Πατ

Το πατ (διεθνώς stalemate) είναι σκακιστικός όρος που αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο είδος ισοπαλίας.

8
7
6
5
4
3
2
1
	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ

Πρόκειται για την περίπτωση που ο παίκτης που έχει την κίνηση δεν διαθέτει καμία νόμιμη κίνηση, αλλά ο βασιλιάς του δεν είναι σε σαχ (δεν απειλείται). Διαφέρει έτσι από το ματ. Στο διάγραμμα αριστερά, ο μαύρος βασιλιάς είναι πατ. Ενώ στο ματ ο αγώνας λήγει αμέσως με νίκη του παίκτη που το πετυχαίνει, στο πατ η παρτίδα λήγει αμέσως με ισοπαλία.

8
7
6
5
4
3
2
1
	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ

Στο φινάλε το πατ είναι ένας σχετικά σημαντικός παράγοντας, καθώς σώζει συχνά παίκτες από φαινομενικά χαμένες παρτίδες. Στην θέση δεξιά έχουμε θεωρητική ισοπαλία. Μετά από Ββ3+ ο μαύρος ήρεμα παίζει Ρα1!. Τώρα το κόψιμο του πιονιού προκαλεί πατ.

Οι αρχάριοι πρέπει να προσέχουν το πατ ειδικά στο τέλος του παιχνιδιού όταν προσπαθούν να στριμώξουν με την βασίλισσα τους τον αντίπαλο βασιλιά. Το να δίνουν συνεχώς σαχ δεν ωφελεί, αλλά υπερβολική βιασύνη μπορεί να προκαλέσει πατ και να χάσουν έτσι μια εξόφθαλμη νίκη.

8
7
6
5
4
3
2
1
	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ

Το πατ μπορεί να προκύψει και σε θέσεις με περισσότερα κομμάτια. Η θέση αριστερά προέκυψε σε ένα παιχνίδι για την διεκδίκηση του παγκόσμιου πρωταθλήματος μεταξύ Γκέλφαντ (λευκά) και Κράμνικ (μαύρα). Ο μαύρος κατάφερε να αποσπάσει την ισοπαλία παρόλο που φαίνεται σε πολύ χειρότερη θέση. Έπαιξε 67...Βγ1! και τώρα αν τα λευκά κόψουν τον απροστάτευτο πύργο έχουμε 68.Β:δ8 Βθ1+ 69.Ρη3 Β:ζ3+ 70.Ρθ4 (70.Ρ:ζ3 είναι πατ) Β:η4+ εξαναγκάζοντας τα λευκά να κόψουν την βασίλισσα και να προκαλέσουν πατ.

Το πατ είναι πολύ συνηθισμένη ιδέα πίσω από καλλιτεχνικά φινάλε.

Έχουν γίνει προσπάθειες να κατασκευαστεί το συντομότερο δυνατό πατ. Ο Σαμ Λόιντ επινόησε ένα παιχνίδι που λήγει με πατ σε μόνο δέκα κινήσεις! (1.ε3 α5 2.Βθ5 Πα6 3.Β:α5 θ5 4.Β:γ7 Παθ6 5.θ4 ζ6 6.Β:δ7+ Ρζ7 7.Β:β7 Βδ3 8.Β:β8 Βθ7 9.Β:γ8 Ρη6 10.Βε6). Μια άλλη κατασκευή του Λόϋντ παρουσιάζει ένα πατ σε 12 κινήσεις, πλην όμως με όλα τα κομμάτια στην σκακιέρα! (1.δ4 δ6 2.Βδ2 ε5 3.α4 ε4 4.Βζ4 ζ5 5.θ3 Αε7 6.Βθ2 Αε6 7.Πα3 γ5 8.Πη3 Βα5+ 9.Ιδ2 Αθ4 10.ζ3 Αβ3 11.δ5 ε3 12.γ4 ζ4).

Το πατ έχει κάπως μπερδεμένη ιστορία. Στους πρόδρομους του σκακιού ήταν νίκη για την πλευρά που το έκανε. Αν και αυτός ο κανόνας ίσχυε για ένα διάστημα και στο σκάκι, συχνά η νίκη με πατ απέδιδε μόνο τα μισά χρήματα στις περιπτώσεις στοιχημάτων. Σύμφωνα με το A History of Chess του H. J. R. Murray, για ένα διάστημα στην Αγγλία ο κανόνας ήταν ήττα για αυτόν που το έκανε. Μόνο τον 19ο αιώνα ο σύγχρονος κανόνας της ισοπαλίας καθιερώθηκε.

Στις διάφορες εποχές το πατ σήμαινε για την πλευρά που το πετύχαινε (ο αντίπαλος δεν έχει κίνηση να παίξει):

• νίκη. Αραβία 10ος αιώνας
• μισή νίκη. 18ος αιώνας Ισπανία
• ήττα. Ρωσία 17ος αιώνας και Αγγλία 19ος αιώνας
• ανεπίτρεπτο. (μια διαφορετική κίνηση είναι υποχρεωτικό να παιχτεί) Άπω Ανατολή έως τον 20ο αιώνα.
• ο αντίπαλος χάνει την σειρά του. Μεσαιωνική Γαλλία
• ισοπαλία. Ιταλία 14ος αιώνας και διάδοση σε όλη την Ευρώπη

Η ενδεχόμενη μελλοντική κατάργηση του κανόνα του πατ θα προσέδιδε μεγαλύτερη έμφαση στο υλικό πάνω στην σκακιέρα. Για παράδειγμα, ο βασιλιάς με πιόνι εναντίον βασιλιά θα κέρδιζε πάντα, με μόνη ελπίδα για τον αμυνόμενο βασιλιά να κόψει το πιόνι.