Bertrand Russell

Athronydd, mathemategydd ac awdur o Loegr oedd Bertrand Arthur William Russell, 3ydd iarll Russell (18 Mai 1872 – 2 Chwefror 1970).

Bertrand Russell
Ganwyd	Bertrand Arthur William Russell  18 Mai 1872  Tryleg
Bu farw	2 Chwefror 1970  o y ffliw  Plas Penrhyn, Penrhyndeudraeth
Dinasyddiaeth	Y Deyrnas Unedig
Alma mater	Prifysgol Caergrawnt Coleg y Drindod, Caergrawnt
ymgynghorydd y doethor	Alfred North Whitehead
Galwedigaeth	mathemategydd, beirniad cymdeithasol, awdur ysgrifau, rhesymegwr, gwybodeg, athroniaeth iaith, gweithredydd gwleidyddol, metaffisegydd, athronydd dadansoddol, hunangofiannydd, academydd, awdur ffuglen wyddonol, athronydd gwyddonol, gwleidydd, ymgyrchydd heddwch, newyddiadurwr, athronydd, llenor
Swydd	aelod o Dŷ'r Arglwyddi
Cyflogwr	Prifysgol Califfornia, Los Angeles Prifysgol Chicago Prifysgol Harvard Ysgol Economeg Llundain
Adnabyddus am	Proposed Roads to Freedom, My Philosophical Development, The Problems of Philosophy, Introduction to Mathematical Philosophy, Power: A New Social Analysis, In Praise of Idleness and Other Essays, The Principles of Mathematics, A History of Western Philosophy, The Autobiography of Bertrand Russell, Marriage and Morals, Human Knowledge: Its Scope and Limits, Justice in war time, Principia Mathematica, Human society in ethics and politics, Wisdow of the West
Prif ddylanwad	Euclid, John Stuart Mill, Giuseppe Peano, Augustus De Morgan, George Boole, Gottlob Frege, Georg Cantor, George Santayana, Alexius Meinong, Baruch Spinoza, Ernst Mach, David Hume, Gottfried Wilhelm Leibniz, Ludwig Wittgenstein, Alfred North Whitehead, G. E. Moore, Percy Bysshe Shelley, George Frederick Stout
Plaid Wleidyddol	y Blaid Lafur, Plaid Ryddfrydol
Mudiad	athroniaeth ddadansoddol, rhyddfeddyliaeth, athroniaeth y Gorllewin
Tad	John Russell
Mam	Katharine Russell
Priod	Alys Pearsall Smith, Dora Russell, Patricia Russell, Edith Finch Russell
Plant	Conrad Russell, 5ed iarll Russell, John Russell, 4ydd iarll Russell, Yr Arglwyddes Katharine Tait, Yr Arglwyddes Harriet Russell
Gwobr/au	Gwobr Lenyddol Nobel, Cymrawd y Gymdeithas Frenhinol, Medal Carl von Ossietzky, Gwobr Kalinga, Medal De Morgan, Medal Sylvester, Gwobr Jeriwsalem, doctor honoris causa from the University of Aix-Marseille, Sonning Prize
llofnod

Fe ddaeth o deulu o uchelwyr o Loegr, ond ganwyd ef yng Nghymru ym mhentref Tryleg, Sir Fynwy, ac yng Nghymru hefyd y bu farw, ym Mhlas Penrhyn, Penrhyndeudraeth (yn yr hen Sir Feirionnydd).

Yn ogystal a'i waith academaidd, roedd yn ymgyrchu'n gyhoeddus ar sawl pwnc. Roedd yn sosialydd ac yn heddychwr, ac fe gyhoeddai safbwynt rhyddfrydol radicalaidd.

Cyfnod ym Mhenrhyndeudraeth

Yn y 1960au, ymsefydlodd ym Mhlas Penrhyn, Penrhyndeudraeth, yn rhannol oherwydd ei edmygedd o'r bardd Percy Bysshe Shelley a fu'n aros yn yr un ardal. Roedd yn rhentu (nid yn berchen ar) y Plas yn ogystal â fflat yn Chelsea, yn unol â'i daliadau asgell chwith. Ymgyrchu dros heddwch oedd ei brif weithgarwch yn ei gyfnod yno, gan gynnwys ei waith dros y Russell Peace Foundation a sefydlodd ym 1962. Ralph Schoeneman oedd ei ysgrifennydd hyd fis Rhagfyr 1969; gaeth ei ymddiswyddo gan fod ei weithgarwch yn or-radicalaidd yn llygaid Russell. Ar 24 Hydref 1962, wrth i'r newyddiadurwr Glyn Russell Owen ymweld â Russell ym Mhlas Penrhyn, daeth newyddion fod argyfwng taflegrau Ciwba yn dechrau dadmer, gan beri i Russell a Schoeneman, a fu'n ymgyrchu'n galed am ddatrysiad heddychlon i'r sefyllfa, ddawnsio'n wyllt am rai munudau. Bu farw Russell o'r ffliw ar 2 Chwefror 1970 ym mhlas Penrhyn. Cafodd ei amlosgi ym Mae Colwyn, heb na seremoni crefyddol na blodau, yn unol â'i daliadau anffyddiol. Gwasgarwyd ei weddillion ar fynydd yng Nghymru.

Plas Penrhyn Plas Penrhyn

Bywyd teuluol

Gwragedd

• Alys Pearsall Smith (1894-1921)
• Dora Black (1921-1936)
• Patricia Spence (1936-1952)
• Edith Finch (1952-1970)

Plant

• John Conrad Russell, 4ydd Iarll Russell
• Katharine Russell

Llyfryddiaeth

• German Social Democracy (1896)
• An Essay on the Foundations of Geometry (1897)
• A Critical Exposition of the Philosophy of Leibniz (1900)
• The Principles of Mathematics (1903)
• Philosophical Essays (1910)
• Principia Mathematica (1910-13) (gyda Alfred North Whitehead)
• The Problems of Philosophy (1912)
• Our Knowledge of the External World as a Field for Scientific Method in Philosophy (1914)
• Principles of Social Reconstruction (1916)
• Justice in War-time (1916)
• Political Ideals (1917)
• Mysticism and Logic and Other Essays (1918)
• Roads to Freedom: Socialism, Anarchism, and Syndicalism (1918)
• Introduction to Mathematical Philosophy (1919)
• The Practice and Theory of Bolshevism (1920)
• The Analysis of Mind (1921)
• The Problem of China (1922)
• The Prospects of Industrial Civilization (1923)
• The ABC of Atoms (1923)
• Icarus, or the Future of Science (1924)
• The ABC of Relativity (1925)
• What I Believe (1925)
• On Education, Especially in Early Childhood (1926)
• The Analysis of Matter (1927)
• An Outline of Philosophy (1927)
• Why I Am Not a Christian (1927)
• Sceptical Essays (1928)
• Marriage and Morals (1929)
• The Conquest of Happiness (1930)
• The Scientific Outlook (1931)
• Education and the Social Order (1932)
• Freedom and Organization, 1814–1914 (1934)
• In Praise of Idleness (1935)
• Religion and Science (1935)
• Which Way to Peace? (1936)
• The Amberley Papers: The Letters and Diaries of Lord and Lady Amberley (1937)
• Power: A New Social Analysis (1938)
• An Inquiry into Meaning and Truth (1940)
• History of Western Philosophy (1945)
• Human Knowledge: Its Scope and Limits (1948)
• Authority and the Individual (1949)
• Unpopular Essays (1950)
• New Hopes for a Changing World (1951)
• The Impact of Science on Society (1952)
• Satan in the Suburbs and Other Stories (1953)
• Human Society in Ethics and Politics (1954)
• Nightmares of Eminent Persons and Other Stories (1954)
• Portraits from Memory and Other Essays (1956)
• Understanding History and Other Essays (1958)
• Common Sense and Nuclear Warfare (1959)
• My Philosophical Development (1959)
• Wisdom of the West (1959)
• Fact and Fiction (1961)
• Has Man a Future? (1961)
• Essays in Skepticism (1963)
• Unarmed Victory (1963)
• War Crimes in Vietnam (1967)
• The Autobiography of Bertrand Russell (1967-69)