Dakiaj militoj
La Dakiaj Militoj (101-102, 105-106) estis du mallongaj militoj inter la Romia Imperio kaj Dakio (pli malpli en la teritorioj kie nun estas Rumanio) kiuj okazis dum la regado de la imperiestro Trajano.
Antaŭaĵoj
[redakti | redakti fonton]En epoko de Aŭgusto, kiam la teritorioj sude de la Danubo estis okupitaj kaj enigitaj en la provinco Moesia, oni subskribis plurajn klopoditajn aliancojn kun la reĝlando de la Dakianoj, sinteno kiu estis subtenitaj de la sekvaj imperiestroj kaj reĝoj de la dakianoj.
Fine de la 1-a jarcento supreniria al la trono nova kaj dinamika reĝo de la dakianoj, nomita Decebalo, kio supozis ŝanĝon en la situacio, pro tio ke ĉi tiu reĝo ellaboris agreseman eksteran politikon, tial ĝi nepre devis kolizii kun Romo. Post iu malvenko fronte al Decebalo, en kiu eĉ mortis la Prefekto de la Pretorio kaj estis detruita la 21-a Legio Rapax, Domiciano interkonsentis pacon de devontigo kiu ne sukcesis atingi ke Decebalo ĉesu esti kontraŭroma malamiko, paco kiu inkludis la pagon de monhelpo al la dakianoj kontraŭ paco, kio estis interpretita en Romo kiel la pago de impostoj al barbara reĝlando kaj estis unu el la kialoj de la murdo de Domiciano. Malgraŭ la devontigoj al kiuj oni estis alveninta kun la romianoj, dum lia regado daŭre oni persekutadis la karavanojn kaj flotojn de komercistoj, alvenante inkluzive al realigo de rabado de landlimaj loĝantaroj. Pro tio, Dakio estis vidata de la Romia Imperio kiel malamiko eventuala. Krome Romo bezonis kaj deziregis la oron kiu estis en Dakio.
La unua milito
[redakti | redakti fonton]
Post atingi la interkonsenton de la romia senato, en la jaro 101, Trajano estis preta antaŭeniri kontraŭ Dacia, kampanjo kiu lin portus al integrigo de la nova provinco ene de la limoj de la Imperio. De kiam kartaganoj kaj gaŭloj persekutadis Romon, la plej prospera strategio ĉiam estis estinta la sama: redukti la militan povon de la malamiko al nulo premplatigante ĝin kun la tuta pezo de la legioj kaj romanigi poste la teritorion konkeritan postulante la organizon administran kaj publikajn verkojn.
Por la kampanjo de la 101-102 Trajano disponis de 86.000 viroj disdonitaj inter 7 legioj kaj 41 kohortoj miksitaj (kavalerio plus infanterio) de helpantoj kaj iuj vexillationes de aliaj legioj. La armeo kunvenita estis enorma, la plej granda ekde tempoj de Aŭgusto kaj kiu ne estus superita ĝis la granda operacio de Marko Aŭrelio en Danubo kontraŭ la ĝermanoj (vidu Markomanaj militoj).
La armeo marŝas sur Tapae kie, en la decida Batalo de Tapae, fortikiĝas la ĉefo dakia kun ĉirkaŭ 40.000 viroj inter kavalerio de sarmatoj kaj infanterio dakia. Pro malmulteco nombra de liaj fortoj, li decidas prepari embuskon al Trajano, sed tiu, antaŭvidante la situacion, dividas sian armeon en du grupoj. Parto de la romia armeo forigas la embuskitajn kavalerianojn. En 102 Decebalo, post kelkaj aliaj bataletoj, kapitulacis. La milito daŭris nur kelkajn monatojn kaj finis per romia venko. Dakio konvertiĝis en impostopaganta ŝtato kaj aliancano de Romo kaj tiele kelkaj legioj restis en ĝia teritorio por sekurigi la romian hegemonion.
La dua milito
[redakti | redakti fonton]
Post lia malvenko Decebalo plenumis sian devon kun Romo por tempo, sed post nelonge komencis instigi al ribelo la la tribojn dakiajn, donante kiel rezulto rabadon de romaj kolonioj lokitaj laŭlonge de la Danubo . En la jaro 106, Trajano denove kunvenigis siajn armeojn por dua milito en Dakio. Kontraste kun la unua milito, la dua disvolviĝis en sennombraj bataletoj kiuj rezultis multekostaj por la roma armeo, kiu, alfrontante al granda nombro de triboj aliancitaj, luktis forte por decida venko. Fine, Romo venkis super Dakio. Je la komenco de la somero de 106, oni realigis sieĝon al la ĉefurbo Sarmizegetusa per la partopreno de du legioj kaj parto de alia. La dakianoj kontraŭstaris la unuan atakon, sed je la fino la urbo estis prenita kaj bruligita. Decebalo fuĝis, sed tuje memmortigis, por eviti tiel esti kaptita. Malgraŭ la morto de la ĉefo de la dakianoj la milito daŭriĝis. Por la perfido de Bicilis, la romianoj trovis la trezoron de Decebalo en la rivero Sargetia (ĉirkaŭ 165.500 kilogramoj de oro kaj 331.000 kilogramoj de arĝento). Ĝi al ŝi batalas finon de la milito okazis en Porolissum.
Sekvoj
[redakti | redakti fonton]La Militoj Dakiaj estis granda sukceso por la Romia Imperio. Trajano ordonis tuton de 123 tagoj de celebroj por la tuta Imperio. La riĉaj orminejoj dakiaj estis sekurigitaj, kio produktis malpezon en la imperia ekonomia situacio. Granda parto de la loĝantaro dakia estis sklavigita aŭ mortigita, en granda parto por eviti futurajn ribelojn, tial Trajano decidis ke la nova provinco devis esti reloĝata, por tio oni fondis koloniojn kaj komunumojn kaj oni disdonis teron al ĉiuj liberaj homoj de la Imperio kiuj deziris instaliĝi tie, pro kio bona nombro de italianoj, romiaj civitanoj, instaliĝis en Dakio, romanigante ĝin intense. Dakio ekestis oficiale parto de la Imperio kaj por certigi sian malantaŭon, ĉar estis sufiĉe malferma al la movadoj de popoloj de la granda eŭropa ebenaĵo, aparte ĝermanoj kaj sarmatoj, oni instalis entute tri legiojn en la regiono.