Guangzhou

Guangzhou; 广州
	Azpiprobintzia mailako hiria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Txinako Herri Errepublika
Txinako probintzia	Guangdong
Alkatea	Guo Yonghang (en)
Izen ofiziala	广州市
Jatorrizko izena	广州
Posta kodea	510000
Herriburua	Yuexiu Barrutia
Geografia
Koordenatuak	23°08′N 113°16′E / 23.13°N 113.26°E
Azalera	7.248,86 km²
Altuera	21 m
Mugakideak	Foshan, Zhongshan, Dongguan, Qingyuan, Shaoguan eta Huizhou
Demografia
Biztanleria	13.080.500 (2014); 18.676.605 (2020); Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragileaAdierazpen errorea: Hitz ezezaguna "br" (2014)
Dentsitatea	1.804 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	20
Ordu eremua	UTC+08:00
Hiri senidetuak	Praga, Frankfurt am Main, Vilnius, Istanbul, Sydney, Bari, Gwangju, Fukuoka, Ōita, Viña del Mar, Durban, Arequipa, Surabaya, Recife, Auckland, Los Angeles, Lyon, Manila, Bangkok, Birmingham, Vancouver, Linköping udalerria, Auckland City (en) , Łódź, Noboribetsu (en) , Valentzia, Dhaka, Dubai, Tampere, Ho Chi Minh Hiria, Kiev eta Tbilisi
Matrikula	粤A
	gz.gov.cn

Guangzhou^[1] edo Kanton^[1] (txinera sinplifikatuaz: 广州, pinyineraz: Guǎngzhōu), Txinako hiririk handienetako bat da. Frantsesek Canton izena eman zioten.

Guangdong probintzian dago, Perla ibaiaren deltan.

Inguru naturala eta kokapena

Azpiprobintzia mailako Guangzhou hiriaren mugakideak honakoak dira: Hego Txinako itsasoa hegoaldean, Qingyuan iparraldean, Shaoguan ipar-ekialdean, Huizhou ekialdean, Dongguan hego-ekialdean, Foshan mendebaldean, eta Zhongshan hego-mendebaldean.

Klima

Guangzhouk klima heze azpitropikala du, Asiako montzoiak baldintzatua (hilabeterik euritsuenak uda garaikoak izaten dira), eta uda sargori eta hezeekin. Neguak nahiko epelak dira, lehorrak eta eguzkitsuak.

Urteko tenperatura eta prezipitazioen batez besteko balioak honakoak dira:

Datu klimatikoak (Guangzhou (batez-bestekoak 1971–2000, muturrekoak 1961–2000))
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	27.2	28.6	32.1	32.4	36.2	36.6	38.1	38.0	37.6	34.8	32.5	29.6	39.1
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	18.3	18.5	21.6	25.7	29.3	31.5	32.8	32.7	31.5	28.8	24.5	20.6	26.3
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	10.3	11.7	15.2	19.5	22.7	24.8	25.5	25.4	24.0	20.8	15.9	11.5	18.9
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	0.1	1.3	3.2	7.7	14.6	18.8	21.6	20.9	15.5	9.5	4.9	0.0	0.0
Euria (mm)	40.9	69.4	84.7	201.2	283.7	276.2	232.5	227.0	166.2	87.3	35.4	31.6	1736.1
Euri egunak (≥ 0.1 mm)	7.5	11.2	15.0	16.3	18.3	18.2	15.9	16.8	12.5	7.1	5.5	4.9	149.2
Eguzki orduak	118.5	71.6	62.4	65.1	104.0	140.2	202.0	173.5	170.2	181.8	172.7	166.0	1628
Hezetasuna (%)	72	78	82	84	84	84	82	82	78	72	66	66	77.5
Iturria: China Meteorological Administration,^[2] Muturreko tenperaturak^[3]

Historia

Gaur egun Guangzhou kokatzen den gunean eraikitako lehen hiria Panyu (蕃禺, ondoren 番禺ra laburtua) izan zen K.a. 214. urtean. Handik urte batzuetara, K.a. 206. urtean, Panyu hiria Nanyue Erresumako (南越) hiriburua izan zen.

Banaketa administratiboa

Guangzhouko barruti eta konderrien mapa.

Sakontzeko, irakurri: «Guangzhouren banaketa administratiboa»

2005eko apirilaren 28an, Dongshan eta Fangcun barrutiak desagertu eta Yuexiu eta Liwanekin batu ziren. Horrez gain, Nansha Barrutia sortu zen, Panyu barrutiaren gune batzuk hartuta, eta Luogang Barrutia sortu zen, Baiyun, Tianhe, Huangpuren zati bat eta Zengchengeko guneak hartuta.

Hirigunea osatzen duten barrutiak honakoak dira:

Yuexiu Barrutia (越秀区)
Liwan Barrutia (荔湾区)
Haizhu Barrutia (海珠区)
Tianhe Barrutia (天河区)

Hirigunearen inguruko barruti eta konderriak honakoak dira:

Baiyun Barrutia (白云区)
Huangpu Barrutia (黄埔区)
Huadu Barrutia (花都区)
Panyu Barrutia (番禺区)
Nansha Barrutia (南沙区)
Luogang Barrutia (萝岗区)
Zengcheng Hiria (增城市)
Conghua Hiria (从化市)

Ondasun nabariak

Shengxin katedralaren ikuspegia.

Shamian uhartea: (txinera sinplifikatuaz: 沙面岛, pinyineraz: Shāmiàn dǎo), Frantzia, Erresuma Batua eta Ameriketako Estatu Batuen eskuetan egon zen XVIII. mendetik aurrera, eta horren ondorioz, bertako eraikinak koloniar estiloak dira. Jatorrian baizadia baino ez zen arren, kolonoek azalera handitu eta gaur egun uharteak 270.000 metro karratuko azalera dauka.
Bihotz Sakratuaren eliza: (txinera sinplifikatuaz: 圣心大教堂, pinyineraz: Shengxin Da Jiaotang), "Shengxin katedrala" edo "Harrizko etxe" izenez ere deitua, Guillemin arkitekto frantsesak granitoz egindako eliza neogotikoa da. Eraikuntza lanak 1863an hasi eta 1888an amaitu zuten. Kanpandorre bikiek 58 metroko altuera dute eta brontzezko kanpaiak Frantziatik ekarri zituzten.
Huaisheng Meskita: (txinera sinplifikatuz: 怀圣寺, pinyineraz: Huai Sheng Si Guangta), 627. urtean misioilari musulmandar batek eraiki zuela uste da. Txinako Herri Errepublikan eraikitako lehen eraikuntza islamiarra izan zen. Jatorrizko egitura 1343. urteko sutean suntsitu zen.

Garraiobideak

Metroa

Sakontzeko, irakurri: «Guangzhouko metroa»

Metroa 1997ko ekainaren 28an zabaldu zen eta ordutik etengabe hazi da zabaldutako linea berriekin. Gaur egun metroak lau linea, 116 kilometro eta 60 geltoki dauzka. Metroaren eraikuntza lanak 1993an hasi ziren eta lehen linea lau urte beranduago zabaldu zen Xilang eta Huangsha bitarteko ibilbidearekin. Bi urte beranduago Ekialdeko Geltoki berria zabalduz ibilbidea handitu zen. Bigarren linea 2002an zabaldu zen, eta hirugarrena eta laugarrena 2005ean.

Aireportua

Sakontzeko, irakurri: «Guangzhou Baiyun Nazioarteko Aireportua»

Guangzhouko aireportua Guangdong probintziako garrantzitsuena da eta 2004ko abuztuaren 5ean zabaldu zen, 72 urtez zabalik egondako Baiyun aireportu zaharra ordezkatuz. Gaur egun, Baiyun aireportua itxita dago, eta gunea eraberritzen ari dira.

Azpiegiturak

Sakontzeko, irakurri: «Guangzhouko portua»

Guangzhouko portua Txinako Herri Errepublikako gune ekonomiko nagusiaren erdian dago, Perla ibaiaren deltan, bertan, gune metropolitarreko errepide, trenbide eta ibaiek bat egiten dute, eta duela mende asko, Txinako merkataritza gune nagusia izan da.