Qoranta
Qoranta ya da aile - adetince evli olğan kişilerden, balalarından (öz ya da evlât etilgen), qan ve aile bağlarınen birleşken başqa aqrabalarından ibarettir. Qoranta, ortaq bir iqtisadiy, turmuş, ahlâqiy ve ruhiy yaşayış tarzı, qarşılıqlı mesüliyet ve balanı terbiyelev esasında yaşay. Yani, qoranta, beraber yaşağan, ortaq turmuşnen bir-birine bağlıdır ve qarşılıqlı aqlar ve mecburiyetlerge saip olğan kişilerdir.
İslâm, bir qoranta qurmaq içün, evlilik esasını qayd eter, qoranta qurmasınıñ eñ yahşı areketlerinden biri olğanını, Allanıñ peyğamberleri ve resülleriniñ güzel bir ananesi olğanını sanar.
Qorantalarnıñ çeşitleri:
[deñiştir | kodunı deñiştir]- kişiniñ doğğan qorantası;
- kişiniñ qurğan qorantası;
- özek qorantası (latince nucleus - özek) - adı ilk kere 1949 senesi amerikalı içtimaiyatçı Corc Merdok tarafından qullanılğan; mustaqillik (aqrabalardan ve qomşulardan ayırğan), az sayıda olğan (ana-baba ve ya 1 ya da 2 balası) ve dinamikalıq (qısqa vaqıtta yaşayış yerini, zenaatnı ve içtimaiy statusnı deñiştirebilgen) hususiyetlerine saip olğan bir aile gruppasıdır;
- keniş (ya da mürekkep) qoranta - eñ az eki aqrabanıñ nesiinen bir evde ya da bir-birine yaqın yaşağan bir aile gruppasıdır; qırımtatar cemiyeti içün uzun zaman ananeviy edi;
- tolu qoranta - aynı zamanda evlilikniñ ekisi bar olğan aile gruppasıdır;
- tolu olmağan qoranta (ecnebiy memleketlerde solo-qoranta ıstılası da qullanıla) - ana-babalardan tek biri (ana, baba, qartana, aqraba ola bile) bala(lar)nı östürip terbiyelegen bir aile gruppasıdır;
- yañıdan qurğan qorantada ana-babalardan biri vefat etti, ekincisi ise yañıdan evlendi;
- birleştirilgen qoranta - birinci evlilikten bala(lar)nen olğan bir aile gruppasıdır;
- qan qorantası - balalar qanğa köre doğmuşlardır;
- ögey qoranta - balalar evlâtlıqqa alğanlardır;
- digerqoranta - geteroseksual evlilik (erkek ve qadın);
- tekcınıslı qoranta - evlilikniñ ekisi aynı cınısqa saip ola;
- amoronluq qorantası - er cınıstan eki kişiden ziyade ibaret olğan bir aile gruppasıdır;
- isveç qorantası - çeşitli munasebetlernen üç kişiniñ yaşayışdaşlığıdır;
- boston evliligi - mecburiy munasebetlersiz qadınlarnıñ yaşayışdaşlığıdır;
- patriarh qorantasınıñ eñ müim ve baş kişisi erkerktir;
- matriarh qorantasınıñ eñ müim ve baş kişisi qadındır;
- musaviy qoranta (ortaqlıq) - cınsiyet musaviyligi esasında qurğan bir aile gruppasıdır.