Terbiom

Terbiom
Gadoliniom – Terbiom – Disproziom
Tb Bk Taolenn beriodek
Perzhioù hollek
Niver atomek	65
Rummad kimiek	Lantanidoù
Strollad	Lantanidoù
Trovezh	6
Bloc'h	f
Tolz atomek	158,92534 ± 0,00002
Aozadur elektronek
[Xe] 4f9 6s2 Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 27, 8, 2
Perzhioù atomek
Niver oksidadur	+ 3 Oksidenn vazennek skañv
Tredanleiegezh	1,2 (Skeul Linus Pauling)
Gremmoù ionadur	1 : 565,770 kJ/mol 2 : 1 111,510 kJ/mol 3 : 2 113,992 kJ/mol 4 : 3 839,148 kJ/mol
Skin atomek	233 pm
Skin kenamsav	181 pm
Skin Van der Vaals	(stlenn ebet)
Perzhioù fizikel
Arvez	Kaled
Douester (≈20 °C)	8,267 g/cm3
Teuzverk	1 356 °C
Bervverk	3 230 °C
Tredanharzusted	1,15 nΩ•m (e 20 °C)
Neuz an elfenn

Un elfenn gimiek eo an terbiom ; Tb eo e arouez kimiek, 65 e niver atomek ha 158,925 e dolz atomek.

Istor

E 1843 e voe dinoet an terbiom en un tamm kailh gadolinit, war an dro gant erbiom ₅₇Er hag iterbiom ₇₀Yb, gant ar c'himiour svedat Carl Gustaf Mosander.
Deveret eus Ytterby, anv ur gêriadenn tost da Stockholm ma teue an tamm kailh, eo anv an elfenn 65.

Perzhioù

Ur metal liv an arc'hant eo an terbiom ; orjalennus eo, da lavaret eo e c'haller e astenn hep na dorrfe, ha govelius eo, da lavaret eo e c'haller e bladañ a-daolioù mailh. Ken blot eo ma c'haller troc'hañ un dolzennad Tb gant ur gontell.
N'eus ket kalz terbiom e krestenenn an Douar, war-dro 1,2 mg/kg hepken ; al lantanid kentañ o vont da get e vo hep mar. Evit poent e vez gounezet dre genderc'hañ lantanidoù pounner evel ar samariom ₆₂Sm, an europiom ₆₃Eu hag ar gadoliniom ₆₄Gd.
Ferromagnetek eo an terbiom e gwrezverkoù yenoc'h eget -54,15 °C : treiñ a ra da warell.

Kimiek

• Buan e tazgwered an terbiom gant dour zomm, gorrekoc'h gant dour yen :

2 Tb [k] + 6 H₂O [d] → 2 Tb(OH)₃ [dz] + 3 H₂ [g]

• Aes eo lakaat terbiom da zeviñ :

8 Tb + 7 O₂ → 2 Tb₄O₇

• Aes ivez eo dileizhañ an terbiom en drenkenn sulfurek :

2 Tb + 3 H₂SO₄ → 2 Tb³⁺ + 3 SO₄ + 3 H₂

Liv rozwenn eo Tb³⁺, evel ar c'henaozad [Tb(OH₂)₉]³⁺.

• Gant an holl halogenoù, aroueziet amañ dre X, e tazgwered Tb :

2 Tb + 3 X₂ → 2 TbX₃

Izotopoù

Terbiom-159 (¹⁵⁹Tb) eo an izotop stabil nemetañ a gaver en natur. Skinizotopoù zo bet deskrivet ivez, 36 anezho ; kevanaozet eo bet lod skinizotopoù, Tb-157 ha Tb-158 o vezañ ar re stabilañ, gant un hanter-vuhez a 71 bloavezh ha 180 bloavezh a-getep.

Izotopoù stabilañ an terbiom

Izotop	% en natur	Hanter-vuhez	Digevanad
157Tb	kevanaozet	71 bloavezh	157Gd
158Tb	kevanaozet	180 bloavezh	158Gd dre zegerc'had
			158Dy dre skinoù β
159Tb	100	stabil, 94 neutron

Arver

• Kendreluc'h oksidenn an terbiom Tb₂O₃ a implijer da fardañ kleuzeurioù (lampoù) ha skrammoù skinoù X.
• Terbiom a lakaer kevret gant oksidenn zirkoniom ZrO₂ er podoù dre helosk evit o stabilaat pa labouront e gwrezverkoù uhel.
• Gant terbiom e pister fluorid kalkiom CaF₂, tungstat kalkiom CaWO₄ ha molibdat strontiom SrMoO₄ a-benn fardañ ardivinkoù elektronek.
• Haloù Tb a implijer da fardañ laserioù.

Notennoù

Daveennoù

• American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
• Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de FranPr (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
• Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
• Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
• CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-InterscienPr, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
• DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
• EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
• Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
• ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
• HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• Jefferson Lab (en) Liamm oberiant 22 KZU 2012
• Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
• Les propriétés chimiques (fr) Liamm oberiant 07 GEN 13
• LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press,2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
• Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
• STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
• Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012

Kimiezh | Elfennoù kimiek
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv • Taolenn beriodek Taolennoù an izotopoù rannet ~ klok
Dmitriy Mendeleyev • Ernest Rutherford