Элементарная часціца

Элемента́рная часці́ца — у першапачатковым значэнні — першасная, далей нераскладальная часціца. З элементарных часціц складаецца ўся матэрыя. У сучаснай фізіцы паняцце звычайна ўжываецца не ў дакладным значэнні, а меней строга — для азначэння вялікай групы драбнейшых часціц матэрыі, падпарадкаваных умове, што яны не атамы або атамныя ядры (выключэнне — пратон).

Цяпер налічваюць больш за 400 элементарных часціц.

Усе элементарныя часціцы маюць уласцівасць узаемаператварэння, якое ёсць следствам іх узаемадзеянняў: моцнага, электрамагнітнага, слабага і гравітацыйнага. Узаемадзеянні часціц выклікаюць ператварэнні часціц і іх сукупнасцей у іншыя часціцы і іх сукупнасці, калі такія ператварэнні не пярэчаць законам захавання энергіі, імпульсу, моманту колькасці руху, электрычнага зарада і інш.

Асноўныя характарыстыкі элементарных часціц: маса, спін, электрычны зарад, час жыцця, цотнасць, G-цотнасць, магнітны момант, лептонны зарад, ізатапічны спін, CP-цотнасць, зарадавая цотнасць.

Класіфікацыя

Па часе жыцця

Усе элементарныя часціцы падзяляюцца на два класы:

Стабільныя элементарныя часціцы — часціцы, якія маюць бясконца вялікі час жыцця ў вольным стане (пратон, электрон, нейтрына, фатон і іх антычасціцы).
Нестабільныя элементарныя часціцы — часціцы, якія распадаюцца на іншыя часціцы ў вольным стане за канечны час.

Па масе

Усе элементарныя часціцы падзяляюцца на два класы:

Часціцы, якія не маюць масы (напрыклад, фатон).
Часціцы, якія маюць масу.

Па значэнні спіна

Усе элементарныя часціцы падзяляюцца на два класы:

Базоны — часціцы з цэлым значэннем спіна^[1] (напрыклад, фатон, глюон, мезон, базон Хігса);
Ферміёны — часціцы з напалову цэлым значэннем спіна^[1] (напрыклад, электрон, пратон, нейтрон, нейтрына).

Памеры элементарных часціц

Нягледзячы на вялікую разнастайнасць элементарных часціц, іх памеры ўкладваюцца ў дзве групы. Памеры адронаў (як барыёнаў, так і мезонаў) складаюць каля 10⁻¹⁵ м, што блізка да сярэдняй адлегласці паміж кваркамі. Памеры фундаментальных часціц — калібровачных базонаў, кваркаў і лептонаў — у межах хібнасці эксперыменту складаюць: верхняя мяжа дыяметра — 10⁻¹⁸ м. Калі ў далейшых эксперыментах канечныя памеры гэтых часціц не будуць выяўлены, то гэта можа сведчыць пра тое, што памеры калібровачных базонаў, кваркаў і лептонаў блізкія да фундаментальнай даўжыні (якая вельмі верагодна^[2] можа аказацца планкаўская даўжынёй, роўнай 1,6·10⁻³⁵ м).

Гл. таксама

Зноскі

↑ ^а ^б Фундаментальные частицы и взаимодействия
↑ А. М. Прохоров. Физическая энциклопедия, статья «Фундаментальная длина» (электронная версия).

Літаратура

Главный редактор А. М. Прохоров. Физическая энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия.

Спасылкі

Хроніка адкрыццяў у фізіцы ядра і часціц, падрыхтаваная супрацоўнікамі фізічнага факультэта МДУ імя М. В. Ламаносава (руск.)
Фізіка элементарных часціц на Scientific.ru (руск.)
Particle Listings, Particle Data Group
Фізіка элементарных часціц — у свеце, у ІЯФ, на кафедры ФЭЧ (руск.)

[nuclphys1-1] а ^б Фундаментальные частицы и взаимодействия

[FOOTNOTEА._М._Прохоров._Физическая_энциклопедиястатья_«Фундаментальная_длина»_([httpwwwfemtocomuaarticlespart_24429html_электронная_версия])-2] А. М. Прохоров. Физическая энциклопедия, статья «Фундаментальная длина» (электронная версия).

[1]

[2]