Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Pergi ke kandungan

Augustus

Mantad Wikipedia
Patu watu tulu di Gaius Octavius toi ko' Augustus (Augustus Bevilacqua) di nokito id Verona ontok toun 1589.

Augustus Caesar 23 September 63 SM – 19 Ogos 14 SM) dikenali sebagai Gaius Julius Caesar Octavianus (bahasa Inggeris: Octavian) untuk jangka hayatnya sebelum 27 SM merupakan maharaja pertama dan antara yang terpenting dalam sejarah Empayar Rom dan seluruh tamadunnya.

Mulong po do pinotindohoi dau kopokitanan Republik Rom, momorinta yasu sabaagi autokrat solinaid lobi 40 toun om timpu kopomorunan dau nogi oilaan sabaagi pomogian do Republik om Empayar Rom. Minongopus yau iso pisangadan piobpinayan om minanahak Rom iso timpu di otoronong, oimogot om kogingo'o empayar di notutunan sabaagi Pax Romana toi ko' Kotoronongo' Rom. Mulong po au ii Augustus kaatab do kogingo'o di Julius Caesar nga naran dau asaru do mipalit miampai di Aleksander Togingo, Mao Tse Tung, om George Washington.

Kinosusuan

[simbanai | simbanai toud]

Nokosusu yau id Rom (toi ko' Velletri) ontok 23 Manom 63 PM miamapi ngaran Gaius Octavius om sinakag mantad paganakan di pantangon equestrian nga au maran ngaran om nogi songulun gabenor Macedonia. Au alaid kalapas kinosusuan di Octavius, manahak tapa dau do pangaraitan Thurinus, di kopungaranan diti kopihondot doti' do kalantayan id Thurii do gumotuang turipon di gumaga'. Tina' dau ii Atia nopo nga kamanakon di Julius Caesar ii otutunan ndo sabaagi jeneral Rom di nakalantoi id bobo takawas sabaagi diktator. Minangawi yau toun koposion dau id walau taki poinsomok id Dia Veletrae (ngaran moden Velletri). Ontok 58 SM, tapa dau minogidu pogun maso apat toun umul dau. Tinamangan yau di tapa tiri dau Lucius Marcius Philippus kalapas dii.

Ontok 51 PM maso umul dau nopo nga norikot, minanahak yau booboroson montok pamalabangan todu dau Julia, taka di Julius Caesar. Minangangat ii Caesar di Octavius do tinimungan dau id iso kimpin id Afrika, pangangatan diti ginaga' di Atia di minomoros do omulok po kopio yau. Minanahak nogi dii ii Atia do kasagaan ontok toun sumusuhut iri no 46 PM do mongoruhang di Caesar id Hispania. Mulong po ingkaa nga tigog ii kitomporuruon ii Octavious om au kaanu do kopimpanau id sodu'. Kalapas nolingasan, luminayag yau id tionon kopitukaan nga luminondod kapal dau. Isio miampai piipiro tambalut dau nakalantoi do suminoborong koiyonon sangod kumaa kem soudor di Caesar. Kaantakan dau diti popokito do yau nopo nga songulun di atama om ii Caesar nogi nga oimayaan om arayou kumaa dau. Ii Caesar om ii Octavius minuli mantad pisangadan id iso pidati om ii Caesar nogi poinkidada' do minonimban tonsi purintod dau.

Koingkawasan pangkat

[simbanai | simbanai toud]
Patu Luyang di Augustus id iso muzium arkeologi Athens

Soira Nakapamanau ii Caesar id iso kaantakan di kasarat ginawo ontok 15 Martius 44 SM, minokibahik ii caesar id Appolonia, Illyria. Soira binasa o purintod Caesar, noilaan do pinoingkawas di Caesar manangaki ii dau Octavius sabaagi songulun tanak om tutumungkus tosontol tu aiso o tanak di kiraha di Caesar ii ohimag. Maya kagantayan dau nakaanu yau pongoroitan Gaius Julius Caesar. Maya noubasanan Rom, nuru yau do momoguno pomoroitan Octavianus (Octavian) do sumiliu mongongobi paganakan biologi dau; mulong po ingkaa nga aiso hinta do minomoguno yau pongoroitan diti. Kalapas dii, ii Mark Antony minamadawa do ii Octavius nakaanu kagantaian dii kalapas noonuan piantakan seksual, mulong po Suetonius minomoros do pamadawa di Antony nopo nga iso panandasan politik,

Ogumu bansawan om lundu politik di manu do sumiliu Kaisar Romawi, miagal nogi si Octavian. Nokohompit yolo do pisangadan do miala'-ala' magadu tahta Kaisar. Minongotus i Octavian miampai di Mark Anthony songulun tambalut di Julius Caesar om kirahung tagayo do soudor do Julius Caesar.

Takal di Octavian pinopoulai asil. Yau om ii Mark Anthony, nakalantoi do mangahau pogun Rom om nakalantoi nogi id pogialaan politik. Kolimpupus, nokosoliu nogi ii Octavian do Kaisar Romawi. Watas igitan di igitan dau nopiduo, ii Mark Anthony mongigit id kosilahon om Octavian id kotonobon.

Ontok timpu kapamanahan, Octavian om Mark Anthony insaru do misingkawal sabab do tongondu. Iii Anthony toririmoon do tumorodok di Cleopatra sawo dau ko mongulud kinoyonon di igitan dau do ii Octavian nopo tumorodok tomod do manamong kinoyonon dau om au orohian kowoyo'woyoon di Mark Anthony negara. Maid-laid kopisuayan prinsip diolo luminawis gisom pinopoutus do pisangadan mantad duo luduan. Milo tokou tonduon isai nakalantoi do pisangadan diti. Ii Octavian nakalantoi om pinatai ii Mark Anthony om Cleopatra nopo nga kuminiros.

Kalapas napatai ii Mark Anthony, suminiliu ii Octavian do lundu mintotoiso di kikuasa mutlak Rom om minongulut kalantayan di Julius Caesar. Octavian nogi minonorimo pomoroitan Augustus ontok tumur 30 om ngaran dau lobi arait do Augustus Caesar.

Octavian minomorekrut ahod tokoro id Apollonia. Kalapas dii, suminoborong yau Itali, minamagaras susumangod sondii dau momoguno soudor legion veteran di Caesar om nakaanu sokodung miampai poposotol sabaagi status ponungkus di Caesar. Ogumu sangod di manu ahod osiribaan dau tu hopod om toun nogi umur dau.

Koporinta'an

[simbanai | simbanai toud]

Pomoroitan Augustus nopo nga pinatahak mantad senat Rom di kirati' do raja'. Octavian kopuriman do osuai om ogingo pomoroitan dii tu au yau koumbal do kopuriman sumiliu raja'. Pogulu po minanapanai Rom, Octavian otutunan do agasab om opinto nga kalapas nakasalakoi id tuntu ahod, suminimban yau sumiliu mananapai di kitoilaan om osonong. Ahal diti minamagayat monongkobian mantad mogigion om senat Rom.

Ontok 27PM, Octavianus minonuara do maan dau simbanai sistom kopomorita'an porinta' om Republik. Tingisaman Octavian nga nakatarom om nokotounda' nogi lumintuhun mantad mogisuusuai koupisan di igitan dau. Mulong po ingkaa nga kakal ii yau kiahob id Spanyol, Suriah om Gaul ii nopo nga iso impohon susumangod Rom di tagaras kopio. Maya kaakaka, Rom nokosimban sumiliu Republik om ii Octavian suminiliu mogiigion toomod nga kopio nopo tulun mogigion om senat Rom otumbayaan tomod di Octavian om minanahak nunu nopo koupisan di pokionuon di Octavian tu nakalantoi yau do mamagayat ginawo dioloa. Octavian toi ko' Augustus maya au oduya kakal i songulun kaisar om diktator efektif di rati kopio.

Asamit tomod ii Octavianus do momorun Rom. Yau nopo nga songulun lundu di pointulid id honggo kaanu yau manahak koudipanan kumaa susuma'ap om monompon liwang di milo popo'otus do kababakon pisangadan piobpinayan. Wibawa om kharisma dau asawat kopio om nokosiliu tonudon kumaa lundu Rom di tumilombus. Ontok kopomorunan dau, nakalantoi yau do poporalad kinoyonon ahob dau gisom Spanyol, Swiss, Galatia – Asia tokoro.

Suai ko kinoyonon di natakluk dau, Augustus nogi asamit tomod do mongulud koporinta'an om mongulud sipil. Minaan dau uyaso' sistom kousinan om sistom sukai pogun. Ponogaras dau sindata' susumangod lolobi' po do susumangod rahat. Ision nogi nokosiliu tulun di kumoiso papatandu protokoler porinta' miampai papatantu' duwou do momili' kopomorunan Rom kalapas nokosiliu asuan id monuduk lundu.

Augustus pinopoburu sarana om prasarana publik miafal do bongunan, talun-alun di alaab id posorili watas ahob om pinopoingkakat kawalayan di osindak om ogingo, pinopoingkakat kuil-kuil om minongunsub Rom sumiliu pogun di mumboyo do tugama. Senat pinopotatap laang monuduk om manamong tanganak.