Gabriel Celaya

Gabriel Celaya
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Hernani, 1911ko martxoaren 18a
Herrialdea	Gipuzkoa, Euskal Herria
Heriotza	Madril, 1991ko apirilaren 18a (80 urte)
Familia
Ezkontidea(k)	Amparo Gastón
Hezkuntza
Heziketa	Unibertsitate Zentrala
Hizkuntzak	gaztelania; euskara
Jarduerak
Jarduerak	poeta, idazlea, ingeniaria, prosalaria, antzerkigilea eta saiakeragilea
Jasotako sariak	ikusi Espainiako Letren Sari Nazionala (1986) ; honorary doctorate of the University of Granada (1994) ;
Genero artistikoa	olerkigintza; saiakera
	gabrielcelaya.com

Gabriel Celaya^[1], izen osoa gaztelaniaz Rafael Gabriel Juan Múgica Celaya Leceta Cendoya,^[2] (Hernani, Gipuzkoa, 1911ko martxoaren 18a - Madril, 1991ko apirilaren 18a) gaztelaniaz idatzi zuen Euskal Herriko idazlea izan zen.

Bizitza

Gabriel Celaya Hernanin jaio arren, egun gutxi zituela ekarri zuten Donostiara, eta han igaro zuen haurtzaroa. Aitak, Luis Múgica Leceta, jatorri apalekoa izanagatik, industriarekin lotutako enpresa bat sortzea lortu zuen. Ama, Ignacia Celaya Cendoya, aitarena baino klase goragoko mediku, musikari eta abenturazale familia batekoa zen.^[3]

Izen osoa Rafael Gabriel Juan Múgica Celaya Leceta Cendoya zen. Lehengo liburua Rafael Múgica bezala sinatu zuen, izatez, Celayak berak adierazi zuenez, "gerora, jada, familiaren enpresa batean lanean ari nintzela, Administrazio Kontseilutik esan zidaten ingeniari batek bertsoak idazten zituela jakiten bazen, horrek kalte egin ziezaiokeela enpresaren sinesgarritasunari. Hortaz, nire bigarren izen-abizenetara jo nuen, eta horrela jaio zen Gabriel Celaya".^[4] Hala ere, Juan de Leceta bezala sinatu zituen zenbait liburu ere, hots, hirugarren izen-abizenak erabilita, Gabriel Celaya izenarekin behin betikoz geratzea erabaki zuen arte.

Literatura ibilbidea

1936. urtean, gerra hasi baino lehen, Gustavo Adolfo Bécquerren mendeurreneko saria eman zioten La soledad cerrada (Bakartasun itxia) poema liburuagatik (1947an argitaratua). 1927ko belaunaldiko poetekin harremanak izan bazituen ere, bera 36ko belaunaldiko poetatzat hartua izan da. «Poesia soziala» delakoaren teorizatzaile eta bultzatzaile nagusietako bat izan zen hasieran. Alegia, Celayarentzat, «poesia, mundua aldatzeko tresna da». Azken urteetan, ordea, joera horretatik aldendu eta lurrarekin, itsasoarekin eta paisaiarekin lotuago sentitzen du bere burua. Bere kezka nagusia da gizona kosmosaren barruan kokatzea. Filosofo presokratikoek eraginda, Celayak berak orfikoa deitzen duen poesia mota egin zuen, orduan. Ehun liburu inguru idatzi zituen guztira, genero guztietakoak (poesia, antzerkia, eleberria, saiakera); gainera, gaztelarazko idazle klasikoen azterketak eta gaztelaniarako itzulpenak ere egin zituen (Rimbaud, Paul Éluard, Rainer Maria Rilke). Celayaren literatura teoria ulertzeko ezinbestekoak dira saio liburuak irakurtzea: Poesía y verdad (1960), Inquisición de la poesía (1972). Hauek ditu lan nagusietako batzuk: lehena, Marea del silencio (Ixiltasunaren itsasaldia, 1935), Las cartas boca arriba (Kartak ahoz gora, 1951), Cantos Iberos (Iberiako kantuak, 1955), Baladas y decires vascos (1965, Euskal baladak eta esaerak), Cantos y mitos (Kantak eta mitoak, 1983), etab. 1990ean azken poema liburua argitaratu zuen, Orígenes, gaztelaniaz eta euskaraz. Lehentxeago argitaratu zuen Gaviota (Kaioa) argitarapen elebiduna hau ere, Celayaren obraren antologia nagusia.

Lanak

Liburuak

Olerkigintza

Marea del silencio, 1935
La soledad cerrada, 1947
Movimientos elementales, 1947
Tranquilamente hablando, 1947
Objetos poéticos, 1948
El principio sin fín, 1949
Se parece al amor, 1949
Las cosas como son, 1949
Deriva, Alicante, 1950
Las cartas boca arriba, 1951
Lo demás es silencio, 1952
Paz y concierto, 1953
Ciento volando (con Amparo Gastón), 1953
Vía muerta, 1954
Cantos iberos, 1955
Coser y cantar (con Amparo Gastón), 1955
De claro en claro, 1956
Entreacto, 1957
Las resistencias del diamante, 1957
Música celestial (con Amparo Gastón), 1958
Cantata en Aleixandre, 1959
El corazón en su sitio, 1959
Para vosotros dos, 1960
Poesía urgente, 1960
La buena vida, 1961
Los poemas de Juan de Leceta, 1961
Rapsodia eúskara, 1961
Episodios nacionales, 1962
Mazorcas, 1962
Versos de otoño, 1963
Dos cantatas, 1963
La linterna sorda, 1964
Baladas y decires vascos, 1965
Lo que faltaba, 1967
Poemas de Rafael Múgica, 1967
Los espejos transparentes, 1968
Canto en lo mío, 1968
Poesías completas, 1969
Operaciones poéticas, 1971
Campos semánticos, 1971
Dirección prohibida, 1973
Función de Uno, 1973
El derecho y el revés, 1973
La hija de Arbigorriya, 1975
Buenos días, buenas noches, 1978
Parte de guerra, 1977
Poesías completas (Tomo I-VI), 1977-80
Iberia sumergida, 1978
Poemas órficos, 1981
Penúltimos poemas, 1982
Cantos y mitos, 1984
Trilogía vasca, 1984
El mundo abierto, 1986
Orígenes / Hastapenak, 1990
Poesías completas, 2001-04

Saiakera

El arte como lenguaje, 1951
Poesía y verdad, 1959
Juan Manuel Caneja, 1959
Exploración de la poesía, 1964
Castilla, a cultural reader (con Phyllis Turnbull), 1960
Inquisición de la poesía, 1972
La voz de los niños, 1972
Bécquer, 1972
Los espacios de Chillida, 1974
Lo que faltaba de Gabriel Celaya, 1984
Reflexiones sobre mi poesía, 1987
Ensayos literarios, 2009

Prosa

Tentativas, 1946
Lázaro calla, 1949
Penúltimas tentativas, 1960
Lo uno y lo otro, 1962
Los buenos negocios, 1965
Memorias inmemoriales, 1980

Drama

El relevo, 1963
Ritos y farsas. Obra teatral completa, 1985

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Abizena Celaya idaztea, euskal herritar horren aukera pertsonala da. Izan ere, Euskaltzaindiak, euskara baturako, Zelaia onartu du deitura horren grafiatzat. Ikus Euskal Onomastikaren Datutegia.
↑ (Gaztelaniaz) «Biografía (1911 - 1929)» Gabriel Celaya (Gipuzkoako Foru Aldundia) (Noiz kontsultatua: 2011-1-9).
↑ (Gaztelaniaz) Historia de mis libros. (Noiz kontsultatua: 2016-4-23).
↑ (Gaztelaniaz) Gorrotxategi, Aritz; Barriola, Arkaitz. (2016). Gabriel Celaya 25. 1911-1991. E.P.E. Donostia Kultura, 6 or. ISBN 978-84-608-6834-7..

Ikus, gainera

Euskal Herriko erdal idazleak

Kanpo estekak

(Gaztelaniaz) http://www.gabrielcelaya.com/
(Gaztelaniaz) Zurgai aldizkariaren monografikoa.^{[Betiko hautsitako esteka]}

Datuak: Q522641
Multimedia: Gabriel Celaya / Q522641

[1] Abizena Celaya idaztea, euskal herritar horren aukera pertsonala da. Izan ere, Euskaltzaindiak, euskara baturako, Zelaia onartu du deitura horren grafiatzat. Ikus Euskal Onomastikaren Datutegia.

[2] (Gaztelaniaz) «Biografía (1911 - 1929)» Gabriel Celaya (Gipuzkoako Foru Aldundia) (Noiz kontsultatua: 2011-1-9).

[3] (Gaztelaniaz) Historia de mis libros. (Noiz kontsultatua: 2016-4-23).

[4] (Gaztelaniaz) Gorrotxategi, Aritz; Barriola, Arkaitz. (2016). Gabriel Celaya 25. 1911-1991. E.P.E. Donostia Kultura, 6 or. ISBN 978-84-608-6834-7..

[1]

[2]

[3]

[4]