Astma
| Astma | |
|---|---|
 | |
| Vršni mjerač protoka koristi se za mjerenje vršnog protoka izdisaja, važnog i za praćenje i dijagnosticiranje astme. | |
| Specijalnost | Pulmonologija |
| Simptomi | Ponavljajuće se epizode piskanje, kašljanje, stezanje u grudima, otežano disanje |
| Komplikacije | Gastro-ezofagusna refluksna bolest (GERB), sinusitis, opstruktivna apneja za vrijeme spavanja |
| Uobičajeno pojavljivanje | Djetinjstvo |
| Uzroci | Genetički i faktori životne sredine |
| Faktori rizika | zagađenje vazduha, alergen |
| Tretman | Izbjegavanje okidača, udisanje kortikosteroida, salbutamola |
| Frekvencija | 358 miliona (2015) |
| Smrtnost | 397.100 (2015) |
Astma je dugotrajna upalna bolest dišnih puteva pluća. Karakteriziraju je varijabilni i ponavljajući simptomi, reverzibilni opstrukcija protoka zraka i lahko pokrenuti bronhospazmi. Simptomi uključuju epizode zvane piskanje, kašljanje, stezanje u prsima i otežano disanje (dispneja).[1] Mogu se javiti nekoliko puta dnevno ili nekoliko puta sedmično. Ovisno o osobi, simptomi astme mogu se pogoršati noću ili vježbanjem.[1][2][3][4]
Astmatski napad
[uredi | uredi izvor]Astmatski napad mogu da pokrenu više faktora: alergijske reakcije, infekcije disajnih puteva, lijekovi (npr. aspirin, nesteroidni protivupalni lijekovi, beta-blokatori), napor, stres, u toku sna (najveći broj smrtnih ishoda astmatičnog napada dešava se u toku spavanja).
Znaci i simptomi
[uredi | uredi izvor]Znaci i simptomi astmatičnog napada su izrazito teško disanje i borba za zrak, zauzimanje sjedeće pozicije uz upotrebu pomoćne disajne muskulature, ubrzano disanje (tahipneja) oko 40-50 respiracija u minuti, tahikardija. Ako se ne prekine napad razvija se cijanoza i nemogućnost govora, tzv. govorna dispneja uz tendenciju daljeg pogoršanja stanja bolesnika.
Dijagnoza bolesti
[uredi | uredi izvor]Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze, kliničke slike, mjerenja saturacije krvi kiseonikom koja je snižena, određivanje parcijalnih pritisaka kiseonika i ugljen-dioksida arterijske krvi (PaO2 i PaCO2), mjerenje pH krvi, mjerenje respiracijskih volumena spirometrom, RTG-pluća, mjeri se arterijski krvni pritisak i snima EKG.
Auskultacijom se čuju piskavi (wheezing) šušnjevi, naročito u ekspirijumu, koji je inače produžen. U teškom napadu na plućima se auskultacijom ne čuje disanje ili je ono vrlo oslabljeno, kada se radi o "nijemim plućima" i zahtijeva neodložnu hitnu ljekarsku intervenciju.
U diferencijalnoj dijagnozi dolaze u obzir sljedeća oboljenja:
- Opstrukcija gornjih disajnih puteva
- Kardijalna astma kod akutne insuficijencije srca
- Dekompenzovana hronična opstruktivna bolest pluća (HOPB)
- Opstrukcija disajnih puteva nastala kao posljedica inhalacije nadražajnih gasova
Terapija
[uredi | uredi izvor]Terapija se sastoji u spriječavanju razvoja hipoksije, poboljšanje ventilacije aplikacijom bronhodilatatora, terapija upale ako je uzrok napada.
Položaj pacijenta je sjedeći. Odmah se uključuje 4-8 litara kisika preko sonde.
Za otklanjanje spazma bronhija daju se bronhodilatatori i to:
- Kod teške kliničke slike daje se adrenalin 0,3 mg subkutano ako anamnestički nema srčanih oboljenja.
- Ostali beta-simpatikomimetici, npr. fenoterol ili salbutamol: 2-4 udaha ponavljajući dozu u razmacima od 5-10 minuta. U težim slučajevima bronhodilatatori se mogu aplicirati parenteralno, npr. terbutalin 0,25-0,5 mg subkutano.
- Metilksantini, koji imaju znatno slabija vazodilatatorna svojstva od beta-adrenergičkih agonista, npr. aminofilin 200–400 mg (5 mg/kg) polahko intravenski kao prva doza a potom se uključuje infuzija aminofilinom u dozi od 1–2 mg/kg.
Sljedeći korak u terapiji je primjena protivupalnih lijekova kortikosteroida, npr. hidrokortizon 100–200 mg i.v. ili metilprednizolon 40–250 mg i.v. (1–4 mg/kg tjelesne težine).
Primjenjuju se i kristaloidi, da bi se razrijedio bronhijalni sekret (npr. Sol. Ringer 500-1000 ml i.v).
U teškim slučajevima kada je prisutna teška hipoksija, prestanak disanja ili kod status astmatikusa pristupa se endotrahealnoj intubaciji i eventuelno uvođenje u narkozu, mašinski ventilira uz regulaciju parametara vještačke ventilacije.
Kontraindikovana je aplikacija lijekova koji djeluju depresivno na centar za disanje kao što su sedativi i narkotici, kao i trankilizera. Isto tako se ne liječi reaktivna tahikardija beta-blokatorima, a dejstvo mukolitika i ekspektoranasa primjenjenih u akutnom napadu nije dokazano.
Bronhijalna astma
[uredi | uredi izvor]_constriction-animated.gif)
Bronhijalna astma (Asthma bronchiale) je hronično upalno oboljenje donjih disajnih puteva osjetljivih na veliki broj raznih agenasa. Oni dovode do naglog razvoja u principu reverzibilne opstrukcije donjih disajnih puteva izazivajući akutni astmatični napad. Ovdje se radi o hiperiritabilnosti traheobronhijalnog sistema. Kada su napadi učestali sa kratkim razmacima između njih ili kada astmatični napad duže traje (nema još jedinstvenog stava) bez mogućnosti njegovog prekida, onda je to Status asthmaticus.
Patofiziologija
[uredi | uredi izvor]Patofiziologija razvoja bronhijalne astme je sljedeća:
- Upala disajnih puteva uslijed neadekvatnog oslobađanja medijatora alergijske reakcije: histamina, citokina, lipidnih medijatora.
- Suženje disajnih puteva zbog bronhospazma, edema sluzokože bronhijalnog sistema, žilavog bronhijalnog sekreta (dyscrinia).
- Poremećaji oksigenacije zbog neadekvatne ventilacije i perfuzije, a kod teškog astmatičnog napada dolazi do hiperkapničkog prestanka disanja.
no data <100 100–150 150–200 200–250 250–300 300–350 | 350–400 400–450 450–500 500–550 550–600 >600 |
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b British Guideline 2009, str. 4
- ^ NHLBI Guideline 2007, str. 11–12
- ^ Martinez FD (januar 2007). "Genes, environments, development and asthma: a reappraisal". The European Respiratory Journal. 29 (1): 179–84. doi:10.1183/09031936.00087906. PMID 17197483.
- ^ GINA 2011, str. 20,51
- ^ "WHO Disease and injury country estimates". World Health Organization. 2009. Parametar
|url=nedostaje ili je prazan (pomoć)
