Кӳрен
Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Кӳрен (пĕлтерĕшсем) пăхăр.- «Пăсара» ыйтни кунта куçать; çавăн пекех урăх пĕлтерĕшсене пăхăр.
| Кÿренсем | ||
|---|---|---|
 | ||
| Ăслăх классификацийĕ | ||
|
||
| Латинла çырни | ||
| Mustela |
Кÿрен е пăсара[1] (лат. Mustela) — сăсар йышшисем ямахатри сĕтпе ÿсекен чĕрчунсен речĕ (кăкĕ). Ку рете, хайхи кÿренсемсĕр хăйсемсĕр (хура кÿрен, хир кÿренĕ) пуçне, Европа шашки, шăши юс, юс, вăрăм хӳреллĕ юс тата ыттисем те кĕреççĕ.
В. Г. Егоров сăмахсарĕнчен[2]:
Пăсара, «хорёк»; МК кӳзӳн, туркм., кумык, сасык гёзен, кирг. кӳзӧн, сасык кӳзӧн, казах. сасыккӳзен, к. калп. (сасык) кузен, узб. сассик кузан, алт. В, хак. кӳзен, уйг. Син. сасык кӧзӧн, башк., тат. (сасы) козән «хорёк»; тув, кӳзен «колонок», «куница»; монг. (Бурдуков) ӳмкил кӳрене «хорёк» (кӳренг «коричневый»); ср. калм. курн «хорёк». В древнее время и в чувашском языке для обозначения хорька, по-видимому, было слово кӳрен: по общему признанию венгерских лингвистов, венгры свое gӧrе́ny «хорёк» заимствовали из древнечувашского языка (Gоmbосг. BTLU 72—73). Слово пăсара возникло, вероятно, тоже давно: ср. удм. бызара (< чув.) «суслик» и мар. пушара «хорёк»; пăсара представляет собой древнее причастие от глагола пăсар (букв. «испускающий газы, ветры»); так назван он по характерному для него запаху; ср. уйг. сесикчи, азерб. гогарча, тур. кокарча «хорёк» (букв. «вонючка»); ср. русск. выхухоль от несохранившегося хухать «вонять»; у Даля: „И хохуля себя не хулит, даром что воняет“.
Çапла вара, «пăсара» тенине, ахăртнех, таксономи тулашĕнчи ят теме тивет.
Çавна май пĕр историе аса илни вырăнлă[3].
...Унтан: «Тĕнчере мĕн чупать?» — тесе ыйтрĕ <вĕрентевçĕ>. Ачасем: «Лаша, сурăх, качака путекки, сысна çури», — теççĕ. Эпĕ: «Пăсара чупать», — терĕм. Ачасем ахăл-ахăл кулса ячĕç. Учитель ман пата пырса хăлхаран тытрĕ те: «Эсĕ, ачам, вĕренме килнĕ е култарма-асма, аннӳ хыçне кайса вырт-ха», — тесе тĕртсех кăларса ячĕ. Эпĕ шкултан тухрăм та макăра-макăра килелле чупрăм.
— Анне, анне, — тетĕп куççуле шăла-шăла. — Пăсара чупмасть-им?
— Мĕнле чупмасть? Пĕтĕм чăх-чĕппе çавах пăвса пĕтерчĕ. Чăх мăйне татать те Карачăмсен вут шаршанĕ айне чупса кĕрсе пытанать.
Атте мана шкултан кăларса яни çинчен пĕлсен: «Тьфу! çав учитель пулать-и вара вăл», — тесе мăкăртатрĕ. Урама тухсан ачасем мăшкăллама тытăнчĕç. «Пăсара, пăсара», — тесе ăнран яратчĕç.
Асăрхавсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- ^ Соколов В. Е. Пятиязычный словарь названий животных. Латинский, русский, английский, немецкий, французский. 5391 назв. Млекопитающие. — М.: Русский язык, 1984. — С. 100. — 10 000 экз. — ISBN 5-200-00232-X.
- ^ Этимологический словарь чувашского языка (1964)
- ^ Никитин, Ефим. Пурнăç çулĕ такăр мар — Электронлă вулавăш (Çаках тепĕр тĕлте те (5 Ака, 2022 Тăван Атăл, 3 №, пуш, 2022 çул) пур)