Bonn

Bonn; Bonn
	hiri handia
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Alemania
Alemaniako estatua	Ipar Renania-Westfalia
Eskualdea	Kolonia
Alkatea	Katja Dörner
Izen ofiziala	Bonn
Jatorrizko izena	Bonn
Posta kodea	53111–53229
Udalerri kodea	05314000
Geografia
Koordenatuak	50°44′02″N 7°05′59″E / 50.7339°N 7.0997°E
Azalera	141,06 km²
Altuera	60 m
Mugakideak	Rhein-Sieg District (en) , Ahrweiler (en) eta Alfter
Demografia
Biztanleria	335.789 (2023ko abenduaren 31); −676 (2022)
Dentsitatea	2.380 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	0228
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Oxford, La Paz, Opole, Tel Aviv, Potsdam, Bukhara, Aveiro, Jogjakarta, Minsk, Belfast, Cape Coast, Budafok (en) , Ramallah eta Chengdu
Matrikula	BN
	bonn.de eta international.bonn.de

Bonn Alemaniako mendebaldeko hiri bat da, Ipar Renania-Westfalia estatuan kokatua. Rhin ibaiaren ertzean, Mendebaldeko Alemaniako hiriburua izan zen 1949tik 1990 arte. Bonnen jaio zen Ludwig van Beethoven, 1770ean.

Geografia

Rhin ibaiak zeharkatzen du hiria eta mendebaldean Siebengabirge (Zazpi mendi) mendilerroa du, mendirik altuena Ölberg (461m) eta ezagunena Drachenfels (321m) direlarik. Bonn Koloniaren eskualdean sarturik dago eta hegoaldean Renania-Palatinatua estatuarekin egiten du muga.

Banaketa administratiboa

Barruti eta auzoak

Bad Godesberg: Alt-Godesberg, Friesdorf, Godesberg-Nord, Godesberg-Villenviertel, Heiderhof, Hochkreuz, Lannesdorf, Mehlem, Muffendorf, Pennenfeld, Plittersdorf, Rüngsdorf, Schweinheim
Beuel: Beuel-Mitte, Beuel-Ost, Geislar, Hoholz, Holtorf, Holzlar, Küdinghoven, Limperich, Oberkassel, Pützchen/Bechlinghoven, Ramersdorf, Schwarzrheindorf/Vilich-Rheindorf, Vilich, Vilich-Müldorf
Bonn: Auerberg, Bonn-Castell (2003ra arte: Bonn-Nord), Bonn-Zentrum, Buschdorf, Dottendorf, Dransdorf, Endenich, Graurheindorf, Gronau, Ippendorf, Kessenich, Nordstadt, Poppelsdorf, Röttgen, Südstadt, Tannenbusch, Ückesdorf, Venusberg, Weststadt
Hardtberg: Brüser Berg, Duisdorf, Hardthöhe, Lengsdorf, Lessenich/Meßdorf

Historia

Sorrera

Jakina da k.a. 10 urtean erromatarrek Rhin ibaia gurutzatzeko zubia egin zutena Bonna izeneko lekuan. Badirudi aurretik zeltak egon zirela, izan ere zelteraz "bonna" hitzak "hiria" esan nahi baitu. Teutoburgoko oihaneko gudua galduta, gotorlekua eraiki zuten germaniarrekiko muga zaintzeko. 7000 legionario hartzen zituen. Orduko Castra Bonnensia da oraingo hiriaren jatorria.

Erdi Aroa

Karolingiar Inperioa hiri erligioso bihurtu zuen. Bonnburg gotorlekuaren hegoaldera hiria zabalduz joan zen eta XI eta XIII mendeen artean Bonn Münster basilika eraiki zen. 1597tik 1794rarte Koloniako Artzapezpiku Hautatzailearen egoitza Bonn-en egon zen. Garai hartan hainbat eraikin barroko sortu ziren, hala nola, unibertsitatea, udaletxe zaharra eta Poppelsdorf jauregia. Napoleonek 1794ean hiria setiatu eta bereganatu zuen. 1815ean Napoleonen porrotaren ondoren Bonn Prusiaren esku gelditu zen. XIX mendean garrantzi gutxiko hiri txiki lasaia izan zen Bonn, Alexander von Humboldtek munduko zortzigarren miraria zela zioen.

Mundu Gerrak

Lehen Mundu Gerra bukatu eta 1926 arte hiria hainbat tropa atzerritarrek okupatua egon zen, hasieran kanadiarren esku, ondoren britainiarren esku eta azkenik frantsesak ere egon ziren bertan. Bigarren Mundu Gerran naziek 1000 judu akatu eta 8000 deportatu zituzten kontzentrazio-esparrutara. 1945ean Estatu Batuarrek hartu zuten hiria eta ondoren briatiniarren okupazio eremuan gelditu zen.

Hiriburu garaia

Berlin erabat suntsituta egonik Bonn Mendebaldeko Alemaniako hiriburu bihurtzea erabaki zuen, beste hautagaia zen Frankfurten kaltetan.Honen ondorioz Alemania eta atzerriko hainbat instituzioren egoitza da. Adibide gisa aipatu Nazio Batuen 17 instituzio bertan daudela.

1990ean Alemania bateratzean berriz ere Berlin hiriburu bihurtu bazen ere, 1999arte gobernuak Bonnen egoten jarraitu zuen.

Ondasun nabarmenak

Bonn Münster basilika: XI eta XIII mendeen artean eraikitako eliza katolikoa da. Estilo erromanikoan eraikita dago.
Beethovenen etxea (Beethoven-Haus): Ludwig van Beethovenen jaiotetxea da eta museo bat dago bertan.
Udaletxe zaharra (Altes Rathaus): 1737ko eraikin barrokoa.
Koloniako Hautatzailearen gaztelua (Kurfürstliches Schloss): 1705ean Koloniako Artzapezpiku Hautatzailearen egoitza izateko eraikitako gaztelua da. Lorategi zabalak ditu. gaur egun Unibertsitatearen parte da.
Poppelsdorf jauregia (Poppelsdorf Schloss): Koloniako Apezpikuaren beste eraikin bat. Hau ere unibertsitatearen parte da orain.
Godesburg gotorlekuaren aztarnak

Ekonomia

Deutsche Telekom Alemaniako telekomunikazio enpresa handiaren egoitza Bonnen dago.

Hiri senidetuak

Bonn ondorengo hiriekin senidetuta dago:^[1]

Hiritar ezagunak

Ludwig van Beethoven (1770-1827), musikagilea.

Erreferentziak

↑ City Twinnings and Project Partnerships. Bonn.de 2008-06-23 (Noiz kontsultatua: 2010-08-13).
↑ Opole Official Website - Twin Towns. (Noiz kontsultatua: 2009-06-18).
↑ Twin towns of Minsk. © 2008 The department of protocol and international relations of Minsk City Executive Committee (Noiz kontsultatua: 2008-12-08).

Kanpo estekak

Bonneko Udalaren webgune ofiziala

Datuak: Q586
Multimedia: Bonn / Q586

[1] City Twinnings and Project Partnerships. Bonn.de 2008-06-23 (Noiz kontsultatua: 2010-08-13).

[OpoleTwin-2] Opole Official Website - Twin Towns. (Noiz kontsultatua: 2009-06-18).

[Minsk-3] Twin towns of Minsk. © 2008 The department of protocol and international relations of Minsk City Executive Committee (Noiz kontsultatua: 2008-12-08).

[1]

[2]

[3]