фотасінтэзу. Арыгінальны тэкст (англ.)   for ingenious structural discoveries of the ribosomal machinery of peptide-bond formation and the light-driven primary processes in photosynthesis.
2008	Уільям Мёрнер Ален Бард	ЗША ЗША	за геніяльнае стварэнне новай вобласці навукі, спектраскапіі адзіночных малекул і электрахіміі, з уздзеяннем у нанаскапічным рэжыме, ад малекулярнай і клеткавай вобласці да складаных матэрыяльных сістэм. Арыгінальны тэкст (англ.)   for the ingenious creation of a new field of science, single molecule spectroscopy and electrochemistry, with impact at the nanoscopic regime, from the molecular and cellular domain to complex material systems.
2009	Не прысуджалася
2010	Не прысуджалася

2010-я

Год	Імя	Краіна	Абгрунтаванне
2011	Сцюарт Райс Дэн Цын’юнь Кшыштаф Мацяшэўскі	ЗША; ЗША;  Польшча / ЗША	за глыбокі творчы ўклад у хімічныя навукі ў галіне сінтэзу, уласцівасцяў і разумення арганічных матэрыялаў. Арыгінальны тэкст (англ.)   for the deep creative contributions to the chemical sciences in the field of synthesis, properties and an understanding of organic materials.
2012	Паўлас Алівізатас	ЗША	за распрацоўку калоіднага неарганічнага нанакрышталя як будаўнічага блока нана-навукі і за фундаментальны ўклад у кіраванне сінтэзам гэтых часціц, у вымярэнне і разуменне іх фізічных уласцівасцяў. Арыгінальны тэкст (англ.)   for his development of the colloidal inorganic nanocrystal as a building block of nanoscience and for making fundamental contributions to controlling the synthesis of these particles, to measuring and understanding their physical properties.
	Чарлз Лібер	ЗША	за асноўны ўклад у нанахімію і асабліва ў сінтэз монакрышталічных паўправадніковых нанаправадоў, характарыстыку фундаментальных фізічных уласцівасцяў нанаправадоў і іх прымяненне ў электроніцы, фатоніцы і нанамедыцыне. Арыгінальны тэкст (англ.)   for his seminal contributions to nanochemistry and particularly the synthesis of single-crystalline semiconductor nanowires, characterization of the fundamental physical properties of nanowires, and their application to electronics, photonics and nanomedicine.
2013	Роберт Лэнджэр	ЗША	за распрацоўку і ўкараненне дасягненняў у хіміі палімераў, якія забяспечваюць як сістэмы кантраляванага вылучэння лекаў, так і новыя біяматэрыялы. Арыгінальны тэкст (англ.)   for conceiving and implementing advances in polymer chemistry that provide both controlled drug-release systems and new biomaterials.
2014	Чы Хю Вонг	/ ЗША	за шматлікі і арыгінальны ўклад у распрацоўку інавацыйных метадаў праграмаванага і прыкладнога сінтэзу складаных алігацукрыдаў і гліколь-пратэінаў. Арыгінальны тэкст (англ.)   for his numerous and original contributions to the development of innovative methods for the programmable and applied synthesis of complex oligosaccharides and glycol-proteins.
2015	Не прысуджалася
2016	Кір'якас Нікалау	Кіпр / ЗША	для прасоўвання вобласці хімічнага сінтэзу да крайнасцяў малекулярнай складанасці, звязвання структуры і функцыі і пашырэння нашага валадарства на стыку хіміі, біялогіі і медыцыны. Арыгінальны тэкст (англ.)   for advancing the field of chemical synthesis to the extremes of molecular complexity, linking structure and function and expanding our dominion over the interface of chemistry, biology and medicine.
	Сцюарт Шрайбер	ЗША	за наватарскае хімічнае разуменне логікі перадачы сігналаў і рэгуляцыі генаў, якое прывяло да з’яўлення важных новых тэрапеўтычных сродкаў, а таксама да развіцця хімічнай біялогіі і медыцыны дзякуючы адкрыццю нізкамалекулярных зондаў. Арыгінальны тэкст (англ.)   for pioneering chemical insights into the logic of signal transduction and gene regulation that led to important, new therapeutics and for advancing chemical biology and medicine through the discovery of small-molecule probes.
2017	Роберт Бергман	ЗША	за адкрыццё рэакцый актывацыі вугляродна-вадародных сувязяў у вуглевадародах растваральнымі металаарганічнымі комплексамі. Арыгінальны тэкст (англ.)   for his discovery of the activation responses of carbon-hydrogen bonds in hydrocarbons by soluble organometallic complexes.
2018	Амар Ягхі	Іарданія / ЗША	за наватарскую ратыкулярную хімію праз металаарганічныя каркасы (MOF) і кавалентныя арганічныя каркасы (COF). Арыгінальны тэкст (англ.)   for pioneering reticular chemistry via metal-organic frameworks (MOFs) and covalent organic frameworks (COFs).
	Макота Фудзіта	Японія	для распрацоўкі металаарыентаваных прынцыпаў зборкі, якія вядуць да ўтварэння вялікіх высакапорыстых комплексаў. Арыгінальны тэкст (англ.)   for conceiving metal-directed assembly principles leading to large highly porous complexes.
2019	Стывен Бухвальд Джон Хартвіг	ЗША ЗША	за наватарства ў распрацоўцы працэдур, якія каталізуюцца пераходнымі металамі, якія шырока ўжываюцца і дазваляюць утвараць сувязі вуглярод-гетэраатам усіх відаў з раней невядомай эфектыўнасцю і дакладнасцю. Арыгінальны тэкст (англ.)   for pioneering the development of transition metal catalyzed procedures that are broadly applicable and allow carbon-heteroatom bonds of all sorts to be formed with previously unknown efficiency and precision.
2020	Не прысуджалася

2020-я

Год	Імя	Краіна	Абгрунтаванне
2021	Леслі Лейзеровіц Меір Лахаў	Ізраіль Ізраіль	за сумеснае ўстанаўленне фундаментальных узаемных уплываў трохмернай малекулярнай структуры на структуры арганічных крышталяў. Арыгінальны тэкст (англ.)   for collaboratively established the fundamental reciprocal influences of three-dimensional molecular structure upon structures of organic crystals.
2022	Боні Баслер Каралін Бертоцы Бенджамін Крават	ЗША ЗША ЗША	за іх асноўны ўклад у разуменне хіміі клеткавай камунікацыі і вынаходства хімічных метадалогій для вывучэння ролі вугляводаў, ліпідаў і бялкоў у такіх біялагічных працэсах. Арыгінальны тэкст (англ.)   for their seminal contributions to understanding the chemistry of cellular communication and inventing chemical methodologies to study the role of carbohydrates, lipids, and proteins in such biological processes.
2023	Чуан Хэ Хіраакі Суга Джэфры Келі	ЗША Японія ЗША	за наватарскія адкрыцці, якія асвятляюць функцыі і паталагічныя дысфункцыі РНК і бялкоў, а таксама за стварэнне стратэгій, якія дазваляюць па-новаму выкарыстоўваць магчымасці гэтых біяпалімераў для аблягчэння хода хвароб. Арыгінальны тэкст (англ.)   for pioneering discoveries that illuminate the functions and pathological dysfunctions of RNA and proteins and for creating strategies to harness the capabilities of these biopolymers in new ways to ameliorate human diseases

Спасылкі

• Huffingtonpost Israel-Wolf-Prizes 2012 (нявызн.).
• Jerusalempost Israel-Wolf-Prizes 2013 (нявызн.).