Henrik IV, kralj Francuske
 | Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
| Henrik IV / III | |
|---|---|
 | |
| Kralj Francuske | |
| Vladavina | 2. august 1589 - 14. maj 1610 |
| Prethodnik | Henrik III |
| Nasljednik | Luj XIII |
| Kralj Navare | |
| Vladavina | 9. juni 1572 - 14. maj 1610 |
| Prethodnik | Ivana III |
| Nasljednik | Luj II |
| Supružnik | Margareta od Francuske Marija de' Medici |
| Djeca | Luj XIII, kralj Francuske Elizabeta od Francuske Kristina Marija od Francuske Nikola Henrik od Francuske Gaston od Francuske Henrika Marija od Francuske |
| Dinastija | Burbon |
| Otac | Antonije Burbonski |
| Majka | Ivana III, kraljica Navare |
| Rođenje | 13. decembar 1553 |
| Smrt | 14. maj 1610 |
| Mjesto sahrane | Bazilika Saint-Denis |
Henrik IV (13. decembar 1553. - 14. maj 1610.), poznat kao "dobri kralj Henrik", je bio francuski kralj od 1589. do 1610. godine i kralj Navare (kao Henrik III) od 1572. do 1610. godine. On je bio prvi francuski monarh iz dinastije Bourbon.
Kao baptistički katolik odrastao je u protestantskoj vjeri svoje majke Ivane III, kraljice Navare. Naslijedio je tron Navare 1572. godine nakon smrti majke. Kao hugenot Henrik je bio umiješan u Hugenotske ratove, gdje je izbjegao atentat u Bartolomejskoj noći, a kasnije je bio na čelu protestantskih snaga protiv kraljeve vojske.
Henrik, kao glava dinastije Bourbon, bio je direktni muški nasljednik kralja Francuske Luja IX i "princ krvi". Nakon smrti njegovog brata po zakonu i dalekog rođaka Henrika III, kralja Francuske, 1589. godine Henrik je pozvan u Francusku po Salijskom zakoniku. On se u početku držao protestantske vjere i borio se protiv Katoličke lige, kojoj je slagao da nije protestant kako bi zagospodario svojim kraljevstvom. Nakon četiri godine zatišja, on se mudro odrekao kalvinističke vjere. Kao pragmatični političar, on je pokazao neobičnu vjersku toleranciju. Naime, on je proglasio Nantski edikt 1598. godine garantujući vjersku slobodu protestantima čime je završio Hugenotske ratove. Ubijen je od strane Francoisa Ravaillaca, fanatičnog katolika, a naslijedio ga je sin Luj XIII.
Smatran uzurpatorom od strane nekih katolika i izdajnikom od strane nekih protestanata, Henrik je postao meta u najmanje 12 atentata. Nepopularan kralj pri stupanju na dužnost, Henrikova popularnost se znatno poboljšala nakon njegove smrti. Dobri kralj Henrik (Le bon roi Henri) je ostao upamćen po svojoj genijalnosti i njegovoj velikoj brizi o dobrobiti svojih podanika. Proslavljen je u popularnoj pjesmi "Živio kralj Henrik" i Volterovoj "Henrijadi".
Mladost
[uredi | uredi izvor]Bio je sin navarske kraljice Ivane III i Antonija Burbonskog.
Njegova majka je bila žestoki predstavnik hugenota, odnosno francuskih protestanata. U istom je duhu odgojila i Henrika IV. Otac budućeg kralja je bio prvi nasljednik francuske krune u slučaju izumiranja tadašnje vladajuće dinastije. Po majčinoj smrti naslijedio je navarsku krunu.
S ciljem sklapanja mira između hugenota i katolika njegova majka ugovarila je njegovo vjenčanje sa sestrom francuskog kralja Karla IX. Brak sklopljen 15. augusta 1572. je bio nesretan i bez djece. Gotovo neposredno po vjenčanju kralj Karlo IX naređuje pokolj Hugenota na dan svetog Bartolomeja, a samog Henrika IV prisiljava na prelazak na katoličanstvo i drži u zatvoru sljedeće 4 godine.
Izborivši svoju slobodu 1576. godine ovaj kralj se nalazi cijelo vrijeme u ratu ili oružanom primirju s novim kraljem Francuske Henrik III. Odlučujući trenutak nastupa 1589. godine kada se protiv francuskog kralja buni Pariz i nekoliko drugih žestoko katoličkih gradova. Savez tada sklopljen između Henrika III i Henrika IV traje do smrti kralja Francuske koji na samrtnoj postelji za nasljednika proglašava kralja Navare.
Francuski kralj
[uredi | uredi izvor]Iako sada formalno kralj Francuske, to je tada bilo veoma daleko od stvarnosti. Tadašnja katolička liga nije mogla prihvatiti kralja hugenota koji je bio ekskomuniciran još 1585. godine. S druge strane niti francuski gradovi ga nisu htjeli prihvatiti tako da je prošlo četiri godine prije nego što ga Pariz priznaje za svog kralja. Prije tog trenutka on se trebao još preći na katoličanstvo. To Henrik IV pozdravlja riječima "Pariz je vrijedan jedne mise".
Ovom kralju je na kraju trebalo pet godina rata kako bi postao priznat kao vladar Francuske. Poslije te unutarnje pobjede 1494. on objavljuje rat Španijom koja od samog početka vojnicima i novcem potpomaže njegove protivnike. U tom ratu on potvrđuje nezavisnost Francuske od katoličkih pretenzija.
Tokom borbi i kasnije vladavine njegova politika je bila da uvijek kada je to moguće kupi, svoje protivnike kako bi se izbjegle ratne žrtve. Spomenik njegovog humanizma (za to doba) postaju riječi: "Ako mi Bog dozvoli ja ću se pobrinuti da svaki radnik ima nedjeljom za ručak kokošku."
S ciljem smirivanja preostalih vjerskih napetosti Henrik IV potpisuje 1598. Nantski edikt, osiguravajući vjersku slobodu francuskim protestantima. Njegovo potpisivanje se uzima kao datum kraja vjerskih ratova u Francuskoj iako će se oni još javljati tokom vladavine Henrikova sina.
Tokom vladavine ovog kralja na njega su katolički fanatici u prosjeku vršili jedan atentat godišnje.
Smrt
[uredi | uredi izvor]Henrik IV umire od ruke atentatora 14. maja 1610. Kako iz svog prvog braka s kraljicom Margaretom nije imao ništa osim ljubavnih skandala, s njom je dogovario poništenje braka kako bi se oženio za Mariju de' Medici 17. decembra 1600. Kraljica Marija je uspostavila vrlo dobar odnos s Margaretom i na njen nagovor Henrik je dozvolio svojoj omraženoj bivšoj supruzi povratak na dvor. Tokom drugog braka on dobija dva sina, kralja Luja XIII i orleanskog vojvodu Gastona, koji osiguravaju budućnost dinastije Bourbon.
| Prethodnik: Ivana III |
Kralj Navare 1572-1610 |
Nasljednik: Luj XIII/II |
| Prethodnik: Henrik III |
Kralj Francuske 1589–1610 |
