Ficha Quechua Collao V Ciclo
Ficha Quechua Collao V Ciclo
Ficha Quechua Collao V Ciclo
EIB FCL
V ciclo
Fichas de auto aprendizaje
Ministerio de Educación
©Ministerio de Educación
Av. De la Arqueología cuadra 2, San Borja
Lima, Perú
Teléfono: 615-5800
www.gob.pe/minedu
Elaboración de contenido
Hipólito Peralta Ccama
Revisión lingüística
Fermín Antonio Román Salinas
Diseño y diagramación
Noelia Escalante Farfán
Ilustraciones
Archivo DEIB-Digeibira
Todos los derechos reservados. Prohibida la reproducción de este libro por cualquier medio, total o
parcialmente, sin permiso expreso de los editores.
Riqsichikuyin
Sutiy:
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Llaqtaymanta willakuynin
Ayllunchikta riqsispa
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
6
Kawsayniy, aylluy llaqtaypuwan
7
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
8
Kawsayniy, aylluy llaqtaypuwan
Ayllunchikta riqsispa
9
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Yachayninchikta t’aqwirispa
• Awichuykita tapuykuy, ima “haywakuyta” imallatapas allin allpa llamk’aq, uywayuq, kananpaq
rurarqankuchu, hinallataq hukkuna rurananpaqpis, chaymanta imakunatam mikhunan karqan,
mana kallpan chinkananpaq.
¿Imapaqmi “hay-
¿Imaynatam rurasqaku? ¿Imatam mikhunan?
warikuyta” rurasqaku?
• Awichaykita tapuykuy, ima “haywakuyta” imallatapas allin allpa llamk’aq, uywayuq, kananpaq
rurarqankuchu, hinallataq hukkuna rurananpaqpis, chaymanta imakunatam mana kallpan
chinkananpaq mikhunan karqan.
10
Kawsayniy, aylluy llaqtaypuwan
• Ima ruraypim aswan ch’iti kayta munawaq, awichaykikunata tapukuy, imakunatam rurawaq
chay yachaykunayuq kanaykipaq. Nisqankuta qillqay.
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
• ¿Ima ruraykunatam warmi irqichakuna, qhari irqichakuna kunan musuq pacha kawsaypi
rurayku? ¿Ima ruraykunatam warmi irqichakuna, qhari irqichakuna yachananku? ¿Imaynatam
yachanchik?
11
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Aylluypan kani
Yachayninchikta t’aqwirispa
Sutin Imaykin
12
Kawsayniy, aylluy llaqtaypuwan
Yachayninchikta t’aqwirispa
Tayta
Mama
Taytaypa maman
Taytayta taytan
Mamaypa maman
Mamaypa taytan
13
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
14
Kawsayniy, aylluy llaqtaypuwan
Ayllunchikta riqsispa
Yachayninchikta t’aqwirispa
15
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
• Awichuykikunap willasqanmanhina allin runa kanapaq ¿Kaqllachus kachkan icha huk niraqchu
kunan pachapi kapun? Qhawasqaykimanta, yuyaychakusqaykimantahina, imaynam qampaq
kanman, chayta qillqay.
• Ima hamut’ay yuyaykunatam taytan yachachisqaku, awichunpas allin runa kananpaq, chayta
awichuykita tapuykukuy. Nisqanman hinataq qillqay.
16
Kawsayniy, aylluy llaqtaypuwan
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
17
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Ayllunchikta riqsispa
Yachayninchikta t’aqwirispa
18
Kawsayniy, aylluy llaqtaypuwan
• Kimsa ñawpa ruraykunata akllay, iskayqa warmikunallaq ruranan kanan, hinaspa yachachiy,
imakunatam chay rurayta atinanchikpaq yachananchik.
Huk ruray.
Iskay ruray.
Kimsa ruray.
Huk ruray.
19
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Iskay ruray.
Huk ruray
Iskay ruray
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
20
Kawsayniy, aylluy llaqtaypuwan
Ayllunchikta riqsispa
• ¿Imaynatam ch’uyanchakurqa?
21
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
• ¿Imaynatam ch’uyancharqanku?
Yachayninchikta t’aqwirispa
Huk sasachakuy
¿Imaynataq ch’uyanchakapusqa?
Iskay sasachakuy
¿Imaynataq ch’uyanchakapusqa?
22
Kawsayniy, aylluy llaqtaypuwan
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
23
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Llaqtaypi kamachikuqninkuna
Ayllunchikta riqsispa
Yachayninchikta t’aqwirispa
24
Kawsayniy, aylluy llaqtaypuwan
• Qillqasqaykita siq’iy.
25
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
26
Kawsayniy, aylluy llaqtaypuwan
Ayllunchikta riqsispa
Raymichakuy Mink’asqakuna
27
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Yachayninchikta t’aqwirispa
Raymichakuy Mink’aykuna
1 Raymichakuy.
28
Kawsayniy, aylluy llaqtaypuwan
2 Raymichakuy
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
29
Kurkuywan rurasqay
Sutiy:
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Ayllunchikta riqsispa
32
Kurkuywan rurasqay
Yachayninchikta t’aqwirispa
Kaypaqmi rurakuy:
Kanan Tarirquni:
33
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
• Willasusqaykita siq’irquy.
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
34
Kurkuywan rurasqay
Ayllunchikta riqsispa
Q’aytumanta, yuramanta,
Qaytumanta, yuramanta ¿Imaynatam q’iswayta/
mana q’isway/simp’ay
ruras-qakuna simp’ayta yacharqani?
atisqay.
35
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Yachayninchikta t’aqwirispa
36
Kurkuywan rurasqay
Imakunan kunankama
¿Imanaptin?
simp’akunanraq/q’iswakunanraq.
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
37
Llaqtaypa k’itinpi kaqkuna
Sutiy:
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Ayllunchikta riqsispa
• Yachasqaykipi mat’iykukuspa:
) Llaqtaykip suyunta llaqtap plano nisqanpi rikusqanchikmanhina siq’irquy.
) Wasikunap kasqanta, uña tawa k’uchuchakunawan churaspa siq’irquy.
) Mayukunap ñanninta, wayq’ukunatawan siq’irquy.
) Papa wiñaq chakrakunata sanampay.
) Maypi sach’akuna, mallkikunap kasqanta sanampay.
) Mach’aykunap kasqanta siq’irquy.
40
Llaqtaypa k’itinpi kaqkuna
Yachayninchikta t’aqwirispa
41
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
: Tarpusqakunata
: Sach’a sach’api
kaqkunapaq
: Ñawpa sach’a
sach’akunata
: Kunan pachapi
sach’a sach’a
• Yuyaychakuspa qillqay:
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
42
Llaqtaypa k’itinpi kaqkuna
Ayllunchikta riqsispa
Suyukuna Sutinkuna
43
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Yachayninchikta t’aqwirispa
44
Llaqtaypa k’itinpi kaqkuna
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
45
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Ayllunchikta riqsispa
46
Llaqtaypa k’itinpi kaqkuna
Qhawasqay
Uywakuna Phalaq Urukuna Yurakuna Hukkuna
47
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
48
Llaqtaypa k’itinpi kaqkuna
Ayllunchikta riqsispa
49
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Rit’ikuna Quchakuna
50
Llaqtaypa k’itinpi kaqkuna
• Irqicha kaptinku rit’i urqukuna llaqtankupi kasqachu, icha kachkanraqchu awichu, awichaykita
willasunaykipaq mañakuy. Uyarisqaykimanta qillqay.
1.
2.
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
51
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Ayllunchikta riqsispa
52
Llaqtaypa k’itinpi kaqkuna
Yachayninchikta t’aqwirispa
53
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
54
Llaqtaypa k’itinpi kaqkuna
Ayllunchikta riqsispa
55
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Yachayninchikta t’aqwirispa
• Imaynataqri huk runa masinchik kakun (llakisqa, kusisqa) nunayuq pisquta kharupi, sispallapi
qhawaptin ¿Imanaptin?
56
Llaqtaypa k’itinpi kaqkuna
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
57
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Ayllunchikta riqsispa
58
Llaqtaypa k’itinpi kaqkuna
Yachayninchikta t’aqwirispa
59
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
60
Llaqtaypa k’itinpi kaqkuna
Ayllunchikta riqsispa
Yachayninchikta t’aqwirispa
61
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
62
Llaqtaypa k’itinpi kaqkuna
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
63
Qhali kakyninhcik, ñawpa
hampikuykuna
Sutiy:
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Hampikuq yurakuna
Ayllunchikta riqsispa
Yurakunap imankunawanmi
¿Ima unquykunatam
Hampi yurap sutin hampikusunman(rap’inwan,
hampin?
saphinwan, tullunwan)
66
Qhali kakyninhcik, ñawpa hampikuykuna
Yachayninchikta t’aqwirispa
67
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
68
Qhali kakyninhcik, ñawpa hampikuykuna
Ayllunchikta riqsispa
Yachayninchikta t’aqwirispa
69
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
• ¿Imanaptin?
70
Qhali kakyninhcik, ñawpa hampikuykuna
• ¿Imanaptin?
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
71
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Ayllunchikta riqsispa
72
Qhali kakyninhcik, ñawpa hampikuykuna
Ayllunchikta riqsispa
73
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
74
Qhali kakyninhcik, ñawpa hampikuykuna
P’itaykuq unquykunamanta
Ayllunchikta riqsispa
• ¿Imaynatam p’itaykachikurqanku?
Yachayninchikta t’aqwirispa
75
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
• Tapuykuy imaynatan chay pacha saranpiyun unquymanta hinallataq chhulli hina p’itaykuq
unquykunamanta hark’akurqanku.
Unquy
¿Imaynatam hark’akurqanku?:
Unquy
¿Imaynatam hark’akurqanku?:
1.
2.
3.
4.
5.
76
Qhali kakyninhcik, ñawpa hampikuykuna
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
77
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Ayllunchikta riqsispa
Yachayninchikta t’aqwirispa
78
Qhali kakyninhcik, ñawpa hampikuykuna
Imaynatam urqunku
79
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Imaynatam tupachinku
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
80
Qhali kakyninhcik, ñawpa hampikuykuna
Ayllunchikta riqsispa
81
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Yachayninchikta t’aqwirispa
82
Qhali kakyninhcik, ñawpa hampikuykuna
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
83
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Ayllunchikta riqsispa
84
Qhali kakyninhcik, ñawpa hampikuykuna
Yachayninchikta t’aqwirispa
Hanaq Pacha:
Kay Pacha:
85
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Ukhu Pacha:
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
86
Qhali kakyninhcik, ñawpa hampikuykuna
Hampinapaq haywarikuykuna
Ayllunchikta riqsispa
87
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Yachayninchikta t’aqwirispa
88
Qhali kakyninhcik, ñawpa hampikuykuna
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
89
Mikhuykunamanta,
tarpusqanchikunamanta, hinallataq
imaymana wiñaq mikhunakunamanta
Sutiy:
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Ayllunchikta riqsispa
92
Mikhuykunamanta, tarpusqanchikunamanta, hinallataq imaymana wiñaq mikhunakunamanta
Yachayninchikta t’aqwirispa
93
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
94
Mikhuykunamanta, tarpusqanchikunamanta, hinallataq imaymana wiñaq mikhunakunamanta
Ayllunchikta riqsispa
95
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Yachayninchikta t’aqwirispa
96
Mikhuykunamanta, tarpusqanchikunamanta, hinallataq imaymana wiñaq mikhunakunamanta
• Niraq niraq sarata, mayqin yuratapas siq’irquy, huk chikan pisi qillqata paqarichiy.
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
97
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Ayllunchikta riqsispa
98
Mikhuykunamanta, tarpusqanchikunamanta, hinallataq imaymana wiñaq mikhunakunamanta
Yachayninchikta t’aqwirispa
Papa
Sara
99
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
100
Mikhuykunamanta, tarpusqanchikunamanta, hinallataq imaymana wiñaq mikhunakunamanta
Ayllunchikta riqsispa
Yachayninchikta t’aqwirispa
101
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
102
Mikhuykunamanta, tarpusqanchikunamanta, hinallataq imaymana wiñaq mikhunakunamanta
Yuramanta sutin
Imaynatam uywana
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
103
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
Ayllunchikta riqsispa
• Llaqtaykipi kawsaq salqa uywakunap sutinkunata qillqay, mayqinkuna aycha, millwa, qaranta,
hampipaq ima hap’isqanchikmanta yuyayninkunata yachasunchik.
104
Mikhuykunamanta, tarpusqanchikunamanta, hinallataq imaymana wiñaq mikhunakunamanta
Yachayninchikta t’aqwirispa
• Tapuykukuy: ¿Imanaptinmi salqa uywakuna manaña tarikunñachu, icha sasa tarinachu kan?
Chaymanta qillqay.
• Tayta mamaykip yanapayninwan tawa k’uchuta hunt’achiy. Ñawpaqpi ima sallqa uywata
hap’iyta munawaq sutinta qillqay, wakinkunapitaq “X” ch’usay.
105
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
• Mikhuyta munaspa, huk sallqa uywata akllaykuy, imaynatam hap’ina. Awichuykita tapuykukuy
pakasqa yachaykuna kanchu sallqa uywa hap’inapaq. Willasusqaykita qillqay.
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
106
Mikhuykunamanta, tarpusqanchikunamanta, hinallataq imaymana wiñaq mikhunakunamanta
Ayllunchikta riqsispa
107
V Ciclo-Primaria-Quechua Collao
108
Mikhuykunamanta, tarpusqanchikunamanta, hinallataq imaymana wiñaq mikhunakunamanta
Yachayninchikta t’aqwirispa
• Qhawayniykipaq wakin yurakuna ñawpa pachapi runa kasqankumanta paykuna pura aylluntin
kawsasqanku. Awichaykikunata tapuykukuy, kay yachaykunamanta willasusqaykita qillqay.
Yachasqanchikmanta rimanakunapaq
109
CARTA DEMOCRÁTICA INTERAMERICANA