Γοργίας
- «Γοργίας» είναι επίσης ο τίτλος ενός αμφισβητούμενου έργου του Αριστοτέλη.
| Γοργίας | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Γοργίας (Αρχαία Ελληνικά) |
| Γέννηση | 483 π.Χ. (περίπου)[1] ή 485 π.Χ. |
| Θάνατος | 375 π.Χ. (περίπου)[1] Λάρισα |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Αττική διάλεκτος αρχαία ελληνικά[2] |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | σοφιστής |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ο Γοργίας ο Λεοντίνος (Λεοντίνοι, Μεγάλη Ελλάδα, περ. 483 π.Χ. – Λάρισα, Θεσσαλία, περ. 375 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας σοφιστής, από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της τέχνης του και σύγχρονος του Πρωταγόρα και του Σωκράτη. Επηρεάστηκε σημαντικά από την σκέψη της Ελεατικής σχολής και ιδιαίτερα από την σκέψη του Εμπεδοκλή, με τον οποίο φέρεται να είχε σχέσεις. Ο Γοργίας έδειξε επίσης μια στενή συγγένεια με τον ελεατικό στοχασμό και ιδιαίτερα με τη σκέψη του Παρμενίδη και του Ζήνωνα, αν και από το αντιθετικό του ύφος δείχνει επίσης συγγένεια με το αντιθετικό ύφος των ηρακλείτειων κειμένων. Περιπλανώμενος, όπως οι περισσότεροι των σοφιστών, ο Γοργίας εμφανίζεται στην Αθήνα στην περίοδο κορύφωσης της δόξας του, όπου ασκεί σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση της αττικής πεζογραφίας και ποίησης. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του έζησε στη Θεσσαλία, [3] όπου και πέθανε σε βαθύ γήρας σε πλήρη πνευματική διαύγεια.
Λόγοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι επιδεικτικοί λόγοι του χρησίμευαν ως πρότυπα στη ρητορική φιλολογία της εποχής και εκείνοι που διδάσκονταν ή ασκούσαν τη ρητορική δεν έκαναν συνήθως τίποτε άλλο παρά να μιμούνται αυτούς τους λόγους ή να τους χρησιμοποιούν σαν υποδείγματα για τη σύνταξη των δικών τους ρητορικών λόγων.
- Λόγος δυνάστης μέγας έστίν.
Ελένης Εγκώμιον - Βίος στερημένος αξιοπιστίας αβίωτος (βίος δέ οὐ βιωτός πίστεως έστερημένῳ).
- Πάντες πάντα πράττουσι ή ζημίαν φεύγοντες ή κέρδος τι μετιόντες.
εἰ καί έστιν, ἀκατάληπτον ἀνθρώπῳ
εἰ καί καταληπτόν, ἀλλά τοί γε
ἀνέξοιστον καί ἀνερμηνευτον τῷ πέλας.
Περί του μη όντος ή περί φύσεως
Σέξτος Εμπειρικός «Προς Λογικούς I 65-87» (σωζόμενο απόσπ.)
Δεν υπάρχει τίποτε
και αν υπάρχει είνα ακατάληπτο στον άνθρωπο
δεν μεταφέρεται στον πλησίον.[4]
Διασώθηκαν ακέραιοι δύο σύντομοι λόγοι του:
- Ο Ελένης εγκώμιον, στο οποίο αποδεικνύει ότι είναι άδικος ο ψόγος (μώμος) κατά της Ελένης, «ήτις είτ’ ερασθείσα είτε λόγω πεισθείσα είτε βία αρπασθείσα είτε υπό θείας ανάγκης αναγκασθείσα έπραξεν ά έπραξεν». Ο Γοργίας υποδεικνύει ότι οι κρίσεις μας δεν στηρίζονται σε αντικειμενικές αλήθειες αλλά σε αναπόδεικτες και συχνά αλληλοαναιρούμενες αντιλήψεις και προκαταλήψεις.
- Η Υπέρ Παλαμήδους Απολογία απολογία, στην οποία υποδεικνύει ακόμα εμφατικότερα ότι η κρίση για την κατηγορία της «εσχάτης προδοσίας» δεν στηρίζεται σε αποδείξεις ή υπαρκτά γεγονότα.
Απορρίπτοντας το κριτήριο της μιας απόλυτης αλήθειας ο Γοργίας, θεώρησε ότι δεν υπάρχει απόλυτη γνώση, αλλά μόνον «δόξα», δηλαδή γνώμη για την πραγματικότητα. Το κέντρο βάρους της μεθόδου του ήταν η ρητορική, που γι’ αυτόν ήταν «πειθούς δημιουργός», δηλαδή μέθοδος για να διατυπώνει ο άνθρωπος τη γνώμη του με τρόπο πειστικό και να πετυχαίνει αυτό που επιδιώκει κάθε φορά.
Όσον αφορά στο Περί του μη όντος ή Περί φύσεως θεωρούνται περιλήψεις του αρχικού κειμένου του Γοργία και μας δίνουν μια ιδέα του προβληματισμού του Γοργία γύρω από γενικά θεωρητικά ζητήματα, όπως είναι η πραγματικότητα και η γνώση της. Το περιεχόμενο του συγγράμματος αυτού μας παρουσιάζεται μέσα από μια περίληψη του Σέξτου του Εμπειρικού και μέσα από μια περίληψη της ψευδοαριστοτελικής πραγματείας Περί Μελίσσου, Ξενοφάνους Γοργίου. Οι δύο αυτές περιλήψεις δεν έχουν την ίδια αξία και δεν συμφωνούν πολύ μεταξύ τους.
Γνωσιοθεωρία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Γοργίας προσπάθησε να αποδείξει ότι τίποτε δεν υπάρχει. Αν υπάρχει, δεν μπορούμε να το γνωρίσουμε. Αν μπορούμε να το γνωρίσουμε, δεν μπορούμε ωστόσο να το μεταδώσουμε στους άλλους. Η αποδεικτική τακτική του ονομάζεται ανασκευαστική και συνίσταται στον αποκλεισμό αντιφατικών προτάσεων. Το ον δεν είναι για τον Γοργία ούτε ένα ούτε πολλά. Αν ήταν ένα, θα έπρεπε να είναι άνευ χαρακτηριστικών, έκτασης και μεγέθους. Ωστόσο, εκείνο που δεν έχει χαρακτηριστικά γνωρίσματα, απλά δεν υπάρχει. Τότε πρέπει να δεχτούμε πως το ον είναι πολλαπλότητα, αλλά το πολλαπλό προϋποθέτει το απλό, ως συστατικό του στοιχείο. Όταν, λοιπόν, το ον δεν είναι ένα, δεν μπορεί να είναι και πολλά. Επακόλουθα, το ον, που οι Ελεάτες το θεωρούσαν υπαρκτό, δεν υπάρχει ουσιαστικά, μια και επιδέχεται αντίθετων και αντιφατικών, αλληλοαποκειόμενων απόψεων.
Ηθική
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Γοργίας ανέπτυξε επίσης μια αξιόλογη προβληματική πάνω σε ηθικά ζητήματα. Το πρόβλημα, ιδιαίτερα, τί είναι αρετή, που φαίνεται πως ήταν του συρμού σε κύκλους στοχαστών της εποχής αυτής, το αντιμετώπισε μ' ένα πνεύμα εμπειρικό και θετικό. Διέκρινε το γεγονός πως η αρετή είναι μια συγκεκριμένη ποιότητα συμπεριφοράς συνδεδεμένη με τη ρευστή πραγματικότητα, όπου ανήκει, και με την κοινωνική ομάδα ή κατηγορία, που στα ενδιαφέροντα της ακριβώς ανταποκρίνονται οι ηθικές ιδέες που κάθε φορά επικαλείται κανείς. Φαίνεται πως ο Γοργίας δεν ενδιαφερόταν για ανούσιες γενικότητες, για παράδειγμα τί είναι η αρετή. Η αρετή ως αφηρημένη ουσία δεν είναι πρόβλημα, γιατί δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Υπάρχουν μόνο συγκεκριμένες αρετές και συνεπώς συγκεκριμένα ηθικά προβλήματα. Γενικά, φαίνεται πως θεωρούσε την αρετή μάλλον ως ψυχική ιδιότητα που αναπτύσσεται και εκδηλώνεται μέσα από συγκεκριμένους φορείς. Υπό αυτή την άποψη η ηθική γίνεται τέχνη της έμπνευσης, η δυνατότητα για ψυχαγωγία με την κυριολεκτική σημασία της λέξης που μπορεί να ωθήσει το ανθρώπινο ον σε συγκεκριμένους στόχους.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Ινστιτούτο της Ιταλικής Εγκυκλοπαίδειας: «Enciclopedia on line» (Ιταλικά) gorgia-di-leontini.
- ↑ CONOR.SI. 70585955.
- ↑ Μένων (πλατωνικός διάλογος)
- ↑ Γοργίας, σ.110 εκδ. Ζήτρος, 1999 ISBN 960-7760-40-9
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Windelband W. - Heimsoeth H., Εγχειρίδιο Ιστορίας της Φιλοσοφίας, Τομ. Α΄, Μ.Ι.Ε.Τ. (Αθήνα 2001 δ΄)
- Καλογεράκος Ι. - Θανασάς Π. "Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι", στο Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη από την Αρχαιότητα έως τον 20ο αιώνα, Ε.Α.Π., (Πάτρα, 2000)
- Diels-Kranz, Die Fragmente der Vorsokratiker, τόμ. II, Dublin – (Zurich 1966)
- Π. Καλλιγάς, (εισ.) «Γοργίου Λόγοι», στο Δευκαλίων 36 (1981)
- Α. Lesky, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, (μτφρ. Α. Τσοπανάκη), (Θεσσαλονίκη 1964).
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Ο Γοργίας στη διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια της φιλοσοφίας Αρχειοθετήθηκε 2005-09-01 στο Wayback Machine.
- Μελέτες και δοκίμια για τον Γοργία τον Λεοντίνο